پروپزال چیست؟

پروپوزال چيست و در تنظيم آن چه نكاتي بايد رعايت شود؟

مقدمه
طرح تحقيق، مهم ترين و اصلي ترين بخش يك كار تحقيقي و پژوهشي است، طرح تحقيق ( Proposal) اصل تحقيق نيست، بلكه طرح اوليه و طرح پيشنهادي تحقيق است، طرح تحقيق در واقع شبيه طرح اوليه و پيشنهادي يك ساختمان است كه توسط ارشيتكت (پژوهشگر يا محقق) اركان اصلي آن طراحي و محاسبه شده و به صورت نقشه و ماكت ساختمان در آمده است و چنانچه يك مهندس خبره ( استاد راهنما ) به آن نگاه كند، بتواند ساختماني را ( پژوهشي را) كه بر اساس اين نقشه شكل مي گيرد، از قبل براي خود تجسم كند. پژوهشگري كه قصد تحقيق دارد، ابتدا بايد براي پژوهش مورد نظر خود طرح تحقيق بنويسد. طرح تحقيق در واقع نقشه انجام تحقيق است و راهنماي محقق براي عملياتي كردن و اجراي تحقيق است .
هر چند انتخاب موضوع و فرايند تهيه و تكميل يك پروپوزال به راحتي و در مدت زماني كوتاه انجام مي شود، ولي بايد توجه داشت كه پروپوزال در واقع پيشنهاديه تحقيق بوده و به منزله نقشه هاي محاسباتي ساختمان است، لذا چنانچه با دقت و با محاسبات دقيق طراحي گردد، پژوهشگر در انجام مراحل بعدي با مشكل اساسي روبرو نخواهد شد. به عبارت ديگر چنانچه دانشجوئي عنوان پژوهش خود را درست انتخاب كرده باشد و تمامي اركان و اجزاء پروپوزال به ويژه طرح مسئله، اهميت و ارزش تحقيق، تاريخچه مطالعات، اهداف، سئوالات، فرضيه ها و روش و مراحل انجام تحقيق را به طور دقيق و كامل تهيه كرده باشد، در انجام پژوهش با مشكلاتي از جمله سر درگمي و ابهام روبرو نخواهد شد، به طوري كه گفته مي شود پژوهشگري كه طرح تحقيق خود را به طور دقيق، روشن و كامل نوشته، به نظر مي رسد بيش از 50 درصد رساله يا پايان نامه خود را تهيه كرده است.

اجزاء تشكيل دهنده طرح تحقيق
1- عنوان تحقيق
نخستين گام در انجام تحقيق، تعيين عنوان تحقيق است. هيچ پژوهشگري نمي تواند بدون مشخص شدن عنوان تحقيق، پژوهش را آغاز كند. عنوان به منزله مقصد و طرح نهايي انجام پژوهش است و لذا در تعيين و انتخاب آن توجه به نكات زير ضروري است:
1- بهتر است عنوان تحقيق نه خيلي كوتاه، نه خيلي طولاني، بلكه مختصر، جامع، رسا و غير سئوالي باشد.
2- بهتر است در ابتداي عنوان از واژه هايي چون: بررسي، ارائه الگو، مطالعه، طراحي، تحليلي بر، تبيين و ....استفاده شود.
3- بهتر است در عنوان تحقيق به نوعي متغير هاي مستقل و وابسته نشان داده شوند.
4- موضوع تحقيق بايد نو و جديد باشد.
5- عنوان پژوهش بايد ارزش تحقيق داشته باشد.
6- پژوهشگر بايد توان انجام تحقيق را داشته باشد.
7- موضوع تحقيق در حوزه كاري و تخصصي پژوهشگر باشد.
8- موضوع پژوهش بايد به گونه اي باشد كه جامعه به انجام تحقيق در مورد آن نيازمند باشد و پژوهش بتواند با نتايج خود مشكلي را از جامعه برطرف كند.
9- پژوهشگر به عنوان تحقيق و انجام پژوهش در مورد آن ميل و علاقه داشته باشد.
10- موضوع تحقيق بايد عملي و اجرائي بوده و قابليت انجام تحقيق را داشته باشد .
11- عنوان تحقيق بايد به گونه اي باشد كه هدف هاي تحقيق را بيان كند .
12- بهتر است در عنوان تحقيق، قلمرو مكاني و محدوده زماني پژوهش مشخص گردد.

