نقش فناوری اطلاعان در آموزش عالی

نظام آموزشی وپژوهشی درایران برای ایجاد جایگاه فناوری اطلاعات وارتباطات درفناوری خود نیازبه بررسی نیازسنجی این فناوری درتعاملات زیرساختهای خود دارد به بیان دیگربرای تشخیص جایگاه فناوری اطلاعات وارتباطات درنظام آموزشی کشوربایدبتوان نقش آن رادرتوسعه کمی وکیفی حوزه آموزش وپژوهش کشورشناسایی وتبیین کرد البته نباید انتظارنتایج خارق العاده ای درکوتاه مدت ازفناوری اطلاعات وارتباطات درآموزش متوسطه وعالی داشته باشیم

درهزاره جدید دیگرساختار وفرایند سنتی آموزش جوابگوی نیازهای جامعه انسانی درعصراطلاعات نیست چراکه دانش محوری بزرگترین هدف انسان معاصراست لذا باید فرصتهای را یافت که نتیجه فرایند آموزش را غنی ترنموده زیرا که بی سوادان قرن جدید آنهایی نیستند که نمی توانند بخوانند وبنویسند بلکه کسانی هستند که نمی دانند چگونه یادبگیرند مسلما بهره گیری ازفناوری های آموزشی با استفاده ازروش های جدید موجبات کارآیی واثربخشی بیش ازبیش نظام های آموزشی را فراهم می نمایند

.با مطالعه تحقیقات صورت پذیرفته می توان به راحتی فهمید که باراه اندازی چنین سیستم های آموزشی لااقل می توان ازهزینه های هنگفت سالیانه دانشگاه ها به میزان چشمگیری صرفه جویی کرد ودرازای آن ها ما به تفاوت حاصله را صرف تقویت وتوسعه ICT ومنابع درسی واستاندارد های آموزشی کرد .

دیگرجای تعلل نیست پس هرچه سریعترمی بایست ازخواب غفلت بیدار شد وکمی هم آینده دورتررا ازنظرگذراند

کلید واژه ها

: فناوری اطلاعات وارتباطات(ICT) کارآیی واثربخشی نظام آموزشی ،آموزش متوسطه وعالی

مقدمه :

درپنجاه سال گذشته بروزتحولات گسترده درزمینه کامپیوتر وارتباطات تعییرات عمده ای را درعرصه های متقاوت حیات بشری به دنبال داشته است انسان همواره ازفناوری استفاده نموده وکار نامه حیات بشری مملواز ابداع فناوری های اطلاعات وارتباطات که از آنان به عنوان فناوری های جدید ویا عالی یاد می شود بیشترین تاثیر را درحیات بشری داشته اند

جهانی شدن به عنوان یک مرحله اجتناب ناپذیر بشری درقرن حاضر می باشد که موتورمحرک آن نیاز اقتصادی جوامع است به بدون شک تحولات گسترده ، فناوری اطلاعات وارتباطات را می توان درتمامی عرصه ها ی اجتماعی واقتصادی بشریت بدنبال داشته وتاثیر آن برجوامع بشری به گونه ای است که جهان امروز به سرعت درحال تبدیل شدن به یک جامعه اطلاعاتی است جامعه ای که در آن دانایی ومیزان دسترسی واستفاده مفید ازدانش ، دارای نقشی محوری وتعیین کنننده است وانجام اموربدون درنظر گرفتن فاصله جغرافیایی وفارغ ازمحدویتهای زمانی محوریترین دستاورد این فناوری است

.وممکن است فناوری های اطلاعاتی وارتباطی به تنهایی گرسنه ها را سیرنکند ، گرسنگی را ریشه کن نکند ، یا مرگ ومیرکودکان را نکاهد اما عواملی بیش ازپیش وبا اهمیت هستند که رشد اقتصادی وبرابری اجتماعی را به حرکت درمی آورند.

فناوری اطلاعات وارتباطلات امروزه به صورت یک پدیده قدرتمند وتاثیرگذار برزندگی فرد وجامعه ، جایگاه خاص ومهمی را درآموزش وپرورش به خود اختصاص داده است ، دنیایی که مادر آن زندگی می کنیم دنیایی است که هرروزبیش ازپیش ازفناوری زا یا و پویا بهره می جوید والزاما هراندیشمندی را به شناخت اهمیت وضرورت فهم درست فناوری ومفاهیم آن لزوم کسب عمیق قابلیت ها ومهارتهای لازم برای استفاده بهینه از آن رهنمون می سازد

توسعه این فناوری ها به قدری چشمگیروفراگیراست که نمی توان تاثیرات آن رابرآموزش نادیده گرفت هم اینکه استفاده ازظرفیت های توسعه یافته فناوری های اطلاعاتی ارتباطی دربخش آموزش امری اجتناب ناپذیروضروری است

( عطاران ، 1381)

