تاریخچه سيستمهاي حمل و نقل ريلي

رشد حمل و نقل ريلي در پايتخت نزديك به صد سال طول كشيد. قطار شهري از ديرباز به عنوان يكي از كارآمدترين وسايل نقليه عمومي شناخته شده شده است. با پيشرفت تكنولوژي بيش از 100 سال است كه قطارهاي شهري در حال تغيير و تحول بوده و وظيفه حمل و نقل مسافران در اغلب شهرهاي مهم دنيا را به عهده گرفته است.

نزديك به صد سال قبل اولين قطار شهري تهران به وسيله چند مهندس بلژيكي تحت عنوان «شركت راه‌آهن و ترامواي ايران» به طول 7800 متر بين تهران و شهرري احداث شد كه در بين مردم به ماشين دودي معروف بود. صرف نظر از مورد فوق، استفاده از قطارهاي شهري و مترو در ايران نسبت به بسياري از كشورهاي جهان از قدمت كمتري برخوردار است.

پيشنهاد استفاده از اين وسيله نقليه براي اولين بار در طرح جامع تهران مصوب سال1349 شمسي به عنوان يك سند رسمي مطرح شد. طراحي و احداث مسيرهاي مترو در اواخر عمر نظام پيشين و اوائل پيروزي انقلاب اسلامي به آهستگي انجام مي‌گرفت و در دهه70 از سرعت بيشتري برخوردار شد، تا آنجا كه در حال حاضر مسيرهاي اصلي مترو در محدوده شهر تهران مورد بهره‌برداري قرار گرفته است.

براساس طرح جامع حمل و نقل و ترافيك شهر تهران، خطوط مترو استخوانبندي حمل و نقل مسافر را در شهر تهران به عهده خواهند داشت و ساير وسائل نقليه عمومي نظير مونوريل و اتوبوس به عنوان سيستم‌هاي مكمل مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

قطارهاي شهري برحسب اهداف و وظايفي كه براي آنها برنامه‌‌ريزي شده به سه گروه اصلي تقسيم شده‌اند: مترو، تراموا و مونوريل كه از آن زمان تاكنون مترو از بهره‌وري بيشتري برخوردار بوده‌ است.

تاريخچه استفاده از مترو به نيمه دوم قرن نوزدهم ميلادي برمي‌گردد؛ زماني كه شكوفايي صنعتي در كشورهاي اروپايي به اوج خود رسيده بود و هر روز طرح‌ها و ايده‌هاي بسياري براي توسعه و پيشرفت زندگي شهري جوامع مطرح مي‌شد.

مترو نيز در همين راستا مديون پيشرفت تكنولوژي در عرصه راه‌آهن و همچنين توسعه فيزيكي شهرهاي اروپايي است. ايده احداث مترو اولين بار بطور جدي در كشورهاي انگلستان و آلمان مطرح شد كه اين ايده اوليه به اين صورت بود كه دو ايستگاه اصلي راه‌آهن در دو سوي شهر توسط يك محور زيرزميني به هم متصل شود.
اولين طرحي كه در اين زمينه اجرايي شد، در سال 1863 ميلادي در شهر لندن بود كه يك قطار زيرزميني به كمك نيروي لوكوموتيو بخاري، مسافران را جابجا مي‌كرد.

پيشرفت واقعي در اين زمينه وقتي آغاز شد كه از نيروي الكتريسيته براي حركت قطارهاي زيرزميني استفاده شد. در سال 1890 ميلادي در شهر برلين اولين قطار زيرزميني كه به كمك الكتريسيته حركت مي‌كرد، به كار افتاد.
تا زمان جنگ جهاني اول (1917 ميلادي) بحث و اختلاف در خصوص اينكه آيا سيستم حمل و نقل ريلي شهري در زيرزمين احداث شود و يا روي زمين، بين كارشناسان ادامه داشت، اما پس از جنگ جهاني اول، كفه طرفداران احداث مترو در زيرزمين سنگين‌تر شد و امروزه در كليه كلانشهرهاي دنيا احداث و يا توسعه شبكه مترو صرف نظر از اينكه در زيرزمين، در سطح زمين و يا در ارتفاع پيش‌بيني کردند در اولويت طرح‌هاي حمل و نقل شهري قرار دارد و از ساير وسائل حمل و نقل شهري نظير اتوبوس و ... به عنوان سيستم مكمل مترو استفاده مي‌شود.
پتانسيل و حجم جابجايي مسافر توسط مترو در شهرها آنچنان عظيم است كه وسايل نقليه ريلي ديگر را ياراي رقابت با آن نيست و از اين رو شهرهاي بزرگ محور اصلي حمل و نقل عمومي را روي اين وسيله نقليه ريلي بنا نموده‌اند.

البته از سال 1980 ميلادي با توجه به هزينه سنگين ساخت مترو، آهنگ احداث آن در كشورهاي اروپايي آهسته و برعكس در كشورهاي آسيايي شتاب بيشتري به خود گرفت. در اروپا پرحجم‌ترين برنامه توسعه متعلق به كشور اسپانيا است.

در اروپا اولين مترو در سال1863 ميلادي در انگلستان به كار گرفته شد. البته بد نيست بدانيد كه اولين مترو در آسيا در سال 1927 ميلادي در ژاپن مورد بهره‌برداري قرار گرفت.

در آمريكا اولين مترو در سال1892 ميلادي در شهر شيكاگو ساخته شد كه بيشترين مسير آن روي زمين احداث شد و اولين مترويي كه مسير حركت آن كاملاً در زيرزمين قرارداشت در شهرهاي بوستن در سال1897 ميلادي و نيويورك 1904 ميلادي ساخته شدند.

تاریخچه سيستمهاي حمل و نقل ريلي

مطالب مشابه :

نقشه جدید مترو تهران

باستانی بودن بخشی از مترو اهواز افسانه نیست؛ حقیقت دارد

مطالعات مترو (قطار درون شهری)

مقدمه درخصوص مترو

تاریخچه سيستمهاي حمل و نقل ريلي

اهواز امروز

اهواز 1400 | ahwaz 1400 |ahvaz 1400

معرفي جامع رشته ي دانشگاهي مهندسی معدن