2-اصطلاحات و واژه ها
معمولا تعدادي از اصطلاحات و واژه هاي فني و تخصصي مربوط به عنوان و موضوع پژوهش ( 3 تا 6 ) ارائه شده و براي هريك مختصراً از منابع اصلي و معتبر، تعريفي آورده مي شود.

3- شرح و بيان مسئله تحقيق ( طرح يك مشكل)
مسئله در واقع سئوالي است كه در ذهن پژوهشگر راجع به يك پديده، مشكل يا معضل مطرح مي شود، هدف محقق از طرح اين سئوال ريشه يابي، علت يا علل به وجود آورنده آن مشكل و يا راهكارهاي رفع آن است.
در بيان مسئله محقق بايد نكات زير را رعايت كند:
1- محقق، شواهدي بايد نشان دهد كه معضلي يا مشكلي در جامعه وجود دارد.
2- محقق بايد مشكل مطرح شده را بيان كند و ابعاد مختلف آن را به طور مستند نشان دهد.
3- محقق بايد نشان دهد که قصد او از انجام تحقیق چیست؟ کدام متغیرها را قصد دارد مطالعه کند؟ نحوه ي مطالعه متغیرها ( اثر، رابطه یا ...) چگونه است.
4- پژوهشگر در پایان بهتر است محدوده زمانی و قلمرو زمانی تحقیق را هم مشخص کند.
بطورکلی مسئله تحقیق باید مشکل را مطرح کند، ابعاد آنرا مستند نشان دهد، انگیزه پژوهشگر را بیان کند ، متغیرها را نشان داده، نحوه بررسی آنها را روشن نموده و محدوده مکانی و زمانی تحقیق را تعیین نماید.

4-اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق
در این مورد پژوهشگر باید مشخص کند که موضوع تحقيق چه اهميتي دارد و ضرورت انجام اين پژوهش چيست و نتايج آن در چه زمينه اي از اهميت بيشتري برخوردار است.
- اهمیت این تحقیق در ارتباط با نظریه های موجود چیست؟
- نتایج این تحقیق در غنا بخشیدن به ادبیات موضوع چه نقشي دارد؟
- نقش نتایج تحقیق در ارائه مدل، الگو، نظريه جدید یا توسعه و بسط نظریه های قبلی چگونه است؟
- اهمیت نتایج تحقیق برای مدیران و برنامه ریزان چیست؟
- نتایج مثبت اين تحقیق در ابعاد آموزشي و پژوهشي چه اثري دارد؟
- نتایج مثبت این تحقیق در ابعاد پژوهشی چگونه است؟

5-پیشینه تحقیق
برای اینکه پژوهشگر تحقیقات خود را در راستای پژوهش های هم خانواده قرار دهد و آن را با دستاوردهای تحقیقات دیگران هماهنگ کند، نیاز دارد با مراجعه به اسناد و مدارک پیرامون موضوع و مسئله ای که برای تحقیق انتخاب کرده، آگاهی خود را گسترش دهد.
هدف از گنجاندن بخش پیشینه تحقیق و ادبيات موضوع، توجه به نكات زير است :
1-برقراری ارتباطی منطقی میان اطلاعات پژوهش های قبلی با مسئله تحقیق
2-آشنایی با چارچوب نظری یا تجربی مسئله تحقیق
3-آشنایی با روش های تحقیق مورد استفاده در پژوهش های گذشته
4-پیشگیری از دوباره کاری
5-استفاده از تجربيات مفيد محققان قبلي
6-آگاهي از نقاط ضعف پژوهش هاي پيشين
جهت دسترسي به اهداف بالا و تدوين مطالب پيشينه، رعايت نكات زير ضروري است:
الف-منابع اطلاعاتي مرتبط با موضوع انتخاب گردد
ب- نتایج تحقیقات قبلی مطالعه، نقد و بررسی شود
ج- ترتيب موارد از كلي به جزئي ( عمومي به اختصاصي ) تدوين گردد

شیوه تدوین تحقیقات انجام شده

6-اهداف تحقیق
اهداف تحقیق می تواند به دو صورت کلی و ویژه مطرح شوند:
الف-هدف کلی
هدف کلی مستقیماً ازموضوع تحقیق مشتق می شود.
ب-اهداف ویژه
این هدف ها از مسئله پژوهش و از اهداف کلی مشتق می شوند و در واقع زیر مجموعه هدف یا اهداف کلی پژوهش هستند. این اهداف تصریح مي کنند که در این تحقیق چه چیزی انجام می شود و چه چيزي انجام نمي شود.

