گیاهان سمی موجود در ایران

نام های فارسی : گل گندم خاردار –گل گندم خاردار زرد – تیر ماهی – مرار زرد – تیف گل – ساری تیکان – تشی تلی
نام های انگلیسی : yellow star thistle – yellow centaury – barnabys thistle – barnaba

گل گندم خاردار گیاهی و یک ساله و پوشیده از کرک است که در مراتع و باغها ،حاشیه مرازع و زمین های بایر در بسیاری از نقاط ایران می روید . برگ های این گیاه در سطح خاک پنجه می زنند و در این حالت دراری بریدیگی هایی هستند. ساقه ها متعدد و کم بیش راست ،کبود رنگ ،کم برگ و بال دار هستند . برگ ها باریک ،کبود رنگ و بی پایه اند و در امتداد ساقه پایین می آیند و بال های ساقه منتهی می شوند . هر یک از انشعاب های ساقه به یک گل خاردار و زرد رنگ ختم می شوند.
گل کندم خاردار حاوی لاکتون های سسکوئیترپن است . این ترکیبات نوروتوکسیک بوده و به صورت انتخابی ناحیه گلبوس پالیدوس و اجسام سیاه را در مغز هدف قرار می دهند و با ایجاد ضایعات در این قسمت ها موجب شکل گیری انسفالومالاسی نیگروپالیدال می شود .به علت این که در این بیماری خوردن و آشامیدن دچار اختلال می گردند و به آن بیماری جویدن نام داده اند. نشانه های درمانگاهی بیماری پس از یک دوره نسبتا طولانی مدت تغذیه اسب ها از گیاه و زمانی که اسب حدود هم وزن خود از آن خورده باشد ظاهر می شوند بیماری برگشت ناپذیر است و معمولا به مرگ دام ها مبتلا منجر می شود .

Cirisium arvense
(Compositae)
نام های فارسی :کنگر صحرایی،کنگر هرز،قند رونک ،کنگل ،بادآورده،اسپید خار،نبطی
نام های انگلیسی:thistle-common thistle-common sawwort-boar thistle-canadian thistle

کنگر صحرایی گیاهی علفی و دائمی است که به وسیله ی بذر و ریشه های زیر زمینی تکثیر می یابد .ارتفاع این گیاه 4/0 تا 5/1 مترمی رسد و غالبا در مرازع،اماکن بایرو کنار جاده های می روید .برگ های آن بیضی یا نیزه ای شکل و دارای بریدگی های عمیق و دندانه دار است که به خار های فراوان منتهی می شوند.گل آذین نسبتا کوچک گیاه پوشیده از کرک های ظریف ابریشم مانند است .و کاپیتولها ارغوانی،قرمز،صورتی و یا به ندرت زرد یا سفید هستند.این گیاه عمدتا در فصل بهار که شروع به رشد می کند مورد تغذیه ی احشام قرار می گیرد .
کنگر صحرایی جزو گیاهان جمع کننده نیترات است و می تواند منشاءمسمومیت یا این ماده در دامها گردد.
Convollaria majalis
(Liliaceae)

نام های فارسی :موگت ،گل موگه ،مشکیجه ،گل برف
نام های انگلیسی:lily of the vally –may lily-mugget
موگت گیاهی چند ساله و دارای ریزوم و ساقه کوتاه منتهی به گل های زیبا و سفید است. از ریزوم گیاه جوانه هایی خارج می شود که اینجا دو برگ و منشعب از ناحیه ریشه می نمایند .ظاهر این برگ ها بیضی نوک و رنگ آنها سبز است.قاعده ی دمبرگ دراز برگ ها نیز در مجموعه ای از غلاف نازک پوشیده باقی می ماند. گل ها آویخته شبیه زنگوله های کوچک و در طول محور گل و به صورت آذین گرزن یکسویه ظاهر می شوند .
موگت جزو گیاهان زینتی سمی است و مسمومیت حاد و کشنده با آن در دامهای کوچک و انسان گزارش شده است.این گیاه حاوی گلیکوزید های قلبی به نام کنوالاتوکسین و کنوالوزید است .این گیاه گلیکوزید ها در تمام قسمت های گیاه یافت می شود
Cucumis sativus
(Curcurbitaceae)