بسیاری ازمتخصصان توسعه معتقدند سرعت انقلاب فناوری بسیار بیشتر ازانقلاب صنعتی است وچنانچه کشورما که یک کشوردرحال توسته است به منظور پیوستن به این قطارسریع تلاش ننماید قطعا فاصله بیشتری با دیگرکشورها درمقایسه باانقلاب صنعتی پیداخواهدکرد آنچه درجامعه اطلاعاتی به خصوص دربخش آموزش موردتاکید است صرف سرمایه گذاری وکاربردسخت افزاری فناوری های نو استفاده از آن برای انبارکردن اطلاعات نیست بلکه مسئله اساسی ومهم توانمند سازی فراگیران برا رسیدن به مهارت خود رهبری دریادگیری است

( امیرتیموری ، 1380)

ضرورت به کارگیری

ICT درآموزش عالی

با توجه به سرعت چشم گیرتسلط قشرفرهیخته به این مبانی ضروری بوده ودرعین حال سرعت این یادگیری نیز دارای اهمیت دوچندان می باشد سرعت یادگیری این مهارتها ازآن جهت ضرورت می یابد که کشورهای پیشرفته درعصرفناوری هم تولیدکننده محتوا می باشد وهم ازکشورهای جهان سوم درتسلط به این مهارتها جلوترمی باشد .

گرچه این تحول قدمت چندانی ندارد اما کاربرد وسیعی درعرصه تعلیم وتربیت کشورهای جهای داشته است این تحول تاثیرعمیقی روی آموزش عالی واجزا آن شامل استادان ، دانشجویان ، روشهای یادگیری ، ومنابع اطلاعاتی وتحقیقاتی دارد

( نفیسی ،1382)

فوایداستفاده ازفناوری اطلاعات وارتباطات به عنوان قوی ترین ، سریعترین ، ارزانترین ومطمئن ترین راه دستیابی به اطلاعات برهیچ کس پوشیده نیست ولی با وجود این ما شاهد هستیم که دردانشگاههای کشورمان نسبت به دیگرکشورهای جهان بسیارکم از

ICT درفعالیتها دانشگاهی استفاده می شود امروزه دانشگاهها محل جمع آوری وتجزیه وتحلیل آخرین اطلاعات علمی هستند تجهیزات دانشگاهها به هرفناوری که درانتقال اطلاعات واطلاع رسانی نقش مهمی را ایفاکند ضروری به نظرمی رسد(نیلی احمد آبادی ،1380)

بنا به گفته وزیرعلوم تحقیقات وفناوری

( توفیقی 1382) یکی ازچالشهای آموزش عالی درایران ضرورت بازنگری وارزیابی مستمربرنامه های آموزشی ، پژوهشی وفرهنگی دانشگاهها ومراکز پژوهشی درجهت انطباق بیشتر بارهیافتهای نوین علم وفناوری جهان است اعضا هیات علمی دانشگاهها لازم است خودرا بافناوری های جدیدمنطبق ساخته وبا استفاده از ICT کمیته کیفیت فعالیتهای دانشگاهی خود را افزایش دهند.

فناوریهای اطلاعاتی وارتباطی تحولات وتغییرات شایسته ای را درزمینه دانشگاهی پژوهشی ، آموزشی ، یاددهی

–یادگیری بوجود آورده است دانشگاهها ومراکز وموسسات آموزش عالی سعی درجهت حرکت همگام با رشد سریع فناوری اطلاعات وارتباطات هستند به عبارتی دانشگاهها درعصرانفجاراطلاعات ناچاربه همسویی با پیشرفتهای سریع اطلاعات هستند.

اگرروزی درنظام های آموزشی کتاب ومعلم تنها منبع انتقال دانش واطلاعات بود امروزمعلم وکتابهای درسی ازمنابع اطلاعاتی محسوب می شوند تنوع وتعدد مراکز اطلاع رسانی درمحتوا وروش ازبین رفتن مرزهای کسب اطلاعات ودانش درهم آمیختگی سطوح فراگیری دانش وحضورمدارس مجازی درکنارمدارس رسمی وفعال شدن دانشگاههای مجازی واقعیتی انکارناپذیراست ونظام آموزشی نمی تواند ازکناراین تحولات به آسانی بگذرد یا نظاره گرآن باشد

مفهوم فناوری اطلاعات

فناوری اطلاعات از دو واژه اطلاعات وفناوری ترکیب یافته است شاید آنچه مهمتر ازمعنی فناوری اطلاعات باشد درک وتبیین مفهوم فناوری اطلاعات است زیرامفهوم فناوری علاوه برابعاد فنی ، تکنیکی ومهارتها ، مولفه های فرهنگی ، اجتماعی ، آموزشی را نیزدردل خود خواهدداشت ودرنتیجه ، تلقی انسان هاوجوامع ، علاوه برابعاد فنی وتکنیکی برجنبه فرهنگی وآموزشی آن نیز دربرخواهدگرفت وآنگاه که این مولفه وکارکرد درحیات هرپدیده ای وارد می شود به همراه خود تاثیرات اجتماعی ، فرهنگی واقتصادی وحتی اثرات آموزشی نیزخواهدداشت درنتیجه این پدیده نه تنها به عنوان یک سخت افزاربلکه به عنوان یک نرم افزارموثرعمل خواهدکرد وعمق اثرگذاری آن آنگاه افزون می گردد که ازابزارها ومفاهیم نوین ارتباطی اطلاعاتی برخوردارباشد بنابراین می توان گفت مفهوم

