سنگ نگاره های ماقبل تاریخی شهر اراک

سنگ نگاره های ماقبل تاریخی مشرف به شهر اراک

طی اطلاع رسانی که جناب آقای رضا مرادی ، از اساتید محترم مراکز دانشگاهی شهرستان اراک به نگارنده داشتند، قرار شد راس ساعت 8 صبح ، با تفاق ایشان ودیگر دوستان، دیداری از سنگ نگاره هایی که آنان حین کوهنوردی در اطراف اراک کشف کرده بودند داشته باشیم .
طبق وعده سرقرار حاضر شدیم، گروه مجهز به لباس و ادوات کوهنوردی بودند، همه از روحیه ای با نشاط و توام با صلابت برخورداربودند. قرار بود امروز بار دیگر به عمق تاریخ سفر کنیم ، سفری که در حین آن احساس غربت و تنهایی نمی کردیم و هرچه بیشتر سیر می کردیم و جلو می رفتیم ، بیشتراحساس قرابت و نزدیکی داشتیم . در این سفر، گذر زمان و صعب العبوربودن راه را هرگز احساس نمی کردیم.

می بایست مسافت 5 کیلومتر راه را پیاده برویم ، آنهم بعضاً در دامنه های سنگلاخ کوه هایی با سنگ های نوک تیز. مباحث چون و چرایی ایجاد سنگ نگاره ها در حین پیمایش راه مطرح شد و هرکس از زوایه ای به این چون وچراهای پر رمز و راز می پرداخت، اسطوره های کهن ، هنر ، تاریخ ، فرهنگ ، اعتقادات و... هنوز مباحث نظری گروه به پایان نرسیده بود که بردیوارهای سنگی کوه های کم ارتفاع تقریباً مشرف به شهر اراک رسیدیم و چندین قدم جلوتربه اولین نمونه های نقوش حکاکی شده (Petroglyphs) برخورد کردیم . اولین نقشی که دیدیم نقش یک بزکوهی در حال جست زدن بود. در نگاه نخست به راحتی می شد روحیه ی نگارگر ، سن نگارگر، تجریدی،انتزاعی وحتی چون و چرایی هایی را که دوستان بر آنها مباحث طولانی داشتند دریافت .

هنریعنی زبان سخن گفتن با انسان های صاحب احساس ، برای همه زمان ها و همه مکان ها.

سنگ نگاره ها یا هنرهای صخره ای تنها هنری هستندکه حد و مرز ندارند و تمام ملل فارغ از نژاد ، زبان ، فرهنگ و حتی محیط های اقلیمی متفاوت از یک رویکرد یک نواخت پیروی کرده اند، تا جایی که انسان از دیدن این همه شباهت های ظاهری وپیامی، متحیر می شود.
آثاری هنری که مقید به مکانی خاص نیستند، هزاران کیلومتر فاصله دارند و حتی افراد هنرمند از وجود یکدیگر خبر ندارند ولی چنان بر سنگ های سخت هنرهای شگفت انگیز مانندهم آفریده اند که باور آن برای انسان های دقیق هم بسیار دشوار است.

نگارنده درکنار دوستان خوبم اقایان مرادی و عابدی

درخفای این هنر ژرف، راز و رمزهای شگفت انگیزی نهفته است ( استیلیزاسیون Abstruse ) که برای پی بردن به آنها سالیان متمادی تحقیق و پژوهش لازم است . این هنر در جای جای این کره خاکی زبان گویای بشریت بوده که بواسطه چند خط ساده اطلاعات انبوهی انتقال می داده است ، اصلی که در هیچک یک از هنرهای شناخته شده بشری با چنین قدمت و ظرفیتی وجود ندارد. آنها شعرند، آهنگند ، احساسات پراز روح وجزیی از روح حکاکان و نگارگرانند که زمان در مقابل روح نهفته در آنها رنگ می بازد. این از اصالت هنر است؛ هنری که فرهنگ و تمدن بشری بر آنها استوار گشته است و بشر امروزی تارسیدن به درک این هنر راهی طولانی و شاید ناممکن پیش روی دارد.

دوستان ما گستردگی این محوطه را بسیار زیاد ارزیابی کرده اند که در آغاز این کتاب سنگی با نمونه های متعددی از آنها مواجه شدیم که هرکدام ازآنها به تنهایی رمز وراز های خاص خود را داشتند . شاخصه هایی در اینجا وجود داشت که ما به بعضی از آنها اشاره می کنیم :

1- جهت اغلب حکاکی ها رو به سمت شرق بود.

2- شیب اغلب بوم ها تند بود.

3- نقوش خیلی از حکاکی ها به روش کششی ایجاد شده بود.

4- نقوش مینیاتوری زیاد بود.

