برنامه ریزی رشد هوشمند شهری

تصمیمات در باره توسعه جامعه و شهرها ، بر تعدادی زیادی عوامل و مسایل روزمره زندگی مردم از جمله ؛ خانه ها ، سلامتی ، مدرسه و درس بچه ها ، پرداخت عوارض و مالیات ، تعامل و روابط ، محیط طبیعی اطراف ، رشد اقتصادی جامعه و فرصت های دستیابی به اهداف و آرمانها افراد اثر دارد .

در اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ، سیاست مداران و مدیران اجرایی در سراسر کشور با کاربرد استراتژی های نوین ، درجهت توسعه گام برمیدارند و در حفظ سرزمین های و محیط طبیعی ، حفظ منابع آب و کیفیت هوا تلاش می کنند و در جهت بازسازی زمین ها و استفاده بهینه از آنها سعی وافر دارند .

محافظت از منابع شهری و سرمایه گذاری دوباره در بازسازی ساختارهای آنها و حفظ آثار باستانی ، طراحی محله های جدید به نحوی که فروشگاهها ادارات ، مدارس ، مکانهای مذهبی ، پارکها و سایر امکانات نزدیک به منازل باشند و ساکنین برای پیاده روی ، دوچرخه سواری ، دستیابی به مراکز حمل و نقل عمومی یا رانندگی با خودرو ، حق انتخاب داشته باشند .

با تامین خانه های مسکونی با تنوع لازم و با حد واندازه و هزینه های متفاوت ، موجب می گردد که افراد مسن در خانه های مورد علاقه خود سکنا گزینند ، افراد جوان، سریعتر اولین خانه شخصی را تامین نمایند ، و خانواده ها در کلیه مراحل زندگی خانه ای ایمن و درحد احتیاجات خانواده بدست آورند .

● منطق برنامه رشد هوشمند

رشد هوشمند یک گزینه در مقابل گسترش حومه شهری ، فشردگی ترافیک ، منازل وهمسایگان بدون ارتباط و اضمحلال حومه های شهر است . اصول و مبانی این تفکر با فرضیات برنامه ریزی سنتی مانند ارزش دادن به منازل یکسان و آپارتمانی و کاربرد خودروی شخصی در همه سطح شهر ، در چالش و تضاد است .و چند منطقی کلی را در نظر دارد :

▪ اقتصاد

در دنیای امروزی شهرداران شهرها ، گروه های سرمایه گذار در مسایل شهری ، و اشخاص سرمایه گذار ، برنامه رشد هوشمند را به عنوان ابزاری مفید برای بازسازی شهر میدانند . استقرار افراد نزدیک همدیگر ، محل کار نزدیک ، محل خرید با فاصله کم ، هزینه های سفر و تشکیلات بنیادی حمل ونقل را کاهش میدهد . گاهی اوقات تصمیم گیرندگان سیاسی برای تغییر کاربری زمین ها تلاش می کنند و حتی ممکن است نیازهای قانونی را نیز مرتفع نمایند .

برنامه رشد هوشمند بجای نگاه صرفا به منافع کوتاه مدت ، هزینه های اقتصادی کلان بلند مدت را در نظر می گیرد . کارشناسان برای ارزیابی منافع اغلب هزینه دوره زندگی را تجزیه و تحلیل می کنند ، درحالی که سرمایه گذاران و خریداران ملک، ممکن است حداقل سود را دنبال کنند .

▪ آب و هوا

براساس پروتکل کیوتو ، تعدادی از کشورها و شهرداران شهرهای بزرگ متعهد شده اند که در جهت بهبود شرایط آب و هوایی اقداماتی انجام دهند تا از تولید گازهای گلخانه ای و میزان آلودگی هوا کاسته شود . این امر با برنامه ریزی رشد هوشمند محقق میگردد .

▪ حفظ محیط زیست

در بسیاری از شهرهای دنیا با برنامه ریزی رشد هوشمند و ایجاد کمر بند سبز و نگهداری طبیعت اطراف شهرهای بزرگ ، در جهت حفظ محیط زیست ، سعی و تلاش دارند .

▪ بهداشت عمومی

با برنامه های توسعه و گذر از مراحل گسترش زنگی کیفی برای عموم ، می توان با اجرای برنامه رشد هوشمند ، کیفیت زنگی کلیه ساکنان شهر را بهبود بخشید و سلامت و بهداشت عمومی بهتر کرد و زندگی با آلودگی کمتر را تشویق نمود .

● اصول کلی برنامه ریزی رشد هوشمند

براساس تجارب کشورهایی که از بیرنامه ریزی رشد هوشمند برای اصلاح یا توسعه محله ها و شهرهای سود برده اند ، برنامه ریزی رشد هوشمند از ده اصل پیروی میکند:

1) استفاده چند گانه از زمین

2) سود بردن از طراحی منازل به صورت مجموعه

3) ایجاد منازل متفاوت با فرصت و قدرت انتخاب برای افراد

4) ایجاد مسیرهایی محله ها به نحوی که ساکنین بتوانند پیاده روی کنند.

