تلویزیون آذربایجان شرقی (شبکه سهند)،ترویج ترکی قفقازی و مقابله با زبان ملی

شبکه سهند (شبکه استانی آذربایجان شرقی) در بخش اخبار به زبان محلی (زبان آذربایجانی) و یا ترجمه برخی سریالهای فارسی به این زبان، روش خاصی دارد که شامل ویژگیهای زیر می باشد:

1- استفاده از لغات ترکی قفقازی و غیر رایج در زبان آذری های ایرانی.

2- تلاش برای عدم استفاده از لغات و اصطلاحات فارسی که در زبان آذری های ایران رایج است.

3- ساختن لغات و اصطلاحات "من در آوردی"

4- تلفظ برخی لغات به لهجه برخی روستاها

به عنوان نمونه در سریال "وزیر مختار" که از شبکه استانی آذربایجان شرقی پخش شده به عبارتهای ذیل توجه کنید:

- حرمسرا "قادینلاردینی"

- اولار اوز "طالع لریندن" راضی دیلار

- اسیر "قادینلاردان" بیر سیاهی ...

- روسی "سفیر خاناسی"

- محاربه وسیله لری

- "یولداشیمی" دؤیدولر (یولداش به معنای همسر!)

- او افسرلر، او عسگر لر کی...

لغاتی ماننده قادین (=زن)، طالع (=سرنوشت)، سفیرخانه (=سفارت یا سفارتخانه)، محاربه (=جنگ)، عسگر (=سرباز) و از این دست لغت ها در زبان آذری های ایران رایج نیست، و بر عکس در زبان ترکی قفقازی رایج می باشد. چرا در ترجمه و دوبله سریال "وزیر مختار" که از شبکه استان آذربایجان شرقی پخش شد، کوشش می شد ترجمه به زبان ترکی قفقازی نزدیک شود؟ هدف از اشاعه زبان ترکی قفقازی در میان آذری های ایران چیست؟

شایان ذکر است ، لهجه شیعیان آذری قفقاز – که بعد از انعقاد عهدنامه های ننگین گلستان و ترکمانچای از ایران جدا شدند – در تلفظ زبان آذربایجانی تا قبل از سلطه نظام کمونیستی بر قفقاز با لهجه مردم آذربایجان ایران بخصوص لهجه تبریز تفاوت بسیار اندکی داشت . اشعار شاعرانی مانند سیدعظیم شروانی ، قمری دربندی ، صابر شروانی و... که به زبان آذربایجانی سروده شده ، در ساختار و تلفظ لغات،عین شعر شاعران معاصر آذربایجان ایران است. اما با سلطه نظام کمونیستی بر قفقاز ،زبان شیعیان آذری این منطقه دچار تغییرات خسارتباری شدکه این تغییرات رفته رفته موجب شکل گیری لهجه ای جعلی و فاقد سابقه تاریخی در جمهوری آذربایجان شد. تغییر الفبای اصیل و تاریخی ،ورود گسترده لغات روسی و مغولی و استانبولی و... ، قطع ارتباط تاریخی زبان آذربایجانی با زبان فارسی با ممنوعیت آموزش زبان فارسی ، پایه قرار دادن لهجه شهر باکو به عنوان لهجه درسی و آموزشی زبان برای مردم ولایتهای مختلف شیعیان آذری قفقاز و تلاش برای منسوخ کردن لهجه های دیگر مانند لهجه زبانی ولایتهای گنجه و نخجوان و شکی که با لهجه آذری های ایرانی یکسان است ، از جمله اقداماتی بود که موجب تغییر لهجه در زبان آذربایجانی شیعیان قفقاز شد. این لهجه با زبان عمومی کنونی مردم آذربایجان ایران ، تفاوت آشکار و محسوسی دارد. به نحوی که از ادای چند جمله توسط فردی مثلا اهل باکو یا شروان یا ... می توان دانست که این فرد ، خارجی است. این زبان متفاوت با زبان مردم آذربایجان ، « ترکی قفقازی » است . طی چند گذشته تاکنون در رصد برنامه های مختلف شبکه استانی سهند به وضوح قابل مشاهده است که تلاشی محسوس برای ترویج زبان ترکی قفقازی از طریق این شبکه انجام می شود.

