آشنایی مختصر با روستای فورگ

روستای فورگ؛ استان خراسان جنوبی
روستای فورگ
فورگ روستایی در 107 کیلومتری جنوب شرقی بیرجند با 195خانوار و 823 نفر جمعیت در دهستان درمیان یک از دهستانهای شهرستان درمیان واقع شده است. این روستا کاملا در دامنه کوه مومن آباد واقع شده و دارای آب و هوای سرد کوهستانی می باشد و جزء مناطق ییلاقی خراسان جنوبی بشمار می رود. شغل اکثر مردم این ناحیه کشاورزی و باغداری می باشد و دامداری شغل دوم آنها محسوب می شود زرشک مهمترین محصول آنان و شاخصه این مناطق می باشد. همگی مسلمان بوده و اهل تسنن می باشند.فورگ به لحاظ دارا بودن یکی از قلعه های بسیار زیبا و ارزشمند ایران از اهمیت خاصی در منطقه و خراسان جنوبی برخورداراست که در شناسایی آن به ایرانیان متاسفانه اقدامی صورت نگرفته است.

فورگ به تجربه آدمی عمق تازه می بخشد و این تجربه که تجربه ای شادی آور، سوداگر و شورانگیز و همراه با احساس تعلق است با وجود پیچیدگی کلی که در مجموعه بافت وجود دارد از جلوه ای ویژه و دیدنی برخوردار است این بافت که برروی کوه ودر دورتادور قلعه ای عظیم شکل گرفته است ودر طول دره حاصل از کوهها پیش رفته است به فورگ سیمایی رویایی و غیر قابل تصور داده است. قلعه به همراه برج های مختلف بلند خود از دور دست بر فراز کوه خودنمایی می کند و در جهت یابی در بات کمک شایانی کرده است

همه اطراف فورگ را دشتهای وسیع با باغستانهای زرشک احاطه کرده و هر منظره ای در اینجا یا به قلعه ختم می شود یا به درختان سرخ زرشک که به بار نشسته اند. کوچه های تنگ، ساباط های بیشمار،معماری کوهستانی، معماری پلکانی با مصالح سنگ وخشت و آجر،ایوان، ورودی های تعریف شده همگی از ویژگیهای بارز این معماری است

وجه تسمیه فورگ

فورگ از نظر تاریخی یكی از كهن ترین آبادیهای شهرستان درمیان است كه باتوجه به سنگ نوشته های بدست آمده ازفورگ آن را به مظفر كیقباد نسبت می دهند.

برروی یكی ازسنگ نوشته هاچنین آمده است :

یا ا… به ناخن سنگ بركندن زكهساربه ازحاجت به نزدناسزاوار فی تاریخ 307 به خط العبد مظفركیقباد نصره

وجود این سنگ نوشته و سنگ نوشته های دیگری كه درفورگ وجود دارد حكایت از قدمت طولانی این روستا دارد. در وجه تسمیه فورگ چنین آمده است كه فورگ به دلیل اینكه توسط فرزند كیقباد بنا شده است لذا به آن پوركیقباد می گفتند كه بعدها پس از اینكه اعراب به ایران آمدند به فوركیقباد تغییر نام پیدا كرد وپس از آن به "فورك" ودر انتها به فورگ تغییر نام داد كه امروزه این روستا را به این نام یعنی فورگ می شناسند.

