سیستم اعلام حریق

سیستم هوشمند Analogue Addressable System

سیستمهای متعارف و آدرسپذیر علیرغم تمایز در نحوهی همبندی و سطح فناوری به کار گرفته شده در آنها، در یک اصل مشترک هستند و آن نحوهی عملکرد رله گونهی دتکتورهاست، در حالی که در سیستم هوشمند که آنرا سیستم آدرسپذیر آنالوگ نیز میخوانند، اساس عملکرد بر پایهی استفاده از ریزپردازنده در دتکتورها و تابلوی کنترل مرکزی و راهبری نرم افزاری پیریزی شده است.

یک سیستم هوشمند بر طبق استاندارد به سیستمی گفته میشود که در آن از تجهیزات هوشمند (Analogue Addressable) استفاده میشود.یعنی مقدار جریان خروجی هر دتکتور حقیقتا بستگی به احساس دتکتور از شرایط محیط داشته و طبق آن جریان آنالوگ تغییر میکند.. این مورد وقتی قابل توجه است که بدانیم در سیستمهای آدرس پذیر و مرسوم هر دو دتکتور فقط در دو حالت نرمال و آلارم مانند یک کلید دو حالتهی صفر و یک عمل میکنند. در اینگونه سیستمها دتکتورها همواره فعال هستند و به طور پیوسته پاسخگوی سیگنالهای ارسالی از سوی تابلوی کنترل مرکزی هستند. در سیستم هوشمند تمامی دتکتورهای سقفی استفاده شده از نوع هوشمند(Analogue) میباشد. همبندی سیستمهای هوشمند نیز مانند سیستمهای آدرسپذیر به صورت حلقوی است و میتوان با هر حلقه ده هزار متر مربع را فارغ از تعداد دتکتورها تحت پوشش قرار داد. در سیستمهای آدرس پذیر یا مرسوم نمیتوان فهمید وضعیت هر دتکتور چقدر نزدیک به آلارم میباشد. پس بنابراین وجود گرد و غبار و اثرات محیطی به راحتی احساس نمیشود. همچنین در این دو نوع از قبل نمیتوان عمر دقیق دتکتور را یشبینی کرد و زمان تعویض آنرا فهمید، میبایست حتما فالت پیش آید و مدتی وقتگیری کند و حتی مدتی سیستم خارج از سرویس باشد.

کابلکشی سیستم اعلام حریق

نصب و استقرار تجهیزات سیستم اعلام حریق طبق استاندارد BS 5839 و کابلکشی طبق استاندارد BS 6207 انجام میگیرد. به طور کلی میتوان سیمهای مدار اعلام حریق را به دو گروه تقسیم کرد و با توجه به خصوصیات هر گروه کابل مناسب با آن را به کار برد:

گروه یک: کابلهایی که بعد از آشکار شدن حریق استفاده نمیشوند مانند کابلهای دتکتورها و شستیها.

گروه دو: کابلهایی که بعد از کشف حریق استفاده میشوند مانند کابلهای منبع تغذیه و آژیرها و چراغها

در حالت کلی میتوان برای هر دو گروه کابل 1.5 میلیمتر مربع با روپوش و عایق پروتودور استفاده کرد ولی در مکانهایی که امکان ضربه یا ساییدگی و جویده شدن توسط حیوانات وجود دارد باید کابلها را حفاظت مکانیکی کرد. میتوان در مورد سیمهای آژیرها و چراغها برای حفاظت، آنها را داخل دیوار زیر حداقل 12 میلیمتر گچ به صورت توکار گذاشت. کابلهای سیستم اعلام حریق باید جدا از سایر کابلها سیمکشی شوند. تست کابلها توسط اهم متر انجام میشود و در صورت استفاده از از مگا اهم سنج باید تمام تجهیزات اعم از دتکتور، آژیر، پانل کنترل و ... را از مدار باز کرد تا ولتاژ تست بالا به آنها آسیب نرساند. کابلکشی سیستمهای عادی به صورت رادیال یا خطی و کابلکشی سیستمهای هوشمند به صورت حلقوی انجام میگیرد. در انتهای مسیر زونها همیشه یک مقاومت موازی با خط که مقدار آن معمولا 4.7 یا 6.8 کیلو اهم است متصل میکنند یا از واحد انتهای خط AEOL استفاده مینمایند.

مشخصات کابل سیگنال

کابل سیگنال جهت اتصال به تمامی عناصر مدار به غیر از کابل تغذیه شامل میباشد. بدین منظور از کابلهای سه رشتهای با سطح مقطع 1.5 یا 2.5 میلیمتر مربع استفاده میشود. در صورتیکه طول مسیر کابل در هر زون کمتر از 1000 متر باشد از کابل با مقطع 2.5 میلیمتر مربع استفاده میشود.

نوع کابل سیگنال با توجه به محل عبور کابل تعیین میگردد. در صورتیکه کابل از مناطق با نویز زیاد عبور نماید. مانند کابل برق فشار قوی یا کابلهای مخابرات در اینصورت از کابل شیلد دار(نوع متداول cY (1) Ys) استفاده میگردد و در غیر این صورت از کابل معمولی. درجهی نویز این کابل 1 میباشد. کابل سیگنال روکار یا داخل لوله میبایست قدرت تحمل 30 دقیقه حریق را داشته باشد.

دیود نوری مجزا/Active End Of Line Unit/برنامه ریز دستی /مبدل ولتاژ/حفاظ دتکتورها

دیود نوری مجزا

واحدی مستقل شامل دیود نوری برای هشدار دیداری برای نمایش وضعیت عادی، اتصال کوتاه یا قطع مدار جهت استقرار در محلهای دور از تابلوی کنترل مرکزی که میتوانند در سیستمهای هوشمند به کار گرفته شوند. بیست واحد از این گونه تجهیزات میتوانند به صورت مستقیم از طریق یک حلقه تغذیه شوند. در صورتی که تعداد بیشتری مورد نیاز باشند باید از طریق منبع تغذیهی 24 ولتی جداگانه تغذیه شوند. این نوع واحدها میتوانند به گونهای برنامهریزی شوند که با یک یا چند وسیلهی ورودی فعال شوند. واحدهای دیود با هر یک از تجهیزاتی چون تابلوی کنترل مرکزی، خروجی مناطق، شستیها و دتکتورها فعال میشوند. حلقهی اتصال واحدهای دیود میتواند تا یک کیلومتر در صورت استفاده از سیم طول داشته باشد. در مدلهای پر ظرفیت تا 500 لوکس، دیودها از نوع روکار با جعبهی پلاستیکی هستند. انواع دیگر به صورت توکار بوده و قابلیت نصب در قوطی پریزها را دارند.