نام های فارسی:خیار،خیار سبز،خیار معمولی،خیار دراز،خیار بالنگ،بادرنگ
نام های انگلیسی:cucumber-common cucumber-white cucumber
خیار گیاهی علفی و دارای ساقه ی خوابیده و خزنده ،پوشیده از تارهای خشن ،و برگ های بزرگ و تقسیم شده به لوبولهای زاویه دار و دندانه دار است. بوته ی آن پیچک دار می باشد و گل ها به رنگ زرد و درشت بر دو نوع نر و ماده جداگانه روی یک پایه قراردارند. خیار جزو گیاهان جمع کننده نیترات است و می تواند منشاءمسمومیت با این ترکیب در دام ها باشد .
Cuscuta spp
(Convolvlaceae)

نام های فارسی :سس، سسک ،کشوت ،کتان بیابان ،کتان صحرایی
نام های انگلیسی:doddor-cuscuta-dother-loveweed-devils hair- macaroni weed
سس گیاهی یک ساله،بی برگ،بدون رنگ و کلروفیل است و جزو گیاهان پیچیده و انگل است. این گیاه روی درختان،درختجه ها و گیاهان زراعی مانند لوبیا،نخود فرنگی،یونجه،شبدرو توتون می رویند تعداد 14 گونه از سس در نقاط ایران می رویند .
خوردن سس توسط دام ها به خصوص گاو موجب ایجاد ضایعات گاستروآنتریت شده که به دنبال آن اسهال دیده می شود و بیشتر با درد محوطه بطنی و عدم تعادل همراه است و گاهی نیز اسهال خونی و استفراغ رخ می دهد .
Lolium multiflorum
(Poaceae)

نام های فارسی :چچم –علف چمنی-چچم ریشک دار
نام های انگلیسی :Italian rye-grass –bearded rye-grass –ray-grass
چچم گیاهی یک ساله به ارتفاع 30 تا 100 سانتی متر و از گیاهان هرز مرازع غلات است. این گیاه در سطح مرتع برای داه ها گیاهیخوی خوش خوراک محسوب می شود.گل آذین چچم سنبله ای است و حدو 20 سانتی متر طول دارد و سنبله های آن 5 تا 9 گل دارند.
چچم یکی از منابع مسمومیت با نیترات درداه ها است.در گزارشی میزان میزان نیترات این گیاه 5/5 درصد اعلام شده است.مسمویت با نیترات و مرگ ومیر ناشی از آن به علت مصرف چچم در دامهای مختلف از جمله گاو،گوسفند،و بز مشاهده شده است .
Lythrum hyssopifolisa
(Lythraceae)
نام های فارسی :لیتروم
نام های انگلیسی: grass-poly –hyssop loosestrife

لیتروم گیاهی یک ساله و کوچک است که بلندی آن به حدود یک وجب می رسد. برگ های این گیاه متناوب و کوچک است. محل رویش لیتروم نقاط مرطوب و حاشیه ی آب بنده ها است. و در آذربایجان ،خراسان ،گیلان و اطراف تهران انتشار دارد .ماده سمی لیتروم مشخص نشده است اما خوردن آن توسط دام ها موجب ضایعات کبدی همراه با زردی و حساسیت به نور می شود . در این ارتباط مر گ و میر گوسفندان به دنبال چرا روی لیتروم در فصل بهار گزارش شده است
Mesembryanthemum nodiflora
(Aizoaceae)