IT یک قابلیت است یک بستر جدیدربرای رشد وتوسعه است یک فرهنگ برای کشف شناسایی ورشد استعدادها انسانی وجوامع بشری است ، یک مبادله اطلاعات ، دانش وآگاهی است درنتیجه تاثیرگذاربرنگرشها وروشها وساختارهاست ( عبادی ، 1382)

فناوری اطلاعات عبارت است ازگردآوری ، سازماندهی ، ذخیره ونشراطلاعات اعم ازصوت، تصویر، متن که با استفاده ازابزاررایانه ای ومخابراتی صورت می پذیرد

فرایندها وکاربردها وتجهیزات که توسط آن اطلاعات را می سنجیم خلق ،سازماندهی ، تحلیل وارائه می کنیم واطلاعات را درقالبهایی که شامل محدوده ای ازصدا ، تصویرومتن می باشد ،ارتباط می دهیم

(پیچ وکیم،2004)

این تعریف ، تعریف کاملی ست زیرا باذکر

( فرایندها ) مجموعه علوم ودانشها و...را شامل می شود وکاربست نیز به کاربردی بودن این دانشها اشاره می کند تجهیزات نیز مجموعه تمام ابزارها ووسایل را شامل می شودومحدود به کاربرد کامپیوترواینترنت ووب نمی شود بلکه تمام تکنولوژی های فرآورده ای را شامل می شود( وحدانی اسدی ،1385)

تفاوت

IT با ICT

شاید درمحاورات وارتباطات این دوواژه زیاد مورد استفاده قرارگرفته باشد اما معمولا این پرسش درذهن بسیاری مطرح می گردد که چه تفاوتی بین فناوری اطلاعات وفناوری اطلاعات وارتباطات وجود دارد؟

شاید بتوان دونوع تفاوت درآنهاجستجوکرد تفاوت ازلحاظ لغوی ومفهومی

الف

) IT ازنظرلغوی به معنای فناوری اطلاعات است و ICTبه معنای فناوری اطلاعات وارتباطات است و cسرواژه communication به معنای خطوط ارتباطی ست ودراصل معنای کامل ترفناوری اطلاعات است .

)اما ازنظرمفهومی درفناوری اطلاعات محوریت ونقش اطلاعات برجسته ونمایان است امادرفناوری اطلاعات وارتباطات علاوه برمحوریت دانش واطلاعات برنقش ارتباطات ووسایل ارتباطی نیز تاکید شده است ودرواقع به جایگاه ارتباطات به عنوان عامل وابزار انتقال دهنده اطلاعات که وظیفه برقراری بین دوبخش اطلاعات وفناوری رابرعهده دارد توجه ویژه ای دارد واین اهمیت تا بدان حد است که برخی براین باورند که بدون وجود وسایل ارتباطی فناوری اطلاعات جامعه اطلاعاتی نخواهد شد زیرازیرساخت فنی ، پشتوانه اصلی توسعه فناوری اطلا عات است واگر ویژگی های جامعه اطلاعاتی رادردسترسی سریع وآسان به اطلاعات درهمه زمان ها ومکانها بدانیم این امکان فقط باتکیه برتوانایی ها ارتباطی ومخابراتی قابل دستیابی است ودرنتیجه فناوری اطلاعات باید درمفهوم واقعی خود یعنی فناوری ارتباطات واطلاعات بیان گردد « عبادی ،1382»

فرصتهاوتهدیدهای فناوری اطلاعات وارتباطات درآموزش متوسطه وعالی

اصولا هرنوع تحول وتغییری درعرصه های مختلف ازجمله عرصه آموزشی آثاروتبعات مناسب بااهداف وکارکردهای خودرابه همراه خواهد داشت بنابراین شناخت نتایج و آثارهرپدیده لازم وضروریست توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات نیزازاین قاعده مستثی نیست.

فرصتها

: 1. کمک همه جانبه به امرکیفیت بخشی آموزشی : انگیزه اولیه کاربرد به طورکلی درامرآموزش عالی است که ICT شکل های پیشرفته تروبهترآموزش ویادگیر راحمایت می کنند امروزه مهمترین نگرانی جامعه اعم ازمعلمان اولیا ومربیان ، برنامه ریزان وسیاستگذران اصلی کشورمسئله کیفیت واثربخشی خدمات واهداف وبرنامه های آموزشی ست ازفرصتها ی حاصله ازتوسعه فناوری اطلاعات وارتباطات درآموزش ایجاد سازوکارهای لازم برای پرداختن به کیفیت وکارآیی برنامه های آموزشی است.

