حسین منزوی -نین "دومان" اثری

حسین منزوی "دومان"دا

۱۳۷۲ دن ۱۳۸۴ جو ایللرده بو عنوان آلتیندا، بیر ئچه مقاله ده حسین منزوی نین تورکجه شعرلرینی آراشدیریب تانیتدیرمیشدیم. بیلدیگینیز کیمی، حسین منزوی، زنگانلی شاعیر اولاراق چاغداش فارس شعری نین زیروه سینده دایانین و غزل ژانری نین بؤیوک اوستادی و یئنی لیک لر یارادانی دیر. فارس شعرینده اونون دیه رلی ائتکیسی دانیلمازدیر. دوغروسو بودور کی منزوی، بیر ندچه چاغداش شاعیرله برابر فارس غزلینده بیر زیروه یاراتمیشلار، آنجاق بوتون فارس شاعیرلری اونون یارادیجیلیق باشاری سینی اینانیب و اونا حؤرمت بسله میشلر. نه یازیق کی منزوی نین تورکجه شعر دفتری – "دومان" اؤز حیاتیندا ایشیق اوزو گؤرمه دی. بو شعر دفتری نی بلکه ده بو سطیرلرین یازاری هامیدان چوخ آراشدیرمیش و شاعیر دونیاسینی دگیشندن سونرا دا بیر نئچه مقاله ایله اونون عزیزله مه سینده چالیشمیشام. منزوی، "امید زنجان" هفته لیگی چیخان زماندا – 1372 جی ایلده، "امید در امید" عنوانی آلتیندا بو هفته لیکده بیر ادبی فارسجا شعر صفحه سینی دولاندیریردی. همان زماندا، من ده "یاشیل خیال" عنوانیندا تورک صفحه لری نین دولاندیرانی کیمی چالیشیردیم. همان چاغلاردا ادبی بحث لر اولموش و بو بحث لر سونرالارا قده ر اوزانمیشدیر. بیلدیگینیز کیمی، زنگاندا تورک ادبیاتی گنجلر طرفیندن آلقیشلانیب و آنا دیلینده ماراق گؤسترمه گونو – گوندن چوخالیردی. منزوی ده "دومان" اثرینی چاپ اوچون حاضیرلاییردی. همان زمان دومانی منه وئره رک یاردیم ایسته میش و من ده الیمدن گله نی اسیرگه مه دیم. بورادا بیر یانلیش گئدیردی: او، بئله اینانیردی کی من گنج اوستونده اوتورموشام و چاپ اوچون منده سرمایه واردیر. آنجاق بئله اولمادیغینی گؤروب، داها مندن باشقا انتظاری اولا بیلمزدی. بئله لیکله دومان کتابی چاپ اولمادی و بوگونه قده ر ده چاپ اولماییبدیر. آمما، بونا باخمایاراق، 20 – 30 شعرینی مختلف درگیلرده چاپ ائتدیرمیشم. اؤزومه بورج بیلیرم اونون تورکجه شعر دفتری – دومان ا دؤنوب تانیتدیرماغینا یئنه ده اوز گتیرم.

منزوی، گنج چاغلاریندان فارسجا شعر یازدیغی زمانلار، آنادیلیندن غافیل اولمامیش و هردن بیر، گؤزه ل غزللر تورکجه یازمیشدیر. منزوی، آذربایجان ادبیاتی ساحه سینده "حیدربابایا سلام" اثریندن چوخلو تاثیر آلاراق، اونو فارسجایا دا چئویرمیش، الحق دئمک اولار "حیدربابا"نین فارسجا چئویرمه لر آراسیندا، ان گؤزه لی و سربست ترجمه سی منزوی یه باغلی دیر. بو چئویری، مستقل بیر کتاب کیمی چاپ اولموشدور. بوندان علاوه، اوستاد شهریارا اولان محبتی نی "این ترک پارسی گوی" کتابیندا گیزلتمه میش و شخریار حاققیندا ان گؤزه ل کتایلارین بیرینی یازمیشدیر. بونو دا یئنه آرتیرمالی یام کی منزوی چاغداش تورک شعرینه ماراق بسله ییب و حبیب ساهر اوچون بیر نئچه آراشدیرمالار ایره لی سوره رک، گؤزه ل مقاله لر یازمیش و من ده اونلاری چاپ ائتدیرمیشم.

