آشنايي با توسعه روستايي و كارآفريني روستايي در هند

از جمعيت هند در روستاها به سر مي‌برند. از همين روست كه توسعه اقتصادي هند با "توسعه روستايي" يا به عبارتي "توسعه كشاورزي" عجين گشته است(1):
در واقع كشاورزي را مي‌توان پايه اقتصاد ملي اين كشور به حساب آورد. هدف عمده از توسعه اقتصادي هند "ريشه‌كن‌سازي فقر" است. افزايش توان توليد كشاورزان، نوسازي جامعه روستايي، افزايش اشتغال بويژه در بخش غيركشاورزي، افزايش درآمد روستاييان و تأمين امكانات اوليه از جمله غذا، مسكن، آموزش و بهداشت از برنامه‌هاي عمده توسعه روستايي در هند است. برنامه‌هاي متنوع و گسترده‌اي كه از سال 1975 در اين كشور به مرحله اجرا درآمده، تأثير زيادي در توسعه روستايي اين كشور داشته است.
در حال حاضر فرصتهاي شغلي جديدي در روستاها ايجاد شده و مسائل معيشتي روستاييان بويژه زنان روستايي كه از محرومترين اقشار جامعه روستايي هستند. تا حد زيادي برطرف شده است.
تحقيقات كشاورزي در هند پيشرفت زيادي داشته و سرمايه‌گذاري دولت در اين زمينه دستاوردهاي چشمگيري به همراه داشته است. امروزه بسياري از گونه‌هاي پربازده محصولات به كشورهاي ديگر از جمله يمن، الجزاير و بنگلادش صادر مي‌شود و اين صادرات تأثير مهمي در توليد ناخالص ملي كشور داشته است. اين كشور بزرگترين توليدكننده چاي محسوب مي‌شود و 30 درصد بازار ادويه جهان را نيز در دست دارد(2 ).
استراتژي توسعه روستايي
توسعه روستايي يكپارچه، از سال 1975 در هند مورد توجه و تأكيد قرار گرفت و طرحهاي عمده‌اي در اين راستا به مرحله اجرا گذاشته شد. هدف از اجراي اين طرحها، تقويت زيرساختهاي عمده اقتصادي ـ اجتماعي در نواحي روستايي و كاهش فقر و محروميت در اين كشور بود. اين برنامه‌ها چند هدف بلندمدت زير را دنبال مي‌كردند (1):
1- افزايش توليد و بهره‌وري در بخش كشاورزي و بخشهاي وابسته به آن
2- افزايش سطح درآمد روستاييان
3- ارتقاي سطح مهارت‌ها و توانمندي‌هاي روستانشينان
4- تخصيص اعتبار لازم براي اجراي برنامه‌هاي عمراني و توسعه روستايي
5- ايجاد فرصت‌هاي شغلي جديد
6- تأمين حداقل نيازهاي معيشتي روستاييان
7- بهره‌برداري بهينه از منابع محلي
برنامه توسعه روستايي يكپارچه، برنامه توسعه نواحي در معرض خشكسالي و برنامه توسعه نواحي بياباني، سه طرح عمده‌اي بودند كه در اين راستا به اجرا درآمده و دستاوردهاي چشمگيري براي اين كشور به ارمغان آوردند.
1- برنامه توسعه روستايي يكپارچه
برنامه توسعه روستايي يكپارچه، از مهمترين برنامه‌هايي بود كه در سال‌هاي 1978 و 1979 به اجرا درآمد. هدف از اجراي اين برنامه، حمايت از 15 ميليون خانوار زير خط فقر در روستاهاي هند براي دستيابي به يك درآمد قابل قبول بود. سرمايه لازم براي اجراي اين طرح از سوي دولت مركزي و دولتهاي محلي هند تأمين مي‌شود. نخستين گام در اين برنامه، شناسايي فقيرترين افراد روستايي در اين كشور بود. برنامه‌ها و طرح‌هاي متنوع و متعددي براي ياري‌رساني به روستاييان به مرحله اجرا گذاشته شد. اين برنامه‌ها براي هر خانواده از يك‌سو بر حسب استعدادها و تواناييها و نيز شرايط اقتصادي آنها و از سوي ديگر با توجه به امكانات موجود محلي انتخاب مي‌شد. اين برنامه‌ها با مشاركت مالي مؤسسات اعتباري به اجرا درمي‌آمد و براي اجراي سريع‌تر و مؤثرتر اين برنامه، "شوراهاي توسعه روستايي" در همه بخشهاي كشور ايجاد شد. همكاري سازمانهاي داوطلب و برخي از شركتهاي صنعتي و توليدي نيز تأثير عمده‌اي در اجراي موفقيت‌آميز اين طرح داشت. اين سازمانها چند وظيفه عمده زير را در توسعه روستايي بر عهده داشتند: (1)