AEOL ) Active End Of Line Unit):

در انتهای خط سیستمهای اعلام حریق نصب میگردد و با کمک آن میتوان دتکتورهای عادی(غیر قابل آدرس دهی) را به سیستمهای اعلام حریق هوشمند وصل کرد.

برنامه ریز دستی (Handle Programmer):

برای برنامهریزی اجزای سیستمهای اعلام حریق هوشمند استفاده میشود.

ابزارهای دیگری نیز مانند تست کنندهی مسیر (Loop Tester) و برد رلههای کمکی و اسپلیتر زنگ و ... وجود دارد که در سیستمهای اعلام حریق در صورت نیاز استفاده میشوند.

مبدل ولتاژ

مجموعهای شامل ترانس تقلیل ولتاژ، یکسوساز و خازن برای تبدیل ولتاژ 220 ولت متناوب به ولتاژ 24 تا 30 ولت مستقیم جهت استفاده در مدارهای اعلام حریق.

به طور معمول مبدل ولتاژ به عنوان منبع تغذیهی اصلی در ساختار تابلوی کنترل مرکزی قرار میگیرد اما این مجموعه به طور مستقل و مجزا از تابلوی کنترل مرکزی نیز میتواند کاربرد داشته باشد. به عنوان مثال از این گونه مبدلها میتوان برای مگنت درهای اضطراری و حریق استفاده کرد.

حفاظ دتکتورها

حفاظ دتکتور برای محافظت از دتکتور در اماکنی که احتمال آسیبهای سهوی و عمدی زیاد است به کار گرفته میشود. بیمارستانهای روانی، مراکز آموزشی، کارگاهها، خوابگاهها و شبانه روزیها از جمله این اماکن هستند که بهتر است تجهیزات دتکتوری مجهز به حفاظ مناسب باشند.

نکاتی که باید در هنگام استفاده از دتکتورهای دودی رعایت گردد:

الف: دتکتور دودی نباید در مسیر کوران هوا نصب گردد.

ب: برای تعیین محل نصب باید از استاندارد BS 5839 پیروی کرد.

ج:در محلهایی که در حالت عادی دود و بخار وجود دارد مانند موتورخانه و کنار بویلر از این دتکتورها استفاده نشود.

نکته: اسپری خاصی وجود دارد که برای تست دتکتورهای دودی به کار می رود و با پاشیدن آن به سمت دتکتور میتوان از عملکرد صحیح آن مطمئن شد

مدولهای رابط (Interface Module)

مدولهای رابط (Interface Module):

برای ارتباط و شناسایی اجزای قابل آدرسدهی سیستم به کار میرود. در بین دتکتورها و اجزای مدار، جهت عملکرد سوئیچهای بدون ولتاژ (کانتکت)، قرار میگیرد و وضعیت عملکرد هر زون را نشان میدهد. از کنتاکتهای آن جهت فعال شدن سیستم اطفا، سیستم فراخوان آسانسور، توقف دهنده یا ارتباط با پانلهای دیگر استفاده میشود.

مبدل مدار آدرسپذیر به متعارف

در برخی حلقههای آدرسپذیر به دلیل پارهای ملاحظات لازم میآید که برای برخی فضاهای خاص از مدار و تجهیزات متعارف استفاده شود. برای به وجود آوردن چنین امکانی مبدلها به کار برده میشوند. از طریق این مبدلها میتوان تجهیزات متعارف را از طریق تابلوی کنترل مرکزی آدرسپذیر تغذیه نمود. این مبدلها یا بردهای میانجی دارای دو مدار تغذیه (قدرت) و تشخیص هستند.

مبدلها میتوانند برای هر دو مدار شعاعی و حلقوی سیستمهای متعارف مورد استفاده قرار گیرند و به این وسیله شبکههای متعارف را به شبکههای آدرسپذیر یا هوشمند مرتبط سازند.

برد میانجی شبکه

به کمک بردهای میانجی یا کارتهای شبکه میتوان چندین تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق را به هم مرتبط نمود. در این شبکهها هر یک از تابلوهای کنترل میتوانند شبکهی اعلام و هشدار اختصاصی خود را داشته باشند و نمایشگر آنها وضعیت محدودهی تحت کنترل خودشان را به صورت محلی نشان دهند و در عین حال میتوان تابلوی کنترل اصلی و نمایشگری برای نمایش وضعیت کل شبکه و سیستم در نظر گرفت.

طول کل کابلکشی در شبکهی تابلوهای کنترل مرکزی اعلام حریق نباید از 2km تجاوز کند در غیر این صورت باید از تقویت کنندههای کمکی میان راهی استفاده کرد و برای برقراری شبکه از فیبر نوری بهره برد.

کارتهای شبکه به صورت یک برد الکترونیکی در داخل هر یک از تابلوهای کنترل مرکزی قرار میگیرند.

برد میانجی سریال

این کارت الکترونیکی در تابلوی کنترل مرکزی قرار گرفته و میتواند از طریق درگاه سریال بین تابلوی کنترل مرکزی و تجهیزات خارجی دیگر مانند پرینتر و یا سیستم مدیریت ساختمان ارتباط برقرار کند.

طول کابل مربوط به درگاه سریال نباید بیشتر از 10 متر باشد، اما تحت شرایطی میتوان تا 50 متر نیز از کابل سریال استفاده نمود. اما در این حالت سرعت انتقال داده کاهش خواهد یافت.

درگاههای سریال ممکن است از نوع 9 پین یا 25 پین باشند.

رلهی خط

نوعی واحد خروجی برای سوئیچینگ و راهاندازی تجهیزات کمکی با وظایفی مانند خاموش کردن دستگاههای گرمایشی و تهویهی مطبوع برای جلوگیری از انتشار دود و حریق به سایر مناطق و تحریک مدارهای درهای حریق و درهای اضطراری خروجی و یا کنترل شیرهای سوخت.