نام های فارسی :گل نیمروزی
نام های انگلیسی:Egyptian fig marigold – knot flowered fig marigold – slender iceplant
گل نیمروز گیاهی علفی یک ساله ، ایستا با برگ و ساقه گوشتی است. برگ های آن متقابل و جام گل واقعی ،گل برگ ها متعدد و خطی و بارک اند. گل به علت تعداد گل برگ ها به گل کاسنی شباهت دارد.این گیاه در مناطق جنوبی ایران می روید و در آذربایجان نیز کاشته می شود .
گل نیمروز حاوی اگزالات در حد سمی است.مقدار اگزالات تام در این گیاه تازه 5/7 درصد و شکل محلول آن در گیاه خشک 18 درصد اعلام شده است.موارد متعددی از زخداد مسمومیت در گوسفندان به دلیل مصرف این گیاه گزارش شده است .
Nasturtium officinalis
(Crucifrae)
نام های فارسی :تره تیزک آبی – علف چشمه –آب تره –شاهی آبی – گیاه چشمه –گیاه آب-بولاغ اوتی-بالاقوتی-سلماچو-کورتین
نام های انگلیسی:common water cress – water grass – water cress
تره تیزک گیاهی پایا و آبزی است که معمولا در چشمه سارها ،مجاری آب باریک و گاهی در باتلاق ها می روید.این گیاه دارای ساقه خزنده است که از نقاط مختلف آن ریشه های کوچک و سفید خارج می شود.گل های ان نیز سفید و خوشه ای هستند.
تره تیزک حاوی ترکیبات گلوکوزاینولیت است. مصرف این گیاه توسط دام ها موجب اسهال و نیز بد مزه شدن طعم شیر آنها می شود. ترکیبات گلوکوزاینولیت عوارض متعدد دیگری را در دامها به وجود می آورند که در قسمت گونه های براسیکا توصیف شده است
Peganum harmala
(Zygophyllaceae)
نام های فارسی:اسفند- اسپند – سپند – سداب کوهی – حرمل- حرمله – سپنج – اورلیک
Wild rue-syrian rue –harme-African rueنام های انگلیسی:
اسفند گیاهی چند ساله و علفی است که در بسیاری از زمین ها و مراتع ایران می روید.بلندی آن تا نیم متر می رسد و ظاهری بوته مانند دارد. گیاه پر برگ است و برگ ها آن به رنگ سبز روشن و دارای تقسیمات باریک ،دراز و نامنظم هستند. گل ها نسبتا درشت و دارای 5 کاسبرگ باریک و 5 گلبرگ بزرگ سفید یا شکری رنگ هستند. میوه ی آن کپسول گرد به رنگ شکری و خشک است و دانه های آن نیز قهوه ای رنگ و تیره اند .
اسفند دارای آلکالوئیدهای بتا-کربولین ایندول آمین شامل هارمالین ،نورهارمان،تتراهیدرونورها رمان،هارمین،هارمول،و 3-متیل هاومان است
در بین دام های مختلف،گاو با شدت بیشتری نشانه های مسمومیت با اسفند را نشان می دهد.مسمومیت با این گیاه به شکل حاد و مزمن رخ می دهد.در شکل حاد نشانه های درمانگاهی در گاو شامل:لرزش،ریزش بزاق،اشکال در حرکت و خشکی گامها،عدم تعادل ،تکرار ادرار و پایین افتادن درجه حرارت است.در کالبد گشایی این موارد گاسترانتریت ،پر خونی ریه ها و کایه ها و خون ریزی در زیر کپسول کبد مشاهده می شود.در موارد مزمن مسمومیت ،نشانه ها شبیه موارد آسیب بخش بالایی نرون های حرکتی است.و شامل افزایش و یا کاهش حرکات است که گاهی در یک دام پی در پی رخ می دهد.لرزش عضلانی ،پارزی و خم شدگی مختصر اندام های حرکتی قدامی و یا خلفی ،هیپرمتری،نوسان سر ،عقب عقب رفتن ،حرکات جهشی ناگهانی و جویدن غیر معمول است و تشنج نیز در انتها دیده می شود. نشانه های ویژه ای که در همه دام ها از جمله در شتر مشاهده می شود تحریک پذیری،گام های ناهماهنگ و تلوتلو خوردن ،کشیدن اندام های حرکتی روی زمین و از پاافتادگی است.این نشانه ها به تدریج ظاهر می شوند. یافته بعد از مرگ در دام های مبتلا دژنراسیونی در اعصاب محیطی است.
Polypogon monspeliensis
(Graminaceae)

