تهیه و تنظیم بودجه در دستگاههای اجرایی

به نا م خدا

نیاز به بودجه بندی در سازمان ها

بودجه هدف ها و راهبردها را بصورت عبارت های مالی در آورده و راه اجرای برنامه و کنترل پیشرفت آنها را میسر می نماید سازمانها به 3 دلیل عمده به بودجه بندی نیازمندند:

1 - برای نشان دادن مفهوم مالی برنامه ها

2 – برای شناساندن منابع مورد نیاز اجرای برنامه ها

3 – به منظور بدست آوردن معیارهای سنجش – نظارت و کنترل نتیجه ها در مقایسه با برنامه ها

تعاریف بودجه:

الف) بودجه از دیدگاه یا جنبه سیاسی

ب) بودجه از دیدگاه اقتصادی – مالی

ج) بودجه از دیدگاه برنامه ای براساس تفریغی از محاسبات عمومی

تعریف: بودجه برنامه مالی دولت است برای یک سال حاوی پیش بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار و برآورد هزینه ها که برای تحقق سیاستها و خط مشی های دولت موثر است.

اصول بودجه ریزی

1 – اصل سالانه بودن --- مورد استثنا یک دوازدهم

2 – اصل وحدت: در یک سال یک بودجه بیشتر نوشته نمی شود و بایستی درآمدها مجموعا به حساب خزانه برود و از خزانه برگردد. ---- مورد استثنا : اصل انعطاف پذیری

3 – اصل جامعیت: هیچ نقطه ای هیچ دستگاهی نبایستی فراموش شود.

4 – اصل شاملیت: بایستی تمامی هزینه ها و درآمدها پیش بینی شود.

5 – اصل انعطاف پذیری: الف) اصلاح بودجه ب) متمم بودجه ج)تبصره ها

6 – اصل تخمینی بودن درآمدها : برآورد کار کارشناسی است که اندازه گرفته شده (اجرایی ) براساس مقیاس محاسبه می شود. (پیش بینی تخمینی است)

7 – تحدیدی بودن هزینه ها: باید در حدود اعتبار مصوب (تخصیص اعتبار – ابلاغ اعتبار) خرج شود.

8 – اصل تخصیص و عدم تخصیص : ما به میزانی می توانیم خرج کنیم که در فصول موردنظر تخصیص مشخص شده باشد.

9 – اصل تعادل بودجه: دخل و خرج طوری تنظیم شود که توازن برقرار باشد.

راههای تامین کسر بودجه

الف) افزایش درآمدها ب) کاهش هزینه ها ج) روش استقراض

طبقه بندی بودجه

اهداف طبقه بندی

1 – امکان نظارت و کنترل را میسر می سازد .

2 – امکان برقراری سیستم حسابداری بمنظور ثبت و نگهداری حسابهای دولتی را ممکن می سازد.

3 – امکان تجزیه و تحلیل حسابهای دولتی بوجود می آورد .

4 – دستیابی اطلاعات جامع تصمیم گیری در شرایط اطمینان را ممکن می سازد.

انواع طبقه بندی بودجه:

1 – طبقه بندی درآمدی (درآمدها)

2 – طبقه بندی هزینه ها

3 – طبقه بندی عملیاتی : شامل 4 امور الف) امور عمومی ب) امور دفاعی ج) امور اجتماعی د) امور اقتصادی – تولیدی زیربنایی

فعالیت قرارداد

امور ........................ فصول ................برنامه .......................... پروژه ........قرارداد

طرح پروژه قرارداد

پروژه

فعالیت: یک سلسله عملیات و خدمات مشخصی است که برای تحقق بخشیدن به هدف های برنامه سالانه طی یکسال اجرا می شود و هزینه آن از محل اعتبارات جاری است.

مراحل بودجه( سیکل بودجه)

1 – تهیه و تنظیم بودجه

2 – تصویب بودجه

3 – اجرای بودجه

4 – نظارت بودجه

اقدامات قبل از تهیه و تنظیم بودجه

الف) اقدام مقدماتی و تهیه گزارش اقتصادی ( معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی )

ب)بررسی اقتصادی ( شورای اقتصاد) که در شهریور ماه شروع می شود

ج) بخشنامه ها – ضوابط مالی – دستورالعمل ها و فرم ها

فرآیند تهیه و تنظیم بودجه

تهیه و تنظیم بودجه بعهده دولت و دستگاه اجرائی است. (قدرت سیاسی – چانه زنی)

