نظام آموزشی ژاپن

تاریخ روشن و واضح ژاپن به سال ۶۶٠ قبل از میلاد بر می گردد. کشور کوچک ژاپن در کناره‌ی اقیانوس آرام قرار گرفته. و با مساحت ٣٧٢٣١٣، کیلومتر مربع ، پنجاه و پنجمین کشور دنیا از نظر مساحت در نیمکره ی شمالی، نیمکره شرقی ، در شرق آسیا به صورت مجمع الجزایری در شمال اقیانوس کبیر، در کنار دریای ژاپن و در نزدیکی سواحل شوروی و کره ی جنوبی در غرب واقع شده است.

این کشور فاقد هرگونه منابع طبیعی مثل نفت وگاز است ولی درآمد سرانه مردم آن 38 هزار دلار- 15 برابر ایران – است که این نشانگر آنست که سطح رفاه در این کشور آسیایی از آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی بالاتر است . عمر متوسط مردان ژاپنی 78 و عمر متوسط زنان این کشور 85 سال است.

سیستم اساسی آموزش بر پایه ترکیبی از نظام های آموزشی انگلستان،فرانسه و امریکا قالب ریزی شده و شاید مدل آموزش آمریکا بیشترین تأثیر را داشته است. نظام آموزشی ژاپن به طور کلی از مقاطع آموزشی مختلف به شرح ذیل متشکل می گردد.

- مراکز پیش دبستانی

- مدارس ابتدایی (شوگاکو)

- مدارس مقدماتی متوسطه (چوگاکو)

- مدارس تکمیلی متوسطه (کوکو، کوتایگوکو)

الگوی اصلی نظام مدرسه در ژاپن سیستمی یکپارچه می باشد.این سیستم بعد از سال 1947 ؛ و با اصلاح سیستم دوگانه قبلی بنا نهاده شد. مدارس عالی فنی در سال 1962 بعنوان مؤسسه ای اضافی بر مؤسسات سیستم یکپارچه و با هدف تربیت متخصصان مهندسی درجه ی میانی ایجاد شدند. اما تعداد این مدارس هنوز به نسبت پایین است.

6 سال مدرسه ابتدایی و 3 سال مقطع مقدماتی متوسطه اجباری است. در صد حضور در مدرسه در هر دو سطح 8/99 درصد می باشد. حدود 8/96 درصد از کسانی که دوره مقدماتی متوسطه را به اتمام رسانده اند. پس از گذراندن امتحان ورودی به مقطع تکمیلی متوسطه راه می یابند که خود به سه نوع تقسیم می شوند:

- مدارس آموزش عمومی

- مدارس حرفه ای که دانش کاربردی و تکنیکهای صنعت ، کشاورزی ، بازرگانی و غیره را آموزش می دهند.

- مدارس مکاتبه ای

بسیاری از مدارس تکمیلی متوسطه هم دروس عمومی و هم دروس حرفه ای را ارائه می دهند.

ژاپن طی چند دهه ی اخیر توانسته است خود را به عنوان یکی از امپراطوران تکنولوژی ، صنعت و اقتصاد به جهان معرفی نماید مسلماً منابع نفت وگاز باعث توسعه‌ی این کشور آتشفشانی و زلزله خیز نشده است بلکه توجه به نیروی انسانی و مدیریت آن ، راز توسعه ی ژاپن بوده است . در مطالعات « تیمز »که در باره پیشرفت تحصیلی بیش از 40 کشور جهان و در درسهای ریاضی و علوم تجربی انجام گرفته است ژاپن در این 2 درس و در تمام مقاطع سنی بین 3 کشور اول بوده و ایران به همراهی کلمبیا و آفریقای جنوبی در انتهای جدول قرار دارد.

استانداردهای مدارس ژاپن

مساحت هر کلاس عادی در ژاپن 74 متر است و مساحت هر مدرسه ی 6 کلاسه 10 هزار متر مربع و مساحت هر مدرسه‌ی 12 کلاسه 16 هزار متر مربع است . هر مدرسه‌ی ابتدایی دارای اتاق تکثیر ، اتاق بهداشت ، اتاق موسیقی ، سالن غذاخوری ،سالن ورزش و استخر سرپوشیده و زمین چمن است . در سال 1986بیش از 95 درصد مدارس دارای سالن ورزش با مساحت حداقل 800 متر و حدود 81 درصد مدارس ابتدایی و70 درصد مدارس متوسطه دارای استخر سرپوشیده بوده است .مدارس ژاپن دارای امکانات کافی در بخش سمعی ، بصری است .در سال 1989 – 1368 شمسی - حدود 99 درصد مدارس دارای تلویزیون ٍ اورهد و ویدئوبوده است . در سال 1998 به طور متوسط هر مدرسه ی ابتدایی 10 رایانه داشت این تعداد برای متوسطه بیشتر است .

