بررسي ميزان رعايت حقوق بيماران از ديدگاه آنان دربيمارستان بعثت همدان در سال 1388

پریسا رسولی ، بهمن رسولی ، کیومرث معظمی گودرزی

مقدمه وهدف: حقوق هر فرد بر مبناي نياز هاي اوست. واژه حقوق جمع حق است وموازين حق وناحق بودن يك موضوع ريشه در قانوني دارد كه توسط قانونگذاران وضع مي گردد كه خود نيز در يك مفهوم وسيعتري به نام اخلاق مي گنجد واخلاقي بودن يك موضوع غالباً نشات گرفته از مذهب حاكم بر عموم جامعه كه مورد قبول اكثريت است ،تائيد مي گردد البته زمينه هاي فرهنگي واقتصادي جامعه نيز در اين بين بي تاثير نيست. بنابراين ميزان اعتلاي حقوق بيماران در هرجامعه اي شاخصي براي قضاوت ومشاركت بهداشتي محسوب مي شود ورعايت حقوق بيماران به معناي مسئوليت تمامي كاركنان هنگام درمان وارائه مراقبت هاي بهداشتي به بيماران است.

روش كار: مطالعه توصيفي مقطعي حاضربرروي 120 بيمار بستري در بخش هاي مختلف بيمارستان بعثت همدان در سال 1388 انجام گرديد.ابزار گردآوري داده ها پرسشنامه محقق ساخته بودكه دربخش رعايت حقوق بيماربااستفاده ازگويه هاي منشور حقوق بيماران ايران تهيه ونمره گذاري آن براساس مقياس ليكرت صورت گرفت.تجزيه وتحليل داده ها با استفاده از نرم افزار آماري SPSS نسخه 16 انجام گرديد وآمارهاي استخراج شده به دو دسته آمارهاي توصيفي(فراواني ودرصد داده ها) واستنباطي (كاي دو وضريب همبستگي پيرسون) ارائه شدند(05/0=α).

يافته ها: نتايج نشان داد كه بيشترين درصد واحد هاي مورد پژوهش در گروه سني 35-45 (4/39) ،زن(62%) و داراي تحصيلات زير ديپلم (55%) وتحت پوشش نوعي بيمه درماني(92%) بودند.ودر اكثر موارد(65%)ارتباط كادر درماني بابيمار مناسب بود كه در 70% موارد معرفي خود به بيمار انجام مي گرديد.محرمانه بودن اطلاعات بيمار ورازداري در 92% ورضايت آگاهانه در 76% موارد رعايت مي گرديد ودر 52%موارد مراقبت با كيفيت بالا ارائه مي گرديد. درزمينه برخورداري از اطلاعات مناسب در مورد بيماري ،روش هاي مراقبتي،مدت زمان بستري وغيره در 60%مواقع به بيمار اطلاعات داده مي شد.اين درحاليست كه استقلال راي بيمار در 55% موارد ناديده گرفته مي شد و درهيچ يك از موارد فوق حق تغيير پزشك يا پرستار به بيمارداده نمي شد.

بحث ونتيجه گيري: نهادينه كردن نظام حمايت از حقوق بيمار در هر جامعه اي مستلزم در نظر گرفتن ابعاد وشرايط پيچيده اي است كه بي شك دستيابي به آن به راحتي امكان پذير نيست. ودستيابي به حداقل هاي مورد نياز به منظور تضمين حقوق بيماران جز باتامين حداقل هاي منابع موردنياز در بخش هاي پرسنلي وتجهيزات پايه اي مورد نياز قابل تصور نخواهد بود.بنابراين جهت ارتقاء رضايتمندي بيماران، آموزش كادر درماني ازيك سو و بالابردن آگاهي بيماران از حقوق خود از سوی دیگرضروري است.

کلید واژه ها: منشور حقوق بیمار، بیمارستان، مراقبت بهداشتی

مقدمه

دیدگاه و تجربه بیمار از خدمات سلامت به عنوان یکی از حوزه های چهارگانه در خدمات بالینی مورد نظر سازمان بهداشت جهانی بوده (1) و موضوع حقوق بیمار در کنار رضایتمندی وی از خدمات سلامت از جمله مهم ترین محورهای این رکن از حاکمیت خدمات بالینی می باشد (2).