1- بررسي ويژگي‌هاي اقتصادي و اجتماعي منطقه به منظور برآورد پتانسيل‌هاي توسعه روستايي
2- ايجاد هماهنگي و ارتباط مؤثر ميان نهادهاي مختلف روستايي
3- ارائه اطلاعات و دانش لازم براي توسعه صنايع روستايي
2- توسعه نواحي در معرض خشكسالي
برنامه توسعه نواحي در معرض خشكسالي در طي سالهاي 1970 و 1971 به اجرا درآمد. هدف اين برنامه، ايجاد فرصتهاي شغلي براي روستايياني بود كه در مناطق مستعد خشكسالي زندگي مي‌كردند. انتخاب اين مناطق بر اساس معيارهايي همچون ميزان بارندگي، دوره زماني كاهش محصولات و سابقه كاهش باران در سالهاي گذشته تعيين مي‌شد. در ابتدا در قالب اين طرح روستاييان به فعاليت‌هايي همچون توسعه آبياري، محافظت از خاك، جنگل‌كاري و جاده‌سازي مي‌پرداختند. در مراحل بعدي اجراي اين طرح ايجاد اشتغال در حوز‌ه‌هايي همچون دامداري و ماهيگيري نيز مورد تأكيد و توجه قرار گرفت. از زمان شروع اين برنامه، تا سال 1981 بودجه‌اي بالغ بر 8/4 ميليارد روپيه به طور مشترك از سوي دولت مركزي و دولتهاي محلي صرف انجام اين طرح گرديد(1).
3- برنامه توسعه در نواحي بياباني
اجراي برنامه توسعه در نواحي بياباني از سال 1978 آغاز شد. اين برنامه مناطق سردسير و گرمسير كشور را تحت پوشش قرار مي‌دهد. هدف عمده اين برنامه، توسعه يكپارچه نواحي بياباني به كمك افزايش باروري زمين، افزايش سطح درآمد و توسعه فرصت‌هاي شغلي جديد براي ساكنان اين نواحي است. بهره‌برداري بهينه از منابع فيزيكي و زيست‌محيطي و نيروي انساني ماهر، بخشي از اهداف دست‌اندركاران اين برنامه است. فعاليت‌هاي عمده‌اي كه در نواحي تحت پوشش اين برنامه صورت مي‌گيرد عبارتند از (1):
• توسعه جنگل‌كاري و پوشش گياهي
• توسعه و بهره‌برداري از آب‌هاي زيرزميني
• برق‌رساني به روستاها
• توسعه كشاورزي، باغباني و دامداري
در طي برنامه پنجم توسعه روستايي مبلغ 13/23 ميليارد روپيه و در برنامه ششم 500 ميليارد روپيه به اجراي اين طرح اختصاص يافت.
4- برنامه‌هاي توسعه كشاورزي
برنامه‌هاي توسعه كشاورزي، از عمده‌ترين برنامه‌هاي توسعه روستايي هند است.
مؤسسه تحقيقات كشاورزي هند، از نهادهاي عمده دولتي است كه گام‌هاي مؤثري در جهت توسعه كشاورزي اين كشور برداشته است. مركز اصلي اين سازمان در دهلي و 9 مركز وابسته به آن در سراسر هند مستقر شده‌اند. فعاليت‌هاي عمده اين مؤسسه عبارتند از (2) :
• مديريت منابع آب
• تحقيق در زمينه خواص فيزيكي، شيميايي، كاني‌شناسي و زيستي خاك‌ها و كودها به منظور بهبود حاصلخيزي خاك‌ها
• بررسي درجه حرارت و ساختار خاك
• توسعه فناوري‌هاي مناسب به منظور كمك به فرآيند تثبيت نيتروژن
• بررسي امكان استفاده از ضايعات كشاورزي و صنعتي به عنوان كود
پرورش گونه‌هاي پربازده محصولات كشاورزي، از اهداف عمده اين مؤسسه است.
اولين طرح مؤسسه در اين راستا، پرورش گندم كوتاه‌قد از نژاد مكزيكي بود. از آن زمان تاكنون برنامه‌هاي ملي پرورش گياهان باعث توليد فراوان چندين گونه از محصولات زراعي شده كه در برابر بيماري‌ها مقاوم بوده و بازدهي زيادي دارند.
