وقایع سیاهکل اولین نبرد چریکی در تاریخ ایران
شرح واقعه
در سالهای خفقان پس از سرکوبی سال ۱۳۴۲، شماری از دانشجویان دانشگاه‌ها که روشهای پیشین و مسالمت‌آمیز جبهه ملی و حزب توده را برای مبارزه با حکومت موفقیت آمیز نمی‌دانستند، گروه‌های مباحثه مخفی و کوچکی را برای بررسی تجربیات اخیر چین، ویتنام، کوبا و الجزایر و ترجمه آثار مائو، جیاپ و چه‌گوارا و فانون تشکیل دادند. دستاورد این مباحثات و بررسیها، شکل‌گیری شماری گروه‌های کوچک مارکسیست و اسلامی بود که «تنها رَه رهایی» را «جنگ مسلحانه» و نبرد چریکی می‌دانستند.[۲] یکی از آن‌ها گروهی بود که به سال ۱۳۴۲ توسط عده‌ای از دانشجویان مارکسیست دانشگاه تهران و با ادغام دو گروه تشکیل شد و بعدها سازمان چریک‌های فدایی خلق نامیده شد. رهبری فدائیان خلق در این عملیات برعهده دو تن به نام‌های علی اکبر صفایی فراهانی و حمید اشرف بود. این گروه از دو بخش تیم شهری و تیم روستایی تشکیل شده بود که در تاریخ ۱۵ شهریور ماه سال ۴۹ در دره مکار اطراف چالوس حرکت خود را آغاز کرد و پس از بررسی‌های فراوان جنگل‌های گیلان را انتخاب کرده و تیم روستایی را به آن‌جا فرستاد.[۳] دلایل متعددی برای انتخاب گیلان وجود داشت. نخست آن‌که وجود کوهستان‌های صخره‌ای، استفاده از سلاح‌های سنگین در آن منطقه را ناممکن می‌ساخت و تاحدودی به این سبب که جنگل‌های این منطقه در برابر حملات هوایی، استتار مناسبی محسوب می‌شد. اما دلیل اصلی، سابقه مبارزاتی روستایی‌های این منطقه به ویژه در جنبش جنگل در دهه ۱۳۰۰ خورشیدی بود. به پیش بردن برنامه «تیم روستایی»، مستلزم تدارکات دقیق، زندگی با شبانان کوهستان، ایجاد ارتباط با روستاییان و قبول رزمنده از بین آنان بود، لیکن پس از دستگیر شدن یکی از هواداران فداییان بنام هادی بنده خدا لنگرودی توسط ژاندارم‌های شهرستان سیاهکل، در اواسط بهمن ماه این برنامه‌ها عقیم ماند. چریک‌های فدایی که بیم داشتند اطلاعات حیاتی او زیر شکنجه لو برود، تصمیم سرنوشت ساز را گرفتند تا به پاسگاه ژاندارمری حمله برده و یار خود را آزاد سازند.[۴]
در شامگاه سرد زمستانی جمعه ۱۹ بهمن ۱۳۴۹، سیزده مرد جوان مسلح به تفنگ، مسلسل و نارنجک دستی به پاسگاه ژاندارمری شهرستان سیاهکل در کناره جنگل‌های گیلان حمله کردند.[۵] شاه با شنیدن این خبر عکس‌العمل شدیدی نشان داده و برادر خود را در راس قوای نظامی سنگینی شامل کوماندوها، هلیکوپتر و افراد شهربانی به منطقه اعزام نمود. در عملیات تعقیب و گریزی که از پی آن آمد، چندین سرباز شاهنشاهی و سی چریک فدایی کشته شدند و یازده تن از چریکها نیز اسیر گشتند. از این تعداد ده نفر به ضرب گلوله اعدام شده و یک تن زیر شکنجه جان سپرد.[۶][۷]
پیامدهای واقعه سیاهکل
گرچه فداییان در این خیزش، از دستیابی به هدف خود ناکام ماندند، ولی از این درگیری تا سال‌ها بعد به عنوان بزرگ‌ترین عملیات مسلحانه بر علیه رژیم شاه یاد می‌شد. این واقعه باور ضربه‌پذیر بودن نظام شاهنشاهی از طریق مبارزه مسلحانه را تقویت نمود.[۸][مدرک بیشتر] فداییان آن‌را یک پیروزی تبلیغاتی خواندند که نشان داد گروه کوچکی از افراد مصمم می‌توانند کل رژیم پهلوی را به هراس افکنند. روز ۱۹ بهمن روز قیام سیاهکل در تاریخ ایران روز پیدایش جنبش چریکی محسوب می‌شود. حکومت وقت برای تاکید بر اهمیت این قیام، به دنبال اعدام‌ها، تبلیغات وسیعی به منظور جوسازی علیه چریکها به راه انداخت و حتی ۵۱ تن از دانشجویان چپ‌گرا را که ارتباطی با فداییان نداشتند در تهران بازداشت کرد و بدون برنامه‌ای از پیش تعیین‌شده، دانشگاه‌های تهران را به مدت یک هفته تعطیل اعلام نمود. شاه همچنین کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور را به عنوان توطئه بین‌المللی، غیرقانونی اعلام کرد.[۹] همچنین این واقعه موجب تسریع و شتاب بیشتر فعالیت سایر گروه‌های انقلابی [۱۰] و بروز برخی ناآرامیهای دانشجویی در تهران گردید. [۱۱]
آثار هنری در خصوص قیام سیاهکل
پوستر فیلم گوزنها ساخته مسعود کیمیایی
قیام سیاهکل تاثیراتی نیز بر هنر انقلابی پس از خود داشت و بعدها سوژه حداقل یک اثر نقاشی مهم شد. تابلوی سیاهکل در سال ۱۳۵۰ توسط بیژن جزنی و در زندان عشرت‌آباد ترسیم شده‌است. از محل نگهداری فعلی این اثر اطلاع دقیقی در دست نیست.[۱۲]
همچنین محتمل است که مسعود کیمیایی در فیلم مشهور گوزنها و انتخاب نام این فیلم اشاره‌ای به این مضمون داشته‌است.[۱۳]
در ترانه‌های پس از این واقعه نیز، آثار سیاهکل مشهود است. فرهاد مهراد، خواننده ترانه جمعه، معتقد است که شهیار قنبری (شاعر ترانه) در سرودن شعر این ترانه به روز جمعه که قیام سیاهکل رخ داده‌است، نظر داشته‌است.[۱۴] همچنین ترانه گنجشگک اشی مشی با صدای فرهاد بر روی فیلم گوزنها اجرا شد. ترانهٔ جمعه که سرودهٔ شهیار قنبری است، وقتی در همان سال‌ها با صدای فرهاد مهراد و بر روی اهنگی از اسفندیار منفردزاده
خوانده شد، مدت‌ها در میان دانشجویان و روشنفکران ترانه‌ای سیاسی و
تداعی‌گر واقعهٔ سیاهکل انگاشته می‌شد و البته لحن ترانه و محتوای کلام و
نیز صدای به هم کوبیدن سنگ که یادآور نوعی مراسم عزاداری در میان اقوام
مختلف ایرانی است، این برداشت را قوت می‌بخشید.[نیازمند منبع]اسفندیار منفردزاده،
آهنگ‌ساز این ترانه در گفت‌وگویی که پس از مرگ فرهاد مهراد با رادیو
بی.بی.سی صورت گرفته بود، ارتباط میان این ترانه با قیام سیاهکل را رد
نکرد.[نیازمند منبع]
از دیگر ترانه های مشهوری که در رابطه با واقعه سیاهکل سروده شد، ترانه جنگل سروده ایرج جنتی عطایی است که با آهنگسازی بابک بیات و صدای داریوش اقبالی
اجرا شده است.ایرج جنتی عطایی در توصیف شرایط سرودن این شعر میگوید: «این
ترانه در رابطه با سیاهکل سروده شده. در آن دوره در تهران پوستر چاپ شده
بود و دنبال چریکها می‌گشتند. بعد ماجرای تعقیب‌شان تو جنگل و
تیراندازی‌هایی که پیش آمد و این موضوع که می‌گفتند بخشی از روستایی‌های
آن‌جا هم کمک کرده بودند به پلیس، برای دستگیری چریکها و آن‌ها هم البته
اذیت و آزاری به روستایی‌ها نرسانده بودند. تمام این موضوعات و خبرها در من
غلیان کرد و آن ترانه را نوشتم.»
ترانۀ «جنگل» مانند دیگر ترانه های معترض آنزمان در ظاهر به‌عنوان ترانۀ
فیلم «خورشید در مرداب» نوشته شده بود. فیلمی که اولین تجربۀ کارگردانی
«محمد صفار» (م. صفار) در سینما و همچنین تجربۀ نخست «بابک بیات» در ساختن
موسیقی فیلم بود. ایرج جنتی‌عطایی خود در این باره میگوید: «ما آنزمان
برای فرار از مسئله‌ی تصویب سانسور مفری پیدا کرده بودیم که سینما بود. چون
در سینما سناریو را یک اداره می‌دید و تصویب می‌کرد و فیلمش را هم یک
ادارۀ دیگر، و کسی توجه‌ای به موسیقی‌اش نداشت. تا که گندش در آمد و جلوی
آن کار را هم گرفتند! بنابراین چند تا ترانه را من و همکارانم توانستیم به
این طریق از زیر تیغ سانسور فرار بدهیم.»[۱۵]
این قیام همچنین موجب تاثیرگذاری بر روند پیشرفت شعر نوی معاصر فارسی گردید. [۱۶] این واقعه باعث به وجودآمدن یک دوره جدید در شعر فارسی شد که به دوره سیاهکل معروف است.[۱۷]
منابع
صادق زیبا کلام، مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی، انتشارات روزنه، تهران، ۱۳۷۲، ص ۲۲۵.
- Abrahamian, Ervand. A History of Modern Iran. Cambridge University Press، ۲۰۰۸. ISBN ۹۷۸-۰-۵۱۱-۴۱۳۹۹-۵ eBook.
- ↑ Nikki R. Keddie, Yann Richard. Modern Iran: Roots and Results of Revolution. ۲۰۰۶. ۲۲۰. ISBN 0-300-12105-9, ۹۷۸۰۳۰۰۱۲۱۰۵۶.
- ↑ آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ص۵۹۵-۵۹۶
- ↑ سایت سیاهکل
- ↑ Ervand Abrahamian. Iran Between Two Revolutions. ۱۹۸۲. ۴۸۷. ISBN 0-691-10134-5, ۹۷۸۰۶۹۱۱۰۱۳۴۷.
- ↑ Ervand Abrahamian. Iran Between Two Revolutions. ۱۹۸۲. ۴۸۰. ISBN 0-691-10134-5, ۹۷۸۰۶۹۱۱۰۱۳۴۷.
- ↑ Nikki R. Keddie, Yann Richard. Modern Iran: Roots and Results of Revolution. ۲۰۰۶. ۲۲۰. ISBN 0-300-12105-9, ۹۷۸۰۳۰۰۱۲۱۰۵۶.
- ↑ Ervand Abrahamian. Iran Between Two Revolutions. ۱۹۸۲. ۴۸۷. ISBN 0-691-10134-5, ۹۷۸۰۶۹۱۱۰۱۳۴۷.
- ↑ داد بیداد. ویدا حاجبی تبریزی. چاپ سوم به نقل از سایت کانون زنان ایرانی
- ↑ Ervand Abrahamian. Iran Between Two Revolutions. ۱۹۸۲. ۴۸۸. ISBN 0-691-10134-5, ۹۷۸۰۶۹۱۱۰۱۳۴۷.
- ↑ مردمسالاری
- ↑ جنبش دانشجویی در ایران به نقل از سایت رسمی رئیس جمهور
- ↑ نگاهی به تابلوی سیاهکل، اثر بیژن جزنی، احمد زاهدی لنگرودی
- ↑ گویا
- ↑ روزنامه نیمروز
- ↑ [برگرفته از کتاب: مرا به خانه‌ام ببر، ایرج جنتی‌عطائی، گفتگو/گزینه‌ی ترانه‌ها/نقد و نظر، به کوشش یغما گلرویی، انتشارات دارینوش، تهران، چاپ دوم، سال 1384، صفحات 44 و 45]
- ↑ روزنامه ایران
- ↑ ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. محمدرضا شفیعی کدکنی. انتشارات توس. ۱۳۵۹ تهران3
منبع : ویکی پدیا
مطالب مشابه :
آخرين اخبار انتخاب رشته کنکور 91
در اين قسمت آخرين اخبار مربوط به ظرفيت ها ، رشته ها و دانشگاه ها در علامه حلي چالوس
دانلود دفترچه شماره 2 کنکور کاردانی به کارشناسی سال 91،و ظرفیت پذیرش دانشجو در دانشگاه
91،و ظرفیت پذیرش دانشجو در دانشگاه علامه اميني علامه حلي - چالوس 80
علامه حلی، مرجع تقلید 28 ساله و نخستین «آیت‌الله» جهان تشیع
این وبلاگ با همفکری با جمعی از نخبگان دانشگاه های فنی در چالوس علّامه حلّى و
شناسایی کتابخانه عمومی امیر کبیر
علامه حلي. كرج خ چالوس -45متري بسيج (كاج )نداي جنوبي جنب دانشگاه پيام
نشاني كتابخانه هاي عمومي استان البرز
علامه حلي. كرج خ چالوس -45متري بسيج (كاج )نداي جنوبي جنب دانشگاه پيام
چرا به پیشوای اهل مراقبه «پسر طاووس» می‌گفتند؟
این وبلاگ با همفکری با جمعی از نخبگان دانشگاه های چالوس لاريجاني علامه حلی. علامه حلى
مکانهای توزیع کارت آزمون کنکور 86 در سراسر کشور
=دبیربازنشسته و مدرس دانشگاه مدرسه علامه حلي- بلوار ميدان شهيد فكوري(كشتي) چالوس
ریحانه جابری
انجمن علمي دانشجويان علوم اجتماعي دانشگاه علامه حلي که در جاده چالوس است و این
استان مازندران
انجمن رياضي مرکز اموزشي علامه حلي دانشگاه محقق شهرهاي آمل، چالوس و ساري اين استان
وقایع سیاهکل اولین نبرد چریکی در تاریخ ایران
در دره مکار اطراف چالوس حرکت خود را آغاز کرد دانشگاه پیام نور اموزشي علامه حلي
برچسب :
دانشگاه علامه حلي چالوس