1 – صدور بخشنامه و دستورالعمل ها ( امضاء رئیس جمهور)

2 – ارسال بخشنامه به دستگاههای اجرایی ( معاونت برنامه ریزی استانداری)

3 – تهیه و تنظیم بودجه و ارسال به استانداری (دستگاه اجرایی)

4 – تهیه پیش نویس لایحه بودجه (معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی )

5 – بررسی و تصویب لایحه بودجه (هیئت دولت)

6 – تقدیم لایحه بودجه به مجلس (رئیس جمهور)

لایحه بودجه: مهمترین مرحله اقتصادی است که در کشور صورت می گیرد تمام منابع – اهداف – مخارج – سیاستها – برنامه 5 ساله – 20 ساله - قانون اساسی مد نظر قرار می گیرد.

انواع لایحه:

1 – لایحه اصلاح بودجه (در صورتیکه آن تبصره های بودجه اکتفا نکند)

2 – لایحه موقت بودجه

3 – لایحه متمم بودجه

4 – لایحه تفریغ بودجه --- گزارش تفریغ بودجه مقایسه مصوبات قانون بودجه با عملکرد بودجه و باید دقیقا براساس مصوبات باشد.

تبصره های بودجه: اجازه قانونی پرداخت است که از طریق مجلس به دولت داده می شود. ( به اندازه ای به دولت اجازه داده می شود که نیازمند لایحه شوند)

بخشنامه بودجه

حاوی سیاست ها و خط مشی ها و راهنما در تهیه و تنظیم بودجه دستگاههای اجرایی می باشد پس از تصویب شورای اقتصاد و با امضاء رئیس جمهور به استانداری ها ابلاغ می شود و معاونت برنامه ریزی
استانداری ها بخشنامه را جهت تهیه بودجه پیشنهادی به کلیه دستگاههای اجرایی منعکس می نماید.

برای اینکه بتوان پیشنهاد های بودجه توسط دستگاههای اجرایی را جمع آوری تجزیه و تحلیل و مورد بررسی و تلفیق نهایی قرارداد همراه بخشنامه بودجه دستورالعمل هایی که منضم به فرمهای خاصی در جهت اخذ اطلاعات مالی و عملیاتی است در قالب مقرراتی که به ضوابط مالی ناظر به تهیه و تنظیم بودجه مشهور است در دو جلد یکی برای وزارتخانه ها – موسسات دولتی و نهادهای انقلابی و دستگاههایی که دارای فصل و برنامه هستند و دیگری برای شرکت های دولتی و موسسات انتفاعی وابسته به دولت و کلیه دستگاههای اجرایی که به طریق بازرگانی اداره می شود ارسال می گردد.

تهیه و تنظیم بودجه در دستگاههای اجرایی

با ارسال بخشنامه بودجه و فرمها و دستورالعمل های مربوطه کار بودجه نویسی در دستگاههای اجرایی باتوجه به مفاد بخشنامه آغاز می شود. دستگاههایی که بنحوی از بودجه کل کشور استفاده می نمایند بایستی ‌
پیش بینی نیازهای اعتباری خود را برای سال بعد باتوجه به برنامه ها و سیاست های تعیین شده و در قالب ارقام به معاونت برنامه ریزی استانداری ارسال نمایند دستگاههایی که امکان کسب درآمد دارند پیش بینی درآمد خود را نیز برای سال بعد ارائه می کنند. باتوجه به اینکه دستگاههای اجرایی بایستی در مهلت تعیین شده در بخشنامه بودجه پیشنهادی خود را تنظیم نمایند برای اینکه فرصت کافی برای پیش بینی و برآورد و ارسال بودجه داشته باشند لازم است تاریخ شروع اقدامات مربوط به تهیه بودجه به گونه ای محاسبه نمایند که تهیه بودجه از دقت کافی برخوردار گردد.

از این رو دستگاههای اجرایی باید قبل از دریافت بخشنامه اطلاعات لازم را جمع آوری نمایند تا به راحتی بتوانند باتوجه به سیاست ها و اولویت های مندرج در آن بودجه پیشنهادی خود را در فرم های مربوط تنظیم نمایند.

برآوردها در هر پایه از سلسله مراتب ضمن حرکت صعودی خود در داخل ترکیب سازمان نیز مورد تجدید نظر و اصلاح قرار می گیرند و با هم ترکیب می شود. زمانی که این برآوردها به عالی ترین سطح اجرایی می رسد در حقیقت اساس پیشنهاد های بودجه ای را تشکیل می دهد.