2-3-3پیشینه تاریخی فورگ

اسناد و مدارك مستند و معتبری وجود دارد كه نشان می دهد در قرون متمادی قوم ساگارتی در این منطقه(قهستان) زندگی كرده اند تا آنجا كه هرودت مورخ بزرگ در قرن پنجم پیش از میلاد به این قوم اشاره كرده است و درباره آنها می نویسد: ( آنها در ردیف اقوام شرقی هستند و از سكنه ساتراپ چهاردهم هخامنشیان به شمار می‌روند ) در دوره ساسانیان منطقه قهستان ایالتی بوده، و در بین شهرهای بزرگی چون هرات و نیشابور كه علاوه بر آبادانی و داشتن روستاهای حاصلخیز، مردمان و جنگ آورانی با استعداد و سلحشور داشته است كه این مردمان همیشه مایه دلگرمی حكومت مركزی و منشا قدرت در این حوزه محسوب می شده اند مورخان فتح شهرهای خراسان توسط مسلمانان را سال 22 هجری قمری و بعضی دیگر 29 هجری قمری ثبت نموده اند. در آن سالها حكمرانان منطقه قهستان سران قوم هیاطله بودند كه در مصاف با اخنف بن قیس سردار مسلمین شكست خوردند و در نتیجه سرزمین قهستان فتح شد از آن به بعد خلفای عباسی مدت زیادی بر این منطقه حكم راندند. ولی از زمان حسن صباح تا پیدایش قوم مغول حكومت قهستان در دست امرا و حكام اسماعیلیه بود. منطقه قهستان یكی از مراكز عمده و بعد از الموت، مهمترین مقر حضور فدائیان اسماعیلیه بوده است ؛ موقعیت خاص منطقه یعنی دوری از مركز حكومت و وضعیت طبیعی و كوههای بلند و صعب العبور از مهمترین علل جذب فدائیان اسماعیلیه بوده است. قلعه های عظیم و با ابهتی نظیر قلعه فورگ،قلعه كل حسن صباح، قلعه زردان، قلعه كوه قاین، قلعه قلاع سرایان، قلعه شاهدژ، قلعه رستم و... از مشهورترین قلاع اسماعیلیه در قهستان تاریخی می باشد. وجود این قلعه ها می‌تواند به عنوان یكی از شاخص‌ترین جاذبه های گردشگری منطقه محسوب شود.

زمانی كه حكومت اسماعیلیه در سال 655 هجری قمری توسط مهاجمین مغول از هم پاشید حوزه قهستان از بسیاری جهات رو به ركود نهاد چنان كه تحول چندانی از دوره مغول تا دوره صفویه در این سرزمین صورت نگرفت تا اینكه با قدرت گرفتن حكام صفویه؛ قهستان رونق و آبادانی تازه ای گرفت تا آنجائیكه توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، نظامی و فرهنگی آن در آثار فرهنگی بجای مانده از آن دوران كاملا مشهود است.

یكی از سرداران نادر شاه افشار، امیر علم خان بود كه در جنگهای نادر شجاعتهای فراوانی نشان داد و در پاداش حكومت قهستان به وی عطا شد و پس از وی فرزندانش كه خاندان علم امرای منطقه بودند و در اوایل حكومت قاجار بخاطر لیاقت خاندان علم حكومت سیستان و مكران به ایشان محول شد و این خاندان تا دوره پهلوی امارت منطقه را برعهده داشتند.

مهمترین جاذبه های گردشگری فورگ:

قلعه فورگ فورگ

حمام وحوض میرزا.فورگ

خانه سرورامیاری فورگ

خانه آقای شهابی فورگ

خانه آقای داوداسماعیلی فورگ

سنگ نوشته هافورگ

بافت تاریخی.فورگ

قبرهای گبر (آتش پرست ها).فورگ

قلعه اره فورگ

جاذبه های طبیعی شامل درخچه های زرشك و...

به گزارش باشگاه خبرنگاران؛ به استناد كتاب ديوان لامع، نوشته محمد رفيع بن عبد الكريم درمياني، ساخت اين بنا (قلعه فورگ) در سال ١١٦٠ ه.ق در زمان حكومت نادر شاه افشار به وسيله ميرزا بقاخان كه از طرف نادر شاه به عنوان حاكم منطقه تعيين شده بود، شروع شد و پس از وي توسط پسرش ميرزا رفيع خان به پايان رسيد.
آن چه در منابع تاريخي به روستاي فورگ اشاره كرده اند، بيشتر مربوط به سفرنامه هايي است كه به دوران متاخر تعلق دارند. مهم ترين افرادي كه در سفرنامه هاي خود اشاراتي به روستاي فورگ دارند دكتر فوربز در سال١٨١٤ ميلادي، كلنل مك گرگر در سال ١٨٧٥ ونيز فرير، خانيكف وبلو. در سال ١٣١٢ ه.ق هستند.