ارتقاء مراقبت بهداشتي، نيازمند هماهنگي بين بيمار، پزشك و ساير حرف بهداشتي است. ارتباط توأم با اعتماد و احترام به شخص و ارزش هاي حرفه اي و اهميت به تفاوتهاي فردي از جمله مسايل مهم در مراقبت مطلوب از بيمار محسوب مي گردد و در ارايه خدمات بهداشتي به خصوص در بيمارستان ها بايد درك قوي در مورد احترام به حقوق و مسؤوليت هاي بيمار و خانواده او وجود داشته باشد. حقوق بيمار در بيمارستان درواقع انتظاراتي است كه در مراقبت مؤثر براي بيمار وجود دارد و بيمارستان مسؤول تأمين اين انتظارات است (3)

بيماران به عنوان مصرف كنندگان خدمات بهداشتي داراي حقوقي هستند كه پرستاران، پزشكان و ساير حرف بهداشتي مسؤل حفظ و صيانت از آن مي باشند . از جمله مي توان مراقبت فردي، احترام به باورها، ارزش ها و حق دانستن و مشاركت در تصميم گيري هاي مراقبتي را نام برد(4) رعايت حقوق بيمار سبب اصلاح در ارتقاء مراقبت از بيمار و رضايت وي مي گردد(5).

ارائه کنندگان خدمات درمانی خصوصاً گروه پزشکی باید در خصوص حقوق مرتبط با ضرورت ارائه اطلاعات به بیماران و توجه به حق انتخاب و تصمیم گیری ایشان آگاه شوند. چرا که بر اساس اختلاف موجود در نگرش بیماران و پزشکان به نظر می رسد سطح مطالبات بیماران در خصوص حقوق خود بیش از نگرش پزشکان است(6).

فهرست حقوق بیمار مشخص می سازد که بیمار حق دارد درباره وضعیت سلامت خود، درمان ها، خطرات و فواید آنها، انتخاب سایر مراقبت ها، نیاز به مراقبت های بهداشتی مداوم و قوانین و مقررات اطلاعاتی را کسب نماید(7-8). از طرفی در موسساتی که فهرست حقوق بیمار پذیرفته شده است متخصصان بهداشتی از موسسه انتظار دارند تا در مورد رفتاری که باید داشته باشند استاندارد های واضحی ارائه نمایند، متخصصان عدم وجود چنین استانداردهایی را دلیل منطقی برای کوتاهی در قبول حقوق بیمار می دانند(9 و7). اگرچه بیانیه های مربوط به حقوق بیمار ابزارهایی برای بهبود ارائه مراقبت های بهداشتی و درمانی هستند، اما صرفاً وجود منشور حقوق بیمار کافی نیست چرا که این بیانیه ها تقریباً هیچگونه ضمانت اجرایی ندارند(10و11). لذا تدوین استانداردهای حقوق بیمار و خانواده در برنامه ملی ارزشیابی بیمارستانها ضروری می باشد(12).

اولین بار در سال 1948 میلادی اتحادیه ملی پرستاری آمریکا اعلامیه حقوق بیمار را منتشر کرد ودر پاسخ به توقعات بیماران، اصول قانونی رضایت آگاهانه، محرمانه بودن اطلاعات، حفظ حرمت و عزت بیمار و پذیرش بدون تبعیض در مجموعه قوانین ایشان قرار گرفت(13) به این ترتیب، ضوابط و مقرراتی پیرامون حقوق بیمار تحت عنوان منشور حقوق بیمار تدوین شدکه هدف آن دفاع از حقوق بیمار و ایجاد زمینه لازم برای برخورداری از حرمت و عزت انسانی در کلیه مراحل ارتباط وی با مراکز درمانی و اطمینان از عدم تبعیض در مراقبت کافی ار بیمار در محیطی سرشار از احترام و با کیفیت مطلوب بود(14) این حقوق شامل مواردی از قبیل آزادی انتخاب، حق دانستن، با ارزش تلقی شدن وحق تعیین سرنوشت خود است(15). انجمن بهداشت آمریکا در آخرین تعریف خود از حقوق بیمار، چنین بیان میکند که حقوق بیمار عبارتست از تکالیفی که مرکز درمانی در قبال بیمار به عهده دارد. به بیان دیگر حقوق بیمار رعایت نیازهای جسمی، روانی، معنوی، اجتماعی مشروع و معقول بیمار است که به صورت استانداردهای و قوانین و مقررات درمانی تبلور یافته، و تیم درمان مسئول موظف به رعایت و اجراء و رعایت آن است(16).

