اقليم گرم و مرطوب

خصوصیات آب و هوایی این کرانه به قرار زیر است:

۱- میزان ریزش باران سالیانه بسیار اندک ،اغلب بارندگی در فصول پاییز و خصوصاً زمستان

۲- رطوبت هوا بسیار زیاد در تمام فصول سال

۳- هوا بسیار گرم و مرطوب در تابستان و معتدل در زمستان

۴- اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز

۵- شوربودن آب های زیرزمینی در اکثر مناطق

۶- پوشش بسیار کم گیاهی

۷- تابش تقریباً عمودی آفتاب در فصول بهاروتابستان

۸- میزان تبخیر آب در منطقه بسیار زیاد ۹-بادهای صحرایی عربستان (نامناسب)،بادهای ساحلی (مناسب)

اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز

ظرفیت حرارتی وگرمای ویژه آب نسبت به سایر اجسام در روی کره زمین بیشتر است.به همین خاطر آب قابلیت ذخیره حرارت بیشتری نسبت به معدل ذخیره حرارت سایر اجسام درروی کره زمین دارد. مشاهده این امر در سواحل کنار دریا بسیار بارز است.درطی روز که آفتاب می تابد،سطح زمین گرم می شود.درروزهای گرم شدت گرمای سنگ و یا شن و ماسه سواحل دریا بقدری است که با ای برهنه نمی شود روی آن راه رفت،ولی در همین هنگام آب دریا هنوز معتدل است و درآن می توان به راحتی آب تنی نمود.

هنگام غروب،زمین به سرعت شروع به سرد شدن می کند ولی آب دریا با سرعت خیلی کمتری حرارت خود را از دست می دهد و در نتیجه آب دریا درطی شب گرم تر از سطح زمین است.به طور کلی وجود منابع آب باعث اعتدال دمای هوا می شود و لذا در سواحل دریاها و دریاچه ها ،اختلاف درجه حرارت شب و روز بسیار کمتر از مناطقی است که از این سواحل دور هستند.

همانگونه که وجود منابع آبی در اقلیم منطقه می تواند باعث اعتدال درجه حرارت درطی شبانه روز شود،در داخل ساختمان نیز به عنوان یک اقلیم کوچک آب می تواند نوسان درجه حرارت را کاهش دهد.به همین منظور درخانه های خورشیدی جدید،از بشکه های آب جهت کسب و ذخیره حرارت درطی روز تأمین حرارت در شب هنگام استفاده می شود. ظرفیت حرارتی هوا بسیار کم است وهوا قدرت ذخیره حرارتی بسیاراندکی دارد.ولی هوای مرطوب به دلیل وجود ذرات بخار آب ،بهتر می تواند حرارت را در خود ذخیره کند.لذا در مناطق مرطوب اختلاف درجه حرارت درطی شبانه روز کمتر از نواحی با آب وهوای خشک است.

پوشش بسیار کم گیاهی

در رابطه با گیاهان باید متذکر شد که گیاهان به لحاظ تبخیر آب،درایجاد برودت درمحیط تأثیر بسزایی دارند.« در طی یک روز آفتابی در تابستان، یک درخت ممرز و یا بلوط بزرگ، به میزان۲۵۲۰۰۰ (کیلوکالری ) درخنک سازی هوا تأثیر می گذارد.این مقدار برابر است با میزان هوای خنکی که یک دستگاه تهویه مطبوع با ۲۰ ساعت کاردر روز برای ۱۰ اتاق معمولی تأمین می کند.حدود ۱۰۰۰مترمربع چمن دو برابر این میزان تأثیر برودتی دارد ». وجود گیاهان علاوه بر افزایش رطوبت نسبی ،باعث ایجاد سایه در تابستان می شوند که خود ازحرارت زیاد آفتاب می کاهد.

از دیگر خصوصیات درختان،همانگونه که درقسمت قبلی ذکر شد،هدایت و کاستن از شدت باد است .این امر در مناطقی که باد نامطلوب از یک سمت بخصوص جریان دارد،بسیار مؤثر می باشد. به طور کلی درختان را جهت استفاده درمحیط مسکونی می توان به دو دسته تقسیم نمود.درختان همیشه سبز ویا سوزنی برگ مانند کاج و سرو و درختان برگ ریزان یا برگ پهن ،که برگ خود را درفصل پاییز از دست می دهند .از درختان سوزنی برگ جهت سد نمودن و یا هدایت بادهای زمستانی می توان استفاده نمود زیرا این درختان در زمستان نیز کماکان حالت طبیعی خود در تابستان را دارند و در صورتی که بطور فشرده و نزدیک به هم کاشته شوند،مانع بسیار خوبی درمقابل بادهای زمستانی هستند و توسط آنها ،می توان ساختمان و محیط اطراف آن را در مقابل این بادها محافظت نمود.