نام های فارسی :گندمک –شال دم – چمن ریش
Annual beard grassنام های انگلیسی :
گندمک گیاهی یک ساله با ساقه های منفرد یا دسته ای و زانودار است.برگ های آن خطی و نوک تیز هستند و گل آذین پانیکول مستطیلی،گاهی لوب دار به طول 5/1 تا 16 سانتی متر و عرض یک تا 5/3 میلی متر به رنگ سبز کم رنگ یا سبز مایل به زرد است.سنیلجه ها نیز مستطیلی باریک به طول 2 تا 3 میلی متر بوده و دارای دم سنبلجه های کاملا جدا شونده هستند.
آلودگی این گیاه به نوعی نماتود حاوی باکتری کلاوی باکتر توکسیکوس که ماده سمی به نام کورینه توکسین را تولید می کند موجب مسمومیت در دام ها می شود. در جنوب استرالیا به این مسمومیت سندرم مراتع استوارتس می گویند. نشانه های درمانگاهی این مسمومیت مشابه مسمومیت با چچم است و به صورت علائم عصبی شامل تشنج عمومی و متناوب است .
Rhamnus cathartica
(Ramnaceae)
نام های فارسی : اشنگور-خوشه انگور-آش انگور-خرزل-وشر-سیاه درخت-کلی کک-سیاه تیس-گوشوارک-شر
نام های انگلیسی: Common buckthorn-purgin buckthorn-bladder green
آشنگور درختجه ای است به بلندی 2 تا 3 متر که به ندرت در شرایط مساعد به 6 تا 8 متر می رسد. از مشخصات این گیاه شاخه های متقابل خاردارو فراوان آن با وضع نا منظم و کج و معوج است. برگ های آن متقابل ،دندانه دار ،و بدون کرک هستند. گل های گیاه کوچک به رنگ زرد مایل به سبز ،دوپایه یا پلی گام،مجتمع به تعداد زیاد و به حالت فشرده در کنار برگ ها قرار می گیرند. میوه آن سیاه رنگ و کروی به ابعاد یک نخود درشت و حاوی 2 تا 4 دانه می باشند که درون شیره ای به رنگ قرمز مایل به سبز یا بنفش جای دارند.
محل رویش آشنگور استانها ی گیلان،مازندران،گلستان و آذربایجان است. گونه ای دیگر از این گیاه به نام سیاه توسه و با نام علمی r.frangula در جنگ های مرطوب شمال می روید .
آشنگور و سیاه توسه داراری گلیکوزیدهای آنتراکوئینون هستندکه مسهل بسیار قوی هستند. این گلیکوزیدها در میوه ی آشنگور و در برگ ،پوست و میوه ی سیاه توسه یافت می شود.میوه ی سیاه توسه حاوی گلیکوزید گلوکوفرانگولین است که در حیوانات آزمایشکاهی اسهال شدید ایجاد کرده و در مواردی به مرگمنجر می شود. مسمومیت با سیاه توسه در گاو ها با اسهال ، درد و تب ملایم همراه است که در مدت چند ساعت به مرگ منجر می شود .
در کابدگشایی دام های مسموم گاستروآنتریت ملایم جلب توجه می کند. در اسب نیز اسهال و در مواردی دل درد به دنبال مسمومیت با این گیاه گزارش شده است که در آن دام ها مبتلا در عرض یک هفته بهبودی یافته اند .
خوردن میوه های آشنگور در انسان نیز موجب مسمومیت شده و به خصوص در کودکان ممکن است به مرگ منجر شود .
Scrophularia aquatica
(scrophulariaceac)
نام های فارسی:مخلصه- علف خنازیرآبی- علف بواسیر- گل خوک
نام های انگلیسی:water figwort – wafer betony
مخلصه گیاهی علفی و چند ساله است که بلندی آن تا یک متر می رسد و در کنار جویبار ها و اراضی نمناک می روید. ساقه ی آن با مقطع مربع بوده و برگ ها متقابل،بیضی دندانه دار و نوک تیز می باشند. گل ها کوچک و به رنگ سبز کثیف هستند و میوه به صورت کپسول است که حاوی تعداد زیادی دانه می باشند.
مخلصه جزو گیاهان حاوی گلیکوزید های قلبی است. همچنین این گیاه دارای سموم تعیین نشده ای است که در دام ها موجب گاستروانتریت همراه با اسهال شده که اغلب با عدم هماهنگی در حرکت و دل درد توام می شود.در مواردی نیز استفراغ و اسهال خونی به همراه نشانه های بالا دیده می شوند .
Senecio vulgaris
(Asteraceae)
نام های فارسی :پیر گیاه-ورید –گل زرد – ریش پیر- خبرآورک-خبرکش-قاصدک – پیروحشی-زلف پیر- سعله دره
نام های انگلیسی:groundsel-common groundsel-sencion-grinning swallow
پیر گیاه ،گیاه علفی،یک یا دو اسله به بلندی 20 تا 50 سانتی متر و دارای ساقه ی راست و منشعب است.برگ های آن درخشان ،سبز تیره ،منقسم به لوب های تقریبا مساوی و دندانه دار است که ساقه ها را در بر گرفته اند.گل آذین در راس ساقه ها و به شکل مجتمع و زرد رنگ است از مشخصات آن 8 تا 10 براکتخ کوچک است که در قاعده هر کاپیتول قرار دارند و در قسمت انتهایی هر براکته آن یک لکه ی تیره رنگ دیده می شود.پیر گیاه به طور خودرو و در مزراع ،زمین های بایر ،دامنه های مرطوب کم ارتفاع کوهستان ها و گودال ها می رویدو خاک های شنی را ترجیح می دهند. محل رویش آن خوزستان ،اطراف کرج ،تهران و فارس است.
گونه های سمی دیگری از این جنس در نقاط مختلف ایران می رویند که عبارتند از:سینرز-پیره گیاه بهار- موره.نام سنسیو از کلمه ی یونانی سنکس به معنی پیر می باشد به دلیل دوام گیاه و یا پوشش بلند کرک سفید در ساقه و موی سفید در یک انتهای دانه ،آن گرفته شده است .
Siegesbechia orientalis
(Asteraceae)
نام های فارسی:علف مقدس – علف ملکوتی
نام های انگلیسی:paulswort-the holy herb
علف مقدس گیاهی علفی و یک ساله با ساقه ی راست به بلندی 50 تا 120 سانتی متر است.شاخه های آن در قسمت پایین ساقه حالت افقی و در قسمت بالاتر انشعابات دو تایی پیدا می کند و به طور محسوس رنگ مایل به ارغوانی دارند.برگ های آن متقابل ،بیضی شکل مثلثی،نوک تیز و دندانه دار نا منظم به طول 12-5 و عرض 7-3 سانتی متر هستند. کاپیتول های کوچک گیاه از گل هایی به رنگ زرد در وسط تشگیل می شود و گل های کناری از خارج قرمز رنگ می باشند. هر کاپیتول را نیز دو ردیف برکته از بیرون می پوشاند.میوه فندقه و به رنگ تیره است. محل رویش این گیاه مازندران،گلستان،تهران و سایر نواحی می باشد.علف مقدس جزو گیاهان جمع کننده ی نیترات و از منابع مسمومیت با آنها در دام ها محسوب می شود .

