نکاتی در خصوص اسهال و راههای درمان آن

 تغذيه کودک مبتلا به اسهال

در صورتي که کودک هر کدام از اين علايم زير را داشت، ...

حتماً بايد او را نزد پزشک ببريد. ممکن است نياز به محلول ORS يا ساير مايعات داشته باشد.

در صورتي که کودک يک يا دو بار استفراغ و چند بار مدفوع آبکي دفع کرد، علامت خوبي نيست و ممکن است علامت بیماری کلرا (وبا) باشد که يک بيماري خطرناک است. بيماري کلرا به سرعت در ميان افراد منتقل مي شود و مي تواند آبو مواد غذايي را آلوده کند.

براي پيشگيري از گسترش بيماري کلرا اين اقدامات را سريعاً انجام دهيد:

الف) مواد آلوده به مدفوع کودک را به سرعت در دستشويي بريزيد و يا پوشک او رادرون نايلوني پيچيده و دور بيندازيد.

ب) دست هاي خود را چند بار بعد از تماس با مدفوع کودک با صابون بشوييد. پاهاي کودک خود را نيز با آب ولرم و صابون کاملاً تميز کنيد.

ج) مطمئن شويد که غذا و آب خوردني به هيچ عنوان به مدفوع يا دستان آلوده ي شما،آلوده نشده اند و کاملاً تميز هستند.

 تغذيه ي کودک مبتلا به اسهال بايد چگونه باشد؟

کودکي که اسهال گرفته، بايد به خوبي و به طور منظم تغذيه شود. وقتي کودک در حال خوب شدن است، بايد حداقل تا دو هفته کمي بيشتر از معمول غذا بخورد.

کودکي که دچار اسهال شده است، وزن از دست مي دهد و لاغر مي شود، بنابراين يک کودک اسهالي نياز دارد تا همه گروه هاي مواد غذايي و مايعات را دريافت کند. اين غذاهاموجب مي شود تا اسهال او برطرف شود و به بهبودي سريع تر او کمک مي کند. البته طبيعي است که کودک اسهالي تمايلي به خوردن نداشته باشد يا به علت تهوع و استفراغ، به خوردن غذا بي ميل باشد. در اين صورت تغذيه ي او کمي مشکل است. در صورتي که کودک شش ماهه يا بزرگ تر است، بايد او را تشويق کنيد هر چه قدر مي خواهد بخورد.

بهتر است غذاهايي را برايش درست کنيد که دوست دارد. غذاهاي کودک بايد کم  نمک باشد. غذاهاي نرم يا آبکي راحت تر خورده مي شوند، پس بهتر است اين غذاها بيشتر به کودک داده شود.

غذاهايي که از حبوبات و غلات درست مي شود، ماهي، گوشتي که خوب پخته ونرم شده، ماست و ميوه براي کودک خوب است.

بهتر است تنها يک تا دو قاشق چاي خوري روغن به حبوبات و سبزي غذاي کودک اضافه کنيد.

سعي کنيد در روز پنج تا شش بار در وعده هاي کوچک به او غذا دهيد.

زماني که اسهال کودک بند آمد، بايد غذاهاي بيشتري به کودک بدهيد، چون در اينزمان يعني زمان بهبودي، کودک بيشتر از روزهاي عادي به غذا احتياج دارد.

کودک بايد انرژي از دست رفته را دوباره باز يابد. در صورتي که وزن او به اندازه قبل از بيماري نرسيد، هنوز به مراقبت و غذاهاي سالم نياز دارد. ویتامین آ  در بهبودي کودک بسيارموثر است. شير مادر، جگر، ماهي، لبنیات، پرتقال و ميوه هاي زردرنگ و سبزي هاي برگ سبز سرشار از ویتامین آ  هستند.

درمان دارويي

در صورتي که کودک مبتلا به اسهال شديد و طولاني مدت شد، حتماً بايد از سوي تيم مراقبت بهداشتي، تحت دارو و مايع درماني قرار گيرد.

والدين نبايد سر خود به کودک دارو بدهند، چون نه تنها برايش موثر نيست، بلکه خطرناک هم هست.

اسهال معمولاً خود به خود بهبود مي يابد. امام در صورتي که اسهال شديد و مداوم باشد، موجب از دست رفتن آب و مواد غذايي از بدن مي شود.