بدین ترتیب درخواست بودجه باید از کوچکترین واحد خدمت آغاز شود و در هر یک از سطوح مختلف مدیریت از طرفی درخواست های بودجه واحدهای پایین تر مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و از سوی دیگر
بودجه بررسی و تجدید نظر شده به سطح بالاتر پیشنهاد و از آن دفاع می شود.

با تقدیم لایحه بودجه توسط رئیس جمهور به رئیس مجلس شورای اسلامی فرآیند تهیه و تنظیم بودجه خاتمه می یابد.

ابلاغ بودجه

لایحه بودجه پس از تصویب مجلس به تایید شورای نگهبان حکم قانون بودجه را پیدا می کند و جهت اجرا از طرف مجلس شورای اسلامی به رئیس جمهور و از طریق ایشان به معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی و همچنین به کلیه دستگاههای اجرایی ابلاغ می شود.

مبادله موافقتنامه های جاری و عمرانی

ابلاغ اعتبارات دستگاهها که در بودجه کل کشور تصویب شده است فقط ارقام ریالی در قالب برنامه و یا فصل و یا ردیف ها نشان می دهد چون ارقام بایستی در عملیاتی مصرف شود که دستگاهها را به اهداف تعیین شده برساند بنابراین جهت هماهنگی و مشخص شدن دقیق عملیات اجرایی دستگاه در چهارچوب اهداف دولت موافقتنامه شرح عملیات بین دستگاه اجرایی و معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی در مرکز و یا استان مبادله می شود.

موافقتنامه: سندی است که به موجب آن دستگاه اجرایی از یک طرف تعهد می نماید که شرح عملیات موجود در آن را مراعات نماید و از طرف دیگر معاونت برنامه ریزی استانداری نیز متناسب پیشرفت امور نسبت به تخصیص اعتبار اقدام نماید.

تخصیص اعتبار مصوب

درآمدهای پیش بینی شده در بودجه کل کشور در طول سال به تدریج وصول و هزینه ها نیز باتوجه به
زمان – فصل و سایر عوامل در 12 ماه پرداخت می شود.

براساس اصل تقدم درآمدها بر هزینه ها اعتبارات سالانه دستگاهها در قالب یک ماهه یا 3 ماهه قسط بندی می شود که به آن تخصیص گویند.

هدف اصلی تخصیص اعتبار کنترل دقیق هزینه های دولت و سازمان های دولتی و ایجاد تعادل میان
دریافت ها و پرداخت های دولت می باشد.

مصرف اعتبار

در این مرحله مخارج دولت به مرحله عمل درمی آید مطابق قانون محاسبات عمومی مراحل تفضیلی اجرای بودجه یا مصرف اعتبارات در مراحل ذیل انجام می شود.

1 - تشخیص(رئیس دستگاه اجرایی)

2 – تامین اعتبار

3 – تعهد

4 – تسجیل

5 – حواله

6 – درخواست وجه (ذیحساب)

7 – هزینه ها

نظارت بودجه

1 – نظارت و کنترل درونی الف) بوسیله معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی (قوه مجریه) ب) وزارت اقتصاد و دارایی از 2 طریق اعمال می شود 1 – نظارت مالی الف)از طریق ذیحساب ب)از طریق خزانه 2 – نظارت عملیاتی الف)از طریق گزارش توجیهی ب) از طریق تخصیص اعتبار

2 – نظارت و کنترل بیرونی : دیوان محاسبات کشور (قوه مقننه)

نظارت قضایی : نظارت حین خرج (دیوان محاسبات کشور) نسبت به لایحه تفریغ بودجه براساس عملکرد یکساله دولت عمل می کند.

نظارت پارلمانی الف) نظارت سیاسی ب) نظارت پارلمانی (صرف خود مجلس)

روشهای پیش بینی بودجه

بودجه یک برنامه است و بودجه نویسی یک برنامه ریزی برای آینده است.