هم اکنون ژاپن دومین کشور در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در زندگی ، ازجمله زندگی آموزشی است. درعین حال ، فرهنگ مکتوب هنوز جایگاه خاص خود را دارد؛ اگرچه در سالهای اخیر مردم پول بیشتری برای دستیابی به نرم افزارها و مدلهای جدید تلفن همراه پرداخت می کنند و بازار کتاب تا حدودی راکد است ، ولی فرهنگ مکتوب همچنان موقعیت بالادست خود را حفظ کرده است. تقریبا همه مدارس ژاپن دارای مرکز و سایت رایانه ای هستند و به ازای هر 15نفر دانش آموز یک رایانه وجود دارد. هر معلمی رایانه شخصی (PC) دارد و همه کلاسها رایانه دارند. تمام موسسات آموزشی به اینترنت متصلند و در فرآیند «یادگیری یاددهی» در درسهای مختلف همچون ریاضی ، علوم و علوم اجتماعی از کامپیوتر و اینترنت استفاده می شود . در سال 1992 بیش از 99 درصد دانش‌آموزان ابتدایی و82 در صد دانش آموزان مدارس متوسطه ناهار دریافت می‌کردند .

مهد های کودک و کودکستانها

هدف مهد کودکهای روزانه و کودکستانها فراهم ساختن اساس آگاهی و در مورد جهان اطراف برای کودکان پیش دبستانی و تقویت خلاقیتهای ذهنی آنان از طریق بازی ، ترسیم تصاویر، انجام کارهای دستی و امثال آن می باشد. نوزادان و کودکان بر اساس سن به گروههای کوچک تقسیم شده و توسط معلمان و مربیان تحت مراقبت قرار می گیرند.
ثبت نام در هر مهد کودکی دلخواه بوده،اما در شروع مقطع ابتدایی، هر کودک بر اساس محل زندگی، از طرف شهرداری نامه ای دریافت کرده و جهت معاینات اولیه پزشکی قبل از شروع سال تحصیلی باید به دبستان تعیین شده مراجعه کند.کلاس و حتی شماره صندلی و جا کفشی کودک قبل از شروع سال تحصیلی مشخص می شود.کتاب و دفتر و لوازم کمک آموزشی هم روز اول سال در بسته بندی زیبا به کودکان تحویل داده می شود.(البته بابت آن مبلغی باید پرداخت شود.)

آموزش در مدارس ژاپن

کودکان پس از ورود شش سالگی در ماه آوریل وارد دبستان می شوند. سال تحصیلی در ژاپن از ماه آوریل آغاز می شود و این شاید ناشی از این عامل باشد که اول آوریل نشان از آغاز سال ملی است .
ساعت حضور دانش آموزان در مدارس 44 ساعت در هفته است . و ازساعت 8 صبح تا 4 عصر به صورت پیوسته ادامه دارد . دانش آموزان ابتدایی 22 ساعت و متوسطه 16 ساعت در کلاس درس سپری می‌کنند و بقیه با برنامه هایی مانند فعالیت های گروهی ، جشن‌ها و ناهار و استراحت سپری می شود .- دانش‌آموزان مدارس ابتدایی ایران 24 ساعت و درمقاطع راهنمایی و متوسطه 36 ساعت به مدرسه می‌روند که تقریباً تمام این ساعات در کلاس سپری می شود . - هر سال تحصیلی 240 روزاست . – در ایران کمتر از 180 روز – در مدارس ابتدایی به ایجاد محیطی شاداب ، جذاب ، دوستانه و با نشاط بیشتر از آموختن مسائل علمی تاکید شده است .معلمان عقیده دارند دانش‌آموزان این مقطع برای یادگیری علم به مدرسه نمی‌آیند بلکه هدف از مدرسه دیدار دوستان است .در مدارس ابتدایی به بازی ، کاردستی ، موسیقی وخانه‌داری - آشپزی وخیاطی ونظافت – توجه بسیار می‌شود .این گونه برنامه‌ها یک سوم اوقات دانش‌آموزان را به خود اختصاص می دهد .

در مدارس ابتدایی ژاپن ، امتحانات ثلث و پایان سال وجود ندارد و سنجش پیشرفت تحصیلی در پایان مقطع 6 ساله ابتدایی برگزار می شود. به این صورت هر دانش آموز سال اول ابتدایی به طور خودکار به کلاس دوم و بالاتر راه می یابد. ارزشیابی دانش آموزان طبق استانداردهای پذیرفته شده به طور مداوم و پیاپی انجام می گیرد. به عنوان مثال یک دانش آموز سال اول دوره ابتدایی باید چند کانجی (کلمه در زبان پیچیده ژاپنی) را یاد بگیرد؛ البته اگر دانش آموزی بخواهد پس از دوران ابتدایی به دوره اول دبیرستان راه یابد و خواهان آن باشد که در مدرسه بهتری پذیرفته شود، باید در امتحانات پایان دوره تحصیلی ابتدایی ، نمره های بالاتری کسب کند.

