کربلا

کربلا شهري در هشتاد کيلومتري نجف و صد کيلومتري بغداد است

شهر کربلا مدفن حضرت امام حسين(ع) در هشت‌فرسخي شمال‌غربي کوفه واقع است و در محل همين شهر است که حسين‌بن‌علي نواده پيغمبر اسلام در سال ?? هجري با تقريباً جميع ياران و خويشان خود در آنجا کشته‌شد.اين محل تا قبل از واقعه طف در سال ?? هجري زمين مزروعي ناهواري بوده‌است و بعد از اين واقعه تاريخي شهرت روزافزوني به خود گرفته و توجه مسلمانان به ويژه شيعيان را به خود جلب نموده‌است. در اين شهر چندين مکان مقدس وجود ‌دارد اما دو عتبه متبرکه آن در طول تاريخ اهميت و جذابيت بيشتري داشته‌است. حرم امام حسين(ع) و برادر ايشان ابوالفضل(ع) که در فاصله 300 متري از آن قرار‌گرفته‌است و اصولاً هر شخصيتي که در تاريخ به حرم امام حسين(ع) توجه و عنايت داشته و آن را بازسازي نموده‌است.

تاريخ بنياد نهادن مرقد امام(ع) به همان روزهاي شهادت حضرت باز مي‌گردد. در کتاب «کامل الزياره» آورده است: «کساني که امام حسين(ع) را به خاک سپردند براي مرقد او نشاني نهادند و علامتي برپاساختند که هيچ از ميان نرود».

شيخ مفيد روايت کرده‌است که روز عاشورا با جمعه 21 مهر ماه سال 59 شمسي مصادف بود. جنگ دو ساعتي پس از طلوع آفتاب آغازشد و تا هشت و نيم ساعت پس از طلوع آفتاب ادامه يافت.
اگر عاشوراي حسيني 21روز گذشته از «ميزان» رخ داده باشد با ماه ايلول شرقي برابري خواهد‌کرد.
{علاوه بر تقويم رومي که اکنون در عراق متداول است و امروزه بر ماه‌هاي ميلادي انطباق دارد، تقويم ديگري نيز وجود داشته که ?? روز از تقويم امروزين رومي و متداول در عراق عقب‌تر است بر اي اساس، از دهم اکتبر( تشرين اول) در تقويم متداول رومي سيزده روز که به عقب‌ برگرديم به بيست‌و‌هفتم ايلول شرقي در تقويم رومي شرقي خواهيم رسيد. ماه ايلول در تقويم امروزي رومي، با ماه سپتامبر برابري مي‌کند.}

اولين بنايي که بر روي قبر مطهر ساخته مي‌شود متعلق به زمان اموييان است که به احتمال بيشتر اين بنا توسط مختاربن‌ابي‌عبيده‌ثقفي ساخته‌شده که بقعه‌اي برفراز قبر مطهر بنا نمود. اين بقعه درزمان هارون‌الزشيد ويران‌شد. اما فرزندش مأمون که در سال 198 ق./814م. به اريکه قدرت دست‌يافت در پي يافتن مشروعيت براي خلافت خود و جلب قلوب شيعيان به اماکن مقدس عراق و در رأس آن کربلا توجه نمود و دومين عمارت بر روي قلب مطهر ساخته‌شد متوکل، خليفه عباسي 247- 232ق. /862-842م. که با اهل‌بيت عداوت بسير داشت در سال 236 هجري دستور داد تا آستانه مطهر امام حسين (ع) را ويران ساختند.