1 – روش سال قبل: عملکرد درآمدها در سال قبل

2 – روش حد متوسط 3 الی 5 سال درآمدهای قطعی شده

3 – روش محاسبه مستقیم : با کار کارشناسی پیش بینی انجام می شود

4 – سنجیده منظم: روش های خاص (ماتریس)

روشهای برآورد هزینه

1 – روش متداول معمولی – عادی – سنتی (براساس فصل و برنامه)

2 – روش افزایشی: هر نوع متغیری که بر نرخ اثر می گذارد مثل تورم

3 – روش برنامه ای : براساس وظیفه و فعالیت و طرح برآورد صورت می گیرد (قیمت تمام شده)

4 – روش عملیاتی: براساس وظیفه برنامه – فعالیت – پروژه

5 – روش بر مبنای صفر : به سالهای گذشته کاری نداریم شروع آن از صفر است ابتدا به ساکن بررسی می شود

بودجه بندی فرآیندی مستمر است كه اركان و عناصر آن در بیش تر كشورها تقریبا با یكدیگر شباهت دارند، این وجه تشابه مراحل اساسی بودجه از تهیه و تنظیم تا اجرای آن است. روش هایی كه در این مراحل اعمال می شود به لحاظ هدف یكی بوده، ولی كیفیت به كار گرفتن آن ها ممكن است كم و بیش فرق كند.
بودجه از چهار مرحله تشكیل می شود كه در مجموع این چهار مرحله را سیكل بودجه ای نامیده اند؛ این چهار مرحله عبارتند از:
1- تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه (بودجه پیشنهادی)
2- تصویب بودجه (بودجه مصوب)
3- اجرای بودجه (بودجه تخصیصی)
4- نظارت و كنترل بودجه (تفریغ بودجه)
دولت ها عموما برای تنظیم بودجه، نخست برآوردهای درآمد و هزینه را برای دوره آینده پیش بینی می كنند; سپس از مجموع این برآوردها و تطبیق آن ها با اطلاعات و مفروضات جمع آوری شده، بودجه پیشنهادی را تهیه و تنظیم می كنند و پس از تصویب مراجع صلاحیت دار، برای اجرا آماده می كنند. آن ها روش ها و تدابیر لازم را برای حسن اجرای بودجه به كار می بندند و عمل نظارت به صورت بررسی نتیجه عملیات انجام می گیرد تا به این وسیله از برخورد مسایل و بروز مشكلات جلوگیری شود.
تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه (بودجه پیشنهادی)
در مرحله تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه، هدف ها و سیاست های كلی دولت در تنظیم بودجه سالانه كه توسط شورای اقتصاد تنظیم می شود، از طریق بخشنامه بودجه از سوی رییس جمهور به تمامی دستگاه های دولتی ابلاغ می شود. دستگاه های دولتی، بودجه یك سال آینده خود را در قالب اهداف و خط مشی تعیین شده و با رعایت دستورالعمل سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور (معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری) تنظیم و پیشنهاد می كنند. سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور (معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری) پس از بررسی های لازم و با توجه به اولویت ها و میزان درآمدهای پیش بینی شده، بودجه دستگاه های دولتی را پس از انجام تعدیل لازم در لایحه بودجه كل كشور منظور و برای بررسی به شورای اقتصاد و هیات وزیران تسلیم می كند. هیات وزیران لایحه بودجه را مورد بررسی قرار داده و پس از تایید در مهلت قانونی به مجلس شورای اسلامی تقدیم می كند. رییس جمهور هنگام تقدیم بودجه ضمن گزارش مشروحی، رئوس برنامه های دولت را به اطلاع نمایندگان مجلس می رساند.
لایحه بودجه از نظر شکلی مشتمل بر یک ماده واحده و چندین تبصره است و معمولا همراه با اطلاعات زیر به امضای رئیس جمهور می رسد و به مجلس شورای اسلامی تقدیم می شود:
1- مقدمه بودجه شامل توضیحات لازم درباره لایحه بودجه پیشنهادی و آثار و نتایج آن.
2- درامدهای وصول شده و هزینه های انجام شده در سال مالی قبل.
3- پیش بینی درامدها و براورد هزینه های سال جاری.
4- هرنوع اطلاعات دیگری که ضرورت تشخیص داده شود.
تصویب بودجه (بودجه مصوب)
در مرحله تصویب بودجه نظارت و رسیدگی قوه مقننه بر بودجه عمومی كه حاوی تمامی برنامه ها، طرح ها و فعالیت های قوه مجریه در سال آتی است، انجام می گیرد.
