تحقیق قالب های شعری و آرایه های ادبی

موضوع

قالب های شعری و آرایه های ادبی

استاد ارجمند:
محمد رضا زنگنه
تهیه کننده:

مهدی صنعتی

فهرست

انواع نوشته از نظر طرح نوشتن ............................................. 3
انواع نثر ........................................................................... 3
قطعه ................................................................................ 3
مثنوی ............................................................................... 4
غزل ................................................................................. 4
ترجیع بند و ترکیب بند .......................................................... 4
قصیده ............................................................................... 5
رباعی .............................................................................. 5
دوبیتی ............................................................................... 6
مسمط ................................................................................ 6
شعر نو .............................................................................. 7
چهار پاره ........................................................................... 7
صنایع شعری ...................................................................... 8
تشبیه ................................................................................. 8
مراعات نظیر ...................................................................... 8
تضاد ................................................................................. 8
جناس ................................................................................ 9
جناس تام ............................................................................ 9
جناس ناقص ...................................................................... 10
تکرار .............................................................................. 10
استعاره ............................................................................ 10
تفاوت اضافه استعاری با اضافه تشبیهی .................................... 11
تفاوت اضافه استعاری با اضافه اقترانی .................................... 11
سجع ............................................................................... 11
تشخیص .......................................................................... 11
تلمیح .............................................................................. 12
نماد ............................................................................... 12
اغراق .............................................................................. 13
حس آمیزی ....................................................................... 13
واج آرایی ........................................................................ 13
ایهام ............................................................................... 13
اشتقاق ............................................................................ 14
مجاز ............................................................................. 14
کنایه ............................................................................. 14
موازنه و ترصیع .............................................................. 14

موضوع:انواع نوشته از نظر طرح نوشتن
1-نظم: نظم در لغت به یکدیگر پیوستن و رشته کشیدن دانه های جواهر می باشد و در اصطلاح سخنیست که موزون باشد و در تداول نظم را تسامح به شعر اطلاق می کنند.تفاوت شعر و نظم این است که شعر طبق تعاریف کلام موزون و اندیشیده است و سجع بودن جزء ماهیت شعر نیست.( ص 60ادبیات فارسی عمومی چاپ اول)
2-نثر: نثر در لغت به معنی پراکندن و افشاندن یا پراکنده افشنده می باشد و در اصطلاح سخنیست که مقید به وزن و قافیه نباشد.(ص 43ادبیات فارسی عمومی نظم و نثرچاپ دوم)
موضوع: انواع نثر
انواع نثر عبارتند از: 1-مرسل(ساده) 2-مسجع 3-مصنوع
نثر مرسل: نثری که ازاد و خالی از قید باشد که شایعترین نثر رایج بعد از اسلام می باشد، کتاب های چون تاریخ بلعمی و سفرنامه ناصرخسرو و کیمیای سعادت دارای نثر مرسل می باشد.
نثر مسجع: به نثری اطلاق می شود که در ان جمله های قرینه دارای سجع باشند، سجع در نثر به منزله قافیه در شعر است. (ادبیات فارسی عمومی، چاپ دوم ص 434 و435 و436) سجع در لغت به معنی اواز پرندگان و در اصطلاح کلمات هم وزن یا هم قافیه یا در جملات قرینه می باشد. (کلیات سعدی، فنون بلاغت، رسایل خواجه عبدالله انصاری)
نثر مصنوع: امیزه و ترکیبی از دو نوع ساده و مسجع همراه با انبوه لغات و ترکیبات و امثال و... کتاب هایی چون مرزبان نامه و کلیله و دمنه (ص43 ادبیات عمومی)
موضوع: قطعه
به چند بیت هم وزن که مصراع های زوج ان هم قافیه است و مضمون ان غالبأ پند و اندرز و تنها غالب شعری که مصراع اول ان قافیه ندارد.(ص350 ادبیات محور گاج رده بندی کنگره91)
قطعه را از انجا گرفته اند که گویی بخشی از یک قصیده است و تفاوت ان با قصیده تعداد ابیات و تفاوت دیگر با قصیده اینست که قصیده دارای مطلع سجع است اما قطعه چنین نیست، شاعرانی چون سعدی، جلال همایی، انوری، پروین اعتصامی و ابن یمین قطعه سرا بودند. (ص76 فارسی عمومی متون نظم و نثر)
دوست مشمار انکه در نعمت زند
                                            لاف یاری و برادر خواندگی

