تاریخچه ی دندان پزشکی

در زمان باستان، ماياها مردماني با فرهنگ سطح بالا بودند كه در گواتمالا و هندوراس فعلي مي زيستند. آنهاكه از مردم بابل باستاني نيز قديمي تر بودند، به دلايل مذهبي اقدام به قرار دادن اينله روي دندانها و يا سوراخ كردن صورت و گوش مي نمودند. آنها در قرار دادن اينله هاي سنگي زيبا روي حفرات تراش داده شده دندانهاي قدامي بالا و پايين و گاهي دندانهاي پرمولر، مهارت داشتند. بدون شك، اين اينله ها روي دندانهاي زنده قرار داده ميشد و آنچنان دقيق اين كار انجام مي گرفته كه حتي تا هزار سال بعد اين اينله ها، در جاي خود باقي مي ماندند. اينله هابا سمانهاي خاص به حفره چسبانده مي شد كه جنس عمده آنها با اسپكتروگرافي، كلسيم فسفات تشخيص داده شده است.
در اوان كودكي، دختران فرقه Vanomami در ونزوئلا ، باريكه هاي تيز شده از چوب سخت و بامبو را به لبها و گونه هايشان فرو مينمودند كه جنبه زيبايي داشته است.
پونتيك يا دندان مصنوعي در اين دنچر پارسيل ثابت، جايگزين ثناياي مياني سمت راست بالا كه از دست رفته، شده است. احتمالاً دنداني از يك گاونر است كه به نواري از طلا پرچ شده است(متعلق به سرزمينEtruria Musee de l Ecole Dentaire de paris)
مسواك خاورميانه بنام Siwak و Misswak يك شاخه كوچك از درخت سالوادورا پرسيكا به نظر نيم اينچ است كه آن را براي يك روز در آب غوطه ور مي سازند تا الياف آن از هم جدا شود. چوب اين درخت حاوي بيكربنات سديم و اسيدتانيك و ساير موادي است كه تأثير مثبتي روي لثه ها دارد.
در اين عكس كه حدوداً متعلق به سال 1910 مي باشد. يك دندانپزشك الجزيره اي ديده مي شود كه در حال كشيدن يك دندان با يك وسيله اروپايي است كه كليد ناميده مي شود.
Watter Hermann Ryff ( 1562-1500 ) رساله جراحي بزرگ Gross chirurgey را در سال 1545منتشر ساخت و بنظر مي رسد چندين بار آن را تجديد (Great Surgery) چاپ نمود، از جمله يكي در سال 1559 كه در آن تصاويري از قلمهاي جرمگيري Scaler ديده مي شود. تصاوير Ryff دقيق و درست بود. متأسفانه عمر او كفاف نداد و كتاب دندانپزشكي كه او تصميم داشت بنويسد، هرگز چاپ نشد.
يك دندانپزشك در حال سفر، وسايل خود را در يك دهكده در هلند برپا داشته و كمك او به بيماران حيرت تماشاگران را برانگيخته و موجب سرگرمي آنها گشته است.
اين صندلي دندانپزشكي آلماني كه تودوزي شده و تشك دار است و از هر جهت به خوبي آراسته شده، متعلق به دهه 1890 بوده و توسط يك پدال پايي بالا و پايين برده مي شود.
در نماي موزه ملي تاريخ آمريكا در واشنگتن ، اين مدل مطب دكتر G.V.Blackدر ايالت ايلي نويز ديده مي شود كه متعلق به سال 1885 است.
صندلي دندانپزشكي James Beall Morrison در سال 1868 يك مكانيسم منحصر به فرد داشت كه به دندانپزشك اجازه مي داد آن را در هر جهتي كج نمايد. با وجود مزاياي واضح آن، فقط چهار نمونه از اين صندلي ساخته شد(موزه دانشكده كپنهاك) صندلي دندانپزشكي توسط كمپاني سازنده وسايل دندانپزشكي در 1875 معرفي گرديد كه بر اساس بروشور تبليغاتي آن مي توانست به اندازه كافي به عقب خم شود تا به دندانپزشك اجازه دهد، نشسته كاركند، ولي اغلب دندانپزشكان تا حدود سال 1950 ترجيح مي دادند كه حين كار ايستاده باشند.
كلينيك اصلي درمانگاه دندانپزشكي Eastman در روچستر نيويورك، در روز افتتاح آن در سال 1917در اينجا ديده مي شود. دندانپزشكان همه تازه فارغ التحصيلان مدارس دندانپزشكي هستند كه علاقمند كسب تحصيلات بالاتر مي باشند.

در 6 مارس 1840 اولين كالج دندانپزشكي دنيا در ايالت مريلند بنام كالج بالتيمور، در نتيجه تلاشهاي Hayden,Harris تأسيس گرديد.