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال 1381 منشور حقوق بیماران را در 10 موضوع و عنوان ابلاغ کرد و مراکز بهداشتی و درمنانی را موظف نمود تا آن را در مکان مناسب و قابل رویت همگان نصب نمایند. این منشور 10 ماده ای عبارت است از حق بیمار برای 1- دریافت درمان مطلوب و موثر در اسع وقت به همراه احترام کامل، بدون توجه به عوامل نژادی، فرهنگی و مذهبی، 2- شناسایی محل بستری، پزشک، پرستار و سایر اعضای گروه معالج، 3- کسب اطلاعات در مورد مراحل تشخیص، درمان و سیر بیماری خود، 4- اطلاع از عوارض احتمالی و روشهای درمانی مختلف قبل از شروع معاینات و درمان و مشلرکت در انتخاب شیوه درمان، 5- داشتن رضایت شخصی از خاتمه درمان درصورت عدم تهدید سلامتی آحاد جامعه، 6- حفظ حریم شخصی وی در مورد محرمانه مادن محتوی پرونده پزشکی، نتایج معاینات و مشاوره های بالینی به جز در مواردی که طبق قانون از گروه معالج استعلام می شود، 7- اطمینان از رازداری پزشک و دیگر اعضای تیم معالج، 8- دسترسی به پزشک معالج و دیگر اعضای اصلی گروه معالج در طول مدت بستری، انتقال و پس از ترخیص، 9- رضایت شخصی به منظور شرکت در پژوهشهای بیمارستانی و 10- اطمینان از مهارت گروه معالج، میزان تعرفه ها و پوشش بیمه ای خدمات مراکز درمانی در صورت اعزام به سایر مراکز یا مرکزی که در ان بستری شده است.(17)

در مورد رعايت حقوق بيمار از ديدگاه بيماران در سال 1997 در آمريكا مطالعات و تحقيقات انجام شده نشان مي دهد كه 52 درصد بيماران ديدگاه نامطلوبي در مورد حقوق خود در برنامه هاي مراقبتي دارند و فقط 40 درصد آنان داراي ديدگاهي مطلوب بوده ا ند . مطالعات انجام شده در فوريه 1999 در مورد يكي از موارد رعایت حقوق بيمار وكيفيت مراقبت در بيمارستان نشان داد كه 34 درصد بيماران كيفيت مراقبت را در مقايسه با 5 سال گذشته بدتر مي دانسته اند(18).

بر اساس مطالعه کلروزی و همکاران در زمینه رعایت مفاد منشور حقوق بیمار آمده است که 8 درصد بیماران از عملکرد پزشکان و 2/17 درصد از عملکرد پرستاران ناراضی بودند و با افزایش تعداد روزهای بستری در بخش میزان رضایتمندی از عملکرد پزشکان 19 درصد و میزان رضایتمندی از عملکرد پرستاران 50 درصد کاهش یافت.(19)

این که نظام های خدمات سلامت در ایران تا چه حد می توانند بیماران را در جامعه نسبت به حقوق خویش آشنا نمایند بستگی به تلاشهای همه جانبه ای دارد که در این زمینه باید صورت بگیرد(16).

این پژوهش نیز با هدف تعیین ميزان رعايت حقوق بيماران بستری از ديدگاه آنان در بیمارستان بعثت همدان در مورد عملکرد تیم بهداشتی درمانی، طبق منشور حقوق بیمارانجام گردید.