مولف كتاب عين الوقايع نيز از فورگ ديدن كرده وقلعه را به طور مختصر توصيف كرده است در سال ١٣١٢ ه.ق مؤلف كتاب عين الوقايع از ناحيه درميان و قلعه فورگ ديدن كرده و آن را چنين توصيف كرده است: قلعه فورگ روي كوهي است كه با آجر پخته، ديوار و برج آن را به طور محكم ساخته اند و پايه بناي آن را سنگ چين كرده اند و دو شير حاژي در اطراف خود داشته با دو خاكريز كه قطر هر يك پنج ذرع است.

معاون میراث فرهنگی خراسان جنوبی می گوید: روستاي فورگ علاوه بر داشتن قلعه تاريخي از بافت سنتي ارزشمندي نيز برخوردار است.
حلاج مقدم می افزاید: اين بافت بر اساس شكل توپوگرافي زمين شكل گرفته و به صورت پلكاني در دامنه كوه احداث شده است. وی با بیان اینکه مصالح استفاده شده در شكل گيري اين بافت همان مصالحي است كه در منطقه به وفور يافت مي شود؛ يعني سنگ و خشت براي ديوارها وچوب در پوشش سقف اظهار می کند : ساباط هاي متعدد و طولاني يكي از جذابيت هايي است كه بافت روستاي فورگ دارد. ساباط ها علاوه بر نقش امنيتي و هماهنگي با اقليم در استفاده بهينه از فضا نيز بسيار موثرند. حلاج مقدم اظهار می دارد: روستاي فورگ پنج محله دارد كه قديمي ترين آن ها محله حوض سراوانان است كه در نزديكي قلعه قرار دارد همچنین سرده، مسجد بلال، پايين ده و چهكاب از سایر محله های قدیمی به شمار می آید.

معاون میراث فرهنگی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه قلعه فورگ در جبهه شمالي روستاي فورگ و متصل به روستا به همراه بافت تاريخي روستا، مجموعه اي همگون و جالب توجه و بدون تغييرات عمده در بافت سنتي روستا را به وجود آورده است اضافه می کند: وسعت قلعه حدود ٩ هزار و ٣٠٠ متر مربع و گستردگي آن از شرق به غرب است.
حلاج مقدم ادمه می دهد: ورودي اصلي قلعه در حصار شرقي آن قرار گرفته كه البته پايين ترين نقطه قلعه به شمار مي رود.
فورگ به دليل داشتن يکي از قلعه هاي بسيار زيبا و ارزشمند ايران از اهميت خاصي در منطقه برخوردار است و دره حاصل از کوه هاي اطراف، قلعه و زيباسازي بافت روستا به فورگ، سيمايي رويايي داده است.
اطراف فورگ را دشت هاي وسيع با باغستان هاي زرشک احاطه کرده و هر منظره اي در اينجا يا به قلعه يا به درختان سرخ زرشک ختم مي شود.
اين روستا طي چند سال اخير به دليل داشتن شرايط خاص از سوي مسئولان به عنوان روستاي داراي بافت با ارزش به تصويب رسيده و طرح معماري بافت با ارزش در نقاط مختلف آن اجرا شده و هنوز ادامه دارد. در اين روستا کوچه ها آجر فرش و ديوارها با اندود کاه گل پوشيده شده است و قدم زدن در آن احساسي خوب به هر گردشگري مي بخشد./

این هم چند تصویر از قلعه و طبیعت زیبای روستای فورگ :( ضمناتصاویر بیشتر را در گالری تصاویر وبلاگ مشاهده نمایید. )