دوست ان باشد که گیرد دست دوست
                                           در پریشان حالی و درماندگی
قطعه شعریست کوتاه از نظر قافیه همانند قصیده و مضمون پند و اندرز می باشد قطعه می تواند دوبیت نیز باشد.
موضوع: مثنوی
مثنوی: قالب شعریست که هر بیت قافیه جداگانه دارد و بیشتر برای داستان و مطالب طولانی مناسب است. (ص350 ادبیات محوری گاج رده بندی کنگره 91) اشعاری بر یک وزن اما هر بیت قافیه جداگانه دارد. در این نوع شعر ادبیات ان محدود نیست به همین دلیل برای به نظم در اوردن تواریخ و قصه ها کاربرد دارد.(ص74 ادبیات عمومی نظم ونثر) اشعاری هم وزن و طولانی با وزن یکسان که افسانه، حماسه، موضوعات عشقی و عرفانی را بیان میکند. از مثنوی سرایان عبارت اند از: فردوسی، نظامی، شهریار، مولوی، جامی، عطار، اعتصامی و... (ص432 فارسی عمومی چاپ دوم)
به منقارم ان سان به سختی گزید     که اشکم چو خون از رگ ان دم جهید
پوزخنده به گریه ام زد که هان       وطن داری اموز از ماکیان
موضوع:غزل
قالب شعری است که قافیه در مصراع اول و تمام مصراع های زوج ان دیده میشود و برای بیان عواطف و احساسات کاربرد دارد، تعداد ابیات ان 12-13 بیت میباشد.(ص351 ادبیات محوری گاج چاپ30 رده بندی کنگره91) غزل در لغت به معنی عشق بازی و حدیث عشق و عاشقی گفتن میباشد و در اصطلاح به معنی اشعاری بر یک وزن و قافیه با مطلع مصرع، تعداد ابیات به طور متوسط 5 تا12 و گاهی به16 نیز میرسد. مهمترین تفاوت غزل با تشبیب در این است که در تغزل وحدت موضوعی دیده میشود. (ص72 ادبیات عمومی نظم و نثر چاپ اول تالیف دکتر بهمن سید نظری)
موضوع:ترجیع بند و ترکیب بند
شعری است چند بخشی که هر بخش از نظم قافیه و درون مایه همانند قصیده وغزل است و بیتی در میان بند ها قرار میگیرد که اگر عینآ تکرار شود ترجیع بند و اگر متفاوت و نا مکرر باشد ترکیب بند خواهد بود. ترجیع بند معمولآ دارای وحدت موضوعی میباشد و بیت تکراری    ترجیع میگویند. درون مایه ترجیع بند مدح وستایش و عشق عرفان میباشد . زیبا ترین ترجیع بند از سعدی و هاتف اصفهانی میباشد و درون مایه ترکیب بند مرثیه، مدح و عشق میباشد و سرایندگان محتشم کاشانی، وحشی بافقی(ص352 گاج محوری رده بندی کنگره91) ان است که از چند قسمت اشعار مختلف تشکیل شده است و همه در وزن یکی اما در 1111 مختلف به این شرح: بر یک وزن و قافیه بگوید و در پایان ان یک بیت مقفا بیاورد که با ابیات پیش در وزن متحد و در قافیه مخالف باشد. استوارترین ترکیب بندگو جمال الدین محمد بن عبدالرزاق اصفهانی میباشد.
موضوع:قصیده
نوع اشعاری بر یک وزن و قافیه با مطلعی که هر دو مصراع ان هم قافیه و در موضوع معین چون ستایش یا نکوهش سروده شده است، موضوع قصیده ممکن است جنبه اخلاقی یا عرفانی داشته باشد تعداد ابیات قصیده تقریبآ طولانی و به طور متوسط 20-80 میباشد.قصیده همانند غزل قالبی که مصراع اول و مصراع های زوج انها هم قافیه است تعداد ابیات قصیده بیشتر از غزل است این دو در درون مایه نیز با هم تفاوت دارند، گاهی در قصیده شاعر نام یا لقب خود را بکار برده که به ان تخلص گویند تعداد ابیات قصیده گاهی 170-200 میرسد. از جمله قصیده سرایان عبارت اند از: رودکی، فرخی سیستانی، منوچهری دامغانی، ناصر خسرو، ملک الشعرای بهار و... (ص351 گاج محوری ص428 فارسی عمومی چاپ سوم) اجزای قصیده شامل: 1-تغزل (ابتدای قصیده)2-تخلص (رابطه میان تغزل و تنه اصلی)3-تنه اصلی (مقصود اصلی شاعر)
موضوع: رباعی
شعری است متشکل از چهار مصراع (دو بیت) که مصراع اول، دوم، چهارم(گاهی سوم) ان هم قافیه است وزن رباعی معادل لا حول و لا قوه الا بالله میباشد. درون مایه رباعی شامل مسائل عارفانه، عاشقانه یا فلسفی میباشد مشهورترین رباعی سرایان عبارت اند از: خیام، عطار، مولانا، بیدل و... در رباعی رعایت قافیه در دو مصراع بیت اول و مصراع چهارم الزامی و در مصراع سوم اختیاری است.