Silybum morianum

نام های فارسی:کنگر شیردار – حرشف مریمی
نام های انگلیسی:thistle- milk thistle
کنگر شیردار گیاهی دوساله به صورت بوته ی خاردار است که بلندی آن به 70-50 سانتی متر و گاهی تا 5/1 متر می رسد. برگ های آن بزرگ ، پهن بیضی، بسیار منظم ،سبز شفاف با لکه های سفید ،دندانه دار با دندانه های نا منظم است. حاشیه لب های دندانه دار به خارهای تیز زرد رنگ منتهی می شود. رگبرگ های آن سفید شیری رنگ هستند. گل ها دارای کاپیتول ها درشت خاردار،منفرد با گل های لوله ای ارغوانی رنگ هستند. میوه ی گیاه سیاه رنگ و دارای نقطه هایی به رنگ زرد است.
کنگر شیردار از گیاهان جمع کننده نیترات است و در صورت فراهم بودن شرایط می تواند در دام های مختلف مسمومیت با آن را موجب گردد.
Triglochin martima
(juncaginaceae)
نام های فارسی:سه سیخک
نام های انگلیسی:arrow grass-arrow headed grass
سه سیخک در مناطق مرطوب و مردابی یافت می شود. برگ های آن استوانه ای بلند و غلاف آن آزاد و باز می باشد .جام گل شبیه گلبرگ و دو حلقه ای ،وکلاله 6 قسمتی است.میوه تخم مرغی فدر قاعده پهن و متورم و در انتها باریک است.
سه سیخک و چمن پیکانی دارای گلیکوزید سیانوژنیک می باشد.گلیکوزید یافت شده در این گیاهان تریگلوچینین نامیده می شود.این گیاه به علت داشتن مقدار قابل توجهی از گلیکوزید سیانوژنیک ،موجب مرگ ناگهانی در دام ها می گردد.
Urocholoa panicoides
(Graminaceae)
نام های فارسی:جاودان – پریش
نام های انگلیسی: liver-seed grass
جاودان گیاهی علفی و یک ساله است. گلهای آن سنبله ای با کلاله فرچه ای هستند و به صورت چند سنبله از یک نقطه آویخته می باشند. محل رویش این گیاه بلوجستان است
گیاه جاودان در صورت فراهم بودن شرایط می تواند حاوی نیترات به مقدار سمی باشد .در گزارشی میزان نیترات در برگ،ساقه،ریشه و گل های این گیاه به ترتیب 6/2 ،5/5 ،3و 4/0 درصد ماده خشک اعلام شده است

گیاهان سمی موجود در ایران

مطالب مشابه :

مقاله درباره باغبانی عمومی .......مقاله درباره پرورش انگور

نکاتی درباره ی گلدان وتعویض گلدان کاکتوس سری دوم:

تحقیق درباره ورزش تحقیق اینترنتی آماده پرینت (یاهو)

همه چیز درباره ی مورچه

ورزش

آشنایی با کاهو و روش کاشت کاهو در منزل:

گیاهان سمی موجود در ایران