این رلهها میتوانند از طریق تابلوی کنترل مرکزی، شستیها و دتکتورهای حریق به صورت تکی یا گروهی در مدار قرار گرفته و عملیات سوئیچینگ برای راهاندازی سیستمهای مختلف را به عهده گیرند. رلهها میتوانند از نوع آدرسپذیر باشند. رلهها دارای تیغههای باز یا بسته هستند که بنا به ضرورت در مدار قرار میگیرند.

بردهای کمکی خروجی و ورودی

برای توسعهی عملکرد بردهای اصلی تابلوی کنترل مرکزی میتوان از انواع بردهای کمکی قابل برنامهریزی چند راهه برای اتصال خروجیها و ورودیهای شبکهی اعلام حریق استفاده نمود. هر یک از این بردها شامل چندین رله هستند که هر یک میتوانند با تیغههای باز و بسته عملیات کلید زنی را انجام دهند.

ولتاژ تغذیهی این برد 24 ولت مستقیم است و جریان آن در حالت آماده به کار 31 میلیآمپر و در حالتی که کلیهی رلهها در مدار استفاده قرار میگیرند برابر 130 میلیآمپر است. ظرفیت گذر جریان از هر تیغه 2 آمپر تحت ولتاژ 30 ولت مستقیم یا متناوب است. هر تیغهی رله دارای یک دیود نوری قرمز رنگ به علامت عمل نمودن آن است.

برخی از این گونه بردها مناسب بهرهبرداران برای خروجیهای با جریان پایینتر هستند، تصویر زیر طرحوارهای از یک برد 24 مدارهی قابل برنامهریزی است که قابلیت استفاده برای جریانهای تا 18 میلی آمپر دارد، جریان تغذیهی آنها در حالتی که کلید خروجیها فعال باشند 47 میلیآمپر و در حالت آماده به کار برابر 9 میلی آمپر تحت ولتاژ 14 ولت مستقیم است. در این گونه بردها هر خروجی، یک ترانزیستور NPN (کلکتور باز ) است.

تجهیزات ورودی و خروجی

انواع تجهیزات با عملکرد رلهگونه که در سیستم اعلام حریق برای کنترل درها، دمپرها، سوئیچهای جریان آب، دتکتورها، شستیها و آژیرها مورد استفاده قرار میگیرد. این گونه تجهیزات قابل برنامهریزی هستند و قابلیت کاربرد در سیستمهای آدرسپذیر و هوشمند را دارا میباشند.

این گونه تجهیزات دارای حافظهای برای ثبت اطلاعات عملکردی، تعمیر و نگهداری، عیوب و تعداد هشدارها و تاریخ هشدار هستند که اطلاعات جمعآوری شده در آن را میتوان بر روی کامپیوترهای شخصی پیاده نمود. از سوی دیگر چنین تجهیزاتی میتوانند اطلاعات ورودی از سوی انواع دتکتورها را به مراکز کنترل اعلام حریق ارسال کنند

تکرارگر/مگنت نگهدارنده/سیستمهای با ارتباط تلفنی و صوتی

تکرارگر(Repeater):

در مواقعی که تکرار علائم حریق در مکانهایی غیر از محل تابلو اصلی مورد نیاز باشد از تکرارگرها استفاده میشود. تکرارگرها دارای LED های نشانگر مشابه تابلو اصلی میباشند و به ترمینالهای تابلو کنترل مرکزی وصل میشوند. ممکن است بعضی تابلوها امکانات اتصال تکرارگر را نداشته باشند. طرز اتصال آن در دیاگرام سیمکشی تابلو اصلی مشخص میشود.

برای ساختمانهای مرتفع و وسیع کاربرد گستردهای دارد. معمولا یک یا دو تکرار کننده از پانل اصلی تغذیه میشوند و ما بقی نیاز به تغذیهی جداگانه دارند. تمام اطلاعات حریق از پانل اصلی به این پانل ارسال میشود. محل نصب پانل آلارم اصلی از کف 1.1 تا 1.4 متر و فاصلهی جستجوی 61 متر بر طبق استاندارد میباشد. (NFPA72,Chapter 3)

مگنت نگهدارنده (Door Holder):

بر روی درهای معینی جهت جلوگیری از گسترش آتش در حین آتش سوزی نصب میشود. در صورت بروز حریق از باز ماندن در جلوگیری می کنند. طبق استاندارد تغذیهی آن باید از منبع 24 ولت جداگانه انجام گیرد نه از برق 24 ولت تابلو چون مصرف آن بالاست.

سیستمهای صوتی اعلام خطر:

این سیستمها در دو نوع عادی و هوشمند ساخته شدهاند و قادرند به طور اتوماتیک یا دستی در مواقع بروز حریق پیام اعلام خطر را از بلندگوهای مربوطه پخش نمایند.

سیستمهای با ارتباط تلفنی و صوتی

سیستم تلفن اضطراری دارای یک پانل تلفن اصلی و گوشیهایی میباشند که در محلهای مورد نظر نصب میشوند. هنگام خطر میتوان با استفاده از گوشیها به مرکز تلفن خبر داد یا مرکز تلفن میتواند به هر کدام از گوشیها زنگ بزند. ارتباط بین گوشیها نیز می تواند از طریق پانل اصلی تلفن برقرار باشد.

سیگنالهای سیستمهای مدرن میتوانند به کمک تجهیزاتی خاص بروز حریق را از طریق خطوط تلفن یا سیستم احضار و یا حتی با فرکانسهای رادیویی یا پخش یک پیام ضبط شده به اطلاع مسئولین ساختمان، سازمان آتشنشانی و سایر مراکز مسئول برسانند. همزمان با برقراری تماسهای تلفنی هشدار دهنده، بلندگوهای داخل ساختمان نیز میتوانند به جای آژیر و یا زنگ با پخش پیام ساکنین را از بروز حریق مطلع سازند و حتی آنها را راهنمایی کنند. استفاده از چنین سیستمی برای ساختمانهای بلند و مراکز عمومی و حساس ضروری است.

این گونه تجهیزات فارغ از امکان اتصال و ارتباط با سیستم اعلام حریق میتوانند با سیستمهای ورود غیر مجاز و دزدگیرها در ارتباط باشند و در صورت ارسال سیگنال از سوی هر یک از مدارهای ایمنی یا امنیتی شمارههای از پیش تعریف شدهای را شمارهگیری نمایند.