7- سوالات تحقیق
در صورتی که تحقیق با توجه به پیشینه پژوهش نتواند جهت خاصی را برای یافته های خود پیش بینی نماید و رابطه ی بین متغیرها را حدس بزند، می تواند به بیان سئوالات پژوهش بپردازد. در طرح سئوالات تحقيق توجه به نكات زير ضروري است:
- سئوالات پژوهش مستقیماً از اهداف تحقیق منشأ می گیرند.
در سوالات تحقیق، یک نوع متغیر مطرح می شود.-
- آوردن کلمه آیا در ابتدای سئوالات چندان مطلوب نیست.
بهتر است تعداد سئوالات محدود، شفاف و بدون ابهام باشد.-

8-فرضیه
- فرضیه، حدس و گمان محقق در مورد علل بوجودآمدن مشكل يا ارائه راه حل هاي آن است.
فرضیه، حدس و گمان محقق و در واقع جواب حدسی پژوهشگر در مورد سئوالات تحقیق است.-
- فرضیه، حدس و گمان پژوهشگر در مورد وجود تفاوت، احتمال رابطه و یا اثر بین دو یا چند متغیر است.
- فرضیه، حدس و گمانی است که مبتنی بر دانش و تجربه در مورد حل یک مسئله است.
- اغلب فرضیه ها حدسیاتی است که به طور منطقی از نظریه ها بر می آیند.
- فرضیه جمله خبری ساده ای است که در آن دو یا چند متغیر ( مستقل و وابسته)دیده می شود.
توجه: هماهنگي، همسويي و تعادل تعداد فرضيه ها با سئوالات پژوهش بسيار لازم است.
براي مثال، يك فرضیه ساده این است که بگوییم: میزان سواد با تعداد اولاد رابطه دارد یا تعداد خودروها در میزان آلودگی هوا اثر دارد.
توجه: صحت(تایید) یا عدم صحت فرضیه (رد) در محک آزمایش و مطالعه و تحقیق تعیین می شود، لذا پژوهشگر حق ندارد از قبل و بطور جانبدارانه در پی تأييد آن باشد و بايد بداند رد یا تأیید فرضیه هیچ گونه اثر منفی برای پژوهش و پژوهشگر ندارد.

9-روش و مراحل تحقیق
يكي از اركان تحقيق و يا پژوهش كه در پروپوزال مطرح مي شود، تعيين نوع تحقيق و مراحل انجام آن است. در اين مورد محقق ضمن اشاره به نوع تحقيق، مراحل انجام آن را شامل: ابزار گردآوري داده ها، روش گردآوري اطلاعات، جامعه آماري و حجم نمونه ، روش انتخاب نمونه از جامعه آماری، ابزار تجزیه و تحلیل داده ها و بالاخره روش هاي تجزيه و تحليل داده ها( روش های تحلیل کیفی و کمی) را توضیح می دهد.

در زير به تعدادي از انواع تحقيق به طور مختصر اشاره مي شود.
انواع تحقیق براساس هدف
1-تحقیقات بنیادی
این تحقیقات در پی شناخت و کشف روابط بین پدیده ها و درک اصول و قوانین طبیعی است. این تحقیقات نظریه ها و فرضیه ها را آزمایش می کنند، قوانین علمی را کشف کرده و مرزهای دانش را توسعه می دهند.
2-تحقیقات کاربردی
-این تحقیقات برداده ها ونتايج تحقیقات بنیادی تکیه دارند و در پی دستیابی به اصول و قواعدی هستند که بتوان آنها را در عمل و اجرا به کار بست.
-این تحقیقات در پی شناخت علل مشکلات و حل آنها هستند و کاربردی فراگیر دارند.