«متوکل بگفت تا قبر حسين‌بن علي را ويران کنند و منزل‌ها و خانه‌هاي اطراف آن را نيز ويران کنند و خيش ‌بزنند و بذر بپاشند و آبياري کنند و مردم را از رفتن به نزد آن ممنوع دارند». اما پس از مرگش توسط فرزندش منتصر تا حد زيادي بازسازي‌شد. منتصر فرزند متوکل سومين بنا را بر حرم امام حسين (ع) ساخت و مناره بلندي که نخستين مناره بر مرقد امام حسين (ع) بود را براي راهنمايي زائران و به عنوان نشاني در آستانه ساخته و اموال زيادي ميان شيعيان تقسيم نمود.
بناهايي که تا اين زمان ساخته‌شده‌بود همه ساده و سطحي بودند زيرا که از نظر خلفاي عباسي اين بنا‌ها نبايد بيانگر حقانيت و مظلوميت آل علي (ع) باشد و حتي سقف حرم د رسال 237 هجري فرو‌ريخت. با قدرت يافتن علويان در طبرستان محمدبن‌زيد‌علوي،دائي صغير در سال 283ق./896م. براي حرم مطهر قبه عالي و دو ايوان بنا نود.

او همچنين اطراف حائر را ديوار بلندي کشيد و آنقدر که مي‌توانست در آبادي شهر و احسان نسبت به شيعيان و ساکنان آن کوشيد.

با قدرت‌يافتن آلبويه کار شيعيان بالا گرفت. عضدالدوله پنجمين عمارت در فاصله سال‌هاي 367 تا 371 هجري بر امام حسين(ع) بنا نمود. کربلا در زمان او پيشرفت چشمگيري يافت و از نظر سياسي، اقتصادي و مذهبي اهميت فوق‌العاده‌اي يافت. عضدالدوله براي شهر کربلا از راه‌هاي دور آب جاري آورد و کشاورزي و تجارت شهر را رونق بخشيد. در ساختن بنا‌هاي اطراف حرم کوشش بسيار نمود و قبه حرم را تجديد بنا کردو شيعيان را تشويق به هجرت به شهر کربلا نمود.

آستانه‌اي که عضدالدوله ساخت شامل يک حرم بزرگ و گنبدي بر روي قبر و چهار رواق هماهنگ از چهار رواق هماهنگ در چهار طرف حرم و صحن شش‌گوشه بود و ديوار‌هاي حرم و صحن شش‌گوشه بود و ديوار‌هاي حرم و رواق را با چوب ساج و آيينه‌هاي بزرگ تزئين نمود.

عضدالدوله تنها کسي بود که مرقد امام را بعد از ويراني‌هاي زمان توکل به حالت اول باز‌گرداند او ساخت و مرمت بتاي حرم حضرت ابوالفضل را(ع) و گنبد آن را نيز برعهده گرفت. بنايي که عضدالدوله ساخت در سال 470ق. /1078م. بر اثر افتادن دو شمع بزرگ که در دو طرف قبر قرار‌داشت دچار آتش‌سوزي شد و خسارت بسيار ديد که حسن‌بن فضل‌بن‌سهل‌رامهرمرزي وزير شيعه مذهب سلطان‌الدوله‌ديلمي آنرا تجديد بنا نمود.

ظاهراً عمارتي که در زمان آل‌بويه ساخته‌شده‌بود از تعرض مغولان در‌امان مانده‌است؛ زيرا ابن‌بطوطه که در اواخر سلطنت ايل‌خانان آنرا ديده‌است در سفر‌نامه خود آنرا اينگونه توصيف کرده‌است: «کربلا شهر کوچکي است که نخلستان‌ها اطراف آنرا گرفته‌اند و از رودخانه فرات آبياري مي‌شود. روضه مقدس امام حسين(ع) در داخل شهر واقع شده‌است و مدرسه‌اي بزرگ و زاويه‌اي دارد که در آن براي مسافران طعام مي‌دهند. خدام و حاجيان بر در روضه امام ايستاده‌اند. ورد به حرم بي‌اجازه آنان ميسر نيست و هنگام ورود عتبه شريفه را که از نقره است بايد بوسيد. روي ضزيح مقدس امام قنديل‌هاي زرين و سيمين گذاشته‌شده و از در‌هاي آن پرده‌هاي حرير آويخته‌اند. غازان‌خان درسال 686ق./1287م. به زيارت مشاهد مشرفه رفت و دستور داد ثروت فراواني ميان علوي‌ها و کساني که مقيم آنجا بودند توزيع کنند.