تربیت نیروی انسانی کارآمد: ازدستاورهای مفید ، اثربخش وماندگارتوسعه فناوری اطلاعات وارتباطات تربیت نیروی انسانی واجد شرایط برای تامین نیازجامعه می باشد ونیروی انسانی خود می تواند عامل تغییروتحول درهرمحیطی تلقی گردد.

یادگیری انعطاف پذیر: ICT باقابلیتی که درزمینه مقداروتنوع منابع ورسانه های اطلاعاتی لازم برای یادگیری دارد وبا خدمت گیری ازکاربردهای دیگر،زمینه طرح ریزی عمل وارزیابی انعطاف پذیر، متنوع وگسترده را به صورت اقتضایی فراهم می آورد .

دسترسی آسان به منابع اطلاعاتی: ازفرصتهای فراهم آمده ناشی ازتوسعه ICT دسترسی اسان وسریع وکم هزینه به منابع اطلاعاتی درزمینه های علمی ، اجتماعی ، آموزشی و...می باشد که این امر می تواند به کارشناسان ارشد وزارت آموزش وپرورش معلمان به منظورافزایش توانمندی های علمی ودانشجویان به منظورمطالعه وتحقیق مستمروافزایش اطلاعات آنان وسایربخش های مرتبط کمک کند

کاهش هزینه های آموزشی الف) بلند مدت : توانمند ساختن نیروی انسانی ، افزایش مهارتهای فراگیران ب) کوتاه مدت ومیان مدت ،هزینه های اداری با فعال نمودن اتوماسیون اداری ، آموزشی مجازی برای معلمان

بازآموزی معلمان وافزایش مهارت ودانش شغلی آنان این فرصت رادراختیارمعلمان قراردهد که بااستفاده ازیک کامپیوتروآشنایی اندکی بانحوه دسترسی به منابع اطلاعاتی دانش ومهارت خودرابه روز کنند ( زمانی ، 1381)

یک فرصت یادگیری مادام العمر.

انعطاف پذیری درابزاروامکانات آموزشی

ایجاد فرصتهای آموزشی برابر

تهدیدها

: لازم به ذکراست به رغم مزایایی که برای همگانی شدن فناوری اطلاعات وارتباطات عنوان شد خطراتی نیزدراین فناوری وجود دارد 1. افزایش شکاف طبقاتی 2. دسترسی آسان به منابعی که باارزشها وهنجارهای جوامع مختلف مغایراست .

عدم همراهی استادن ومعلمان با برنامه های توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات

برای توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات درایران مشکلاتی وجود دارد که ابتدا بایستی این مشکلات حل گردندتا بهره ی مناسب ازاین شیوه آموزشی محقق گردد ازجمله این مشکلات می توان به موارد زیراشاره کرد

ناکافی بودن امکانات نرم افزاری وسخت افزاری ونامناسب بودن زیرساختهای مخابراتی ازنظرمحدودیت درپهنای باند وعدم دسترسی به اینترنت درشهرهای مختلف

عدم دسترسی به اینترنت درشهرهای مختلف

مشکل آموزش دروس عملی وارزیابی فراگیران به صورت

ONLINE

عدم اطلاع رسانی کافی درخصوص این شیوه آموزشی ودرنتیجه عدم آگاهی جامعه ازامکانات آن

( زهرا بهشتی ، 1384)

اینترنت وتهاجم فرهنگی

منفی ترین جهت گیری به ICT بااصطلاح تهاجم فرهنگی مطرح می شود اصطلاحی که می توان آن را از سیاستمداران ومصلحان اجتماعی ایران ، مصری وحتی فرانسوی نیز شنید واکثرازسوی جوامعی به کارمی رود که درگذشته تفاوتهای عمیق باغرب دارند .

هنگامی که به واژه تهاجم فرهنگی که بیشتردرمتون ومنابع غیرعلوم ارتباطات دیده می شود می اندیشیم ناچار وحتی ناخود آگاه آن را درقالب تهاجم نظامی نگاه کرده وساختن وکارکردی مشابه ومفهومی مشترک با تهاجم نظامی رابرای آن جست وجو خواهیم کرد

( امیرصفوی ِ، 1384)

آموزش الکترنیکی

نوع جدید از آموزش ومبتنی برفناوری است که درآن نیازی به حضوردانشجویان درکلاسهای برنامه ریزی شده نیست به عبارتی این نوع آموزش استفاده ازاینترنت برای یادگیری می باشد که ازطریق ارتباطلات اینترنتی ومرورگر در هر زمان ویامکانی می توان به این مقصود دست یافت . مفاد آموزشی در آموزش الکترنیکی با آموزش سنتی متفاوت است به طوری که در آموزش الکترونیکی 40 تا 50 درصد متن آموزشی ازطریق استاد وبقیه درس ازطریق ارتباط مستمردانشجویان تعیین وتدوین می شود دربرخی تعاریف آموزش الکترونیکی به سه دسته اصلی شامل یادگیری شخصی ، یادگیری جمعی وکلاسهای مجازی تقسیم شده است.

یادگیری شخصی

: دریادگیری شخصی فرد رشته مورد علاقه خود را انتخاب ودراینترنت به جستجو، تحقیق درباره آن می پردازد .