در دیده به جای خاک اب است مرا    زیرا که به دیدنت شتاب است مرا
گویند بخواب تا به خوابش بینی    ای بی خبران چه جای خواب است مرا                                                                   شیخ ابو سعید
(ص352 گاج محوری ص74 فارسی عمومی نظم و نثر چاپ اول)
در رباعی هر چهار بیت باید یک مفهوم داشته باشد و مهمترین رباعی را خیام دارد. (ص430 فارسی عمومی چاپ سوم)
موضوع: دوبیتی
دقیقآ مانند رباعی است. وزن دوبیتی شامل مضامین/ مفاعیلن/ فعولن میباشد درون مایه دوبیتی شامل مسائل عاشقانه عارفانه میباشد مشهورترین دوبیتی سرایان: بابا طاهر عریان، همرانی و فایز دشتستانی میباشد دوبیتی را در فارسی ترانه نیز میگویند. تفاوت رباعی و دوبیتی در وزن انهاست. هجای اول مصراع های رباعی سه واج و هجای اول مصراع های دوبیتی دو واج دارد.(ص352 گاچ محوری ص75 فارسی عمومی نظم و نثر) دوبیتی از نظر وزن محدود نیست که بیشتر انها وزن (مفاعیلن /مفاعیلن /مفاعیل) میگیرند. دوبیتی های باباطاهر به زبان لریست اما لهجه اصلی لری را دارا نیست. (ص430 فارسی عمومی چاپ دوم)
موضوع: مسمط
شعری است که از چند رشته تشکیل شده است و در هر رشته تمام مصراع ها بجز مصراع های اخر هم قافیه میباشد. قافیه در رشته های مختلف با هم متفاوت اند و اخرین مصراع تمام رشته ها با هم هم قافیه اند و حلقه ی ارتباط تمام رشته ها میباشد. درون مایه مسمط شامل مسائلی چون مدح، رسا، پند و اندرز، حکمت و عرفان میباشد و بنیان گذار مسمط منوچهری دامغانی میباشد. (ص353 ادبیات محوری) مسمط ممکن است چهار، پنج و یا شش مصراعی و بیشتر باشد. مسمط شش مصراعی را مسمط مسوس میگویند و همه ی مسمطات منوچهری از همان نوع اند. مصراع اخر رشته های مسمط و مصراع قافیه و بند مسمط را بند تسمیط گویند. (ص432 فارسی عمومی چاپ اول)
-------*      -------*
-------        -------*
         -------*
         -------#
-------+      -------+
-------        -------+
         -------+
        --------#
موضوع:شعر نو(آزاد)
قالب شعری با مصراع های کوتاه و بلند که قافیه دران نظم خاصی ندارد شعر نیمایی دارای وزن است اما طول مصراع های ان با هم مساوی نیست و لزومآ تمامی ابیات ان دارای قافیه نیست درون مایه شعر نو شامل مسائلی چون احساسات و تجربه فردی و عشق و سیاست است بنیایپن گذار شعر نو علی اسفندیاری متخلص به نیمایوشیج میباشد. سرایندگان مشهور:فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری، فریدون مشیری و... (ص79 ادبیات عمومی نظم نثر چاپ سوم ص353 گاج محوری) از نظر وزن و قافیه با اشعار قدیمی متفاوت است و همچنین دارای مضامین متفاوت و دارای وزن هجایی مخصوص میباشد. گاهی شعر نو دارای همان وزن عروضی است و مضامین به صورت چهار مصراعی دارد که مصراع های اخر هم قافیه است که گاهی به این شعر چهار پاره گویند. گاهی نیز شعر نو به صورت نثر در هم امیخته میشود که به ان شعر سپید گویند. (ص432 فارسی عمومی چاپ سوم)
موضوع:چهار پاره
نام دیگر ان دوبیتی پیوسته میباشد قالب شعری است که از چند بیت هم وزن تشکیل شده است و هر بند شامل چهار مصراع میباشد و مصراع های زوج ان هم قافیه اند چهار پاره پس از مشروطه در ایران ابداع شد و رواج یافت و شامل موضوعات غنایی و اجتماعی میباشد. شاعران چهار پاره سرا: ملک الشعرای بهار، رشید یاسمی، دکتر مهدی حمیدی، فریدون توللی و فریدون مشیدی
موضوع:صنایع شعری
شعرا و دانشمندان و سخنوران گاهی کلام خود را به صنایع و فنونی ارایش میدهند که این ارایش ممکن است لفظی یا معنوی باشد. صنایع لفظی مانند: ترصیع، تلمیح، لف و نشر، تضمبن، تجنیس، اشتقاق قلب لفظی، حذف، تکریر و... *صنایع معنوی مانند: استعاره، کنایه، تشبیه، تناسب، تضاد، ایهام، اغراق، قلب مطلب،تلمیح، تمثیل و... (ص437 فارسی عمومی چاپ دوم ص359 ادبیات محوری گاج سال دوم رده بندی کنگره 91)
موضوع:تشبیه
همانند کردن دو چیز است به هم در ویژگی یا خصوصیتی مشترک.