لایحه بودجه در كمیسیون های تخصصی مجلس مورد بررسی قرار گرفته و سپس كمیسیون تلفیق که مسوولیت رسیدگی نهایی را برعهده دارد، باید ظرف 15 روز گزارش کمیسیون های تخصصی را بررسی کرده و گزارش نهایی خود را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کند. پس از تصویب بودجه در مجلس شورای اسلامی، موضوع برای اظهارنظر به شورای نگهبان ارسال می شود. نكته مهم در این مرحله این است كه هدف، تصویب اعداد و ارقام نیست، بلكه منظور اصلی، رسیدگی به سیاست ها و برنامه های دولت است كه با توجیهات اقتصادی، اجتماعی و... همراه است و به صورت اعداد و ارقام تجلی یافته است.
مقایسه تصویب بودجه و سایر قوانین:
1- تفویض اختیار: اصولا مجلس حق تفویض اختیار قانونگذاری ندارد جز در موارد ضروری و به کمیسیون های داخل مجلس که در این صورت مصوبات کمیسیون های مزبور برای مدتی که مجلس تعیین می کند، آزمایشی است و تصویب نهایی آنها با مجلس است و یا در خصوص اساسنامه سازمان ها و شرکت های دولتی یا وابسته به دولت به کمیسیون های داخلی یا دولت که در این صورت مصوبات آنها دایمی است. مجلس نمی تواند تصویب موقت لایحه بودجه را بر عهده کمیسیون گذارد هر چند که ضرورت ایجاب کند بلکه باید در جلسات علنی مجلس مطرح و مورد رسیدگی قرار گیرد.
2- محدودیت در اصلاح و تعدیل بودجه: طرح های قانونی و پیشنهادها و اصلاحاتی که نمایندگان در خصوص لوایح قانونی می کنند و به تقلیل درامد عمومی یا افزایش هزینه های عمومی می انجامد، در صورتی قابل طرح در مجلس است که در آن طریق جبران کاهش درامد یا تامین هزینه جدید نیز معلوم باشد.
3- مهلت زمانی مجلس برای تصویب بودجه: در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و سایر قوانین موضوعه هر چند صراحتی وجود ندارد ولی با توجه به ماهیت بودجه و پیش بینی مدت زمان برای اظهارنظر کمیسیون ها و نمایندگان در مجلس بایدگفت که مجلس نیز به نوعی دارای محدودیت زمانی در تصویب بودجه است.
4- یک شوری بودن: بر اساس ماده 224 آئین نامه داخلی مجلس، لایحه بودجه سالانه کشور یک شوری است. در حالی که اصولا لوایح و طرح های قانونی عادی دو شوری هستند مگر اینکه برای آنها تقاضای فوریت شود. دلیل این امر هم محدودیت زمانی مجلس برای تصویب بودجه است.
5- بررسی در کمیسیون تلفیق: مجلس دارای کمیسیون های تخصصی است و هر طرح و لایحه قانونی با توجه به موضوع به یکی از کمیسیون های مزبور ارجاع می گردد. ولی لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق که با حضور دو نماینده از هر کمیسیون تخصصی و تمام اعضای کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات تشکیل می شود، مورد بررسی قرار می گیرد.
6- مشارکت همه کمیسیون های تخصصی در بررسی لایحه بودجه: اصولا لوایح و طرح های قانونی بر اساس موضوع به یکی از کمیسیون های تخصصی به عنوان کمیسیون اصلی و یک یا چند کمیسیون تخصصی دیگر به عنوان کمیسیون های فرعی ارجاع می شود. در صورتی که در لایحه بودجه کل کشور، همه کمیسیون های تخصصی علاوه بر داشتن نماینده در کمیسیون تلفیق، بخش های مربوط به خود را در لایحه بودجه بررسی می کنند.
7- مدت زمان مذاکره نمایندگان و بررسی لایحه: آیین نامه داخلی مجلس مدت زمان بیشتری را نسبت به زمان سایر طرح ها و لوایح و موضوعات (به جز بررسی و رای اعتماد به وزیران) برای مذاکره نمایندگان در جلسات علنی مجلس پیش بینی کرده است.
8- فعالیت غیرعادی مجلس: بر اساس ماده 225 آئین نامه داخلی مجلس، هنگام طرح لایحه بودجه در مجلس، جلسات باید بلاانقطاع در کلیه ایام هفته غیر از جمعه و تعطیلات رسمی ، حداقل روزی 4 ساعت منعقد گردد و تا تا موقعی که شور و مذاکره پایان نیافته باشد و رای مجلس اخذ نشده باشد، از دستور مجلس خارج نمی شود و هیچ لایحه و طرح دیگر نمی تواند مطرح باشد مگر لایحه یک یا چند دوازدهم بودجه در صورت ضرورت.