یادگیری جمعی

: دریادگیری جمعی نیز سعی براستفاده ازابزارهای مختلفی چون سالنهای تبادل نظروگفتگو ی اینترنتی است دانشجویان به طور همزان دراینترنت حضوریافته ودر مورد موضوعات درسی ویاتمرینهاوتحقیقات ارایه شده ازطرف استاد به بحث وتبادل نظرمی پردازند

کلاسهای مجازی

: ازکلاسهای مجازی به عنوان بهترین وموثرترین شیوه آموزشی الکترونیکی نام برده شده است دراین روش معلم وشاگرد تصویریکدیگررا رویت وتبادل نظرمی کنند .

مزایای آموزش الکترونیکی

مزایای آموزش الکترونیکی با توجه به افزایش قابلیتهای آن ارتقا می یابد ولی به طورکلی می توان به اهم موارد آن اشاره کرد :

پویایی دانشجویان درحین آموزش وترغیب به امر پژوهش ودرواقع ادغام امور آموزشی وپژوهشی دریکدیگردرحین فراگیری

حذف مشکل استاد محودری

حاف فاصله وبعد مکان وقابل دسترسی بودن اطلاعات تمامی رشته های علمی درحداقل زمان ممکن ودرهرنقطه

عدم اختصاص مطالب آموزشی به قشرهای خاصی وامکان استفاده عموم افراد

صرفه جویی درزمان وهزینه

افزایش نیروی انسانی مجرب وهمگام بافناوری روز

فناوری اطلاعات وشبکه کامپیوتری تاثیرات چشمگیری درارتقای یادگیری داشته وموجبات بهبود سیستم آموزشی را خصوصا درسطوح دانشگاهی وآموزش عالی فراهم می آورد بیش معتقد است که افزایش دسترسی به تعلیم وتربیت بهبود کیفیت یادگیری کاهش هزینه های آموزش وافزایش هزینه سودمند ی آموزش مهمترین دلایل استفاده ازفناوری درمقطع آموزش عالی می باشد

( امین پور ، 1384)

نقش

ICT در آموزش متوسطه وعالی

ازدیدگاه کلی فناوری اطلاعات وارتباطات به بهبود فرایندهای یاددهی یادگیری کمک می کند وازاین طریق بهره وری وکارآیی را درآموزش افزایش می دهد نهادهای آموزشی ازجمله دانشگاهها بزرگترین تولید کننده اشاعه دهنده وذخیره کننده اطلاعات ودانش اند واگرتلاش مناسبی جهت بکارگیری صحیح فناوری اطلاعات ومحور قراردادن آن دربرنامه توسعه انجام شود نظامهای آموزشی خواهند توانست یک ازبزرگترین منابع در پرورش نیروی انسانی ماهردر فناوری اطلاعات باشندونقش علمی واقتصادی مهمی را درکشور ورقابتهای جهانی ایفانمایندوازاین دیدگاه بزرگترین فرصت رابرای رشد وتوسعه بنیادین کشور انتخاب بلکه ضررورت اجتناب ناپذیراست وگامی مهم دراصلاحات نظام های آموزشی محسوب می شود باید به استقبال تغییر رفت وباتکیه برتوانییهای انسان وقابلیتهای بومی وپشتوانه علمی ، فرهنگی وتاریخی کشور ماایران درمدیریت دنیا وفناوری ایفای نقش کرد ( وحدانی اسدی ، 1385)

آموزش عالی وفعالیت های حاکم برآن باتوجه به پیشرفت جوامع همواره دستخوش تغییروتحول است ، تحول آموزشی معلول تحول های اجتماعی علوم وتکنولوژیست درجامعه ساده نیازها وروشهای ارضای آنهاساده است امادرجوامع پیچیده وتوسعه یافته سرعت تحول نظامهای آموزشی آن چنان سریع است که هرچند سال یکبار درساختاراموزشی تغییراتی ایجاد می شود خود به علوم وفنون پیچیده نیازدارد وکسب علوم فنون پیچیده درسایرروشهای آموزشی پیچیده امکانپذیراست دیگرنمی توان باروشهای سنتی افراد جامعه را به سوی تحول پیچیده وعظیم سوق داد

ازآنجاکه می تواندفرصتهای جدید ی برای آموزش مادام العمرایجادکندمهارتهای شغلی را توسعه می دهد مشاغل بسیارجدیدمطرح می کند وازاین رهگذرباعث توسعه فعالیت فردی میان دانشجویان ومعلمان می شود وآنهارا درحل مشکلات آموزشی توانامی کند

( نیلی احمد آبادی ، 1380)