به کودکي که دچار اسهال شده، نبايد هرگز و سرخود دارو بدهيد. قرص ها، آنتي بيوتيک ها يا ساير داروها براي کودک مضر است، مگر اينکه از سوي پزشک براي کودک تجويز شده باشد.

بهترين راه درمان اسهال، خوراندن مقدار فراواني مايع و محلول نمکي ORS است.

در صورتي که پودر ORS در دسترس بود، مي توانيد اين محلول را براي کودک درستکنيد:

چهار قاشق غذاخوري شکر را با نصف قاشق چايخوري نمک در يک ليتر آب کاملاً تميز وپاک مخلوط کنيد. توجه داشته باشيد که اين مواد به همين نسبت صحيح با هم مخلوط شوند. در صورتي که شکر آن بيشتر شود، اسهال بدتر مي شود.همچنين نمک زياد مي تواند براي سلامت کودک ضرر داشته باشد.

سرخک ممکن است سبب اسهال شديد در کودک شود. اما واکسيناسيون کودکان از اين بيماري جلوگيري مي کند.

براي تغذيه کودک اسهالي از اين مواد استفاده کنيد

* شير مادر (مادر بايد بيش از مواقع عادي به کودک خود شير بدهد)

* سوپ

* برنج کته شده

 * چای رقيق با کمي شکر

* آب نارگيل

* آب کاملاً پاک و تميز و بهداشتي

* محلول ORS که مي توان با نظر پزشک از داروخانه خريد يا در منزل تهيه کرد.

دادن شير و مايعات بيشتر به کودک اسهالي

براي جلوگيري از دست رفتن مايعات بدن کودک، مادر مي تواند دفعات بيشتري به فرزندخود شير بدهد يا ميزان بيشتري مايع به او بدهد:

* براي کودکان زير دو سال، يک چهارم يا نصف فنجان بزرگ

* براي کودکان دو سال و بزرگ تر، يک و نيم فنجان بزرگ

شيشه و فنجاني که با آن به کودک شير و مايعات مي دهيم، بايد کاملاً تميز باشد،چون شير دادن به کودک از فنجان و شيشه ي شير آلوده مي تواند اسهال را تشديد کند.

در صورتي که کودکي استفراغ و تهوع هم داشت، 10 دقيقه صبر کنيد و بعد آهسته آهسته و به مقدار کم به او مايعات بدهيد.

اسهال معمولاً بعد از سه تا چهار روز متوقف مي شود. اما در صورتي که اسهال شديد بود، حتماً بايد تحت نظر پزشک درمان شود.

راه‌های پیشگیری و درمان اسهال در کودکان

شایع‌ترین علت ایجاد اسهال در کودکان عفونت‌های ویروسی می‌باشد. سایر علل عبارتند از: بیماری‌های عفونی دستگاه گوارش، از قبیل تب روده، وبا، عفونت‌های انگلی که شایع‌ترین علت عفونت با انگل ژیاردیا می‌باشد، عفونت‌های خارج دستگاه گوارش از قبیل عفوت گوش میانی و عفونت دستگاه تنفسی.
در هر بار اسهال حدود ۵ الی ۱۰ میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن آب از دست می‌رود و چنانچه اسهال ادامه داشته باشد و یا شدید باشد کودک دچار عارضه کم‌آبی می‌شود که به سه درجه خفیف، متوسط و شدید تقسیم‌بندی می‌شود و به شرح ذیل است:

▪ کم آبی خفیف:

 
کودک سر حال می‌باشد حالت چشم‌ها طبیعی است، کودک اشک دارد، دهان و زبان مرطوب است و تشنگی ندارد.
▪ کم‌آبی متوسط:

کودک بی‌قرار است چشم‌ها فرو رفته است، اشک ندارد، دهان و زبان خشک است و کودک تشنه می‌باشد و با ولع آب می‌خورد.