اجرای بودجه (بودجه تخصیصی)
اجرای بودجه؛ تمامی مراحلی را شامل می شود كه جهت وصول درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار از یك طرف و مصرف اعتبارات پیش بینی شده و مصوب از طرف دیگر به مورد اجرا گذاشته می شود. اجرای بودجه، شامل تحقق ارقام پیش بینی شده در بودجه مصوب و به عبارتی دیگر، وصول درآمدها و پرداخت هزینه ها برای نیل به مقاصد و اهداف معین طبق قوانین و مقررات مربوط است. در مرحله اجرا، بودجه خود دارای مراحل فرعی دیگری است.
مراحل تفضیلی اجرای بودجه:
1- تشخیص: تعیین و انتخاب کالاها و خدمات و سایر پرداخت هایی که تحصیل یا انجام آن برای نیل به اجرای برنامه های دستگاه های اجرایی ضروری است. اختیار و مسئولیت تشخیص بر عهده وزیر یا رئیس موسسه است و قابل تفویض می باشد.
2- تامین اعتبار: عبارت است از اختصاص دادن تمام یا قسمتی از اعتبار مصوب برای هزینه معین. مسئولیت تامین اعتبار به عهده ذیحساب است. ذیحساب ماموری است که به موجب حکم وزارت امور اقتصاد و دارایی از بین مستخدمین رسمی واجد صلاحیت به منظور اعمال نظارت و تامین هماهنگی لازم در اجرای مقررات مالی و محاسباتی در وزارتخانه ها، موسسات و شرکت های دولتی و دستگاه های اجرایی محلی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی به این سمت محسوب می شود و انجام وظایف زیر را به عهده دارد:
الف- نظارت بر امور مالی و محاسباتی و نگهداری و تنظیم حساب ها بر طبق قانون و ضوابط و مقررات مربوط و صحت و سلامت آنها.
ب- نظارت بر حفظ اسناد و دفاتر مالی.
ج- نگهداری و تحویل و تحول وجوه و سپرده ها و اوراق بهادار.
د- نگهداری حساب اموال دولتی و نظارت بر اموال مذکور.
3- تعهد: عبارت است از ایجاد دین بر ذمه دولت ناشی از:
الف- تحویل کالا یا انجام خدمت.
ب- اجرای قراردادهایی که با رعایت قوانین و مقررات منعقد می شود.
ج- احکام صادره از مراجع قانونی و ذیصلاح
د- پیوستن به قراردادهای بین المللی و عضویت در سازمان ها یا مجامع بین المللی با اجازه قانون.
اختیار و مسئولیت تشخیص بر عهده وزیر یا رئیس موسسه است و قابل تفویض می باشد.
4- تسجیل: عبارت است از تعیین میزان بدهی قابل پرداخت به موجب اسناد و مدارک اثبات کننده بدهی. اختیار و مسئولیت تشخیص بر عهده وزیر یا رئیس موسسه است و قابل تفویض می باشد.
5- حواله: اجازه است که کتبا توسط مقامات مجاز برای تادیه تعهدات و بدهی های قابل پرداخت از محل اعتبارات مربوطه در وجه ذینفع صادر می شود. اختیار و مسئولیت تشخیص بر عهده وزیر یا رئیس موسسه است و قابل تفویض می باشد.
6- درخواست وجه: سندی است که ذیحساب برای دریافت وجه به منظور پرداخت حواله های صادر شده و سایر پرداخت هایی که به موجب قانون از محل وجوه متمرکز در خزانه مجاز باشد، حسب مورد از محل اعتبارات و یا وجوه مربوط عهده خزانه در مرکز یا عهده نمایندگی خزانه در استان در وجه حساب بانکی پرداخت دستگاه اجرایی ذیربط صادر می کند.
7- هزینه: عبارت است از پرداخت هایی که به طور قطعی به ذینفع در قبال تعهد یا تحت عنوان کمک یا عناوین مشابه با رعایت قوانین و مقررات مربوط انجام پذیرد.
نظارت و كنترل بودجه (تفریغ بودجه)