درمصاحبه ای با مجله فورنس دردهم مارس

1997 درصفحات 126-127 پیتردروکر می گوید « تا سی سال دیگرمجتمع های بزرگ دانشگاهی بازمانده های پراکنده بیش نخواهند بود اثری ازدانشگاههای معتبرامروزی نیزباقی نخواهند ماند آیامی دایندکه هزینه آموزش عالی پابه پای هزینه های تامین بهداشت وسلامت روزبه روز افزایش می یابد وچنین هزینه هایی که به هیچ وجه قابل کنترل نمی باشند که بدون بهبود واصلاح محسوس درتحول یاکیفیت مواد آموزشی بدان معنا است که چنین نظامی به سرعت قابلیت دفاع ازخود را ازدست داده ونمی تواند به بقای خودادامه دهد آموزش عالی دربحران عمیقی فروافتاده است همین امروزهم توانسته ایم درس اساتید را درخارج ازمحیط دانشگاه وازطریق ماهواره ویا تعاملات ویدئویی متقابل با یک صدم هزینه های جاری ارائه دهیم بدین ترتیب دانشکده های جاری به عنوان موسساتی که مملوازدانشجوباشند هرگز بقایی نخواهند یافت.

درسراسردنیا پیشرفتهای کلی واساسی درزمینه آموزش رسمی وعالی کشورها درحال شکل گیری هستند

( هنا ، 1998) اکثردانشگاهها ازجمله دانشگاهای بزرگ ومعتبرجهانی درحال پیوند دادن فناوری های پیشرفته باروال تدریس عادی خود دردانشگاه شان هستند چنین کارهایی ازجمله هماهنگی های روتین آن ها به شمار می رود تاجایی که هروقت اقتضا کند ودر حال حاضر چنین فعالیتهایی به عنوان متمم ها ومکمل هایی برای درسهای عادی درکلاس ارائه می گردد امابزودی تحت فشار سرعت تغییرات وفشارزمان همه این چرخ ها طوردیگری خواهند گردید (هیلتزوتوروف ، 1993)

یک سری عواملی وجود دارند که کاربرد فناوری در آموزش دانشگاهی ویادگیری مبانی علمی را درفضای یادگیر ی تسریع می کنند ازآن جمله می توان به مواردزیراشاره کرد

الف

) بودجه عمومی دانشگاه ها پیوسته درسراسرجهان روبه کاهش است واستفاده ازفناوری فرصتی را برای ارزان سازی وافزایش اثربخشی نظام آموزشی بوجود می آورد .

) ازدانشگاهها انتظارات روزافزونی برای مسولیت پذیری بیشترمی رود می بایست مدارک قانع کننده ومحکمی ارائه دهنده که ثابت کنند ازمنابع عمومی عظیمی که دراختیاردارند به موثرترین وجه استفاده می کنند دراینجا هم فناوری می تواند نقش عمده ای ایفا کند (هیلتز وتوروف ، 1993)

) درمیان دانشجویان آتی نیزروز به روزسطح آگاهی وتوقع بالا می رود بویژه درمورد والد ینشان که هزینه زیادی را باید بپردازدند آنها بیشتردرسهایی را مورد بررسی قراردهند که دراین دانشگاهها باهزینه ای گزاف ارائه می شوند.

درمقابل یک سر ی مقاومت های درمقابل پیشرفت جنبه های مثبت بهرگیری ازفناوری اطلاعات وارتباطات درجهت یادگیری صورت می گیرد الف

) ترجیحات شخصی درمردم، تحصیلات رسمی وسنتی، مشکلات خود آموزی ازراه دور جاذبه های تحصیل موجود درمحیط دانشگاه وجنبه های اجتماعی تحصیل درمحوطه دانشگاه ازجمله عوامل دیگری هستند که درچارچوب های موجود آموزش عالی سنتی برای آن هایی که پذیرفته می شوند وبرایشان محیط دانشگاه ازلحاظ فیزیکی ومالی قابل حصول است موقعیت برتر ی می دهد .

) اعضا کادر علمی دانشگاه های سنتی احتمالا منفعلانه با امور آموزشی ویادگیری برخورد میکنند وچندان همکاری نشان نمی دهند ویاحتی به طور فعالانه درموردارائه مطالب درقالب امکانات فناوری نوین مقاومت نشان می دهند به کارگیری تکنولوژی آموزشی درامرآموزش ضمن حفظ موقعیت موجود باعث توانمند سازی دانشگاه های بزرگ وممتاز درتطابق جویی بانیازهای دائم التغییر جاری می شود چنین کار ی را در دو حیطه می توان انجام داد . الف) حیطه داخلی جهت آموزش حضوری ب) حیطه خارجی که افراد جدید راتحت آموزش ازراه دور قرارمی دهد .فناوری های یادگیری به دانشگاهها اجازه خواهد دادکه با استفاده ازکاربردمطالبی درراستای یادگیری الکترونیکی چند رسانه ای شبیه سازی های خاص دردسترس قراردادن انواع پایگاه ها اطلاعاتی ومنابع انسانی ماهرایجاد امکان تماس دائمی وپیوسته بااساتید ودانشجویان خود به صورت طراحی شیوه های ارتباط الکترونیکی عمودی وافقی استفاده بهتر وبیشتر ازدروس جهت ترویج بحث وتبادل نظربرای روشن سازی مفاهیم به جای جزوه دادن یا تکیه کردن آموزش حضوری به دانشجویان را تحولی تازه بدهند این امر باعث بهتر شدن آسان ترشدن وموثرشدن یادگیری ها وافزایش انگیزه فراگیران دانشجو خواهد شد ( افضل نیا ، 1384)