5- هنرمندان نگارگر در اینجا براین اصل علمی آگاهی داشته اند که دو سامانه زیر در ماندگاری نقوش موثرند:

الف- شیب تند بوم.

ب- جهت گزینی مناسب .

بوم هایی با نقش های بسیار زیبا و باتکنیک های هنری قوی که از پپیچیدگی های Abstruse خاصی برخوردارند.

دراینجا ما بانمونه های متعددی ازحکاکی های کششی مواجه شدیم که ابعاد آنها بسیار کوچک بود . حتی نگاره هایی دیدیم که ابعاد آنها به سختی به یک سانتیمتر می رسد (نقش انسان ایستاده ، روباه ، گوزن و...) و نمادهایی که شبیه به آنها را نگارنده دربین خطوط مخطط ایلام کهن و میانه دیده بود همچون نمادهای ایلامی و بعضی حروف پهلوی و نمادهای نامکشوف دیگر.
اینجا نگارخانه ای است که سقف ندارد و بازدیدکنندگان آنها باد و باران و غربت است .

اگراین پتانسیل عظیم در هریک از کشورهای غربی یا حتی در کشورهای جهان سومی همچون قرقیزستان و قزاقستان بود، سالیانه برابر در آمد کل استان مرکزی ، از آنها در آمد زایی توریسم و اکوتوریسم داشتند.

با توجه به نمونه های خطی و شباهت های بی تردید نمونه های موجود در اینجا بادیگر نقاط ایران، بویژه تیمره که نمونه هایی متعلق به هزاره پانزده ق.م دارد ، حداقل سال یابی این نمونه ها به هزاره های چهارم تاپنجم ق. م متغیراست . البته ما دراینجا نمونه های دوره ی اسلامی با قید تاریخ هم داریم که به نیمه اول قرن هشتم می رسد و زمان کمی برای هویت دینی این دیار نیست .

نمونه هایی که ما در اینجا با آنها مواجه می شدیم بیشتر نقوش انتزاعی و ایدئوگرام بودند که در خود پیام های خاصی را داشتند و ازتکنیک های هنری قوی نیز برخوردار بودند

البته با نمونه های متعددی از نقوش نیز برخورد می کردیم که بسیار پیچیده( Abstruse ) بودند و درک چون و چرایی آنها بسیارمشکل است . این نمونه ها فقط در زمان های کهن برای مخاطبان قابل فهم بوده اند و امروزه برای درک پیام های مستتر درآنها نیاز به تعمق و مطالعه ی زیاد است.

نقوش در اینجا از یک پراکندگی نسبی برخوردارند که ازسمت شرق اراک به طرف جنوب شرق و غرب کشیده می‌شوند. تعداد آنها دقیقاً شمارش نشده، ولی حداقل بیش از چند صد مورد می تواند باشد.

نکته قابل توجه دراینجا وجود نقوش متعدد در ارتفاعات کوه ها بود که در جاهای دیگر ایران کمتر دیده می شود .
اینجا با توجه به نزدیکی به شهر اراک جایگاه مناسبی جهت توسعه صنعت توریسم و اکوتوریسم و اکوموزه سنگ نگاره‌ها می تواند باشد که به قطع، روزی این مهم اتفاق خواهد افتاد.
در پایان جای دارد از دوستان خوبم جناب آقای رضا مرادی و آقای نیما عابدی که ما را در این سفر همراهی کردند و زحمت کشف آنها را به عهده داشتند از عمق وجودم تشکر کنم ، چراکه گام سخت این گونه پژوهش ها مکان یابی و مکان نمایی است که این مهم خوشبختانه انجام شده است و در آینده شاهد کارکردهای مناسب دیگری برآنها خواهیم بود

نمونه عکس هایی از سنگ نگاره های زیبا و پر رمز و راز این محوطه

یک نمونه از سنگ نگاره های مشرف به شهر اراک که از فراز کوه، ماشین سازی اراک مشخص است. محل : ارتفاعات مشرف بر پارک شهید باهنر عکاس : محمد ناصری فرد تاریخ : تابستان 88

سنگ نگاره های ماقبل تاریخی شهر اراک

مطالب مشابه :

سنگ نگاره های ماقبل تاریخی شهر اراک

مینیاتور ایرانی

نقاشی اسب مینیاتوری : نقاشی مینیاتوری اسب ها اسبها اسبان نگارگری نگارگر توسط امیر رضا فقیهی نقاش

موزه قرآن و کتابت

صنایع دستی همدان

مینیاتور

فهرست نقاشی چینی از نیلوفر آبی لوتوس آب رنگ مینیاتوری آبرنگ آبرنگی نگارگری نگارگرانه مینیاتور

عکس های موزه آستانه مقدسه حرم حضرت معصومه در قم با معرفی اجمالی. بخش دوم Qom Image