دروسی که در مدارس ابتدایی و راهنمایی تدریس می شود تقریباً عناوینی شبیه به کتابهای درسی ایران دارند با این تفاوت که موسیقی هم از مقطع کودکستان در برنامه هفتگی گنجانده شده و تقریباً سالیانه ارکستر موسیقی در همه مراکز آموزشی توسط کودکان و به رهبری مربیان و معلمان به اجرا در می آید.کسانی مثل ما که چنین برنامه هایی را در دوران آموزشی خود نداشته ایم همیشه بهت زده ایم که این کودکان حتی کودکان ۳ ساله چگونه یک ارکستر موسیقی را اجرا می کنند!

بازی یکی از ویژگی های فرهنگی آموزش در ژاپن است. بیشتر تشریفات مذهبی شینتو در قالب بازی شکل می گیرد و به عنوان عملی برای احترام و ستایش خدا تلقی می شود. این عنصر فرهنگی- مذهبی به خوبی در انتخاب رویکرد طبیعی برای پرورش کودکان مورد توجه قرار گرفته است. تنها بر اساس این اندیشه که کودکان در حال رشدند، این فکر وجود دارد که در سالهای اولیه کودکی آنها فقط باید بازی کنند. بازی با فعالیت های غیر ساختاری، تازه، خلاقیت ها و نیروهای انرژی ساز ارتباط دارد. این دیدگاه با این تصور سنتی که بازی موجب شادمانی، سلامتی و فعال بودن است و این سه در یادگیری بسیار مؤثرند، ارتباط نزدیکی دارد. بازی، شادابی، سلامتی و فعال بودن عبارت هایی است که بزرگسالان در ارتباط با کودکان به آنها توجه خاصی نشان می دهند. این عبارت ها به نحو محسوسی در فرایند یاددهی- یادگیری مورد توجه قرار می گیرند. شرایطی که در کلاس درس و به ویژه در دوره های ابتدایی برای یادگیری فراهم است، بیش از هر چیز بر سه عنصر بازی، نشاط و شادابی و سلامتی و فعال بودن تأکید دارد. دانش‌آموزان مدارس ژاپن از همان کلاس اول ابتدایی در برنامه‌ای با عنوان به سوی کار به یادگیری و انجام حرفه هایی مانند زراعت وصنعت می‌پردازند.

یادگیری در طول زندگی

یکی از برنامه‌های مدارس ژاپن اجرای برنامه های یادگیری در همه زندگی است . در حقیقت یادگیری در تمام عمر به اندازه آموزش وپرورش رسمی اهمیت دارد . شعار آنها این است هر فرد در هرجا و هر زمان باید بیاموزد . ایجاد مراکز دانشگاهی مکاتبه‌ای ، مدارس شبانه ودانشگاه سیما برای این منظور فعالیت می‌کند .

مهمترین ویژگی مردم ژاپن سخت کوشی ، قناعت ، نظم و روحیهِ همکاری ومشارکت آنهاست .
ژاپنی ها معمولاً در ارایه اطلاعات به یادگیرنده ها به فعالیت های بدنی و حسی و حرکتی توجه خاصی دارند. بنابر این، در ژاپن توجه به شکل و الگوهای رفتاری برای یادگیرنده ها در فرایند یاددهی- یادگیری بیشتر ناشی از تأکید بر فعالیت های حسی و حرکتی است. این قالب های مشخص در فرایند یاددهی- یادگیری، برای یادگیرندگان امکان فعالیت های معینی را فراهم می سازد. آمریکایی ها معمولاً به تعیین قالب های مشخص در فرایند یاددهی- یادگیری علاقه ای ندارند. آنها این نوع قالب های رفتاری را برای تفکر خلاق، استقلال فردی، خودانگیزی و تقویت اراده یادگیرنده ها مناسب نمی دانند ولی ژاپنی ها این قالب های مشخص را در یادگیری برای روان تر ساختن فعالیت های حسی و حرکتی کودکان که از نظر آنها در یادگیری بسیار مهم است، ضروری می داند.

منابع:

کتاب الکترونیکی نظام آموزشی کشورها

و چند سایت اینترنتی

فریده فلاح فیروزآبادی:http://class-avvali.persianblog.ir/post/10/

نظام آموزشی ژاپن

مطالب مشابه :

اسامی مدارس قرآن شهرستان بستک اعلام شد

تاریخچه دبستان توحید جناح

یادگیری پایه به پایه

دبستان توحید جناح اولین مدرسه هیئت امنایی در شهرستان بستک

کلاس اولی ها

علل استرس در دانش آموزان دبستانی

افتتاح پروژه های آموزش و پرورش بخش جناح شهرستان بستک

چند توصیه برای همکاران سال اولی

وبلاگ دبستان توحید جناح

نظام آموزشی ژاپن