بسیاری ازمردم درحال حاضرازوضعیت سیستم آموزشی کشورراضی نیستند درسیسیتم آموزش سنتی ما ، افراد سالیان زیادی ازعمرخودرا صرف آموزش می کنند وپس ازآن وارد بازار کار می شوند ایرادی که به این نوع آموزش وارد است آن است که اموزشهای داده شده متناسب بابازارکار نیست وامکان آموزشهای جدید پس ازورود به بازارکار کمتراست با استفاده ازفناوری اطلاعات درآموزش بسیاری ازاین مشکلات را می توان حل کرد امروزه اینترنت به دلیل صرفه جویی درهزینه وزمان دراکثرکاربردها نظیرارتباطات وآموزش جایگاه ویژه ای پیدا کرده است فناوریهای نوین ابزارهای جدید وقدرتمندی رابرای ارتباط مردم فراهم ساخته اند فناوری اطلاعات یک ابزار جدیدبرای نمایش استفاده وکارکردن بااطلاعاتی است که هرروزه جزجدایی ناپذیری اززندگی افراد درسراسرجهان می شود

( زهرا بهشتی ،1384)

فناوری ها اطلاعات درپیدایش روش ها واشکال نوین تعلیم وتربیت تاثیرگذاشته وبه فضای های آموزشی وارد می شود این موضوع ازاواخر قرن بیستم میلادی به مثابه یکی ازخط مشی های اساسی کشورهای درحال توسعه مطرح شده است براین اساس محیط مناسب برای یادگیری باید همواره درسطحی وسیع باانعطاف پذیری لازم دردسترس همگان قرارگیرد دراین نوع نگرش دیوارهای بسته مدارس ومراکز آموزشی فروریخته وآموزش همیشه ودر هرکجا دراختیارافراد قرارمی گیرد ازاین روست که اهمیت نقش فناوری های نواطلاعاتی وارتباطی درعصراطلاعات رخ می نمایاند

( عبادی ، 1382)

درواقع فناوری های نوین آموزشی فراگیران را درامریادگیری فعال ساخته وارتباط نزدیکی با زندگی روزانه فراگیران برقرارکرده است علاوه براین تبادل اطلاعات بین کلاس وفراگیران را امکان پذیروقابل دسترس ساخته است اما درعین حال صاحب نطران اعتقاد دارند که درحیطه آموزش اگرمعلمان با فناوری اطلاعات احساس مشارکت نکنند مطمنا توسعه فناوری اطلاعات دراین زمینه دچارمشکل خواهد شد

(تورانی ،1384)

فناوری اطلاعات یادگیری را برعهده یادگیرنده می گذارد وبرنامه های آموزش انفرادی تسهیل می شوند ویادگیرنده اجازه دارد سرعت پیشرفتش را خود تنظیم کند منابع وسیعی ازاطلاعات را دردسترس یادگیرنده قرارمی دهد ویادگیری فعال را تشویق میکند روشهای تدریس ویادگیری سنتی معمولا به نداشتن فعالیت فراگیران گرایش داشتند معلمان سخنرانی می کردند فراگیران گوش می دادند ویادداشت برمی داشتند وبه ندرت درفریندیادگیری درگیرمی شدند درحالی که فناوری اطلاعات فعالیت را برای دانش آموز امکان پذیرمی سازد ودرابداع دانش واطلاعات سهیم می سازد

( عطاران ، 1381)

نظام آموزشی وپژوهشی درایران برای ایجاد جایگاه فناوری اطلاعات درساختارخودنیازبه بررسی نیازسنجی این فناوری درتعاملات زیرساخت های خوددارد به بیان دیگربرای تشخیص جایگاه فناوری اطلاعات درنظام آموزشی کشوربایدبتوان نقش آن را درتوسعه کمی وکیفی حوزه آموزش وپژوهش کشورشناسایی وتبیین کرد البته نباید انتظارنتایج خارق العاده ای درکوتاه مدت ازفناوری اطلاعات درآموزش عالی داشته باشیم فناوری اطلاعات دربهبود کیفیت آموزش وپژوهش وتسهیل محقق شدن شرایط لازم وکافی آن ، برای ارائه ودریافت آموزش کیفی وانجام پژوهش مناسب نقش بسیارارزنده ای دارد

( پرنده ،1380)