روش کار

پژوهش توصیفی-تحلیلی مقطعی حاضر در سال 1389 با شرکت 120 بیمار بستری در بیمارستان بعثت همدان به روش تصادفی طبقه ای به نسبت کل بیماران بستری در هر بخش انجام گردید. با توجه به نسبت تعداد تخت های بیمارستان بعثت که در آن زمان 500 تخت فعال بود، تعداد پرسشنامه های هربخش از بیمارستان به طور جداگانه محاسبه شد. ابزار گرد آوری داده ها شامل پرسشنامه دو قسمتی محقق ساخته بود که درقسمت اول آن اطلاعات دموگرافیک نمونه ها شامل مشخصات سن، جنس، وضعیت تاهل، میزان تحصیلات، نوع بیمه تحت پوشش درمانی ودر قسمت دوم سوالات مربوط به رعایت حقوق بیمار با استفاده از گویه های منشور حقوق بیماران ایران تهیه و نمره گذاری آن بر اساس مقیاس 5 گزینه ای لیکرت (از کاملاً موافق(5)، موافق(4)، نظری ندارم(3)، مخالف(2) و کاملاً مخالف(1)) صورت گرفت. میزان رعایت حقوق بیماران به صورت امتیاز 250-200(کاملاً موافقم)، امتیاز 199-150 (موافقم)، امتیاز 149-100(مخالفم) و امتیاز 99-50 (کاملاً مخالفم)تقسیم بندی شد.

پرسشنامه ها توسط محقق وهمکاران وی دراختیار بیماران قرارگرفت و برای بیماران کم سواد وبی سواد سوالات پرسشنامه به زبانی ساده خوانده شد و اطلاعات حاصل در پرسشنامه وارد شد. کل زمان نمونه گیری سه ماه به طول انجامید پس از جمع آوری داده ها با استفاده از نرم افزار spss-16 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت وآمارهاي استخراج شده به دو دسته آمارهاي توصيفي(فراواني ودرصد داده ها) واستنباطي (كاي دو وضريب همبستگي پيرسون) ارائه شدند(05/0=α).

نتابج

از 120 نمونه مورد پژوهش 25% بیسواد ،55% زیر دیپلم،13% دیپلم و7% دارای تحصیلات دانشگاهی بودند. همچنین 62% زنان و38% از بیماران مورد پژوهش را مردان تشکیل می دادند ومیانگین سنی بیماران مورد مطالعه 4/39 سال بود.

نتایج مطالعه نشان دادکه میزان رعایت حقوق بیمار در خصوص برقراری ارتباط با بیمار65% بوده است. در این رابطه نتایج نشان داد که در 70% موارد بیماران اظهار کردند که کادر درمانی خود را به آنها معرفی کرده اند. 80% بیماران اظهار نمودند که آن ها را با نام ونام خانوادگی مورد خطاب قرار می دهند.56% بیماران بیان نمودند که به سوالات آنها پاسخ صحیح وقابل فهم داده می شود. 80% بیماران بیان نمودند که رفتار کارکنان با آنان محترمانه بوده و 75% از بیماران اعتقاد داشتند که رفتار کارکنان با همراهان آنها مودبانه ومحترمانه بوده است.

درزمينه برخورداري از اطلاعات مناسب در مورد بيماري، روش هاي مراقبتي،مدت زمان بستري وغيره در 60%مواقع به بيمار اطلاعات داده مي شد. میزان رعایت حقوق بیمار در خصوص ارائه مراقبت با کیفیت به بیمار52% بوده است. در این رابطه 70% آن ها از حضور به موقع پرستار بر بالین بیمار،35 % از حضور به موقع پزشک بر بالین بیمار، 65% از انجام اقدامات پاراکلینیکی در زمان تعیین شده،23% از آموزش به بیمار رضایت داشتند.

48% بیماران در خصوص حفظ حریم شخصی وفیزیکی رضایت خود را بیان نموده اندکه در این رابطه تنها 28% از کسب اجازه از بیمارقبل از معاینه و55% از اعلام حضور کارکنان غیر همجنس قبل از ورود به اتاق بیماررضایت داشتند.

در خصوص رعایت استقلال رأی، 45 % از بیماران از رعایت این حق ابراز رضایت داشتند که در این زمینه 57 درصد آن ها از لحاظ کردن نظر بیمار در تصمیم گیری های درمانی و 43 درصد از حق مراجعه به سایر واحد ها و مراکز درمانی در حین بستری اظهار رضایت نمودند و درهيچ يك از موارد فوق حق تغيير پزشك يا پرستار به بيمارداده نمي شد.