انجام تحقيقات گسترده در زمينه‌هاي زير، دستاوردهاي زيادي را براي بخش كشاورزي اين كشور به ارمغان آورده است.
• برنامه‌هاي اصلاح محصولات كه متضمن افزايش بازدهي و مقاومت در برابر بيماريها و آفت‌هاست.
• بهبود ژنتيكي از طريق تحقيق در زيست‌شناسي مولكولي
• توليد محصولات چندگانه
• مطالعه در زمينه ارتباط ميان فتوسنتز و بهره‌وري محصولات بويژه نسبت به مقاومت در برابر خشكسالي
• تحقيق در مورد انواع گونه‌هاي غلات و حبوبات از لحاظ ارزش غذايي
پيشرفت‌هاي مؤسسه تحقيقات كشاورزي در پرورش گونه‌هاي پربازده، چشمگير بوده است. از دهه 1960 تاكنون، 64 گونه جديد توليد شده است. در طي همين دوره كيفيت زندگي كشاورزان بهبود يافته و از تعداد كشاورزان زير خط فقر به حد چشمگيري كاسته شده است. علاوه بر اين برگزاري دوره‌هاي آموزش براي كشاورزان نيز نقش مهمي در افزايش محصولات كشاورزي داشته است.
سرمايه‌گذاري دولت هند در مؤسسه تحقيقات كشاورزي بازگشت سرمايه خوبي داشته است.
امروزه صادرات گونه‌هاي پربازده به ساير كشورها، سرمايه زيادي را به سمت كشاورزان سرازير كرده است. اين كشور با توليد سالانه 740 ميليون كيلوگرم چاي، بزرگترين توليدكننده چاي در سراسر جهان است كه حدود 200 ميليون كيلوگرم از آن به ساير كشورها صادر مي‌شود. اين كشور سالانه 120 هزار تن ادويه توليد كرده و 30 درصد بازار ادويه جهان را در اختيار دارد(2).
علاوه بر اجراي طرحهاي توسعه روستايي توسط دولت، مؤسسات و مراكز ديگري نيز در اين زمينه به فعاليت مشغولند، از جمله اين مراكز، "مؤسسه توسعه روستايي هند" است. اين مؤسسه طرح بلندمدتي را براي اصلاح مالكيت زمين‌هاي زراعي به مرحله اجرا درآورده است. هدف از اجراي اين طرح بهبود وضعيت اقتصادي روستاييان، بويژه زنان روستايي است.
اين مؤسسه با همكاري نزديك با تعدادي از مراكز دولتي، مؤسسات تحقيقاتي و نيز سازمانهاي غيردولتي، مطالعه گسترده‌اي را براي انجام اصلاحات اداري، سياسي و حقوقي در كشور آغاز كرده است. فعاليت اين مؤسسه كه از دو ايالت كادناتاكا و بنگال غربي آغاز شد امروزه به بسياري از نقاط هند گسترش يافته است. مؤسسه توسعه روستايي علاوه بر برنامه اصلاحات ارضي، بر برگزاري كارگاههاي آموزشي و ارائه مشاوره به روستاييان مي‌پردازد. بخشي از اقدامات مؤسسه توسعه روستايي براي حمايت از افراد فقير روستايي و تثبيت حق مالكيت آنها عبارت است از(3).
1- تخصيص يك قطعه زمين كشاورزي و خانه به كارگران بي‌بضاعت و بدون زمين
2- اصلاح قوانين اجاره براي افزايش دسترسي افراد فقير به زمين‌هاي زراعي
3- حمايت از زنان روستايي در اشتغال و دستيابي به حق مالكيت
مطالعات مؤسسه نشان مي‌دهد كه اختصاص 2000 فوت مربع زمين بر هر خانوار، وضعيت معيشتي آنها را بهبود مي‌بخشد. بررسي‌هاي انجام شده توسط مؤسسه توسعه روستايي نشان مي‌دهد كه زنان بيش از مردان از محروميت رنج مي‌برند. تعداد مرگ و مير زنان در اين كشور بيش از مردان و كودكان است. از هر 10 زن، بيش از 6 نفر‌ آنها بي‌سوادند. زنان هندي به ندرت از حقوق مالكيت برخوردارند، در حالي كه بررسيها نشان مي‌دهند زنان بيش از مردان به كشاورزي مي‌پردازند.
با توجه به اين حقايق، مؤسسه توسعه روستايي برنامه‌هايي را براي حمايت از حقوق زنان روستايي به اجرا درآورده است.