3- تحقيقات توسعه اي
اين تحقيقات در پي شناخت راه هاي بهبود يا افزايش توليد و روش هاي جديد توليد كالا و خدمات بوده و عمدتأ متوجه نوآوري در فرايند ها، ابزارها و محصولات در يك زمان و مكان خاص هستند.
انواع تحقيق بر اساس ماهيت و روش
تحقيقات تاريخي
اين گونه تحقيقات مربوط به موضوعات معين و مربوط به زمان گذشته است و تلاش محقق در جهت كشف حقايق پيشين از طريق جمع آوري اطلاعات و اسناد مربوط به گذشته مي باشد.
تحقيقات توصيفي
هدف اين تحقيقات، توصيف عيني و منظم خصوصيات يك موقعيت يا يك موضوع است البته بدون هيچگونه دخالت يا استنتاج ذهني مثل نگرش سنجي ها و منو گرافي ها. تحقيقات موردي ، تحليل محتوا، قوم نگاري و زمينه يابي از انواع آن محسوب مي شوند .
تحقيقات همبستگي
اين تحقيقات در پي كشف رابطه همبستگي بين متغير هاست. جهت محاسبه ميزان همبستگي بين دو متغير از همبستگي هاي پيرسون و اسپير من و كندال استفاده مي شود.
تحقيقات علي ( علت و معلولي )
در اين تحقيقات پژوهشگر با مطالعه شرايط قبلي درصدد جستجوي علل يا روابطي براي وقوع حوادث است.
تحقيقات پيمايشي
در اين تحقيقات، محقق جهت پاسخ دادن به مسئله زمان حال و جمع آوري اطلاعات خود از روش پيمايشي و عمدتأ از تكميل پرسشنامه و يا مصاحبه استفاده مي كند و هدف محقق تعميم نتايج نمونه به جامعه بزرگتر آماري است.
تحقيقات تجربی (آزمایشگاهي)
از اين تحقيقات معمولأ جهت يافتن راه حل هاي مسائل و يا پيدا كردن راهكارهايي جهت حل مشكلات در زمان حال يا آينده استفاده مي شود، در اين تحقيقات عمدتا از روابط علت و معلولي استفاده مي كنند و محل آزمايش و پژوهش معمولأ آزمايشگاه است و متغير ها براي محقق قابل كنترل مي باشد.

تحقيقات نيمه تجربي
اين تحقيقات بيشتر مربوط به تحقيقات اجتماعي است و امكان كنترل همه متغير ها براي محقق وجود ندارد ، مثل سنجش خصوصيات اجتماعي و فرهنگي افراد.
تحليل محتوا
اين روش معمولا براي سنجش تحليل گفتار يا متن ها استفاده مي شود، مثل مقايسه تحليلي، روزنامه ها، مجلات، نوارها و ...تحليل محتوا در مقولات مطالب عاميانه، علمي( متون مذهبي، كلامي، ادبي و ...) و تحليل هاي كمي و رياضي.
ابزار گرد آوري داده ها
پژوهشگر گاه جهت بدست آوردن اطلاعات به مدارك و اسناد معتبر و موثق ( كتب، منابع آماري و...) مراجعه مي كند كه اين منابع را دست دوم (second-hand) مي نامند و گاهي نيز به منابعي نياز دارد كه در دسترس پژوهشگر نيست و يا به روز نيست، كه در اين جا به گرد آوري اطلاعات از طريق ميداني (survey) يعني تهيه پرسشنامه ، مصاحبه و مشاهده نيازدارد.
ابزار تحليل داده ها
در تهيه جداول، تدوين نمودارها، فرآوري ، دسته بندي ، استخراج و تحليل بهتر داده ها از انواع نرم افزار هاي كامپيوتري چون Spss، excel، GISو... استفاده مي شود.
روش هاي تجزيه و تحليل داده ها
انواع روش هاي تجزيه و تحليل داده هاعبارتند از روش هاي تحليل كيفي و كمي ( آمار توصيفي و استنباطي )
جامعه آماري و حجم نمونه
در اين قسمت جامعه آماري مورد نظر مشخص شد، روش تعيين تعداد نمونه به طور شفاف بيان مي شود و نيزبه نحوه انتخاب نمونه ها از جامعه آماري نيز اشاره مي شود.
10- كاربرد نتايج تحقيق
در اين مورد پژوهشگر به گروه ها، سازمان ها و نهاد هاي استفاده كننده از نتايج تحقيق اشاره مي كند.
11- محدوديت هاي تحقيق
در اين مورد محقق با بيان محدوديت هايي كه سر راه تحقيق است، به خواننده پيام مي دهد كه در مورد فرايند تحقيق قضاوت عادلانه اي داشته باشد.
در هر تحقيق تعدادي از محدوديت هاي احتمالي به شرح زير مي تواند سر راه محقق قرار گيرد:
- كمبود منابع علمي
- كمبود منابع مالي
- ضعف همكاري سازمان ها و نهاد ها
- گرفتاري هاي شخصي محقق
- كمبود زمان در اختيار
- تعداد و متغيرهاي ناخواسته
- ناهماهنگي اساتيد راهنما

برگرفته از:

http://www.bpshakhespajouh.ac.ir/visitorpages/show.aspx?IsDetailList=true&ItemID=831,1

پروپزال چیست؟

مطالب مشابه :

پروپوزال چیست؟