پس از سقوط ايلخانان در عراق عرب جلايران جانشين آنان شدند. سلطان اويس جلاير آستانه مقدس را تعمير و ساختمان‌هايي را پشت سر حرم اضافه کرد که در سال???ق. /1365م. به پايان رسيد و فرزندش آنرا ادامه داد و ايوان طلا را بنا نمود.

شاه اسماعيل صفوي در پي‌تعقيب و سرکوب بازماندگان ترکمان آق‌قويونل در سال 914ق./ 1504م. فاتحانه وارد بغداد شد. او به زيارت عتبات عاليات تشرف يافت و کربلا رونق و شوکت عظيمي بدست‌آورد و در مبارزات سياسي ميان دو کشور مسلمان ايران و عثماني اهميت ويژاي يافت.
شهر کربلا و توسعه آن در دوره‌هاي مختلف
حرم مطهر حضرت امام حسين (ع) و نقاط مرتبط تاريخي آن در وسط شهر قديم قرار‌گرفته‌است که توسعه آن از سال‌هاي اوليه اسلام به مراحل زير تقسيم مي‌شود.

معماري دوران اول
اولين بناي احداث شده پس از واقعه عاشورا از سوي مختار‌ثقفي در سال566.( 686م.)مي‌باشد که نشان مي‌دهد پس از پنج سال اولين بقعه در آن مکان پايه‌ريزي شده‌است که بنايي مسقف به صورت مسجد در کنار آن بوده که داراي دو درب در دو جهت جنوب و شرق و بنايي که گنبد بر روي آن قرار‌گرفته از خشت مي‌باشد که بنا به مستندات تاريخي اولين گنبد درتاريخ اسلام است.

معماري دوران دوم
در زمان مأمون‌عباسي 198.(813م.) بنايي با‌شکوه از آجر و گچ بنا نهاده‌شده که در سال 236.(850م.) در اين ميان متوکل ‌عباسي به ترتيب در سال‌هاي 236.(850م.) و 237ه.(851م.) و‌247.(861م.)اقدام به تخريب اين بنا نمود.

معماري دوران سوم
بقعه‌اي در سال ‌247ه.(861م.) در زمان منتصر عباسي همچنان از آجر و گچ بنا نهاده شده که در سال 273ه. (887م.) فرو‌ريخت و در اثر تخريب آن صندوقچه تا ده سال کاملاً مشخص بوده‌است.

معماري دوران چهارم
تجديد ساخت و توسعه بنا براي بار چهارم از سوي حسن‌بن‌زيد‌پادشاه طبرستان و ديلمان و برادرش که خود را منسوب به امام حسن‌مجتبي (ع) مي‌داستند صورت گرفت در اين باسازي بر روي بقعه موجود گنبدي مرتفع‌تر از گچ از آجر بنا‌نهاده‌شده و در اطراف آن ديواره‌اي همچون مسجد بنا گرديد. اين روند در سال(283ه./986م.).

معماري دوران پنجم
عضد‌الدوله بويه‌اي در سال 371-369ه.(982-980م.)بناي رواق‌ها را اضافه نموده و ورودي‌هايي را از هر طرف طرح‌ريزي نمود. در آن زمان شاهين‌امير اقدام به بناي مسجدي در سمت غرب و در نزديکي بقعه ابراهيم‌بن‌مجاب نمود.

معماري دوران ششم
در سال( 407ه./ 1017م.) اوايل قرن پنج عضد‌الدوله در پي آتش‌سوزي ناشي از چراغ‌هاي داخل حرم، اقدام به بازسازي مجدد حرم حضرت سيد‌الشهدا نمود. ابن بطوطه در سفرنامه‌اش نيز اين اتفاقات و تحولات را در سال 727ه. (1327م.) اشاره کرده‌است.

معماري دوران هفتم
در سال‌هاي (767ه./1366م.) به فرمان سلطان اويس‌بن‌شيخ‌حسن الجلائري بناي فعلي پايه‌ريزي گرديد که دو مناره و مأذنه داشت. اين بنا توسط دو فرزند سلطان حسين و سلطان احمد در سال (786ه./1384م.) تکميل گرديد ايوان طلا نيز در همين دوره احداث گرديد.