ایندی منزوی نین تورکجه شعرلرینه قاییدالیم. دوماندا اولان شعرلرین فورماسی، غزل، قوشما، بایاتی و سربست شعرلر اولموشدور. ایلک اؤنجه بونو آرتیرماق ایستیرم کی منزوی نین اون و اونا یاخین فارسجا شعر دفتری اولورسا، تکجه بیر دفتری تورکجه اولموش و او دا همان "دومان"دیر. آنجاق منزوی آنادیلینه خور باخمامیش و کولتوروموزدن، فولکولوروموزدان بهره لر آلمیش و بایاتی، قاشماجا و باشقا فولکو لوریک ژانرلار اونون یارادیجیلیغیندا بؤیوک بیر یئر آلمیشدیر. دوماندا دؤنه – دؤنه بایتیلار عنوانی ایله راستلاشیریق. آنجاق هر بؤلومده یازیلان بایاتیلارین موضوعو بیر اولموش و باشقا بایاتیلارین دا باشقا موضوعلاری اولموشدور. بیر نئچه بایاتی نی بیرگه منزوی دن اوخویالیم:

آلمیشام یئلدن سنی،

دوتموشام سئلدن سنی،

من سنی گئج تاپمیشام،

تئز ورمم الدن سنی.

***

باغچادا نار آغاجی،

بزه ییب بار آغاجی،

منیم پوزغون باغیمدا،

بوی چکیب دار آغاجی.

***

دار آغاجی توولانیر،

منه طرف بویلانیر،

گؤزو تکجه منده دی،

آغاج میوه سین تانیر.

***

آ لئیلا، لئلا، لئیلا،

منی داردان آسئیلا،

من گؤیده جان چکیرم،

سن ده یئرده واوئیلا!

***

آغلاشاریق سئل اوللوق،

آهلاشاریق یئل اوللوق،

دال با دال بیر – بیرینه،

باغلاشاریق ائل اوللوق.

دوماندا اولان بایاتیلارین سایی بلکه ده یوزدن آرتیقدیر. فولکولوروموزدان آلان قوشماجالار دا اونون شعر دفترینی بزه میشدیر. بیر نئچه قوشماجانی اوجمله دن آشاغیداکی قوشماجانی گؤسته ره بیله ریک:

او یان دره، بو یان دره،

گلین گئده ک کئچن لره،

گلین گولک، گلین دییه ک،

گل اوخویاق، گل اوینایاق.

او یان قارا، بو یان قارا،

قارانتی نین تئلین تارا،...

و باشقا بیر قوشماجاسی دا بئله باشلانیر:

گولمه گوله ، گول اوتانیر،

باخما گونه، آلوولانیر

زولفون اسیر ائله بیل کی،

عطیر شوشه سی جالینیر.

رفده کی آینالار سنی،

قافداکی آینالار تانیر.

یول دا کی گئتمک دی ایشی،

سنی گؤره ده دایانیر.

نئچچه کی قیسسالیر عؤمور

سنین ناغیلین اوزانیر

یایدا پاییزلامیش کؤنول

سن گول آچاندا یازلانیر.

گؤزون دریا فانیسی تک

دومانلار دالیندا یانیر.

لابود اوتورور اوره یه

سؤز کی اوره کدن قووزانیر.

حوسنونو منجه کیم بیلیر؟

شعریمی سنجه کیم تانیر؟

آنجاق منزوی غزل شاعیری دیر و فارس شعرینده یئنی لیک لر گتیرمیشدیر. بو یئنی لیک لر موضوع یؤنوندن علاوه، دیلده و دانیشیقدا – بیاندا دا اولموشدور. منزوی ایله سیمین بهبهانی آراسیندا درین بیر رقابت گؤرونور، بلکه ده آرالاریندا اولان تارتیشمالاردا حقی منزوی یه وئرمک داها دوزگوندور!؟ منزوی نین غزللرینده اولان گؤزه للیک، طراوت، دیل و دویغونو اونوتماق مومکون دئییل. یاخشی سی بوراسیدیر کی همین بو گؤزه للیکلر و یئنی لیکلر منزوی نین تورکجه غزللرینده ده اؤزونو گؤسته ریر. بیر غزلینی بیرگه اوخویالیم:

آی بوتون حوسنوده ائیلایه چکن ایلهامیم،

منی مجنون کیمی صحرایه چکن ایلهامیم.