حداکثر چهار رکن دارد: 1-رکنی که میخواهیم تشبیه کنیم (مشبه) 2-رکنی که مشبه را به ان تشبیه میکنیم(مشبه به) 3-واژه هایی که مفهوم شباهت را میرسانند و ارتباط تشبیه را برقرار میسازند از قبیل مانند، چو، چون و... 4- صفت و ویژگی مشترک میان مشبه و مشبه به (وجه تشبیه)
مثال: دانش(1) در روشنگری(4) همچون(3) چراغ(2) است. (ص440 ادبیات عمومی چاپ سوم) گاهی مشبه به و مشبه را با کسره به هم می امیزند که به ان اضافه تشبیهی میگویند در اضافه تشبیهی ابتدا مشبه به و سپس مشبه می اید موارد استثناء مثل تیر الماس. (ص340 گاج محوری2 ص560 فارسی عمومی متون نظم نثر چاپ دوم)
موضوع:مراعات نظیر( تناسب)
اوردن دو یا چند کلمه در کلام که در یک راستا با همدیگر ارتباط و تناسب معنایی داشته باشد.
مثال: صد هزار دام و دانه ای خدا       ما چو مرغانی حریص و بینوا
در بیت بالا بین کلمات دام، دانه، مرغ تناسب وجود دارد.
مثال: ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند
                                       تا تو نانی به کف اری و به غفلت نخوری
در بیت بالا بین کلمات ابر، باد، خورشید، فلک ارتباط معنایی وجود دارد.
مثال: ارغوان جام حقیقی به سمن خوهد داد
                                     چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد
در بیت بالا ارغوان، سمن، نرگس، شقایق تناسب وجود دارد.
مراعات نظیر بیش از هر چیز در شعر و نثر بکار میرود. (ص340 ادبیات محوری گاج2 ص384 فارسی عمومی چاپ سوم ص128 فارسی عمومی نظم نثر چاپ دوم)
موضوع:تضاد(طباق)
عبارت اند از اوردن کلمه یا کلمات که معنایی مخالف و متضاد هم داشته باشند.
مثال: در نومیدی بسی امید است        پایان شب سیه سپید است
در بیت بالا بین (نومید-امید) (سیه-سپید) تضاد وجود دارد.
مثال: اسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است
                                        با دوستان مروت با دشمنان مدارا
در بیت بالا بین (دوست-دشمن) تضاد وجود دارد.
مثال: هر چه جز بار غمت بر دل مسکین من است
                                       برود از دل من وز دل من ان نرود
تضاد بین (برود- نرود) (ص341 ادبیات محوری گاج ص138 فارسی عمومی نظم ونثر ص384 فارسی عمومی چاپ سوم)
موضوع:جناس (تجنیس)
اوردن دو یا چند کلمه است که از لحاظ لفظی و ظاهری نزدیک به هم است ولی با هم تفاوت های معنایی دارند. مثال: حکایت و شکایت/ نام و نامه/ قامت و قیامت/ گل و گل/ مهر و مهر/ گور(گورخر) و گور(قبر)
جناس دو نوع میباشد: 1-جناس تام 2-جناس ناقص 0ص342 ادبیبات فارسی گاج ص358 فارسی عمومی چاپ اول)
موضوع:جناس تام
در یک بیت و عبارت دو واژه از هر جهت تمام شبیه هم و یکسان باشد و فقط در معنا متفاوت باشند.
مثال: بهرام که گور میگرفتی همه عمر