5) محودود کردن احساس موقتی و گذرا بودن افراد در شهرها و ایجاد جذابیت اجتماعی و احساس تعلق به شهر و محله .

6) حفظ فضاهای آزاد ، مزارع ، زیبایی های طبیعی و محیط زیست پایدار.

7) توسعه و تکامل محله ها ، جامعه و شهر موجود .

8) فراهم کردن تنوع و امکان حق انتخاب در حمل و نقل شهری

9) اتخاذ تصمیمات توسعه ای با پیش بینی مناسب و مشخص کردن اثرات هزینه .

10) تشویق مقامات ، سازمانهای مسیول مدیریت شهری و سرمایه گذاران برای مشارکت در اتخاذ تصمیمات توسعه شهری .

رعایت اصول دهگانه فوق در برنامه ریزی رشد هوشمند و مدیریت جوامع شهری موجب ایجاد رفاه و آسایش در زندگی افراد جامعه خواهد شد .

● مفاهیم اصلی در برنامه ریزی رشد هوشمند

در برنامه ریزی رشد هوشمند چند مفهوم کلی مد نظر سیاست گذاران مسایل شهری و شهرداران قرار می گیرد .

▪ محله قابل زندگی : محله باید برای افراد محله طراحی گردد و توسعه یابد نه برای خودروها . این امر مستلزم تغییر در جانمایی محله و ارتقا وضعیت موجود است . در مقیاس محله ، محله های با طراحی و تفکر زندگی محور که دسترسی به فروشگاهها ، رستورانها ، وجود موسسات وادارات دولتی که دسترسی به آنها با پیاده روی یا دوچرخه سواری امکان پذیر باشد . در این نوع طراحی ، محله های مناسب زندگی تشکیل شده از خیابان های سراسری و نه خیابان های بن بست که پیاده روها برای افراد به راحتی قابل حرکت است و مغازه ها در کنار خیابان قرار دارند و شرکتها و موسسات در طبقات بالای فروشگاهها استقرار دارند . در این طراحی ، حرکت ساکنین محله را آسان تر میشود و خیابان شلوغ نخواهد شد . محله های مناسب زندگی همچنین شامل مرکز اصلی خرید ، که در منطقه ای فشرده است و در آن مکان های مذهبی ، کتابخانه ، اداره پست و مخابرات ، شهرداری یا مدیریت محله که کلا با سازمانهای خصوصی ادغام شده است .

▪ مجاورت و نزدیکی با طبیعت : نزدیکی با طبیعت و مناظر طبیعی برای اکثر افراد امری حیاتی است ، و این موضوع در تقابل با توسعه شهری نیست . ایجاد مسیرهای سبز و حفظ مزارع و کشتزار های کوچک در محدوه شهر و ایجاد امکان دسترسی آسان به طبیعت از جمله مراحل برنامه ریزی است . در نظر گرفتن زمینهای مولد کشاورزی ، محیط هایی با در نظر گرفتن حیاط وحش به صورت طبیعی ، و محیط های حفاظت شده در حواشی شهر بخشی از برنامه ریزی رشد است .

▪ حمل و نقل عمومی آسان : حمل و نقل آسان از مرکز و حومه شهر نیاز به حمایت دارد . برای رفت و آمد به حومه های شهر ، مراکز خرید ، پارکها ، مکانها ورزش در حومه و داخل شهر ، نیاز به مرکز و وسایل حمل و نقل ارزان و راحت برای ساکنان شهر را دارد که در یک برنامه ریزی بلند مدت رشد هوشمند قابل طراحی و اجرا می باشد .

▪ احیا بخش های قدیمی و ایجاد مراکز تجاری : نوسازی و بهسازی ساختارهای قدیمی و مراکز صنعتی و نظامی داخل بافت شهر و تدوین برنامه های ایجاد فضاهای مسکونی نزدیک مراکز کار وکسب بخشی از برنامه ریزی تکاملی است .

▪ تعیین محدوده شهری : مشخص کردن مرز و حدود توسعه شهری برای دوره ای بلند مدت الزام برنامه ریزی توسعه شهری است . تعیین حدود توسعه شهری برای دوره 20 تا 30 ساله ، طراحی مرحله ای گسترش شهر براساس اصول و مبانی برنامه ریزی را امکان پذیر می سازد .

▪ دیدگاه بلند مدت : برای توسعه شهری معمولا باید دوره ای بلند مدت و در حدود 50 سال را در نظر گرفت . برای توسعه مکانهای شهری و استفاده بهینه از زمین ها و فضا های شهری با توجه رشد جمعیت و ترکیب جمعیتی برنامه بلند مدت که به صورت تدریجی اجرایی میگردد ضرورت دارد . همچنین برای برنامه ریزی منازل مسکونی ، حفظ منابع طبیعی ، دفع یا بازیابی زباله ، حفظ کیفیت آب و هوای شهر و سایر مسایل و مشکلات شهری ، داشتن دیدگاه بلند مدت برنامه ریزی نیاز جامعه و مدیران شهری است .

