اصول اساسي اخلاق حرفه اي كتابداري

کتابداران مردمانی خاصند با حرفه ای خاص تر . مردمانی خاص بدان جهت که با گستره وسیعی از مخاطبان سروکار دارند ، چه در یک کتابخانه عمومی و چه در یک کتابخانه عظیم دانشگاهی این وسعت مخاطب بروشنی به چشم می خورد . سیل مخاطبان کتابخانه ، از کودکی تازه سواد آموخته تا عالمی که عمری را به مطالعه و تالیف و تصنیف گذرانده و دانشجویی تازه وارد تا اساتید سپید مو ، همه را در بر می گیرد . این طیف وسیع مخاطب نیازمند توانایی های اخلاقی و رفتاری بسیاری است تا بتوان به هر دسته از مراجعان بتوان خدماتی مناسب نیاز ها و خصوصیاتشان ارایه کرد .

کتابدار باید بیش از هر چیز و پیش از گام نهادن در این مسیر جامعه مخاطبش را بدرستی بشناسد و در گسترش دانش همه اقشار و طبقات را در نظر گیرد . هرچند خدمت رساندن به یک پژوهش گر کارکشته نباید و نمی تواند هم سان خدمت رساندن به یک روستایی نوسواد باشد ، اما از یاد بردن آن روستایی نوسواد و انحصار خدمات برای آن پژوهش گر آغاز جروی در این راه است و آنچه مانع این گمراهی می شود ، اخلاق حرفه ای کتابدار است .

اما این حرفه بدین سبب خاص تر است که علاوه بر مخاطبان بی شمارش ، علمی است که سایر علوم از آن زاده شده و کتابدار حرفه ای علم شناس ، نگاهبان و گستراننده ی جمله ی دانسته ها و دانش بشری . این حرفه فقط منحصر به دانش مطلق و علومی نیست که با قوانین ثابت شده طبیعت سروکار دارند ؛ کتابداری از علوم محض گرفته تا کوچک ترین اصول جاری یک قوم را د بر ی گیرد و این روند تازمانی ادامه می یابد که کتابدار خود را فردی رنجور و فرسوده و اژدهای خفته برگنج که خود را فقط نگهبان چند قفسه کتاب نپندارد بلکه همپای پیشرفت دانش خود نیز به پیش رود تا بتوانند به بهترین نحو در اشاعه ی آن عمل کند چنانکه در دانشگاه های پیشرو کتابداران ولو آنکه در کلاس های درس حضور نیابند خز کادر آموزشی محسوب شده و همپای استادان پیشرفت دانشجویان را تحت نظر دارند تا بتوانند با سرعت و دقت منابع مورد نیاز ایشان را فراهم و در دسترس آنان قرار دهند .

فلسفه اخلاقی و حرفه ای کتابدار

کتابداری در گذر زمان و در مسیر تمدن بشر تکامل یافته و ارزشهایی بر اصول اولیه آن افزوده شده است . این ارزش ها تنها در جهت تلاش های درست برمی خیزند و پی جویی حقیقت در آثار و اعتقاد به پیشرفت افراد چنین انگیزه ای را محقق می سازد . شور همراه با رسالت پیشگامان کتابداری از کالیماخوس گرفته تا دیویی و رانگاناتان ، امروزه جای خود ار به شور حرفه ای کتابداران نوین داده است.هرچند این اصول و ارزش ها نباید تنها دستمایه کتابدار در عمل باشد بلکه در سایه اعتبار آنها کتابدار باید خلاقیت ذهنی و فردی خود را به کار گیرد ا بتواند بهترین خدمات را به جامعه ی متبوعش ارایه دهد .