از طرف دیگر با کاشتن درختان برگ ریزان در سمت جنوبی بنا،در عین استفاده از سایه در تابستان،می توان از تابش گرم آفتاب در زمستان بهره گیری کرد.بوته های کوتاه نیز درهدایت باد مؤثر می باشند و سطوح کوتاه گیاهی مانند چمن از انعکاس بیش از حد آفتاب به داخل بنا جلوگیری می کنند. در انتها باید متذکر شد که درختان در کاهش گردوغبار،انتقال صوت و تصفیه هوا مؤثر می باشند و می توانند تأثیر بسیار مطلوبی در تعدیل نوسان حرارت و فراهم نمودن شرایط مناسب زیستی در کل منطقه داشته باشد.

میزان تبخیر آب در منطقه بسیار زیاد

به دلیل مجاورت با دریا و تابش تقریباًعمودی آفتاب در فصول بهار و تابستان ، میزان تبخیر آب در منطقه بسیار زیاد و رطوبت هوا نیز زیاد است. هر چه از ساحل دور شویم و همچنین در ارتفاعات ، از میزان رطوبت هوا کاسته می شود.

تابش تقریباً عمودی آفتاب در فصول بهاروتابستان

هر چه آفتاب نسبت به سطحی عمودی تر بتابد ، مقدار انرژی کسب شده توسط آن سطح بیشتر خواهد بود . دلیل اصلی اینکه نور وحرارت آفتاب ظهر شدید تر از سحر و غروب است، به همین خاطر می باشد. لذا جهت استفاده از انرژی خورشیدی در طراحی ، معمار باید موقعیت خورشید در آسمان ( زاویه و جهت تابش ) و جهت قرارگیری وجوه

مختلف ساختمان نسبت به آن را بداند . در فصل تابستان که خورشید تقریبا عمودی می تابد،بام ساختمان بیش از سایر سطوح انرژی کسب می کند .در فصل زمستان نیز چون خورشید مایل می تابد،دیوار جنوبی ساختمان بیش از سایر سطوح انرژی کسب می کند.

دیوارهای شزقی و غربی در تابستان تقریباً دو برابر زمستان انرژی خورشیدی جذب می کنند و این به دلیل آن است که ‌ آفتاب مسیرطولانی تری می پیماید و مدت بیشتری به دیوارهای شرقی و غربی می تابد.در تابستان قسمتهایی از ساختمان که بیشتر در مقابل تابش آفتاب قرار دارند(پشت بام و دیوارهای شرقی وغربی )باید در مقابل انرژی حرارتی خورشید محافظت شوند.در زمستان که امکان کسب بیشترین انرژی از طریق دیوار جنوبی و پشت بام می باشد،باید به وسیله پنجره و دیگر وسایل حداکثر استفاده از انرژی خورشیدی صورت گیرد.مطلبی که به خصوص در مورد ساختمان های یک طبقه باید مورد توجه قرار گیرد این است که در این ساختمان ها سطح بام تقربیاً برابر کلیه سطوح جانبی است .بنابراین حفاظت این قسمت از ساختمان ها در مقابل تابش آفتاب در تابستان ،خصوصاً در مناطق گرم ،امری ضروری است.

باد

اختلاف درجه حرارت و فشار هوا ،به علاوه دوران کره زمین باعث جابجایی هوا و در نتیجه باد می شود. به دلیل اینکه باد با خود ابرهای باران زا و باران که لازمه حیات است را به ارمغان می آورد،بدون وجود باد ،زندگی در روی کره زمین برای بشر غیر ممکن است . در ایران ابرهای باران زا از طرف دریای مدیترانه و اقیانوس هند می آیند .جریان باد دیگری هم از سمت شمال می وزد که با خود سرمای زیاد به همراه دارد.در جنوب ایران بادهای صحرایی عربستان می وزد که مانع تجمع ابرهای باران زا در این منطقه می شود. بادهای محلی نیز در هر ناحیه وجود دارد که از جهات مختلف می وزد. بعضی از این بادها مرطوب و خنک می باشند و بعضی گرم همراه با گردوغبار هستند.