                                      دیدی که چگونه گور بهرام گرفت
گور اول به معنی گورخر و گور دوم به معنی قبر میباشد.
مثال: برادر که در بند خویش (خود) است نه برادر نه خویش (قوم) است.
مثال: بیا و برگ سفر ساز و زاد ره برگیر
                                         که عاقبت برود هر که او ز مادر زاد
زاد اول به معنی توشه و اذوقه و زاد دوم به معنی ولادت و زاده شدن میباشد. (ص341 ادبیات محوری گاج2 ص138 فارسی عمومی نظم و نثر چاپ اول)
موضوع:جناس ناقص
دو واژه هرگاه غیر از معنی تفاوت های دیگری نیز داشته باشند جناس ناقص به شمار می اید.
انواع جناس ناقص شامل:
1-جناس ناقص اختلافی: هر دو کلمه غیر از اختلاف معنایی در یک حرف نیز متفاوت باشند مثل حکایت و شکایت.
مثال: سررشته جان به جام بگذار.
2-جناس ناقص افزایشی: هرگاه یک واژه فقط یک حرف بیشتر از دیگری داشته باشد مثل قدم و مقدم.
مثال: سرو چمان من چرا میل چمن نمیکند.
3-جناس ناقص حرکتی: درصورتی که اختلاف در واژه علاوه بر معنا در حرکت نیز متفاوت باشند.
مثال: شکر نکند چرخ فلک از مَلِک و مُلک و مَلـَک.
موضوع:تکرار
تکرار یک یا چند کلمه در شعر به گونه ای که بتواند بر موسیقی شعر بیفزاید و تاثیر سخن را بیشتر کند تکرار زمانی پدید می اید که کلمه دو بار یا بیشتر در عبارت یا شعر تکرار شود.
مثال: گفتی ز خاک بیشترند اهل عشق من
                                         از خاک بیشترند ازخاک کمتریم
مثال: گر برود جان ما در طلب دوست
                                     حیف نباشد که دوست دوستی از جان ماست
موضوع:استعاره
تشبیهی که از طرفین آن مشبه یا مشبه به حذف شده باشد و بر دو نوع دلالت دارد:
1-استعاره مکنیه: اگر از طرفین تشبیه مشبه به حذف شود و ویژگی از مشبه به که اورده شده است نیز محذوف میشود این ویژگی میتواند وجه شبه باشد.
مثال: "در صحرای عشق می بارید" عشق باریدنی است ـــ» عشق مانند باران می بارد.
2-استعاره مصرحه: در این نوع استعاره از کل تشبیه مشبه به ذکر میشود و مشبه حذف میگردد در حقیقت مشبه به جانشین مشبه میشود.
مثال: از چشم او مروارید بارید ـــــ» اشک مانند مرواریئ میبارد.
موضوع:تفاوت اضافه استعاری با اضافه تشبیهی
در هر دو اضافه کلمه دوم ترکیب مشبه به میباشد و تفاوت در واژه اول ترکیب است. در اضافه تشبیهی مضاف مشبه به است در حالی که در اضافه استعاری یکی از اعضا یا ویژگی های مشبه به محذوف و در خیلی مواقع وجه شبه محذوف در جایگاه مختلف قرار میگیرد مانند «آتش عشق» که به ترتیب عشق مشبه و اتش مشبه به اضافه تشبیهی میباشد.
مثال: دست روزگار (انسان محذوف) پرواز سرنوشت (پرنده محذوف)
موضوع:تفاوت اضافه استعاری با اضافه اقترانی