آرمان کتابدار حرفه ایی آمیزه ای است از تصویری روشن از کتابدار آرمانی (به عنوان الگوی اولیه) ، آگاهی از نیازهای ضروری جامعه و حس حفظ ارزش ها در کارهای روزمره ی حرفه اش. رویه اصلی و وکارهای روزمره کتابداری در یک نگاه درونگرایانه به هیچ وجه صلابتی را که شایسته آن است ندارد و باید با نگاهی برونگرایانه به این روند نگریست تا با دیدی جمعی و با به یاد داشتن فلسفه ی اخلاقی این حرفه نشانه ها را درک و ارزش های خویش را با فهم هوشمندانه و مشاهدات فردی و جمعی و در نهایت با اتکا به تجربه تعالی بخشند .

برخی از ویژگی های اخلاقی کتابدار

کتابدار باید همیشه اعتقاد به کارش را حفظ کند و معتقد باشد که کتابخانه اش برای جامعه مفید است و او نیز برای کتابخانه اش
مقام کتابدار درجامعه همیشه بسته به وضع سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی آن جامعه تعیین می شود اما در هر حالتی کتابدار باید مشعوف علم ، نگاهبان آن و وقف پیشبرد آموختن باشد.
در کار فرهنگی تمام شاخه های یادگیری نقش خاص و مفید خود را دارد . کتابدار باید از چنان آموزشی برخوردار باشد که جو هر فرهنگ رابشناسد و وظایف خود را برای ارتقای آن انجام دهد . (برادفیلد)
کتابدار باید تمامی معتقدات ، نظریه های سیاسی یا اخلاقی را با بی طرفی حرفه ای بنگرد . او اجازه می دهد هر متفکری نظر و عقیده ی خود را چه درست و چه نادرست بیان کند زیرا او می داند استدلال درست در گذر زمان و در مباحثه و مناظره آزاد پیروز خواهد شد .
کتابدار باید حرمت آزادیی که بر حرفه اش سایه فکنده نگاه دارد . آزادی های اعتقادی کتابداران عبارتند از آزادی مطالعه ، اندیشه ، گفتار ، مطبوعات ، واسپاری دانش و آزادی آموزش .
کتابدار باید این نگرش را که به کتابخانه به عنوان یک موزه می نگرد از بین ببرد و نظری را گسترش دهد که از کتابخانه به عنوان مرجعی عظیم از علم و ادب که با مهارت سازماندهی و مهیای استفاده شده است ، یاد می کند .
کتابدار باید معتقد باشد که کتابخانه برای اجتماع لازم است . اگر کتابداری موضع دفاعی نسبت به حرفه اش اتخاذ کند ، عنوان کتابدار واقعی از او سلب می شود .
کتابدار باید با بیانی مستدل و رسا اعتقاداتش را اعلام کند . او نباید اجازه دهد که به اندیشه های بحقش بی اعتنایی شود و باید آنها را محکم واستوار نگه دارد .
کتابداری ترکیبی است از دانشوری ، مهارت فنی و انسان گرایی . تنها عشق به کار و خود را وقف خدمت کردن است که کمبود ها را جبران می کند .
کتابدار یک مبلغ است آنچه را خود بدست آورده با دیگران قسمت می کند ؛ کتابدار خواننده کتاب ها و خادم خواننده ها است (گاردنر)
کتابدار باید از عامه مفهومی آرمانی در ذهن داشته باشد . او می بایست تناقضات موجود در جامعه را به نفع علایق کل جامعه رفع رجوع نماید .
کتابدار در برابر جامعه وظیفه ای متعالی دارد : آموزش خواننده و عامه مردم . کتابدار در این میان جانب بی طرفی را رعایت می کند ، سانسور نمی کند و نمی گوید که مردم چه بخوانند و چه نخوانند .
کتابدار باید هوشمند ، شجاع و معتدل باشد و از این طریق اظمینان خوانندگان را بدست آورد که این اعتماد همگانی یکی از نشانه های کتابداری راستین است.
یک کتابدار خوب باید خواننده ایی آزمند باشد؛ کتابدار باید خود اهل تحقیق و تالیف باشد تا الگویی برای خوانندگان گردد .
کتابدار باید فرصتی فراهم کند تا افراد نوسواد بتوانند این تجربه ی نو آموخته را تمرین نمایند در غیر این صورت آنان دوباره به حریم بی سوادی باز خواهند گشت .
خدمات کتابخانه تنها برآوردن نیاز خوانندگان نیست بلکه خواننده آفرینی نیز هست . بهترین یاری به خواننده ، تقویت آگاهی او از طریق فراهم آوردن تمام آثاری است که سرشتی هوشمندانه ، علمی و ادبی دارند .
در مباحث مربوط به خدمات مرجع ، کتابدار باید به مجموعه از اصول اخلاقی پایبند باشد ؛ اصولی چون : فراهم آوردن اطلاعات درست ؛ عدم قضاوت در مورد مراجعان یا سئوالاتشان ؛ اجتناب از سانسور موارد بحث اگیز یا مخالف نظر بخشی از جامعه کتابخانه ؛ عدم تعبیر یا تفسیر اطلاعات ؛ محرمانه نگه داشتن سئوالات ؛ ارایه خدمات یکسان به افراد و اشاره به مسایل حقوقی و قوانینی چون مالکیت معنوی به هنگام ارایه اطلاعات به مراجع (1).
کتابدار باید در قبال همکارانش رفتاری مناسب داشته باشد .چه در یک گروه کوچک و یا در یک کتابخانه بزرگ ، افراد به دلیل علایق شخصی به فعالیت های شغلی خود با اشتیاق و همکاری به کار می پردازند .کتابداران باید با ایجاد ارتباط موثر و در روحیات و حصوصیات خاص هر فرد و با اتکا به احترام متقابل به فعالیت در کنار هم بپردازند .