نقش معلمان و اساتید درتوسعه فناوری اطلاعات وارتباطات

درشرایطی که امکان دسترسی راحت به منابع درسی وجود دارد نقش مدرسین دانشگاه نیزتغییرکرده است استادان دیگربه عنوان تنها منبع ارائه درس درکلاس محسوب نمی شوند بنابراین لازم است نقش جدید آنها به طوری تعریف شودکه بااستفاده ازفناوری پیشرفته به ارتقا فرایند یادگیری کمک کند همچنین دیگرنمی توان به ارائه سخنرانی درکلاس ها بسنده کرد انواع ابزارهای سمعی وبصری می توانند درعمق بخشیدن به آموزش عالی به کارگرفته شود ودر عوض می توان شاهد بودکه تاکید ازیادگیری صرف ومحفوظات به سمت تفکرخلاق وقدرت استنباط ازاطلاعات درحال تغییراست وقتی مدرسین نیروی ذخیره شده وابزارقدرتمندتربیتی وآموزشی را درفناوری اطلاعات وارتباطات بشناسد وآن را درک کند این فناوری می تواند درکلاس های درس ومتون درس به صورت نامحدود شروع به فعالیت کند پس باید قبول کرد که اساتید می بایستی میل ورغبت نسبت به فناوری اطلاعات وارتباطات را درخود ایجاد کرده وآن را به عنوان ابزاری تکنیکی درفرایند آموزش به طورموثردرکلاس درس استفاده کنند اساتید برای اینکه درمورد تکنیکهای یادگیری ویاددهی تجدیدنظرکنند ابتدا باید درباره فناوری های مناسب دانش ومهارت کافی داشته باشند وآنها را درحرفه خودبه کارگیرند وبرای دانشجویان خود معنی دار کنند ( وحدت به نقل ازباقرپور، 1384)

مشکلاتی که اساتید دانشگاه با آن روبرو هستند

این روش آموزش وتدریس به دانشجوبرای اغلب اساتید جدید بوده وبنابراین اساتید درابتدای امر برای هماهنگ بودن با این روش درپاسخ دادن به دانشجویان دچارمشکل هستند

اغلب دیده می شودکه اساتیدفکر می کنند که درصورت حضورفیزیکی دانشجو می توانند مفاهیم رابه مراتب بهترتوضیح دهند تازمانی که دستورالعمل ها به زبان انگلیسی است عمده دانشجویان نمی توانند سوالات خود را به درستی بیان کنند واین موضوع پاسخ دادن به سوالات دانشجویان رامشکل می سازد

دانشجویان معمولا برای عدم انجام تکالیف خودبهانه می آورند وهیچ راهی برای استاد وجود ندارد تا صحت ادعای آنان را بررسی نماید

نتیجه :

درعصری که فناوری اطلاعات وارتباطات به عنوان ابزارتوانمند ساز اندیشه ودرامتداد فکر انسانها هرلحظه درحال تولید وتوزیع اطلاعات است به نظرمی رسد رسالت اصلی نظام آموزشی تعلیم وتربیت انسانی است که بتواند باتوجه به اطلاعاتی که درهرلحظه دردست دارد بهترین انتخاب را انجام دهد ودرهجوم حیران کننده اطلاعات برهویت خود حاکم بماند درعصراطلاعات دانایی رمزبقاست ازاین رو تک تک عناصرجامعه بایدمجهزبه دانش روزباشند.

بدون تردید رشد وگسترش فناوری ها اطلاعاتی وارتباطی بیشترین تاثیررا برمحیط های آموزشی وبطورکلی برآموزش عالی داشته ، به گونه ای که امروزه برقراری ارتباطات گسترده دانشگاهیان با اهداف علمی ، آموزشی وپژوهشی به شکل فزاینده ای ازطریق اینترنت وشبکه ها ی کامپیوتری امکان پذیرشده است ازسوی دیگرروشهای سنتی آموزش دیگرقادربه تامین نیازهای آموزشی افراد وبالااخص دانشجویان عصراطلاعات نمی باشد فراگیران درعصرحاضرنیازمند آن هستند که به طورمداوم توانایی ها خود راافزایش دهند واین کارتنها ازطریق دسترسی سریع وبهنگام ومداوم به مواد آموزشی واستاد امکان پذیرمی باشد محدود کردن این دسترسی به زمان ومکان کلاس درس ،کارگاه وکتابخانه مانعی بزرگ درارتقای دانش فراگیران است

فناوری اطلاعات وارتباطات ظهور عصرجدیدی را درنظام آموزشی نوید می دهد که به طوریقین مستلزم بررسی ماهیت ، مزایا وساختارآموزش الکترونیکی، ایجاد تحول دربرنامه های آموزشی وهمچنین درنگرش

, عادات ، رفتار اطلاع یابی ومهارتهای دانش آموزان، دانشجویان ، اساتید ، معلمان وبرنامه ریزان است .

فناوری اطلاعات وارتباطات وحرکت ازجوامع سنتی به جوامع اطلاعاتی اثرقا

نقش فناوری اطلاعان در آموزش عالی

مطالب مشابه :

30 پیشنهاد برای جذابیت کلاس درس و جلوگیری از خستگی معلم و دانش آموزان

نظم درکلاس درس ( روش کلاس داری )

شورای آموزگاران

روش های بهتر گوش کردن درکلاس

قوانین مهم کلاس

نقش فناوری اطلاعان در آموزش عالی

موضوع برای طرح جابر

راههای ایجاد شادی در مدارس