در نزدیکی سواحل دریاها و دریاچه های بزرگ نیز یک باد محلی وجود دارد که دوره تناوب آن بیست و چهار ساعته است .در طی روز که آفتاب می تابد،سطح زمین سریعتر از دریا گرم می شود و در نتیجه هوای مجاور زمین صعود کرده وجای آن را نسیم خنکی از سطح دریا پر می کند.در شب هنگام سطح زمین گرمای روز را سریعتراز دست می دهد و آب دریا گرمتراز زمین می باشد،لذا هوای گرم از سطح دریا صعود می کند و جریان مخالف روز از روی زمین به سمت دریا جریان پیدا می کند.این باد ملایم تا چند کیلومتری ساحل محسوس می باشد و چون جهت آن مشخص است،می توان از آن جهت تهویه ساختمان و محوطه اطراف آن استفاده نمود.

بدین ترتیب باید کل شهر ،ساختمان ها ،بازشوها و بادگیرها به سمت باد مطلوب و خنک و پشت به باد گرم و پرگرد وغبار بنا شوند. با این روش ،باد مطلوب به داخل شهر و ساختمان ها ی آن کشیده می شود و از خشکی و گرمای هوا می کاهد. همچنین ورود بیش ازحد گرما و گردوغبار سد می شود.

ارزیابی جهت و شدت باد غالب در تقسیم بندی عملکردها و طراحی شهری اهمیت ویژه دارد.باد در انتقال صوت ،آلودگی هوا و بو بسیار مؤثر است .لذا قسمتهایی از شهر که عامل تولید آلودگی های فوق می باشند،مانند فرودگاهها،کارخانجات و محل دفن زباله نه تنها باید در خارج از شهر ،بلکه در سمتی باشند که باد غالب منطقه ابتدا از سطح شهر عبور کند و بعد به این قسمت ها برسد.

بافت اقلیم گرم ومرطوب

مجموعا میتوان سه نوع بافت متراکم نیمه متراکم و باز را در این بنادر مشاهده کرد . بوشهر و سیراف بافتی کاملا متراکم دارد کنگ نیز دارای بافتی متراکم است ولی با توجه به عدم محدودیت گسترش شهر قدیم به صورت خطی و کمی باز تر از دو بندر بوشهر وسیراف رشد کرده است.

خصوصیات کلی فرم بنا در این مناطق به قرار زیر است :

۱ ) ساختمان ها به صورت حیاط مرکزی و نیمه درون گرا:

در این کرانه اکثر ساختمان ها نیمه درون گرا هستند و اطاق ها در اطراف یک حیاط مرکزی قرار دارند . فرق عمده ی این ساختمان های حیاط مرکزی با ابنیه ی مشابه در مناطق فلات مرکزی ایران در این است که با وجود آن که این ساختمان ها درون گرا می باشند ، ولی ارتباط آن ها با فضای خارج کاملا بسته نیست و پنجره های بلند و مرتفع و ایوان های وسیع رو به فضای کوچه و یا میدان در طبقات دوم و خصوصا سوم ساختمان دارند .

۲ ) حداکثر استفاده از سایه و کوران هوا :

استفاده از تهویه ی دو طرفه ی هوادر داخل اتاق و کاستن از شدت گرما ، با باز کردن پنجره های رو به حیاط از یک طرف و و پنجره های رو به کوچه از طرف دیگر ، همچنین هنگام عصر و غروب که از شدت آفتاب کاسته می شود ، اهالی در ایوان های خارجی رو به دریا می نشینند و از جریان بادی که بین دریا و ساحل وجود دارد لذت می برند .

۳)ارتفاع اتاق ها زیاد و پنجره ها بلند و کشیده

ارتفاع اتاق ها نیز در این منطقه از سایر مناطق اقلیمی ایران بیشتر است و ارتفاع آن گاه تا چهار متر یا بیشتر می رسد . دلیل این امر بدان جهت است که گرمای هوا در فضای داخل صعود کرده و در نتیجه دمای هوا در ارتفاع پایین تر اتاق کاهش می یابد و با وجود پنجره های زیر سقف در دو طرف اتاق ، هوای گرم تهویه می شود.

۴)ایوان ها وسیع و مرتفع

ایوان در این منطقه از سایر نواحی بزرگتر است و فضای بسیار مهمی در ساختمان محسوب می شود . در فصول گرم که مدت آن حدود نیمی از سال است ، اغلب فعالیت های روز مره در داخل ایوان انجام می شود ، زیرا در ایوان هم تهویه به خوبی صورت می گیرد و هم در زیر سایه قرار دارد . غالبا در دور تا دور حیاط مرکزی و همچنین در یک و یا دو سمت خارج بنا ایوان های وسیع و مرتفع وجود دارد .