76% ازبیماران از رعایت حق خود در خصوص رضایت آگاهانه و 92 % از بیماران از رعایت حق خود در زمینه محرمانه ماندن اطلاعات و رازداری رضایت داشتند.

به طور کلی یافته های این پژوهش نشان داد که میزان رعایت حقوق بیماران بستری در بیمارستان بعثت همدان

3/47% بوده و میزان رعایت محرمانه بودن اطلاعات بیمار و رازداری بیشترین میزان و حق تغییر پزشک و پرستار کمترین میزان را به خود اختصاص داده است.

بحث

عدم رعایت منشور حقوق بیماران می تواند موجب به مخاطره افتادن سلامتی، جان و امنیت بیماران و همچنین تضعیف رابطه بین کارکنان مراقبت های بهداشتی درمانی و بیماران گردد، که در نهایت منجر به کاهش اثربخشی خدمات و مراقبت موثر از بیماران بشود. مسلم اینست که آگاه کردن بیماران، سهیم شدن آنها در تصمیم گیری و محترم شمردن حقوقشان به بهبودی آنها سرعت می بخشد، دوران بستری در بیمارستان را کاهش می دهد و سبب شرکت فعالانه آنها در درمان خود می شود، همچنین منشور حقوق بیمار به صورت ابلاغ صرف و بدون پیگیری لازم نمی تواند باعث تحول در خدمات بیمارستانها شود و باید سیستم هایی برای کنترل، آموزش پزشکان، پرستاران و حتی رده های پایین تر گذاشته شود(20).

تدوين حقوق بيمار يك مرحله حياتي در راستاي ايجاد تعادل بين هزينه و دسترسي به سيستم مراقبتي است و در فرآيند خصوصي سازي ارا يه خدمات بهداشتي درماني نقش مهمي در ايجاد اعتماد عمومي به عهده دارد(21) در واقع تبلور حقوق بيمار شامل يك سري سياست ها و خط مشي هايي است كه جهت دستيابي به اهداف درماني به طور هماهنگ در بخش هاي مختلف يك مركز اجرا مي شود و اين قوانين هستند كه محدودة كار مراقبتي افراد را كه مجاز به انجام چه كارهايي هستند مشخص مي نمايند(22).

نتایج این مطالعه نشان داد که میزان رعایت حقوق بیمار در ارتباط با ارائه اطلاعات به بیمار 60% بوده است. نتایج مطالعه وسکویی اشکوری و همکاران نیز نشان داد که میزان رعایت حقوق بیمار در ارتباط ارائه اطلاعات 3/47% درصد بوده است(23). میزان رعایت منشور حقوق بیمار در ارتباط با اطلاع از تشخیص و درمان در مطالعات رنگرز جدی و نعمت اللهی به ترتیب 7/80 %و 5/78% گزارش شده است(8 و11) که با مطالعه حاضر هم خوانی دارد. درمطالعه پارساپور و همکاران آمده است که ارائه کنندگان خدمات درمانی خصوصاً گروه پزشکی باید در خصوص حقوق مرتبط با ضرورت ارائه اطلاعات به بیماران و توجه به حق انتخاب و تصمیم گیری ایشان آگاه شوند. چرا که بر اساس اختلاف موجود در نگرش بیماران و پزشکان در مطالعه مذکور به نظر می رسد سطح مطالبات بیماران در خصوص حقوق خود بیش از نگرش پزشکان است(6).

در پژوهش حاضر برقراری ارتباط با بیمار در 65% موارد رعایت شده است که در 80% موارد رفتار محترمانه با بیماران رعایت گردیده است. رنگرز، نعمت اللهی، وسکویی اشکوری و حسنیان میزان رعایت حق احترام در ارتباط با بیمار را به ترتیب 5/84%،2/86%، 60% ،85% گزارش گردیده که با مطالعه حاضر همخوانی دارد( 8،11،23 و24).