● وضعیت موجود

شکل گیری ، توسعه و تکامل شهر ها و محل ها اسکان انسان ها ، روند طولانی و بلند مدتی داشته است . در کشورهای غربی و توسعه یافته از ده ها سال پیش در باره احداث شهر های جدید نوعی پیش بینی و برنامه ریزی وجود داشت ولی در بسیاری از کشورهای توسعه نیافته و درحال توسعه برای احداث یا توسعه شهرها تقریبا هیچگونه برنامه ریزی مدونی اعمال نمی شده است .

در کشور ما نیز از چند دهه پیش نهاد و تشکیلات بنام بلدیه یا شهرداری و وزارت مسکن ایجاد و تاسیس شد که مسیولیت مدیریت شهری را به عهده داشته است . در چند سال گذشته به دلیل افزایش جمعیت و مهاجرت از استانهای مجاور با کشور عراق ( بدلیل جنگ تحمیلی ) به سوی شهر های استان تهران و سایر شهرهای واقع در مرکز ایران ، فکر ایجاد شهرهای اقماری شکل گرفت و چند شهر اقماری در اطراف تهران و بعضی شهرهای بزرگ دیگر بوجود آمد .

از زمان پدیده حاشیه نشینی در اطراف شهرهای بزرگ که در رژیم گذشته آغاز شد ، متاسفانه مسیولین مدیریت شهری وقت ، به ایجاد و گسترش این پدیده ها زشت و ناموزون توجه ننموده و در بعضی موارد به صورت خیانت به جامعه در آمد که هنوز بعد از سالیان متمادی ، با وجود پرداخت هزینه های هنگفت مالی ، انسانی و اجتماعی ، آثار این خرابکاری از پیکره شهرها زدوده نشده است . ( زور آباد حاشیه شهرها که درحال حاضر در بعضی مناطق در وسط شهر واقع است ) .

حتی در برنامه ریزی ایجاد شهرهای اقماری جدید نیز معیارهای رشد هوشمند شهری به صورت کامل مد نظر قرار نگرفته است . ( در شهرک های جدید ، با آنکه اغلب در زمین های مسطح ایجاد می شوند - ، فضا برای پیاده روی ، دوچرخه سواری ، فضای مناسب ورزشی ، محیط مناسب برای تعامل خانواده ها ، بوستانها و فضای سبز ، تمرکز موسسات و ادارات دولتی ، دسترسی آسان به وسایل نقلیه عمومی و بعضی موارد دیگر ، توجه کافی نشده یا نادیده گرفته شده است ).

در شهرهای بزرگ بعضی اصول اولیه شهرسازی رعایت نشده و متاسفانه هنوز هم به همان روال غلط گذشته است ، به طور مثال ، با کمال تعجب ! در بسیاری از کوچه های محله ها ، موضوع پیاده رو سازی به امان خدا رها شده است ، و سطح پیاده رو را شهرداری و عمران شهری تعیین نمی کند ، بلکه مالکین سازندگان ساختمان ها ، سطح پیاده روها را به دلخواه تعیین می نمایند ( برجسته با لبه های عمودی ، برجسته با شیب به دوسمت ، پایین تراز سطح معمول ، با شیب کم و زیاد به سمت پارکینک ، با شیب به سوی جوی خیابان ، با شیب به سه طرف ، دارای پله در مسیر عبور و در ارتفاع های مختلف که در بعضی موارد قابل عبور هم نیست - ، با انواع متفاوت پوشش ) . (( مجسم کنید وضعیت و احوال نابینایان ، معلولین ، پیران و بچه ها را )) .

● نتیجه گیری

برنامه ریزی بلند مدت برای عمران و توسعه شهرها با در نظر گرفتن همه جوانب پیش گفته یک ضرورت است بنابراین بر همه مقامات و مسیولین سیاست گذار و تصمیم گیر در مدیریت شهری ، فرضی واجب است که با استفاده از متخصصین و کارشناسان معماری و شهرسازی و بهره گیری از فنآوری های مدرن ، برنامه ای جامع و بنیادی برای ایجاد ، توسعه ، تکامل و رشد هوشمند شهرها تهیه و اجرا نمایند به نحوی که نیازهای افراد جامعه تامین شود و فضایی ایجاد شود که خدمت رسانی به همه ساکنان شهر به سهولت امکان پذیر باشد تا بدین ترتیب از هدر رفته هزینه های هنگفت شهرسازی و نوسازی شهری جلوگیری به عمل آید

برنامه ریزی رشد هوشمند شهری

مطالب مشابه :

برنامه ریزی رشد هوشمند شهری

تخته هوشمند (برد هوشمند) چیست؟

مراحل رشد دانه

مدل سه هفت رشد و مديريت نوين

مدارس هوشمند

مدارس هوشمند

بردار رشد و ماتریس انسف

هوشمند سازی مدارس باعث رشد خلاقیت در بین دانش آموزان می شود