در آخر علاوه بر نکات آمده در فوق ، باید توجه داشت این مسایل با توجه به تغییرات سریع جامعه تغییر می کنند و روز بیشتر از روز قبل به سوی پیچیدگی بیشتر رهسپار می شوند ولی در نهایت این اصول اخلاقی ، اعتقادی و فلسفی کتابدار است که او را در مسیر صحیح هدایت می کند .

آنچه که تفکر کتابداران برجسته نشان می دهد و همه کتابداران به آن اعتقاد راسخ دارند ، این است که کتابداری خصیصه ای منحصر به فرد دارد که شایان نگهداری است اما جز خود کتابداران چه کسی می تواند این خصوصیات خاص که همان منش بزرگ و احترام به همه ی انسان ها با هر عقیده ای است ، حفظ نماید ؟ پس باید کتابداران هر روز و هر لحظه اصول اخلاقی و اعتقادی حرفه شان را مد نظر خویش قرار دهند تا همواره به خوبی به جامعه خود خدمت رسانند .

1 . در نشانی www.swissarmylibrarian.net می توان یادداشت های یک کتابدار مرجع را در مورد مسائل روزانه اش در کتابخانه دید .

منابع :

ابرامی ، هوشنگ . شناختی از دانش شناسی . تهران : کتابدار ، 1379 .
دیانی ، محمد حسین . اصول و خدمات مرجع در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی . تهران : کتابخانه رایانه ای ، 1385 .
علومی ، طاهره . تهران : سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت) ، 1377
موکهرجی ، اجیت کومار . تاریخ و فلسفه ی کتابداری . ترجمه اسد الله آزاد . تهران : کتابدار ، 1382 .

http://alijohn.blogfa.com/post-70.aspx

اصول اساسي اخلاق حرفه اي كتابداري

مطالب مشابه :

اصول اساسي اخلاق حرفه اي كتابداري

اهميت کتابخانه هاي آموزشگاهي

برگی از خاطرات یک کتابدار(1)

نقش کتابخانه های عمومی در پژوهش

مصاحبه ای از حاج حسن مصفا با خبرگزاری فارس

متن تعزیه حر

خون بِنایته اونجه رِ ، جانِ خدا بِرمه بِمو!

خاطرات یک کتابدار