درمطالعه حاضر 70% بیماران اظهار کردند که کادر درمانی خود را به آنها معرفی کرده اند. در حالی که درمطالعات وسکویی اشکوری وکوزو تنها 6/27 %و 7/24%از کارکنان خود را به بیماران معرفی می کنند که با مطالعه حاضر همخوانی ندارد(23 و25)

ارائه ی مراقبت با کیفیت به بیمار در مطالعه کنونی 52% بوده است . وسکویی اشکوری وسلیمی میزان رعایت ارائه خدمات درمانی به بیمار را به ترتیب 54%،30% ذکر می کنند(23 و26).

در خصوص حفظ حریم شخصی وفیزیکی بیمار در مطالعه کنونی 48%بوده است . وسکویی اشکوری وکوزو این میزان را به ترتیب 55% و 1/68% گزارش کرده اند(23 و25).

حق اختیار واستقلال رای بیماران در این پژوهش 45%بوده است . وسکویی اشکوری،بدخش وهاشمی این میزان را به ترتیب 36% و32% گزارش نموده اند(23 و 27)گودرزی ورهنما نیز در بررسی میزان رعایت حقوق بیمار در مورد انتخاب روش درمانی را 51% گزارش کرده اند که با مطالعه حاضر همخوانی دارد(28).

در رابطه با میزان رعایت حق رضایت آگاهانه بیمار در مطالعه حاضر 76% ومیزان رعایت حق بیمار در خصوص محرمانه ماندن اطلاعات و رازداری 92% بوده است. در مطالعه رنگرز وسکویی اشکوری وحسنیان میزان محرمانه ماندن برنامه های مراقبتی ودرمانی بیماران ومسائل شخصی آن ها را به ترتیب63%، 65%و 8/78% گزارش کرده اند که با مطالعه حاضر همخوانی دارد((8،23 و24) در مطالعه ملک شاهی حق رضایت آگاهانه در زمان پذیرش 8/75%گزارش گردید(29).

میزان رعایت حقوق بیماران بستری در جامعه مورد پژوهش3 /47% بوده است.رنگرز، وسکویی اشکوری ،رنگرز وملک شاهی میزان رعایت منشور حقوق بیمار را به ترتیب ،7/67%،3/53% و2/56% گزارش کردند که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی دارد(8، 23 و 29)

نتیجه گیری

نهادينه كردن نظام حمايت از حقوق بيمار در هر جامعه اي مستلزم در نظر گرفتن ابعاد وشرايط پيچيده اي است كه بي شك دستيابي به آن به راحتي امكان پذير نيست. ودستيابي به حداقل هاي مورد نياز به منظور تضمين حقوق بيماران جز باتامين حداقل هاي منابع موردنياز در بخش هاي پرسنلي وتجهيزات پايه اي مورد نياز قابل تصور نخواهد بود.بنابراين جهت ارتقاء رضايتمندي بيماران، آموزش كادر درماني ازيك سووبالابردن آگاهي بيماران از حقوق خود ضروري است.

امید است با بکارگیری منشور حقوق بیمار در بیمارستان، بیمار نیز با حقوق خود آشنا شده و این امکان برای او فراهم گردد که در اسرع وقت از تشخیص درست و به دنبال آن از خدمات درمانی و مرافبت مطلوب، موثر همراه با احترام کامل برخوردار شود.

سپاسگذاری

این پژوهش در قالب یک طرح تحقیقاتی انجام گرفته و بدینوسیله از همکاری بیماران شرکت کننده درپژوهش کمال سپاسگزاری و امتنان را داریم

بررسي ميزان رعايت حقوق بيماران از ديدگاه آنان دربيمارستان بعثت همدان در سال 1388

مطالب مشابه :

توضیحات انتخاب رشته دانشگاه آزاد

فلسفه بعثت پیامبران

آدرس سایت جدید دانشگاه پیام نور واحد خنج

بعثت رسول اکرم(ص) بر شما مبارک باد.

درخشش دانش آموزان مدارس بعثت در مسابقات نادکاپ دانشگاه شریف

بهار جاویدان بعثت ﻿ حضرت محمد(ص)

ارشد ریاضی

دکتر نصر

بررسي ميزان رعايت حقوق بيماران از ديدگاه آنان دربيمارستان بعثت همدان در سال 1388

بهار جاویدان بعثت حضرت محمد(ص)