بیزر اشکال داخلی تابلو /برد الکترونیکی/ترمینالهای اتصال/ سوئیچ قفل کردن تابلو /شستیهای کنترل

بیزر اشکال داخلی تابلو (BUZZER):

در مواقع بروز اشکال در مدار داخلی تابلو مانند عدم اتصال باطریها به صدا در میآید.

برد الکترونیکی

بر روی این برد فیوزهای لازم و رلهی مربوط به مگنتهای نگهدارنده (Door holder) و جامپرهایی برای تنظیم و قطعات الکترونیکی دیگر وجود دارد. همچنین نشانگرهای اتصال کوتاه و قطعی مدار و کانکتور توسعه (Aux) و کانکتور اتصال کارت زون روی این برد وصل است.

ترمینالهای اتصال شامل:

الف)خروجی ولتاژ DC کمکی

ب)خروجی کنتاکتهای مربوط به رلهی مگنت نگهدارنده

ج)خروجی آژیرها و چراغها (معمولا بیش از یک خروجی میباشد)

د)خروجی برای زونها(در ترمینال مثبت و منفی برای هر زون)

ه)محل اتصال پانل تکرار کننده

سوئیچ قفل کردن تابلو:

برای جلوگیری از خراب کاری و دسترسی افراد غیر مجاز به تابلو و تنظیمات آ« به کار میرود و روی درب تابلو نصب شده است.

شستیهای کنترل :

برای تنظیم تابلو به کار می روند.

منبع تغذیه (PSU) (Power Suply Unit)

منبع تغذیه یا به صورت ترانس کاهنده به همراه مدار یکسوسازی داخل پانل قرار می گیرد و یا به صورت مجزا از بیرون پانل کنترل متصل میشود. ولتاژ خروجی منبع تغذیه معمولا 24 ولت DC و قدرت جریان دهی آن حدود 2 آمپر است. قدرت جریان دهی منابع تغذیهی جداگانه حدود 3 تا 6 آمپر است و در دستگاههای بزرگ و در دستگاههای بزرگ با تعداد Zone بالا استفاده میشود. در مواقع قطع برق منبع تغذیهی اظطراری که معمولا عبارت از 2 عدد باطری خشک (بدون نیاز به سرویس و نگهداری) 12 ولت میباشد که به طور سری بسته میشوند تا 14 ولت DC را تامین کنند. در حالت عادی که برق 220 ولت وصل است سیستم باطریها را شارژ کرده و برای مواقع قطعی برق نگه میدارد و هنگاه بروز قطعی برق به طور اتوماتیک وارد مدار میشوند بسته به تعداد زونهای تابلو اصلی در آمپر ساعتهای مختلفی استفاده میشوند. برای تابلوهای 2 زون باطریهای 2 آمپر ساعت و برای تابلوهای 4 الی 12 زون 7 آمپر ساعت و برای تابلوهای 12 الی 24 زون باطری 12 آمپر ساعت مناسب میباشد. معمولا باطریها در داخل تابلو کنترل قرار میگیرند. بعد از نصب سیستم باید باطریها را قبل از اتصال پانل شارژ کرد و سیستم را با باطریهای شارژ شده روشن نمود.

برای تغذیهی الکتریکی سیستم اعلام حریق باید خط جداگانهای در نظر گرفته شده باشد و بر روی فیوز و کلید تغذیهی اصلی حتما باید جملهی «خط اعلام حریق، کلید قطع نشود» با وضوح کامل نوشته شده باشد.

نکات زیر حتما باید مورد توجه قرار گیرد:

- سیستمهای اعلام حریق به غیر از اتصال به شبکهی الکتریکی ساختمان باید مجهز به سیستم برق اضطراری و باتری نیز باشد.

- خط تغذیهی تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق باید کاملا اختصاصی باشد.

- توان باتریها باید به اندازهای باشد که حداقل 30 دقیقه سیستم را در حال کار نگه دارد. برای حفاظت بیشتر بهتر است که باتریها توان کار طی 24 ساعت را داشته باشند.

- منبع تغذیه باید مجهز به سیستم صوتی اتمام باتری باشد که در صورت سرآمدن زمان شارژ باتری، هر یک دقیقه یک بار سیگنال صوتی را به گوش راهبران سیستم برساند.

- منبع تغذیهی اضطراری باید به صورت اتوماتیک باشد و حداکثر ظرف مدت 30 ثانیه در مدار استفاده قرار گیرد.

- یک نشانگر باید به طور مستمر روشن بودن دستگاه را نشان دهد.

- منبع تغذیهی سیستم اعلام حریق در اماکن مسکونی باید توان تغذیهی الکتریکی زنگی با شدت صوت 85 دسیبل را به مدت حداقل 4 دقیقه داشته باشد.

- خروجی منبع تغذیه نباید از 30 ولت تجاوز کند.

- منبع تغذیهی اعلام حریق به به گونهای در سیستم نصب شود که دسترسی برای خاموش کردن سهوی آن وجود نداشته باشد.

- شارژ باتریها نباید فاصلهی زیادی با تابلو کنترل مرکزی و باتریها داشته باشد. این فاصله به طور معمول حداکثر 3 متر در نظر گرفته میشود.

پانل کنترل(FACP) (Fire Alarm Control Panel)

چنانچه دتکتورها را سلول عصبی و سیمها و کابلها را رشتههای عصبی بنامیم، میتوانیم تابلوی کنترل مرکزی را مغز سیستم اعلام حریق محسوب داریم. تابلوی کنترل مرکزی ضمن پایش کلیهی ورودیها، کلیهی سیستمهای خروجی را نیز کنترل میکند و در عین حال توان الکتریکی کلیهی بخشها از طریق همین تابلو تامین میشود.

منبع تغذیهی اصلی تابلوهای کنترل از نوع AC و منبع تغذیهی ثانویهی آنها از نوع DC است. انواع دتکتورها و شستیهای اعلام حریق، تجهیزات ورودی تابلوی کنترل محسوب میشوند. اطلاعات مربوط به وضعیت اماکن مختلف از طریق اینگونه تجهیزات جهت پردازش و فعال نمودن تجهیزات خروجی در اختیار تابلوی کنترل مرکزی قرار میگیرد.