در اضافه استعاری مضاف (کلمه اول ترکیب) غیر حقیقی است (وجود حقیقی ندارد) مثلآ: دست روزگار او را نابود کرد.
در اضافه استعاری مضاف الیه کار اصلی را انجام میدهد ولی در اضافه اقترانی انجام کار اصلی بر عهده مضاف (کلمه اول ترکیب) است.
مثالآ: دست ادب او را با خود برد.
موضوع:سجع
اوردن کلمات هماهنگ در اخر جملات نثر، سجع در نثر همانند قافیه در شعر است.
برای سجع سه شرط لازم است: 1-واژه ها هماهنگ باشند 2-آخر جمله بیایند 3-جملات نثر باشند نه شعر
سجع بر سه نوع است:
1-مطرف: اشتراک کلمات فقط در واج های اصلی پایانی مثل غایت و نهایت
2-متوازن: اشتراک کلمات فقط در وزن مثل باطل و زائد
3-متوازی: اشتراک کلمات هم در واج اصلی پایانی و هم در وزن مثل کمال و جمال
برای وجود سجع باید دو عبارت باشد و عبارت سجع دار را مسجع گویند.
مثال: به نام آن خدایی که نام او راحت روح است و پیغام او مفتاح فتوح (روح و فتوح)
موضوع:تشخیص
هرگاه به یک غیر انسان حالات و رفتار و شخصیت انسانی ببخشیم به آن تشخیص گوییم.
مثال: ابر میگرید میخندد از این گریه چمن. (ابر و چمن دارای تشخیص است یعنی به ابر و چمن حالتی دادیم که تنها در حالت جاندار مانند انسان دیده میشود.
مثال: ما آبروی فقر و قناعت نمیبریم. (فقر و قناعت تشخیص دارد)
نکته: هر غیر جانداری که مورد خطاب قرار گیرد آرایه تشخیص دارد.
مثلآ «ای نسیم سحر آرامگه یار کجاست» نسیم تشخیص دارد چون مورد خطاب قرار میگیرد.
موضوع:تلمیح
اشاره کردن به بخشی از آیه، حدیث، داستان یا وقایع تاریخی در ضمن شعر یا نوشته را تلمیح گویند.
تلمیح در لغت به معنی گوشه چشم سپردن میباشد.
مثال: جانم ملول گشت ز فرعون و ظلم دوست
                                         آن نور روی موسی عمرانم آرزوست
تلمیح ـــــــ» به داستان مبارزه حضرت موسی و فرعون.
مثال: بجز از علی که گوید به پسر که قاتل من
                                          چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدارا
تلمیح ـــــــ» اشاره به ضربت خوردن حضرت علی(ع) و سفارش آن حضرت به امام حسن(ع) که با قاتل آن حضرت مدارا کند.
موضوع:اغراق(مبالغه)
توصیف کسی یاپدیده ای به طوری که تحقق یافتن آن امری محال وغیرممکن یابیش ازحدمعمول وعادی بودن می باشد.
مثال:که گفتت مرادست رستم ببندد؟              نبندد مرادست چرخ بلند
زسهم ستوران درآن پهن داشت          زمین شش شدوآدمان گشت هشت
گربرگ گل سرخ کشی پیرهنش را        ازنازکی ازارراند بدنش را
بگزار تابگریم مثل ابردربهاران         کزسنگ ناله خیزدروزوداع یاران
اغراق به معنی خیال انگیزی شعرومناسب ترین شیوه برای آفریدن صحنه ی حماسی است.
موضوع:حس آمیزی
آمیختن یا ترکیب دویاچندحس مختلف رادریک کلام حس آمیزی میگویند.
مثال:ببین چی میگم؟ــــــــ»ببین ــــ»بینایی،میگــم ـــــــ»گفتاری