همزمان در سال(767ه./1366م.) امين‌الدين‌مرجان والي بغداد اقدام به احداث مسجدي در جهت شرقي و مأذنه عبد نمود. پس از اين ترميم و اضافه نمودن تزئينات در زمان‌هاي مختلف بالاخص دوران حکمراني صفويان و عثمانيان و قاجاريان شکل‌گرفت.

قابل ذکر است طلا‌کاري گنبد‌ها و مناره‌ها بارهاو بارها به فرمان شاهان ايراني و به هنر و توانايي هنرمندان ايراني شکل‌گرفت. اين تحول در نسبت‌هاي قابل مقايسه با حکمراني بقيه کشور‌هاي اسلامي آنقدر چشم‌گير بود که به قطع مي‌توان تأثيرات شکل‌گرفته را بخشي از توسعه و هنرنمايي سبک‌هاي ايراني در دوره خود دانست

آشنايي با شهر کربلا

-گروه دين و انديشه پايگاه اطلاع رساني حج وابسته به بعثه مقام معظم رهبري در زمان حيات امام علي (ع) اين شهر را به اسامي نينوا و شط الفرات نيز مي‌شناختند. جمعيت شهر کربلا براساس آمار سال 2003 در حدود 572.300 نفر است و اين شهر مرکز استان کربلا است.

شهر کربلا پس از شهر‌هاي مکه، مدينه منوره، بيت‌المقدس و نجف، مقدس ترين شهر شيعيان جهان محسوب مي‌شود. در واقع در نزديکي همين شهر بود که واقعه مصيبت بار عاشورا رخ داد.

ريشه نام کربلا

نظريات زيادي درباره ريشه‌زباني نام کربلا وجود دارد. برخي بر اين باورند که نام کربلا در زبان آشوري کهن ريشه دارد و از دو بخش کرب به معناي نزديک و الله به معناي خداوند گرفته شده است.

برخي ديگر مانند ياقوت حموي جغرافي دان مسلمان بر اين باورند که نام کربلا از واژه عربي کربلاط به معناي زمين نرم اخذ شده است. برخي ديگر نيز معتقدند اين واژه در اصل برگرفته از زمان فارسي و دو کلمه کار و بالا است.

درباره کربلا

کربلا از ثروتمندترين شهر‌هاي عراق است و منابع اصلي درآمد آن از زائرين اماکن متبرکه و کشاورزي است و بويژه محصول خرما است. اين شهر از دوبخش قديم يا بخش مذهبي و کربلاي جديد تشکيل شده است. مدارس اسلامي و ساختمان‌هاي دولتي زيادي نيز در کربلا متمرکز شده‌اند.

مرقد مطهر امام حسين (ع) که در برخي از منابع نيز آن را مسجد‌الحسين(ع) نامگذاري کرده‌اند، در مرکز بخش مذهبي شهر کربلا قرار دارد.در روز عاشوراي حسيني بسياري از مسلمانان و شيعيان جهت زيارت اين مکان مقدس به شهر کربلا مي‌آيند. بسياري از زائران مسن نيز به کربلا مي‌آيند تا آخرين سال‌ها و روز‌هاي زندگي خود را در اين شهر مقدس سپري کنند.

به دليل وجود مرقد مطهر امام حسين در شهر کربلا ، 100 مسجد و 23 مدرسه ديني در اين شهر ساخته شده‌اند.

تاريخ کربلا

مهمترين واقعه تاريخ شهر مقدس کربلا، شهادت جانگداز امام حسين(ع) و 72 نفر از ياران ايشان در عاشوراي سال 61 هجري(10 اکتبر 680 ميلادي) است.

حسين بن علي(ع) يکي از محورهاي وحدت شيعه و از چهره‏هاي برجسته و شاخصي بود که مورد توجه قرار داشت و همواره سلطه گران اموي از نفوذ شخصيت او بيم داشتند.