توسعه كارآفريني و اشتغال
بيشترين جمعيت روستانشينان هنــد را كشاورزان تشكيل مي‌دهند كه بسياري از آنان فاقد زمين كشاورزي هستند. 250 ميليون نفر از روستانشينان نيز در مساحتي كمتر از 2/0 هكتار به كشاورزي مشغولند. بدين ترتيب حدود 50 درصد از مردم هند در فقر به سر مي‌برند. يكي از سياستهاي دولتمردان اين كشور براي كمك به روستاييان، ايجاد اشتغال براي كشاورزان بدون زمين در بخش‌هاي غيركشاورزي بوده است. همچنين كشاورزان هندي با معضل بيكاري فصلي نيز روبرو هستند. برنامه دولت در اين زمينه ايجاد فرصتهاي شغلي براي نيروي كار روستايي در كشاورزي و بخش‌هاي وابسته به آن است. "برنامه ملي اشتغال روستايي" از طرح‌هاي عمده دولت هند براي حمايت از روستاييان است. اين برنامه با حمايت مالي دولت مركزي و دولتهاي محلي در سال 1979 به اجرا درآمد. تنها در سال 1981 تا 1982 بودجه‌اي برابر 6/3 ميليارد روپيه به اين طرح اختصاص يافت. 06/5 درصد افراد تحت پوشش اين طرح را كارگران بخش كشاورزي و 7/19 درصد آن را كارگران غيركشاورزي تشكيل مي‌دادند. اين برنامه تأثير قابل ملاحظه‌اي بر شرايط زندگي جامعه روستايي داشته است. برنامه ديگري نيز در سال 1979 با هدف "ايجاد اشتغال براي جوانان بيكار" تدوين و به اجرا درآمد. در اين طرح با آموزش جوانان 18 تا 35 سال، مهارت‌ها و توانمندي‌هاي آنها، افزايش يافت و اين جوانان تشويق شدند كه به كارآفريني و خوداشتغالي روي آورند. هدف ديگر اين برنامه آموزش زنان روستايي براي كارآفريني بود(1).
تأسيس و فعاليت "مؤسسه توسعه كارآفريني» در سال 1983 نيز تأثير عمده‌اي بر توسعه كارآفريني در هند گذاشته است. اين مؤسسه، مؤسسه‌اي غيرانتفاعي است كه توسط برخي از مؤسسات دولتي مانند بانك توسعه صنعتي هند، اتحاديه سرمايه‌گذاران صنعتي و بانك ايالتي هند، از نظر مالي حمايت مي‌شود. مؤسسه توسعه كارآفريني برنامه‌هاي عمده‌اي را براي توسعه كارآفريني در روستاها در حوزه‌هاي مختلف به اجرا مي‌گذارد. هدف از اين برنامه‌ها، تشويق و آموزش خرده‌كارآفرينان روستايي است. اين مؤسسه با حمايتهاي ارزنده بنياد فورد، در طي سه سال طرحي آزمايشي را در سه ايالت هند به اجرا درآورده است. اين طرح كه از سال 1986 تا 1990 به طول انجاميد، الگويي را براي توسعه كارآفريني روستايي ارائه داد. اين موسسه از حمايت برخي از سازمان‌هاي غيردولتي نيز برخوردار است. مؤسسه با اجراي 610 برنامه توسعه شركت‌هاي كوچك در طول يك دهه حدود 15243 نفر از روستائيان را آموزش داده است. توسعه كارآفريني روستايي، بر استفاده از فناوري‌هاي مناسب تأكيد مي‌كند. اين برنامه‌ها با هدف آموزش 3375 كارآفرين روستايي و راه‌اندازي 2700 شركت كوچك تدوين شده است. اجراي موفقيت‌آميز اين طرح حدود 100800 فرصت شغلي جديد از روستاها ايجاد خواهد كرد(4) .
1- زنان كارآفرين در هند
آمار نشان مي‌دهد زنان بيكار روستايي 60 درصد از مجموع زنان بيكار و 56 درصد از كل افراد بيكار هند را تشكيل مي‌دهند. زنان هندي از ديرباز به دنبال اشتغال نبوده‌اند، به طوري كه حتي زنان با تحصيلات عالي نيز تمايل زيادي به اشتغال نداشتند. تنها از دهه گذشته به اين سو است كه زنان به استخدام روي آورده‌اند. كارآفريني زنان در هند هنوز نوپاست. برنامه‌هاي آموزش كارآفريني، زنان را به فعاليت در سه حوزه مهندسي، برق و انرژي تشويق مي‌كند. زنان در ايالت گاجارات شركتهاي كوچك توليد اجاق‌هاي خورشيدي را به راه مي‌اندازند و در ارسيا به توليد خازنهاي تلويزيوني اشتغال دارند. علاوه بر راه‌اندازي شركتهاي كوچك صنعتي، زنان كارآفرين در بخش‌هاي سنتي مانند سوزن‌دوزي، ساخت و توليد عروسك و اسباب‌بازي، بافندگي و توليد لوازم زينتي نيز فعاليت مي‌كنند.