نظارت بر بودجه از جهت صحت عملیات اجرایی و انطباق آن با هدف ها و برنامه ها نقش مهمی دارد، چون بودجه ماموریتی است كه از طرف قوه مقننه به دولت محول شده است. باید به نحوی از درستی انجام این ماموریت آگاهی یابد. نظارتی كه مجلس در آغاز توسط دیوان محاسبات به طور غیرمستقیم و سپس با رسیدگی به گزارش تفریغ بودجه به صورت مستقیم انجام می دهد در پی این منظور است كه روی هم نظارت قضایی و نظارت پارلمانی را پدید می آورد. از طرف دیگر دستگاه دولت نیز به سبب وسعت فراوانی كه دارد باید اطمینان یابد كه آن چه در درونش و توسط اعضایش صورت می پذیرد در جهت هدف های برنامه است. این احتیاج نیز لزوم نظارت اداری و عملیاتی را كه دولت خودش بر خودش و بر كاركنانش به عهده دارد، مطرح می سازد.
مراحل نظارت بر اجرای بودجه
1- نظارت اداری: نظارت اداری به وسیله سازمان های قوه مجریه انجام می گیرد و می توان گفت که نوعی نظارت درون سازمانی در درون قوه مجریه است. نظارت اداری بر اجرای بودجه علاوه بر این که از سوی مقامات و متصدیان مربوط در هر سازمان و تشکیلات اداری در مراحل مختلف اجرای بودجه صورت می گیرد، عمدتا به وسیله سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و وزارت امور اقتصاد و دارایی انجام می شود.
2- نظارت قضایی:
• نظارت سازمان بازرسی کل کشور: به موجب اصل 174 قانون اساسی بر اساس حق نظارت قوه قضائیه نسبت به حسن جریان امور و اجرای صحیح قوانین در دستگاه های اداری، سازمانی به نام سازمان بازرسی کل کشور زیر نظر رئیس قوه قضائیه تشکیل می گردد. سازمان بازرسی کل کشور به عنوان یک نهاد قضائی بر اجرای صحیح قوانین از جمله قانون بودجه کل کشور در سازمان های اداری نظارت می کند و قانون گذار نیز بر این بازرسی ضمانت های اجرایی مقرر نموده است.
• نظارت دیوان محاسبات کشور: به موجب اصل 55 قانون اساسی، دیوان محاسبات به کلیه حساب های وزارتخانه ها، موسسات، شرکت های دولتی و سایر دستگاه هایی که به نحوی از بودجه کل کشور استفاده می کنند، به ترتیبی که در قانون آمده رسیدگی می نماید که هیچ هزینه های از اعتبار مصوب خود تجاوز نکرده و هر وجهی در محل خود به مصرف رسیده باشد. دیوان محاسبات حساب ها و اسناد و مدارک مربوط را برابر قانون جمع آوری و گزارش تفریغ بودجه هر سال را به انضمام نظرات خود به مجلس شورای اسلامی تسلیم می نماید.
3- نظارت پارلمانی
• نظارت در جریان اجرای بودجه: از دو طریق صورت می گیرد:
الف-از طریق تذکر، سوال و استیضاح، تحقیق و تفحص
ب- از طریق گزارش های دریافتی
• نظارت بعد از اجرای بودجه: این نظارت پس از دریافت گزارش تفریغ بودجه هر سال از دیوان محسابت کشور و بررسی آن توسط مجلس صورت می پذیرد. دیوان محاسبات کشور سالانه با بررسی حساب‌ها و اسناد مربوط به دستگاه‌های دولتی گزارش تفریغ بودجه را تهیه می‌کند که در آن نحوه و میزان هزینه سازمان‌ها، پروژه‌ها و پیشرفت آنها بر اساس لایحه بودجه مشخص است. تفریغ بودجه نتیجهٔ نهایی نظارت بعد از خرج است. تفریغ بودجه یک نوع حسابرسی کلی عملیات مالی دولت است. تفریغ بودجه نشانگر درجهٔ تطبیق یا عدم تطابق عملیات انجام شده توسط دولت بر مبنای محاسبات پیش بینی شده‌است. تفریغ بودجه نظارت قوهٔ مقننه نسبت به دخل و خرج کشو

تهیه و تنظیم بودجه در دستگاههای اجرایی

مطالب مشابه :

مبانی مدیریت مالی .سهام

مبنای حسابداری تعهدی و استفاده از این مبنا

ضوابط اجرایی قانون بودجه سال 93 کل کشور

تهیه و تنظیم بودجه در دستگاههای اجرایی

درس حسابداری دولتی

حسابداری دولتی 2