با مرگ معاويه در سال 60 هجري، يزيد به والي مدينه نوشت که از امام حسين(ع) به نفع او بيعت بگيرد. اما سيد الشهدا که فساد يزيد و بي‏لياقتي او را مي‏دانست، از بيعت امتناع کرد و براي نجات اسلام از بليه سلطه يزيد که به زوال و محو دين مي‏انجاميد، راه مبارزه را پيش گرفت.

از مدينه به مکه هجرت کرد و در پي نامه‌نگاري‌هاي کوفيان و شيعيان عراق به آن حضرت و دعوت براي آمدن به کوفه، آن امام ابتدا مسلم بن عقيل را فرستاد و نامه‏هايي براي شيعيان کوفه و بصره نوشت و با دريافت پاسخ کوفيان در بيعتشان با مسلم بن عقيل، در روز هشتم ذيحجه سال 60 هجري از مکه به سوي عراق، حرکت کرد.

پيمان‌شکني کوفيان و شهادت مسلم بن عقيل، اوضاع عراق را نامطلوب ساخت و سيدالشهدا که همراه خانواده، فرزندان و ياران به سوي کوفه مي‏رفت، پيش از رسيدن به کوفه در سرزمين«کربلا» در محاصره سپاه کوفه قرار گرفت.تسليم نيروهاي يزيدي نشد و سرانجام در روز عاشورا در آن سرزمين، مظلومانه و تشنه‌کام، همراه اصحابش به شهادت رسيد.

از آن پس، کربلا کانون الهام و عاشورا سرچشمه قيام و آزادگي شد و کشته شدن وي، سبب زنده شدن اسلام و بيدار شدن وجدان‌هاي خفته گرديد.

شهر کربلا از کم آبي در مقيضه بود که در اوئل قرن هجدهم با ساختن بندي در ابتداي نهر حسينيه اين مشکل تا حدود زيادي مرتفع شد. در 1801 ميلادي و پس از حمله واهابي‌ها به کربلا شهر به شدت آسيب ديد و و هابي‌ها کربلا را غارت کردند.پس از حمله وهابي‌ها و رفع قائله آنان بزرگان کربلا حکومت خودمختاري را در اين شهر اعلام کردند، اما دوره حاکميت بزرگان کربلا بر اين شهر زياد طول نکشيد و با حمله عثماني‌ها در سال 1843 خاتمه يافت.

حاکميت عثماني‌ها بر کربلا سبب مهاجرت بسياري از علما از اين شهر به نجف مقدس شد.از اين زمان به بعد نجف مرکزيت ديني يافت. تا سال‌هاي اوليه قرن بيستم ميلادي ايرانيان 75 درصد سکنه کربلا را تشکيل مي‌دادند، اما در دوره سلطه بريتانيايي‌ها بر کربلا جمعيت ايرانيان ساکن کربلا به تدريج کاهش يافت.

در زمان حاکميت صدام حسين در عراق سخت گيري‌ها بر مردم شهر کربلا شدت يافت و در اين زمان غير شيعيان مجاز به سفر به کربلا نبودند. در سال 1991 و در جريان قيام شيعيان عليه حکومت صدام حسين آسيب‌هاي فراواني به شهر کربلا وارد شد. سرکوب قيام شيعيان عراق نقاب را از چهره بي رحم صدام برکشيد و چهره واقعي او را برملا و بي رحمي و سنگدلي صدام نزد جهانيان را آشکار ساخت.

در سال 2004، قريب يکسال پس از اشغال عراق توسط نظاميان آمريکايي و پس از سقوط حکومت صدام ، بيش از يک ميليون زائر جهت زيارت حرمين مطهر به شهر کربلا رفتند.اما انفجار بمب صدها زائر را به شهادت رساند.اين واقعه جانگداز در واقع به واسطه اشغال عراق توسط نيرو‌هاي آمريکايي و نبود شرايط امنيتي مناسب در شهر کربلا رخ داده بود.

منبع :مدیریت حج وزیارت خراسان رضوی

کربلا

مطالب مشابه :

کربلا

تور کربلا هوایی

پخش زنده کربلا - پخش مستقیم از حرم امام حسین و بین الحرمین

موسیقی فیلم