زنان كارآفرين با مشكلات زيادي مواجهند، ايفاي چند نقش همزمان با هم و مزاحمتهاي شغلي از جمله اين مشكلات هستند. علاوه بر اين، اين كارآفرينان نيز مانند كارآفرينان مرد با مشكلات مشتركي مانند فقدان آموزش، سيستم‌هاي اداري غيرپاسخگو، مشكلات حقوقي و رقابت مواجهند. براي غلبه بر مشكلات زنان كارآفرين، سازمان‌هايي غيردولتي تأسيس شده‌اند كه وظيفه حمايت از زنان كارآفرين را عهده‌دار شوند. شوراي هندي زنان كارآفرين، اتحاديه زنان كارآفرين كارناتاكا، و اتحاديه زنان خوداشتغال از جمله اين سازمانهاو نهادها هستند. گردهمايي‌هايي نيز هرچند يك بار با حضور زنان كارآفرين براي ايجاد ارتباط و كمك به حل مشكلات آنها برگزار مي‌شود(5).
3- توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات
توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در دهه اخير تأثير زيادي در موفقيت كارآفرينان روستايي داشته است. دسترسي به اطلاعات بازار از طريق فن‌آوري اطلاعات، شركت‌هاي كوچك توليدي و صنعتي را در روستاها در انتخاب نوع محصول و قيمت ياري مي‌دهد. داشتن اين اطلاعات براي كارآفرينان روستايي كه دور از مراكز عمده خريد و فروش هستند، بسيار مهم و سرنوشت‌ساز است. دسترسي به اطلاعات روزآمد از طريق شبكه، زمينه را براي موفقيت طرح‌ها و برنامه‌هاي توسعه روستايي فراهم آورده است. دسترسي مستقيم به پايگاههاي اطلاعاتي، ارتباط نزديكي ميان مشتريان و توليدكنندگان ايجاد كرده و از نقش واسطه‌ها و دلالان كاسته است.
دولت هند از فعاليت‌هايي كه به منظور آموزش استفاده از رايانه و دسترسي به اطلاعات در روستاها صورت مي‌گيرد حمايت مي‌كند در حال حاضر بيش از 15 مركز ارتباط از راه دور در سراسر كشور وجود دارد(6).
منابع
1.كا.پاتاس وامايا؛ "برنامه‌ريزي براي فقرزدايي از طريق توسعه روستايي در هندوستان" ؛ ترجمه كرم حبيب‌پور و ابولقاسم شريف‌زاده؛ نشريه جهاد سازندگي , سال 22,شماره 253,مهر و آبان 1381
2. راسل اسلاتفورد و يان فيشپول؛ "هند و انقلاب سبز"؛ ترجمه مهدي دهقان نشريه جهاد سازندگي , سال 23,شماره 257,خرداد و تير 1382
3.“Rural Development Institute”,India, …………………………..
4. Edi-Eu Project for Economic Regeneration ………………..
5.” G lobal Enterpreneurship Monitor”,India Report,………..
6. Shireesh ….” ICT as Tool for Rural Development,…………..
منبع : ایستگاه شریف

آشنايي با توسعه روستايي و كارآفريني روستايي در هند

مطالب مشابه :

راهكارهاي توسعه كارآفريني در ايران

ارتباط آزادي اقتصادي و رشد كارآفريني

پرسش وپاسخ پيرامون بيمه عمر وسرمايه گذاري كارافرين

نقش كارآفريني در اشتغال

آشنايي با توسعه روستايي و كارآفريني روستايي در هند

کارآفرینی (5 ) -مزایا و منافع کارآفرینی و نقش کارآفرینی در اشتغال

برنامه هاي اداره كل جذب منابع و كارآفريني سازمان ميراث فرهنگي ، دستي و گردشگري درسال 1388: