موم زنبور عسل

موم زنبور عسل:

موم زنبور عسل ، ماده اولیه ساختمان سازی در کندو است ، موم زنبور عسل توسط چهار جفت غدد موم ساز ، که زیر شکم زنبور های کارگر قرار دارند ترشح می شود . ترشح موم توسط زنبورهای کارگر ، موقعی که سن حدود 2 هفتگی می رسند به حداکثر می رسد . ترشح موم در ساعات گرم روز ، موقعی که ئرجه حرارت 33 تا 36 درجه سانتیگراد است انجام می شود . برای ترشح موم زنبورهای کارگر مقدار زیادی عسل و یا شهد تغذیه می کنند و طی یک سری واکنش های شیمیائی قند را به موم تبدیل می کنند . به طور متوسط برای تولید یک کیلوگرم موم 4/8 کیلو گرم مواد قندی مصرف می شود . موم خالص هنگام ترشح به رنگ سفید و گاهی به رنگ زرد می باشد . موم زنبور عسل در ابتدای ترشح حالت مایع دارد ولی در مجاورت هوا منجمد می شود . به صورت پولکها و فلسهای کوچک به قطر یک میلیمتر و ضخامت 06/0 میلیمتر می رسد . زنبور عسل پولکها را توسط پاها و سپس آرواره ها برداشته و فرم داده و به وسیله آن شان سازی می کند .

خواص فیزیکی و شیمیائی موم زنبور عسل :

از نظر فیزیکی موم زنبور عسل ئارای بوئی مطبوع بوده و فاقد طعم مشخصی می باشد ، موم خالص چرب نبوده و چسبناک نمی باشد . رنگهای آن از زرد روشن متمایل به سفید تا قهوه ای پر رنگ بوده که رنگ آن بستگی به نوع گلی دارد که زنبوران از آن گرده جمع آوری می کنند . موم ها در اثر مرور زمان و تاثیر عوامل جوی به تیرگی میگرایند .

مقطع موم بعد از شکسته شدن به صورت دانه دانه و غیر آبدار می باشد . از آب سبکتر بوده و وزن مخصوص (چگالی) آن بین 950/0 الی 960/0 است . در هوای سرد سخت و شکننده و در هوای گرم متناسب با درجات مختلف نرم و نرمتر می شود . نقطه ذوب آن 61 تا 65 درجه سانتیگراد است . از 100 درجه سانتیگراد شروع به تجزیه نموده و حالت طبیعی خود را از دست داده و در 250 درجه سانتیگراد بخار می شود .

بعضی از خصوصیات فیزیکی موم زنبور عسل در انبارهای سرد پس از مدتی تغییر می کند . مثلاً در سطح موم یک لایه پودری بوجود می آید که دلیل آن معلوم نیست . نقطه ذوب این موم کاهش یافته و به حدود 38 درجه سانتیگراد می رسد .

از نظر خواص شیمیائی موم در کلروفرم ، اتر ، بنزین ، نفت و دیسولفید کربن حل شده و در الکل سرد و آب غیر محلول است . بر اساس آخرین تحقیقات ترکیبات شیمیائی موم زنبور عسل به شرح زیر می باشد :

انواع کربو هیدارات ها	16 درصد	21C تا 33 C
منو هیدریک الکل	31 درصد	24C تا 36 C
هیدروکسی اسید	13 دزصد	12C تا 32 C
دیول ها	3 درصد	24C تا 32 C
اسیدهای مختلف	31 درصد	12C تا 33 C

به طور کلی موم خالص زنبور عسل ترکیبی از انواع استرها ، اسید های چرب ، الکل و هیدروکربن های سنگین می باشد . صرف نظر از لارو پروانه مومخوار ، هیچ حیوانی اسید ها و شیره های لازم برای هضم موم را ندارد .

منابع تامین موم :

1 – در درجه اول در پوش های مومی شان های عسل می باشد . این در پوش ها منبع خوبی جهت تامین موم هستند . از استحصال هر تن عسل حدود 10 تا 12 کیلو گرم موم بدست می آید .

2 – شان های اضافی که روی قابها و گوشه و کنار کندو تراشیده می شوند و ذوب می کنند .

3 – شان های کهنه و قدیمی که دیگر جهت استفاده در کندو مناسب نیستند .

موارد استفاده و کابرد های موم توسط زنبور عسل و انسان :

اصطلاح مومیایی نشانگر وجود و استعمال موم از آغاز تاریخ می باشد . مومیایی اجساد و فراعنه ، استفاده در نوشتن ، نقاشی ، مجسمه سازی و غیره از تاریخ باستان و موارد متعدد استفاده از این ماده در قرن معاصر اهمیت استفاده از موم را ثابت می کند . به طور مختصر و به تفکیک برخی از موارد استعمال موم به شرح زیر می باشد :

صنعت زنبور داری :

عمده ترین مصرف موم ، استفاده از آن به صورت ورق موم آجدار که به عنوان پایه حجرات در اختیار کلنی زنبور عسل قرار میگیرد تا تولید عسل کلنی از طریق صرفه جوئی در انرژی و صرف شهد ساختن موم بیشتر گردد . Bee swax Foundation

صنایع آرایشی Cosmatie industry :

به عنوان ماده اولیه برای ساختن انواع پمادها ، رژ لب ، کرمها ، روغن مو ، عطر ، ماسک زیبائی به خاطر جذب سریع موم به وسیله پوست و همچنین بخاطر اینکه پوست انسان را نرم و صاف می کند استفاده می شود .

در صنایع شمع سازی Candle industry :

بهترین انواع شمع ها توسط موم زنبور عسل تولید می شوند . این شمع ها دارای خواص زیر هستند:

1 – بدون دود .

2 – بوی مطبوعی دارند .

3 – دوام زیادی دارند .

البته با وجود قیمت بالای موم کمتر استفاده می شوند و پارافین جای موم را گرفته است .

در صنایع دندان سازی Dental ladustry :

به عنوان قالب استفاده می شود .

در صنایع دارو سازی industryPharmaceutical :

برای ساختن انواع داروها ، کرمها ، انواع قرص ها و . . . استفاده می شود .

در صنایع ضد آب کردن بعضی از مواد Proofing industry Water .

در صنایع آدامس سازی Gum industry.

در صنایع مرکب سازی Ink industry

همچنین در سایر صنایع از جمله نساجی ، چرم سازی ، واکس سازی ، کاغذ سازی ، چوب ، فلزات و . . . استفاده می شود .

مصارف متفرقه :

پیوند درختان ، ضد آب کردن مواد ، جلا دادن کف منازل ، مواد چسبدار ، مرمر ، پلاستر سازی ، رنگ و روغن ، صحافی و بسیار از مصارف دیگر استفاده می شود .

امروزه با پیشرفت علم و قیمت بالای موم مواد دیگر جایگزین موم شده و این موارد یاد شده مصرف موم در اغلب موارد خیلی کم و ناچیز شده است .

روش های خالص سازی موم زنبور عسل :

برای جدا کردن عسل و موم از درپوش های مومی عسل که مخلوی از موم های تازه ترشح شده و عسل می باشد . می توان به روش های مختلف اقدام نمود . از جمله استفاده از موم ذوب کن ارتعاشی ، پرس مخصوص و استفاده از موم ذوب کن مخصوص می باشد . گاهی از موم ذوب کن بخاری نیز استفاده می شود . استفاده از موم ذوب کن های خورشیدی نیز امکان پذیر می باشد . جدا کردن موم از شان های کهنه نسبتاً مشکلتر بوده و روشهای مختلفی برای این کار وجود دارد .

روش های ذوب کردن و صاف کردن :

شانها را در یک تانک یا دیگ بزرگ دو جداره حاوی آب داغ ذوب کرده و سپس محلول را از یک صافی فلزی سوراخ ریز ( قطر سوراخها حدود 3 میلیمتر می باشد ) عبور می دهند و در قالبهای مورد نظر می ریزد تا منجمد گردد .

ذوب کردن در آب داغ :

1 - شان های کهنه را بدون آنکه از قابها جدا کنند در یک بدنه کندو قرار داده و در زیر و بالای آن شبکه توری سوراخ ریز کوبیده و در یک تانک یا دیگ بزرگ حاوی آب داغ نزدیک به جوش فرو می برند . در این حالت موم ذوب شده و در سطح آب قرار میگیرد . پس از سرد شدن موم به صورت قرص بزرگی قابل استحصال است .

2 - در روش دیگر تکه های موم و شان های قدیمی را در یک گونی کتانی یا کنفی دارای سوراخ ریز ریخته و دهانه آن را محکم می بندند سپس این گونی را در یک تانک یا دیگ آب جوش فرو برده و یا یه وزنه سنگین داخل گونی یا کیسه قرار می دهند تا در ته آب بایستد . بعد گهگاه آن را به وسیله چوب یا پاروی دسته بلند در داخل آب داغ به هم میزنم. موم ذوب شده به تدریج در سطح آب جمع شده و پس از سرد شدن منجمد میگردد .

3 – استفاده از موم ذوب کن خورشیدی نیز برای صاف و خالص کردن شانهای سیاه و قدیمی مفید می باشد . در روشهای گفته شده قسمت عمده موم از شان جدا شده ولی در ناخالصی های باقی مانده هنوز مقداری موم وجود دارد که می توان به روش های دیگر آن را جدا نمود . بکارگیری حرارت و فشار در جدا کردن موم از شان راندمان کار را فوق العاده افزایش می دهد .