▪ کم‌آبی شدید:

کودک هوشیار نیست، خواب‌آلوده و سست است، چشم‌ها خیلی فرورفته و خشک است. دهان و زبان خیلی خشک است و کودک خیلی کم می‌نوشد (قادر به نوشیدن نمی‌باشد)

● درمان و مراقبت:

در موارد ذیل، باید کودک را حتما نزد پزشک ببریم:

- اسهال با تب بالا (۵/۳۸ درجه یا بیشتر)

- اسهال همراه با استفراغ بیش ازسه بار در ۱۲ ساعت

- اسهال همراه با گوش درد

- اسهال همراه با گلودرد چرکی

- بیمار اسهالی مبتلا به کم‌آبی درجه شدید باشد

‌
- اسهال همراه با خون یا بلغم باشد

- دفعات اسهال بیش از ۶ بار در ۱۲ ساعت باشد (اسهال شدید)

- اسهال بیش از یک هفته ادامه داشته باشد.

چنانچه کودک علائم فوق را نداشته باشد و اسهال بدون استفراغ مکرر و بدون تب بالا داشته باشد، برنامه‌ درمانی ذیل را در منزل می‌توان شروع کرد. در این زمینه سه اصل وجود دارد.

۱) برای جلوگیری از کم‌آبی، به کودک مایعات بیشتر از معمول بدهید.

به کودک حریره و سایر مایعات خانگی مثل لعاب برنج، آب سیب، چای کمرنگ، سوپ رقیق و آب خوردن بدهید. اگر کودک کمتر از ۶ ماه دارد و هنوز غذاهای جامد را شروع نکرده‌اید، دادن آب و محلول او.آر.اس بر سایر غذاهای مایع ترجیح دارد. محلول او.آر.اس را مطابق روش زیر به کودک بدهید.
ـ پس از هر بار مدفوع کردن داده شود

ـ کمتر از ۲۴ ماه ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌لیتر

ـ ۲ تا ۱۰ سال ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر

ـ ۱۰ سال و بیشتر هر مقدار که بخواهد

ـ به کودک هر قدر که مایل بود از مایعات خانگی بدهید.

ـ تا زمان قطع اسهال، مایعات را ادامه بدهید.

۲) برای جلوگیری از سوء تغذیه، به کودک مقدار زیادی غذا بدهید.

کودک را مرتبا با شیر مادر تغذیه کنید. (خیلی مهم)

اگر کودک شیرمادر نمی‌خورد، شیر همیشگی‌اش را به او بدهید. اگر سن کودک کمتر از ۶ ماه است و هنوز غذای جامد را شروع نکرده‌اید شیر مادر یا شیر خشک را با مقدار مساوی آب رقیق کرده برای مدت ۲ روز به کودک بدهید.

- اگر سن کودک ۶ ماه یا بیشتر است و هم اکنون غذای جامد می‌خورد، به کودک غلات یا سایر غذاهای نشاسته‌ای و در صورت امکان مخلوطی از حبوبات پخته و له شده، سبزیجات، گوشت یا ماهی بدهید. یک یا دو قاشق چایخوری روغن نباتی به هر وعده غذای کودک اضافه کنید.

- به کودک آب میوه تازه و در صورت امکان موز له شده برای جبران پتاسیم بدهید.

- به کودک غذای تازه پخته شده بدهید و غذا را کاملا بپزید و له کنید و یا به خوبی چرخ نمایید.

- کودک را تشویق به خوردن کنید. حداقل روزی ۶ بار به او غذا بدهید.

- پس از بند آمدن اسهال، همان رژیم غذایی را ادامه داده و به مدت دو هفته روزی یک وعده غذای اضافی بدهید.

۳) اگر کودک ظرف سه روز بهتر نشد یا در صورت پیدا شدن هریک از علائم ذکر شده قبلی به پزشک مراجعه نمایید.

▪ طرز تهیه و نحوه مصرف او.آر.اس:

۱ بسته پودر او.آر.اس را در ۱ لیتر آب جوشیده سرد شده (معادل ۴ لیوان بزرگ) حل نموده و طبق دستور ذیل به کودک بدهید.

- به کودک زیر ۲ سال هر ۱ تا ۲ دقیقه یک قاشق چایخوری او.آر.اس بدهید.

- به بچه‌های بزرگتر با یک فنجان مرتبا و جرعه جرعه محلول او.آر.اس بدهید.

- اگر کودک استفراغ کرد، ۱۰ دقیقه صبر کنید سپس محلول را با فواصل بیشتری بدهید (مثلا هر ۲ تا ۳ دقیقه یک قاشق پر)

 

منبع: دکتر جواد دهقانان (روزنامه رسالت)