۵ ) عدم وجود زیر زمین در مناطق نزدیک به ساحل

در بندر بوشهر به دلیل مجاورت با دریا و بالا بودن سطح آب های زیرزمینی و رطوبت بسیار زیاد ، زیر زمین احداث نمی شود و همچنین طبقه ی همکف نیز بیشتر جنبه ی خدماتی دارد و آشپزخانه ، انبار آذوقه و احیانا انبار کالا در این طبقه می با شند و طبقات اول و دوم بیشتر جنبه ی مسکونی دارند . مزیت دیگر طبقات فوقانی ، این است که کوران هوا در این طبقات بهتر انجام می شود و از لحاظ محرمیت ، پنجره های فوقانی از دید عابران در کوچه ها محفوظ است .

۶ ) وجود شبستان و شوادان در مناطق دور از ساحل

۷)طاق های غالباً مسطح

در این سواحل ، احداث طاق های قوسی رایج نیست و اکثر قریب به اتفاق ساختمان ها دارای بام های مسطح می باشند . در فصول گرم در شب هنگام ، به دلیل خنکی نسبی هوا بر روی بام و تابش حرارت از زمین و بام گرم به آسمان نسبتا سرد ، اهالی بر روی بام می خوابیدند و جان پناه اطراف بام اغلب مشبک می باشد تا ساکنان بر روی بام از دید اطراف محفوظ باشند و در عین حال از کوران هوا بر روی بام استفاده کنند .

۸)الهام گرفتن از قوس های عربی و هندی

در این جا لازم به ذکر است که به لحاظ تبادل تجاری بین بنادر این سواحل با کشور های عربی و هندوستان ، تزیینات ساختمان و فرم قوس ها و بازشوهای ساختمان ، شباهت بسیار زیادی با ساختمان های شبه جزیره ی عربستان و هندوستان دارد . به عنوان مثال ساختمان های قدیمی بوشهر و بندر لنگه شبیه ساختمان های شهر صنعا در یمن و بادگیرهای بندر لنگه ، قشم و بندر عباس کاملا شبیه بادگیرهای سواحل جنوبی خلیج فارس و مساجد چابهار شبیه مساجد هند و پاکستان است . قوس های نیم دایره بالای بازشوها در این سواحل ، شبیه قوس های رایج در عربستان و هندوستان است و با قوس های ساختمان های فلات مرکزی ایران که به صورت جناغی است ، متفاوت می باشد .

۹)استفاده از مصالحی که دارای جرم حرارتی کم با رنگ روشن هستند

• در مناطق گرم و مرطوب ، استفاده از مصالحی که دارای جرم حرارتی کمی هستند و حرارت را در خود ذخیره نمی کنند بهتر است . زیرا از لحاظ اقلیمی ، مشکل اساسی گرمای بیش از حد است و ذخیره نمودن حرارت روز برای شب صحیح نمی باشد . به همین دلیل چوب بهترین نوع مصالح در این مناطق است ، زیرا چوب حرارت را به کندی انتقال می دهد و حرارت کسب شده در طی روز ، بر روی سطح چوب باقی می ماند و با وزش نسیم نسبتا خنک در شب ، چوب حرارت خود را از دست می دهد .

ولی در این سواحل مشاهده می شود که از چوب فقط برای بام و در و پنجره استفاده می شود و بدنه ی ساختمان با مصالح بنایی که دارای جرم حرارتی بسیار زیاد است ، اجرا می شود و ضخامت دیوارها غالبا زیاد می باشد . این مطلب به این خاطر است که در این سواحل پوشش گیاهی بسیار اندک و چوب درختان برای کارهای ساختمانی کم می باشد . لذا بالاجبار اهالی مجبور به استفاده از مصالح بنائی که به وفور وجود دارد ، می باشند . در کنار هورها و مرداب های کنار رودخانه ها و دریاها و در مناطقی که نی وجود دارد ، اغلب خانه ها با حصیر ساخته می شود و افراد تنگ دست در این سرپناه ها زندگی می کنند . بر اساس آمار رسمی سال ۱۳۵۵ ، در بندر عباس ۶۸/۶۰ در صد خانه ی خشتی و ۱۳/۱۷ در صد حصیری و در بندر لنگه ۹۰ در صد خانه ها سنگی و ۱۰ در صد حصیری بوده اند . در بندر بوشهر اکثر خانه های سنتی با سنگ های رسوبی دریا احداث شده اند و سنگ های رسوبی و مرجانی دریا مصالح عمده دیوارهای ابنیه ی سنتی را تشکیل می دهد .

اقليم گرم و مرطوب

مطالب مشابه :

اقلیم گرم و مرطوب

استفاده از تهویه ی هوا

اقليم گرم و مرطوب

سیستم تهویه مطبوع تبخیری با خشک‌کنندگی تقویت شده DEVap

طراحی اقلیمی (اقلیم گرم و مرطوب)

بتن

تهویه مطبوع

طراحی اقلیمي(گرم و مرطوب) - (Architectural climate(hot and humid