مثال:ازصدای سخن عشق ندیدم خوشتر؛صداــــ»شنوایی،ندیدم ـــــ»بینایی
موضوع:واج آرایی
تکراریک واج درکلمات مصراع یا بیت یاعبارت به گونه ای که کلام راآهنگین کندوبر تأثیرسخن بیفزاید.
مثال:براوراست خم کردوچپ کردراست
                                    خـروش ازخم چـرخ چاچـی بخواست(خ،چ)
مثال:خرید وخزآییدکه هنگام خزان است
                                   بادخنک ازجانب خوارزم وخران است(خ،ز)
موضوع:ایهام
هرگاه کلمه ای که حداقل دارای دومعنی است به گونه ای درشعرونثر
به کاررودکه هردومعنی ازآن قابل برداشت باشدودرکلام حضورداشته
باشدبه آن ایهام می گویند.
برای بودن ایهام دوشرط لازم است:1-بکارفتن واژه ای که دومعنی داشته باشد2-دومعنی آن درسخن قابل دریافت باشد.
مثال:دی می شدوگفتـم صنماعهدبجای آر   گفتاغلطی خواجه دراین عهدوفانیست
واژه عهددارای دومعنی(ایمان،روزگار)وهردوقابل برداشت می باشد
(1-دراین عهدوپیمان وفانیست2-دراین عهدوروزگاروفاداری دیده نمیشود)
موضوع:مجاز
هرگاه کلمه ای درمعنای غیرحقیقی بکاررودوارتباط آن بامعنای حقیقی خودرابطه ی شباهت نباشدبه آن مجاز می گویند.
مثال:به پشتی تکیه دادیم وسعدی خواندیم ـــــ»سعدی مجازازاشعارسعدی
ایران بازی راازبرزیل بردــــــــ»ایران مجازازتیم ورزشی
موضوع:اشتقاق
هم ریشگی وهم جنسی دویاچندکلمه رااشتقاق می گویند.
مثال:عاشقان کشتگاه معشوق اندـــــــ»عاشق ومعشوق ریـــــشــه عشق
نکته:ممکن است دوکلمه که اشتقاق دارندجناس نیزداشته باشند.
مثل ــــــــ»عشق وعاشق،شعروشاعر،رنج ومرنج
موضوع:کنایه
آن است که گوینده بانویسنده جمله وعبارتی بکارببردکه دومعنی داشته باشدیک معنی ظاهری که موردنظرنیست ویک معنی باطنی که منظور
اصلی است.
مثال:آب ازدستش نمی چکد        خسیس بودن
رخت بستن       هجرت کردن   پرنده پرنمی زند        خلوت بودن
موضوع:نماد
هرگاه کلمه ای جزمعنی اصلی خودنشانه وویژگی های دیگری قرار گیرد.
مثال:
طلـوع خورشـید          تــــــــولـــــد ، کــــــــــــوه                 اســتــواری
غروب خورشید           مــــــــــرگ ، چــــشــــمه                پـــــــاکـــی
نماددارای وسعت معنایی است وبرای آن می توان معانی وتعدددرنظر
گرفت مثلاً گل سرخ علاوه برمفهوم زیبایی دارای مفاهیمی مثل عشق طراوت و...می باشد.

تحقیق قالب های شعری و آرایه های ادبی

مطالب مشابه :

تحقیق در مورد انواع آرایه های ادبی

آرایه های ادبی و دانش های زبانی و ادبی

درباره‌ی ارثیه‌ی ادبی ما

آموزش ارایه های ادبی

آرایه های ادبی در ادبیّات فارسی

تحقیق قالب های شعری و آرایه های ادبی

آرایه ادبی

مصاحبه درباره‌ی ادبیات معاصر فارسی و نقد ادبی

آرایه های ادبی

دانلود جزوه آرایه های ادبی(استعاره-تشبیه همراه با مثال وتست های کنکور)