در اخبار ساعت 23 شبکه سهند تبریز از لغاتی مانند "آراشدیران" – "آراشدیریلدی" استفاه می شود، آیا عموم مردم استان، معنای این واژه را که در ترکی قفقازی کاربرد دارد، می دانند؟ آیا به جای آن نمی توان از واژه های فارسی رایج در زبان آذربایجانی مانند "محقق" ،"تحقیق" ، "بررسی" و... استفاده کرد؟

شبکه استانی سهند، اصرار عجیبی به معادل سازی مضحک و خنده آور برای برخی لغات و اصطلاحات فارسی رایج در زبان آذربایجانی دارد. لغاتی مانند "همایش" یا "مردم" در زبان آذری ما رایج است، اما شبکه سهند به جای "همایش" همواره از واژه من در آوردی "یغینجاق!" و به جای "مردم" از واژه من درآوردی "جماعت" (که واژه ای عربی است) استفاده می کند.

به عنوان نمونه:

- بویون تبریز ام.اس ناخوشلارینین "یغینجاغی" برگزار اولدی (اخبار 23- مورخ 4/11/91)

- زلزله دن درس آلما "یغینجاغی"! (اخبار 23- مورخ 7/9/91)

- بناب "جماعتی نین" نماینده سی... (خبر 23 – مورخ 23/11/91)

- تبریز، اسکو و آذرشهر "جماعتی نین" نماینده سی (خبر23- مورخ 4/11/91)

- سوریه "جماعتی" مختلف شهر لرده ... (خبر 23 – مورخ 18/10/91)

- استفاده از واژه "یاناجاق" به جای بنزین! (خبر 23- مورخ 18/10/91)

- بو شهرستانین کتابخانلاری نین مشکل لرین "آراشدیران!" (مورخ 4/11/91)

- استانین اقتصادی فعال لاری نین ارزی مشکل لری "آراشدیریلدی!" (خبر23 – مورخ 16/10/91)

- اطلاعات و فناوری اطلاعات "یغینجاغیندا"! (16/10/91)

- استفاده از واژه "همشه" به جای "همیشه" (خبر 23 – مورخ 15/9/91)

- استفاده از عبارت اختراعی "عزیزله مه" به جای "مجلس ترحیم"، "مجلس یادبود"، "مجلس بزرگداشت" و... به عنوان مثال:

"مدرسین جامعه سی نین عزیزله مه مراسمی" (خبر 23 – مورخ 26/11/91)

یا "سید حسن نصرالله مقاومتین شهید فرمانده لری نین "عزیزله مه" مراسمینده، ... (خبر23- مورخ 29/11/91) یا "29بهمن قیامی نین عزیزله مه سینده ..." (خبر23- مورخ 29/11/91)

دربرخی موارد نیز این معادل سازیها به اختراع عباراتی منجر میشود که برای اهل ادبیات خنده آور است . مانند عبارت اختراعی « سؤز دانیشان ! » به جای اصطلاح رایج « سخنگو » در زبان فارسی و البته قابل فهم برای عموم آذری ها .

- امریکا خزانه دارلیق وزارتخاناسی نین سؤز دانیشانی ! ( اخبار 23 مورخ 19/11/91)

گاهی نیز معادل سازی از اساس غلط است و نشان می دهد که مترجم از اساس ، معنی لغت را نفهمیده و به علت نفهمیدن معنی ، لغت دیگری را به عنوان معادل برای لغت فارسی قابل فهم برای مردم انتخاب کرده است. به عنوان مثال ؛ بارها از اخبار ساعت 23 شبکه استانی سهند یه جای عبارت « شهید یا شهدای گمنام » که همه مردم آذربایجان معنای آن را می دانند ، از عبارت غلط و جعلی « ایتگین شهید! » یا « ایتگین شهیدلر !» استفاد می شود از جمله در خبر ساعت 23 مورخ 15/12/91 . در حالی که « ایتگین » به جای « گمشده و گمگشته » است و نه به معنای « گمنام » که بار معنایی خاصی در ادبیات دفاع مقدس دارد.به راستی علت اصرار شبکه سهند در پرهیز از استعمال لغات فارسی رایج در زبان آذری های ایران و گرایش به ترویج لغات ترکی قفقازی چیست و چه هدفی از این کار دنبال می شود ؟در شبکه سهند حتی اسامی جغرافیایی و ادارات نیز که اسامی خاص است، ترجمه می شود! فی المثل همواره به جای "آذربایجان شرقی" در اخبار شبکه سهند از عبارت "شرقی آذربایجان" استفاده می شود! آیا کسی از مردم آذربایجان شرقی پیدا می شود که به جای "آذربایجان شرقی" از "شرقی آذربایجان" استفاده کند؟ آیا مردم استان معنای "آذربایجان شرقی" را نمی دانند که بایستی شبکه سهند آن را به "شرقی آذربایجان" ترجمه کند؟