آژیرها، چراغهای شنیداری و انواع تجهیزات عملکنندهی دیگر مانند رلههای فراخوان آسانسور، بازکن درهای اضطراری و دمپرهای حریق از جمله تجهیزات خروجی محسوب میشوند.

انتخاب تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق تابعی است از اندازهی ساختمان، کاربری، تعداد مناطق و تجهیزات مورد نیاز ورودی و خروجی اعلام حریق. بر ا ین اساس و بر پایهی نوع سیستم طراحی شده میتوان از انواع تابلوهای کنترل مرکزی متعارف، آدرسپذیر و یا هوشمند استفاده کرد.

تابلوهای مرکزی باید در نقاطی از ساختمان نصب شوند که احتمال وقوع حریق در آنها کمتر است و در عین حال رفت و آمد پرسنل نگهداری کنندهی ساختمان در آنجا بیشتر است. به گونهای که کارکنان حاظر در محل به محض عمل نمودن دتکتورها و روشن شدن چراغهای مربوطه به منطقهای که در آن حریق روی داده است از وضعیت خطرناک مطلع شوند و بتوانند اقدامات لازم را به سرعت و با دقت انجام دهند. بدین معنی که باید در محلی نصب شود که به راحتی قابل مشاهده باشد. معمولا در ورودیها و محلهایی که ماموران آتشنشانی داخل میشوند نصب میگردد.

محل نصب مرکز اعلام حریق باید کاملا روشن باشد، بنابراین لازم است مکانی که در آن تابلوی کنترل مرکزی نصب شده است مجهز به سیستم روشنایی اضطراری باشد. ضروری است که پلانهای ساختمان در محل نصب مرکز اعلام حریق بایگانی و نگهداری شوند، تا نیروهای امداد که خارج از ساختمان در محل حاظر میشوند با دسترسی به نقشههای ساختمان بتوانند عملیات امداد را بهتر و سریعتر راهبری کنند. برای انتخاب تابلوی کنترل مرکزی باید 20 درصد اضافه ظرفیت برای توسعهی آتی مدارها و حلقههای تشخیص در نظر گرفت.

این پانلها به دو نوع آنالوگ و میکروپرسسوری تقسیم میشوند. پانلهای کنترل باید قادر به تشخیص و اعلام خطای اتصال کوتاه یا قطعی مدار باشند. و همچنین در مواقع قطعی برق به طور اتوماتیک برق اضطراری را توسط باطری های به مدار اعمال کند.پانل ها معمولا دارای امکاناتی نیز برای تست قسمتهای مختلف مدار نیز می باشند. از نظر ظرفیت پانلها را با زون تقسیم بندی میکنند که معمولا به صورت 2، 4، 8، 16، 24 و 32 زون ارائه می شوند. در بعضی از پانلها میتوان با اضافه کردن کارتهای الکترونیکی (EXTENTION CARD) تعداد زون ها را افزایش داد. خود مرکز کنترل باید توسط یک دتکتور دودی حفاظت شود. ارتفاع نصب آن حدود 1.8 الی 2 متر است و باید محل نصب آن را از نظر دستکاری افراد غیر مجاز و یا احتمال خرابکاری مورد توجه قرار داد. تعداد دتکتورهای قابل اتصال به هر زون توسط کارخانهی سازنده تعیین میشود.

در سیستم اعلام حریق نحوهی ارتباط دتکتورها با پانل مرکزی به این صورت است که در مواقع بروز حریق، تحریک دتکتور یا فشار دادن شستی اعلام حریق باعث ایجاد یک اتصال کوتاه نسبی در مدار میشود و جریان مدار افزایش مییابد.(نه به حدی که به عنوان اتصال کوتاه کامل شناخته شود و باعث اعلام خطا شود.) در نتیجه مرکز کنترل اعلام حریق مینماید. مرکز کنترل از طریق مدار الکترونیکی بعد از تشخیص حریق رلههای مربوطه را وصل کرده و آژیرها و چراغهای اعلام خطر را به کار میاندازد.

تابلوهای کنترل مرکزی بسته به نوع سیستم، قطع نظر از دریافت سیگنالهای ورودی و صدور فرامین خروجی برای تجهیزات خروجی ممکن است توانایی پشتیبانی عملیات دیگری را نیز داشته باشد.

صحت عملکرد سیستم، تغییر آدرسها، امکانات برنامهریزی و دلخواه سازی تنظیم زمان، راه اندازی مجدد دتکتورها، ساکت نمودن آژیرها و خاموش نمودن تجهیزات هشدار دیداری، ذخیرهی اطلاعات و رویدادها، نمایش وضعیت، برقراری ارتباط تلفنی با مراکزی مسئول، چاپ گزارشها و کنترل کلیهی رلهها از جمله عملیاتی است که تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق قادر به انجام آنها هستند.

بر همین اساس تابلوهای کنترل مرکزی ممکن است شامل همه و یا تعدادی از کلیدها و دیودهای نمایشگر زیر باشند. البته تابلوهای کنترل مرکزی هوشمند یا آدرسپذیر جدا از چراغهای راهنما دارای صفحهی نمایشگر مخصوص هستند و امکان اتصال به رایانه و ثبت اتفاقات از طریق آن را نیز دارند و در عین حال میتوانند با تجهیزاتی همچون مدم یا کارت شبکه از راه دور نیز کنترل شوند.

برخی از کلیدهای عملکننده و دیودهای راهنما عبارتند از :

کلید تمرین: کلیدی برای قطع ارتباط بین تابلوی کنترل مرکزی با مدارهای تکرار کننده و ستاد آتشنشانی برای انجام عملیات آزمایش و اطمینان از صحت عملکرد مدار.

کلید راه اندازی مجدد: برای باز گرداندن سیستم به حالت عادی.

کلید سکوت: برای قطع صدای هشدار دهندههای صوتی

کلید ورود اطلاعات: کلیدها و دکمههای روی تابلوی کنترل مرکزی برای وارد نمودن کلمهی عبور و یا تنظیم شرایط

دگمههای جهتدار یا کلیدهای پیکان: کلیدهای پیکان با جهات چهارگانهی پایین، بالا، راست و چپ برای دستیابی به اطلاعات و دسترسی به فهرست تنظیم شده است.

دگمهی فرمان: کلید با دگمهای برای انجام تغییرات در فهرستهای مختلف مطابق نیاز کابر نشانگرهای دیداری تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق از نوع دیودی به رنگهای مختلف هستند. البته در بسیاری از مراکز اعلام حریق پیشرفته به غیر نشانگرهای دیودی، اتفاقات بر روی صحنهی نمایش درج میگردد. دیودهای مورد استفاده در تابلوهای کنترل به منظور اعلام موارد زیر مورد استفاده قرار میگیرند:

- هشدار حریق (معمولا به رنگ قرمز)

- پیش هشدار حریق (معمولا به رنگ کهربایی)

- بروز عیب در داخل تابلوی کنترل مرکزی (معمولا به رنگ کهربایی)

- بروز عیوب خارجی (معمولا به رنگ کهربایی)

- بروز عیب در ریزپردازنده (معمولا به رنگ کهربایی)

- برقراری جریان درست تغذیهی الکتریکی (معمولا به رنگ کهربایی)

- عیب در سیستم (معمولا به رنگ کهربایی)

- عیب در سیستم هشدار و بروز نقص در مدار اعلامکنندههای صوتی (معمولا به رنگ کهربایی)

- عیب در حلقه (معمولا به رنگ کهربایی)

- عیب زمین، اتصال مدار به زمین (معمولا به رنگ کهربایی)

- برقراری ارتباط، دیود با حالت چشمک زن برای وقتی که ارتباط سیستم با تابلوی کنترل مرکزی برقرار است.(معمولا به رنگ کهربایی)

- دیود مناطق به تعداد مناطق حریق که به هنگام حریق در آن منطقه روشن میشوند (معمولا به رنگ قرمز) این دیودها نشان دهندهی هشدار هستند.

- دیود نوری شرایط عادی (معمولا به رنگ سبز)

- دیود نوری شرایط عیب، دیود برای نشان دادن عیب کلی در سیستم که معمولا به رنگ کهربایی یا زرد انتخاب میشود. در بسیاری از تابلوهای کنترل مرکزی به همراه روشن شدن این دیود، یک بیزر داخلی نیز به صدا در میآید.

- دیود کم ظرفیت بودن باطری، روشن شدن این دیود نشانگر آن است که باطری سیستم رو به اتمام بوده و نیازمند شارژ مجدد است.

- دیود تنظیم اشتباه و راه اندازی مجدد، در صورت تنظیم اشتباه ریزپردازنده این نشانگر روشن شده و در عین حال سیستم برای رفع خطا و رجعت به وضعیت پیشگزیده مجددا راهاندازی میشود. روشن شدن این دیود نشانگر توان اندک منبع تغذیه نیز میباشد.

- دیود نوری جریان متناوب، روشن بودن این دیود نشانگر برقراری جریان AC به تابلوی کنترل مرکزی است. خاموش شدن آن و روشن شدن دیود نوری جریان مستقیم، نشانهی استفادهی تابلو از منبع تغذیهی پشتیبان است.

دیود نوری در حال کار، مانند دیود نوری شرایط عادی است و روشن بودن آن نشانگر در مدار قرار داشتن تابلوی کنترل مرکزی و مجهز بودن فضاهای تحت پوشش به سیستم حفاظت و اعلام حریق است.

شستیهای اعلام حریق (Mamual Call Point) (MCP):

این شستیها برای اعلام حریق دستی ساخته شدهاند و در دو نوع فشاری معمولی و شیشهای میباشند. در هر دو نوع در حالت عادی کنتاکت شستی باز است (N.O) و در حالت اعلام حریق یک مقاومت سری با شستی که مقدار آن معمولا 470 اهم است در مسیر به طور موازی با مقاومت انتهای خط قرار می گیرد و مقدار مقاومت معادل به حدود 380 اهم میرسد و جریان افزایش مییابد و این از نظر سیستم یعنی اعلام حریق. در نوع شیشهای شستی تحت فشار قرار دارد و با شکسته شدن شیشه آزاد شده و کنتاکت بسته میشود. شستی معمولا دارای سوئیچی برای ری ست (reset) کردن میباشد تا بعد از استفاده از شستی بتوان دوباره آن را به حالت عادی بازگرداند. محل نصب شستیها باید در مسیرهای خروجی ساختمان و در دسترس و در معرض دید باشد تا احیانا اشخاص برای به صدا درآوردن سیستم اعلام خطر به محل وقوع حریق نزدیک نشوند و به سمت خروجیها بروند. فاصلهی نصب شستیها حداکثر 30 متر و ارتفاع نصب 1.4 متر از کف می باشد. روی شصتیها کلمهی Fire نوشته میشود و به رنگ قرمز می باشند.

در هر زون حفاظتی حداقل یک پوش باتم میبایست وجود داشته باشد. استاندارد BS5839 Pt2-1988 استاندارد جامع برای این تجهیز میباشد. تمام پوش باتمهای موجود در یک سیستم اعلام میبایست دارای یک ساختمان باشند و نیاز به شکستن با چکش نباشد، بلکه با فشار، شیشه شکسته شده و پوش باتم فعال گردد. زمان اعلام پس از فشار دادن شستی نباید بیش از 3 ثانیه طول بکشد، اما زمان اپتیمم یک ثانیه میباشد. Reset شستی فقط بایستی با تعویض شیشه امکان پذیر باشد. (در سیستم Conventional) و این کار بایستی توسط افراد ماهر و متخصص انجام پذیرد.پوش باتم در آشپزخانههای طبخ غذا و محلهای کثیف نبایستی نصب گردد. البته در شستیهای جدید به جای شیشه از طلق استفاده میشود و در این صورت نصب آن در آشپرخانه مجاز میباشد. همچنین در محلهای آتشزا پوش باتمها در سیستم آدرسپذیر نبایستی تاخیر مرسوم را داشته باشد ولی با این حال زمان حداکثر سه ثانیه حد مجاز میباشد. (BS 5839 Pt2).