4 – دستگاه های پرس موم برای ذوب کردن موم که در این دستگاه ها از بخار آب داغ استفاده می شود . برای این کار بخار داغ در زیر مخزن آب دستگاه پرس وارد شده و آن را داغ و موم را ذوب می کنند و در اثر اعمال فشار ، موم ذوب شده در سطح آب شناور می گردد و می توان آن را در ظروف قالب ریخته و منجمد نمود . در کارخانه های بزرگ برای جدا کردن موم از شان از دستگاه های سانتریفوژ مخصوص استفاده می شود که معمولاً شان را در داخل آنها به وسیله حرارت ذوب شده و سپس با استفاده از نیروی چرخشی و گریز از مرکز آنها را جدا می کنند .

نکاتی که هنگام عملیات تصفیه موم باید رعایت شود .:

1 – ظروف نگهداری ، ذوب ، تصفیه و قالب بندی موم باید از جنس آلومینیوم ، روی و آهن سفید یا گالوانیزه باشد و هرگز از ظروف فولادی ، آهنی یا چدنی استفاده نشود .

2 – هرگز موم را مستقیماً حرارت ندهید زیرا حرارت مستقیم به آن لطمه میزند .

3 – حتی الامکان موم دوباره ذوب شود تا کاملاً دو داغه شود و خالص گردد . عرضه چنین مومی جهت تعویض با ورق موم آجدار مناسب می باشد . اگر بعد از تصفیه موم موم شما سیاه رنگ یا تیره رنگ بود موم را دوباره باید تصفیه نمایید زیرا در عملیات شما مشکلی بوده و این موم برای ورق های آجدار برای کندو ها مناسب نمی باشد و زنبور ها از این موم استقبال نمی کنند .

4 – موم هر چه بیشتر به حالت ذوب ( 61 تا 65 درجه ) بماند بهتر است ( حداکثر 2 ساعت).

5 – دقت شود موم ها قبل از آغاز عملیات کاملاً شسته و عسل از لابلای آنها خارج گردد . در مواردی که موم تصفیه شده به حالت ذرات ریز یا دانه دانه در می آید مثل دانه هاش شن درآمده است و به هم نمی چسبد . به علت وجود عسل در موم می باشد .

6 – موم هیچگاه به حالت جوش در نیاید زیرا باعث تغییر کیفیت آن می گردد .

7 – ته ظروف قالب بندی موم با صابون یا مخلوط آب و عسل آغشته شود تا موم به ظوف نچسبد .

8 – چون بعضی از ناخالصی ها در ته قالب های موم قرار می گیرد باید با کاردک ته قالبها راتراشیده و از این نا خالصی ها پاک نمود .

9 – در عملیات تصفیه موم موارد ایمینی را رعایت نموده و با احتیاط کامل عملیات انجام گیرد که باعث سوختگی خود و یا همکار خود نشوید .

10 – حتی الامکان موم های کرم خورده و کپک زنده را استفاده ننمایید و شانهای کنه خود را در مکان هایی نگهداری نمایید تا دچار کرم خوردگی نگردد و نا خالصی های باقی ماند از تصفیه را سوزانده و یا در عمق یک متری خاک دفن نمائید تا از انتشار بیماری های ممکن خود داری گردد .

11 – موم های آجدار شده که با زحمت زیاد به عمل آمده را تا زمان مصرف باید در مکان مناسب جهت جلو گیری از کرم خوردگی نگهداری نمائید .

تهیه ورق موم آجدار :

به منظور استفاده از موم تصفیه شده در کندو و اتصال آن به قابها موم را به روشهای مختلف آج می کنند سپس به صورت ورق هائی با ابعاد مناسب برای قابها تهیه می کنند . منظور از آج در اصطلاح زنبور داری نقاط حک شده در دو طرف ورق مومی می باشد که زیر بنای دیواره حجرات می باشد .

برای تهیه ورق موم آجدار شده می توان از دستگاههای آج موم استفاده نمود که بهترین آنها به شرح زیر می باشد .

1 – دستگاه آج موم دستی .

2 – دستگاه آج موم اتوماتیک .

البته به دلیل گران بودن این دستگاه ها برای زنبور داران جزء بهتر است . موم تصفیه شده خود را به کارگاه های موم آج کن داده و موم آج شده را آماه از بازار تهیه نمایند .

موم زنبور عسل

مطالب مشابه :

بره موم

موم زنبور عسل

ليست قيمت وسايل زنبور داري

ارسال فيلم

قيمتهاي سال 92 لوازم و ادوات زنبورداري

قیمت تقریبی برخی از اقلام زنبور داری

نسخه های درمانی عسل

مدیریت و پرورش زنبور عسل

از کجا و چگونه زنبور داری را شروع کنیم (2)