- در اخبار 23 شبکه سهند، همواره به جای عبارت "دانش آموز" از واژه "محصل" استفاده می شود و استفاده مداوم از واژه "محصل" به جای واژه "دانش آموز" نمی تواند اتفاقی باشد، به راستی چه اصراری برای عدم استفاده از لغات فارسی وجود دارد که مترجمین خبر23 شبکه استانی حاضرند از واژه های عربی به جای فارسی استفاده کنند؟ امروز واژه "محصل" چه در زبان فارسی و چه در زبان آذربایجانی، به طور عموم منسوخ شده است و به جای آن عبارت فارسی "دانش آموز" کاربرد عمومی دارد.

- در زبان آذربایجانی "ترقه" یا "مواد محترقه" کاربرد دارد، اما در خبر 23 مورخ 7/12/91 از "آلیشان ماده لر" که در زبان آذربایجان رایج نیست استفاده شده است.

- اصرار بر تکلم زبان آذربایجانی ایران با لهجه برونمرزی و قفقازی به برنامه خبری ساعت 23 و دیگر برنامه های خبری محدود نمی شود . مشاهده میشود که در اجرای برنامه های ورزشی مانند « موج فوتبال » نیز مجری می کوشد در حد مقدور از لهجه تبریزی فاصله گرفته و به لهجه قفقازی و برونمرزی زبان تکلم خود را شبیه سازد . ( به عنوان مثال موج فوتبال 18 /12/91) یا حتی ترانه های تولیدی که توسط برخی گوینده ها « ماهنی » خوانده میشود نیز عموما توسط خوانندگان با لهجه قفقازی اجرا میشود !

- بدیهی است که زبان فارسی زبان ملی و مشترک ایرانیان و زبات تاریخی و رسمی کشور است و لغات و عبارتهای زیادی از این زبان به طور طبیعی در زبانهای محلی ایران امروز و ایران پهناورتر دیروز کاربرد داشته و دارد و تلاش برای زدودن زبانهای محلی از لغات و عبارتهای فارسی و ترویج لغات و عبارتهای برون مرزی به جای آنها، می تواند نشان از جهت گیری نگران کننده ای در « صدا و سیمای حکومتی » کشور باشد که با حفظ هویت فرهنگی ایرانیان بخصوص مردم مسلمان و انقلابی آذربایجان منافات دارد. از سوی دیگر بایستی توجه داشت که استعمال هر لغت در حد یک بار از تلویزیون ، مانند استعمال آن توسط هزاران و صدها هزار نفر است. تلاش برای ترویج لغات برونمرزی در فرهنگ مردم آذربایجان ایران ، در واقع تلاشی برای یکسان سازی زبان بومی آذربایجان با زبان تحریف شده در قفقاز و به مخاطره انداختن هویت زبان و فرهنگ آذربایجان است. در عین حال ، این کار تبعات سیاسی نیز دارد که قابل بررسی است.

در پایان قابل ذکر است ، « امنیت فرهنگی » مقوله ای خاص و بسیار پر اهمیت است که در وهله اول ، با همین اقدامات آسیب می بیند. فراموش نکنیم کلام امام راحل را که فرمودند ما از محاصره اقتصادی یا نظامی نمی ترسیم آنچه ما را می ترساند محاصره فرهنگی است( نقل به مضمون ) « استحاله فکری و فرهنگی » نیز آسیبی بسیار مهم است که ابتلا به آن ، فرد را به تشبه به دیگران و بیگانگان در طرز تکلم ، خط و الفبا ، زبان ، طرز پوشش و ... وا می دارد.

تلویزیون آذربایجان شرقی (شبکه سهند)،ترویج ترکی قفقازی و مقابله با زبان ملی

مطالب مشابه :

معادل ترکی کلمات و اصطلاحات رایج در حقوق (1)

اصطلاحات رایج در زبان انگلیسی

برخی اصطلاحات رایج در تزئینات معماری به انگلیسی

اصطلاحات پرورش انگور در گویش ترکی قره پاپاق (منطقۀ سولدوز)

درس یازدهم:آشنایی با اصطلاحات آب و هوا،طبیعت و عوارض طبیعی در ترکی قشقایی

اصطلاحات ترکی پرورش انگور

شبکه استانی سهند (مرکز تبریز ) -ترویج ترکی قفقازی و مقابله با زبان فارسی

تلویزیون آذربایجان شرقی (شبکه سهند)،ترویج ترکی قفقازی و مقابله با زبان ملی