پوش باتم در تمامی سیستمها دارای یک LED میباشند که در هنگام عملکرد فعال میشوند اما در سیستم هوشمند، فعال شدن LED با دستور از پانل انجام میشود. پوش باتمها در محل خروجی(فرار)، پلکانهای خروجی هر طبقه و درب خروجی نصب میگردند. محل نصب پوش باتمها بایستی تمیز و با رنگ زمینه متمایز باشد. در نزدیکی آن هیچگونه مانع دید وجود نداشته باشد و ارتفاع حدود 1.4 متر رعایت شود. محل نصب آن دارای سطوح کمتر از 750 میلیمتر مربع نباشد یعنی کاملا واضح بوده و از فاصلهی دور قابل روئیت باشد.

بر طبق استاندارد EN54-11 ماکزیمم فاصلهی شستیهای اعلام حریق از یکدیگر 45 متر در مسیرهای هم سطح و کم تردد میباشند و در مسیرهای پر تردد، فاصله 20 متر کاهش مییابد. در راهپلهها این مقدار حداکثر 25 متر و در مسیر پر تردد و یا دارای مانع به 15 متر کاهش مییابد.

توجه شود که تمامی استانداردها فاصلهی بین 30 تا 45 متر را در مسیرهای معمول مثل راهروها پیشنهاد میکنند. حال اگر ایمنی بیشتر مد نظر باشد میتوان فاصله را کمتر انتخاب نمود. ولی در صورتیکه در محلهای پر تردد بیش از حد از شستی استفاده شود، احتمال فشار آن توسط افراد خردسال و یا کنجکاو زیادتر میشود، احتمال فشار آن توسط افراد خردسال و یا کنجکاو زیادتر میشود. انتخاب بهترین فاصله با توجه به توصیهی استاندارد و کاربرد ساختمان محل نصب میباشد.

ارتفاع شستی در تمام استانداردها بین 120 تا 160 سانتیمتر در نظر گرفته میشود، و ارتفاع 140 سانتیمتر ارتفاع معقول میباشد

نگهداری و تعمیرات سیستمهای اتوماتیک اعلام حریق

تجهیزات اعلام حریق از جمله حساسترین دستگاههای اندازهگیری و عملیاتی میباشند و بر خلاف تکنولوژی روز که ارائهی وسایل بدون نیاز به تعمیرات و نگهداری را روز افزون نموده است، تجهیزات اعلام حریق بسیار نسبت به این امر حساس میباشند.

همچنین با توجه به وظیفهی حساس و سنگین این سیستم و عدم ریسک پذیری آنان، عقل حکم بر حساسیت نسبت به عملکرد صحیح و به موقع آنها دارد. در سیستمهای آدرس پذیر و هوشمند، نوع ساختمان داخلی تجهیزات، کمک به امر نگهداری مینماید.در این نوع، آلارمهای مربوط به کثیفی دتکتورها (به تفکیک)، عدم عملکرد شستی، آژیر و مدولهای واسطه به موقع انجام میپذیرد و در روند پیگیری عدم عملکرد صحیح دتکتورها، همکاری دو جانبهی دتکتور و پانل باعث برپایش دائمی(monitoring) وضعیت هر دتکتور کرده و در هر لحظه تمامی حالات، قابل مشاهده و ثبت میباشد.

اما در سیستمهای متعارف(Conventional) وضعیت هر زون تا حد خارج شدن یک دتکتور از مدار، پارگی خط ارتباطی و اتصال کوتاه خط قابل روئیت میباشد و کثیفی دتکتور یا عدم عملکرد صحیح آن فقط با تست دورهای یا آلارمهای ارسال شده بر روی پانل معلوم میگردد.

اما در پانلهای هر سه نوع سیستم، وضعیت عملکرد یا اشکالات موجود قابل رویت و قابل رفع تا حدودی میباشد. موارد گفته شده در سیستمهای هوشمند و آدرس پذیر یکی از مزایای این نوع سیستم بوده و در انتخاب نوع بسیار موثر میباشد.

نگهداری و تعمیرات اجزای مدار

مطالب ارائه شدهی زیر برگرفته از دواستاندارد معتبر دنیا یعنی NFPA72 و BS 5839,Part 1 میباشد. با توجه به حساسیت سیستمهای اعلام حریق، تمامی فالتها و آلارمهای ناخواستهی هر سیستم با توجه به نوع آلارم و زمان آن بایستی ثبت گردد تا در هنگام سرویس تجهیزات بتوان مورد اشکال را پیدا نمود و رفع کرد. البته تمامی پانلهای اعلام دارای حافظهی ثبت خطاها میباشند ولی به علت این که امکان پاک نمودن این حافظه توسط افراد ناآشنا و یا قطع باطریهای پشتیبان و برق تغذیه وجود دارد، بهترین گزینه ثبت موارد میباشد.

خطا یا آلارم

اصولا هر نوع اعلام حریق(به صدا در آمدن آژیر حریق) بدون وجود حریق واقعی را خطا یا آلارم میگویند. البته این مورد به اشتباه آلارم کاذب (FAULT ALARM) اسم گذاری شده است. در اصل خطاها بر دو نوع میباشد. اول آلارمهای ناخواسته، در این نوع آلارمها عاملی غیر از حریق باعث فعال شدن سیستم گردیده است. عواملی مانند دود سیگار، حرارت بخاری، دود ماشین و سرایت آن به دتکتورهای دود، خود باعث این امر میگردند. دراین حالت عامل فعال شدن آژیر وجود داشته است اما این عامل حریق نبوده است.

در حالت دوم آلارم بر اثر اشتباه دتکتور یا شستی یا خود پانل به وجود آمده است. این حالت را آلارم کاذب میگویند. عواملی همچون سوختن دتکتور، جریان باد، جریانهای گذرا در مدار کشف حریق بر اثر یا وجود عوامل گذرا و ... باعث آلارم کاذب میگردند. (جریانهای گذرا بر اثر خاموش و روشن شدن تجهیزات هارمونیکزا (لامپ فلورسنت ، هالوژنه، خورشیدی) اثر موبایل، UPS و ...خود باعث این امر میگردند.

توجه: در روند سرویس و نگهداری از افراد متخصص و نمایندگیهای مجاز استفاده شود.

روند نگهداری و تعمیرات

بازدیدهای هفتگی: در این بازدیدها از پانل اصلی اعلام حریق (FACP) بازدید شده و از صحت عملکرد نمایشگر، باطری و تغذیه اطمینان حاصل نمایید. در این بازدید درصدی از شستیها به صورت رندم تست گردند. چک شستیها به صورتی باشد که در یک پریود 6 ماهه تمامی آنها چک گردند. همچنین دفتر ثبت آلارمها بررسی شده و در صورت فعال شدن سیستم در گذشته، علت بررسی و مورد اشکال پیدا و رفع عیب گردد.

در مرحلهی آخر، تمامی عملیات و شمارهی تجهیزات سرویس شده ثبت گردد. نوع بازدید هفتگی با توجه به حساسیت محل، نوع تردد افراد، تعداد افراد موجود، تمیز بودن محل میتواند از یک تا 4 هفته یکبار انجام پذیرد.

بازدیدها و فعالیتهای شش ماهه:

در این دوره تمامی اتصالات، کابلها، سیمها چک گردیده و صحت عملکرد آنها تایید میگردد. آژیرها چک شده و از صحت و سلامت آنها اطمینان حاصل میگردد. دتکتورهایی که در نواحی آلوده و اثر باد قرار دارند تمیزکاری شده و عملکرد آنها چک گردد. تمامی شستیها چک شده و برچسب تایید (CERTIFICATE) روی آنها نصب گردد. آژیر خارج از ساختمان، فلاشر و تمامی اجزای متصل به زون تست گردند. همچنین میتوان قسمتی از دتکتورهای متصل به هر زون را در این دوره تمیزکاری نمود.

تستهای سالیانه

تمامی دتکتورهای متصل به مدار هر پانل در یک پریود حداکثر سه ساله میباید تمیزکاری و تست عملکرد گردند. این سرویس میتواند تقسیم شده و در عملیات 6 ماهه، یک ساله یا یک سرویس سه ساله انجام پذیرد. نحوهی کار به صورتی است که در طول پریود سه ساله تمامی تجهیزات (دتکتور، شستی، آژیر، فلاشر، مدولهای واسطه و جداکنندهها)کاملا چک گردند. در صورتیکه محل نصب تمامی یا قسمتی از دتکتورها آلوده باشد این پریود کاهش مییابد. اما حق افزایش زمان سرویس وجود ندارد.LED (نشاندهندههای خارجی) نیز در پریودهای سالیانه چک میگردد.

همچنین مدارات داخلی، بوردها و باطریهای پشتیبان برنامه در طول پریود سالیانه طبق دستورالعمل سازنده تمیزکاری و چک میگردند و در صورت نیاز باطریهای پشتیبان (نیکل کادمیم یا لیتیم) تعویض گردد.

تست حساسیت

تست حساسیت دتکتورها به نحوی است که دتکتورهای حرارتی غیر قابل Reset توسط تستر مربوطه و دتکتورهای دمای ثابت و متناسب با افزایش دما توسط حرارت کنترل شده و یا تستر چک حساسیت (عملکرد دمائی) میگردند. همچنین در دتکتورهای دودی، توسط دستگاه (تستر مربوطه) حساسیت ثبت شده در پشت دتکتور یا منوال آن (درصد حساسیت سه یا چهار یا پنج درصد) ثبت میگردد.

در تست حساسیت ابتدا به ساکن در هنگام نصب تجهیزات و سپس یکسال پس از نصب و پس از آن هر 4 سال یکبار این عملیات انجام و بر روی دتکتور برچسب تایید و تاریخ نصب میگردد. همچنین باطری اصلی سیلد اسید در طول پریود در اکثر 4 سال تعویض میگردد. در صورتیکه دمای نگهداری بیش از 25 درجهی سانتیگراد و یا تعداد تخلیهی کامل 4 بار باشد این زمان تقلیل مییابد.

حداکثر زمان استفاده از هر د تکتور بین 8 تا 10 سال میباشد. پس از انقضای این زمان دتکتور مربوطه حتی اگر سالم باشد بایستی تعویض گردند. در طول هر سرویس، سرویسکار بایستی برچسب تایید و تاریخ و مهر بر روی آن نصب و در دفتر مخصوص محلی ثبت نماید. شمارههای تماس سرویسکار در محل FACP نصب گردد و امکان حضور سریع سرویسکار مهیا باشد.

توجه: در هنگام انجام سرویسها و احتمال به صدا در آوردن آژیر خطر، تمامی افراد مستقر در ساختمان از قبل اطلاع یافته و امکان هر گونه خطر پیشبینی گردد.

با توجه به امکانات سیستمهای هوشمند، در صورتی که اعلام کثیفی دتکتور یا معیوب بودن تجهیزی قبل از رسیدن موعد سرویس اعلام شد، سرویسکار از طریق مسئول ساختمان سریعا به محل مراجعه و رفع اشکال نماید. تاریخ سرویس قبلی و بعدی با خط درشت بر روی پانل نصب گردد.

تمامی عملیات سرویسکار بر روی پانلهای اصلی، تکرار کنندهها و تلفن کنندهی خودکار، علاوه بر موارد فوق، طبق توصیهی سازنده انجام پذیرد و موارد seft test، چک باطری، چک برنامه، چک وایرینگها پس از انجام در دفتر محلی ثبت گردد. همچنین نام سرویسکار، نام شرکت، ساعت مراجعه نیز منظور گردد. بهترین گزینه در سرویس تجهیزات تهیهی جدول و تیک زدن هر مورد است.

هشدار کاذب

یکی از مشکلات سیستمهای اتوماتیک اعلام حریق، ارسال هشدارهای اشتباه و نادرست است که موجب دردسرهای زیاد شده و در صورت تکرار زیاد، سیستم را تبدیل به چوپان دروغگو میکند. طی سال 2001 در انگلستان، 481100 هشدار خطا ثبت شده است که 279800 پیام، مربوط به عملکرد نادرست تجهیزات و 74100 مورد آن مربوط به استفادهی نادرست و مغرضانه از تجهیزات بوده است.

پیامهای خطا را میتوان در پنج گروه طبقهبندی کرد:

- هشدارهای خطای ناشی از انجام کارهای معمولی مانند پخت و پز، دود سیگار، گرد و غبار، حشرات و سایر مواردی از این قبیل.

- هشدارهای خطای تجهیزات ناشی از بروز عیب در شب

سیستم اعلام حریق

مطالب مشابه :

دتکتور دود چیست؟

دتکتور اعلام حریق

دتکتور شعاعی Beam Smoke Detector

سیستمهای اعلام حریق