آی منیم گؤزلریمین ذاتینا معنا یارادان،

روحومو شور تماشایه چکن ایلهامیم!

آی قیزاردان اؤپوشوندن – گولوشوندن دوداغین،

باخیشیندان گؤزونه سایه چکن ایلهامیم.

آی سنین دؤشلرین اوستونده چلیپا زولفون،

منی تصلیب مسیحایه چکن ایلهامیم.

آی اوزون گول کیمی باغلار یاخاسیندان چیخادان،

منی بولبول کیمی غوغایه چکن ایلهامیم.

کیپریگیندن قلم آلمیش اله باطیل خطینی،

گؤزلرین نرگس شهلایه چکن ایلهامیم.

آی سوتول آلمالاری آدمی یولدان چیخادان،

وسوسه وئرمه ده حوایه چکن ایلهامیم.

حسن و عصمتده داشان، یوسف مصره یاراشان،

عشق و جورعتده زولیخایه چکن ایلهامیم.

آی منیم کؤنلومو بو ورطه ده سینمیش گمی نی،

بیرده باشدان ده لی دریایه چکن ایلهامیم.

نازیلن قول و غزل ساحری، اؤز شاعیرینی،

یئنه ده شعر تمنایه چکن ایلهامیم.

آی پوزولموش کلماتی بو غزلده تازادان،

اینجی تک دشته ی معنایه چکن ایلهامیم.

بیر باشقا شعرینی ده سربست سایاراق تقدیم ائدیرم:

باهارا باخیش

گئنه گولله نه جک قورو باغچالار،

بزه نه جک گئنه گولدن تاقچالار.

گؤروشه جک گئنه باهار، باغینان

باریشاجاق یئمیشانلار داغینان.

یئنه نسیم،

اسه جکدی سونبوللرین ساچینا

یئنه باغچا

بورونه جک یاشیل – قیرمیز پاچینا.

گئنه زمان

دؤنه جکدی قارلی دؤنرگه لری

قوراجاقدی باغلارا یئتیشرکن

گول – چیچکلی – بزه کلی جرگه لری.

گئنه قیش گئده جک، باهار گله جک،

قوجالمیش آغاجلار جاوانلاشاجاق.

گئنه قارلار ارییه جک، گئنه ده

سئللر – سولار داغدان آشیب داشاجاق.

***

کئچه جه یی گؤردوک، بیلدیک ده، آمما

کیم بیلیر کی نه اولاجاق گله جک؟

قیش گئده جک، آمما گؤره ن، بیزلردن-

"یاز" گلنده کیمین اوزو گوله جک؟سون اؤرنک منزوی نین شعرلریندن، سلطانپوردان آلدیغی الهاملی شعردیر. بو شعر چوخ قیسسا اولورسا دا گؤزه لدیر:

گؤزله!

تانی موخاطیبیوی هر زمان گیره نده سؤزه،

کی ال – اله ائله میر اعتماد، گؤز ده گؤزه.

دئمه اوره ک سؤزونو هر زمان تاپاندا قالاق،

کی هر دوواردا سیچان واردی، هر سیچاندا قولاق.

سون سؤزوم بودور کی منزوی نین شعرلری موسیقی ده بسلنمیش و فارسیجا شعرلرینی "افتخاری" بیر کاسئتده اوخوموش و تورکجه شعرلرینی ده زنگانلی مغنی "یوسف تاور" گؤزه ل آذربایجان موسیقی سینده بسله میش و بیر کاسئت دولدورموشدور. روحو شاد و یولو گئده رلی اولسون.

م.کریمی

حسین منزوی -نین "دومان" اثری

مطالب مشابه :

ژاک پره وردن بیر شعر

گوله- گوله/ترجمه شعر بدرود از مجموعه هوای تازه (احمد شاملو)

حسرت/رامیز روشن

قیسا شعرلر/مقصود تقی زاده هریس(نیسگیل)

آتا شعری«تقدیم اولور بابک اسلامی جنابلارینا»

حسین منزوی -نین "دومان" اثری