كشف مهم بي حس كننده در علم پزشكي توسط يك دندانپزشك آمريكايي بنام Hartford در سال 1844 انجام شد و آن گاز خنده آور نيتروزاكسايد بود. وي پس از انجام بي حسي(بي هوشي)، دندان فردي را بدون احساس درد، كشيد.
در پايان دهه اول قرن بيستم، بي حسي موضعي جايگزين بي هوشي عمومي در مطب دندانپزشكي گرديد. معرفي توسط شيميدان آلماني Alfred Einharn در 1904 دندانپزشكي را با حذف درد از اعمال دندانپزشكي متحول شاخت. در اوايل دهه 1920 اغلب دندانپزشكان، دستگاه اشعه X و استريليزاتور داشتند.

جامعه پرستاران دندانپزشكي (دستياران دندانپزشكي) در اوايل سال 1923 تشكيل گرديد و دندانپزشكي چهار دستي به تدريج فراگير شد. دكتر آلفرد فونس Bridgeport در ايالت آمريكا، اولين فردي بود كه به نقش مهم بهداشت دهان ودندان در حرفه دندانپزشكي يقين پيدا كرده و تربيت بهداشتكار دهان و دندان را پايه گذاري نمود. او در نوامبر 1913 اولين كلينيك بهداشتكاران دهان ودندان را به نام كلينيك در گاراژ خانه خود افتتاح نمود.

دندانپزشكان در سال 1847 به نقش پيشگيري كننده فلورايد در پيشرفت پوسيدگيهاي دنداني پي بردند. در سال 1908 دكتر Mckay كه در چشمه هاي كلرادو زندگي مي كرد. متوجه ايجاد لكه هاي قهوه اي رنگي بنام در روي دندان كودكان شهرش شد كه امروزه مي دانيم در اثر مصرف بيش از حد فلورايد مي باشد. او فهميد كه ماده اي در منبع آب شهر عامل بروز آن است و اينكه اين كودكان پوسيدگي بسيار پاييني دارند. ولي آن عامل را شناسايي نكرد.
اولين كلينيك دندانپزشكي رايگان براي در دنيا در سال 1902 توسط Jessen از استراسبورگ آلمان افتتاح گرديد.
اولين ژورنال تخصصي، ژورنال پريودنتولوژي بود كه در سال 1930 چاپ شد.

در طي قرن بيستم، هشت تخصص در دندانپزشكي تكامل يافت كه امروزه هريك ژورنالهاي اختصاصي خود را داراست. انجام امتحانات بورد در هر رشته به ترتيب زير انجام شد:
ارتودنسي 1930
جراحي دهان 1946
پاتولوژي دهان 1948
پروتز 1948
كودكان 1949
دندانپزشكي اجتماعي 1951
اندودانتيكس 1964

     در دوره قاجاريه طب ايران به تدريج از سنتي به اروپايي تبديل گشت و بنظر مي رسد طب مدرن ايران نيز از مدرسه دارالفنون آغاز شده است.

     قبل از تأسيس دارالفنون، طب بطور كلي سنتي بوده و درمانها بطور تجربي و بدون پايه علمي با وسايل بسيار ابتدايي و توسط افراد فاقد صلاحيت انجام مي شد و شايد در حال حاضر هم در برخي نقاط دور افتاده انجام شود.

     براي درد دندان، عطارها از داروهاي گياهي مانند روغن نخود، آب پياز، شيره انجير، ترياك و براي رفع آبسه هاي دنداني از صمغ كتيرا و باقلا و آرد گندم سرخ شده در روغن استفاده مي كردند.

     كشيدن دندان ها توسط دلاكهاي حمام و سلماني ها و بدون بي حسي به نحوي بسيار دردناك و وحشت آور انجام مي شده و گاهي سلماني ها اين كار را بصورت دوره گرد در محلات انجام مي دادند.

     پوسيدگيهاي دنداني، دندانهاي تغيير رنگ يافته بر اثر ضربه، دندانهاي شكسته و فضاهاي بي دنداني (ناشي از كشيدن دندان)همه توسط روكش هاي طلا كه توسط زرگرهاي ماهر ساخته مي شد ترميم مي گشت. اين روكشها را استامپ يا استامپه و يا شارپي مي ناميدند. شارپي از نام دستگاهي بنام شارپ گرفته شده كه اين روكشها توسط آن ساخته ميشد.

     تأسيس و افتتاح رسمي دارالفنون تهران در سال 1228 ه.ش توسط اميركبير صدر اعظم ناصرالدين شاه انجام شد و سرآغاز معرفي نظام جديد آموزش و از اقدامات مهم فرهنگي كشور مي باشد.

     دارالفنون اولين مدرسه دولتي ايران بوده و به كمك استادان اروپايي آموزش رشته هاي مختلف در آن آغاز گشت. رشته پزشكي دارالفنون قبل از تأسيس دانشگاه تهران تنها مركز آموزش طبابت در ايران بود.

     درآبانماه سال 1297 شمسي مدرسه طب از مدرسه دارالفنون جدا شد و مرحوم دكتر لقمان الدوله به رياست آن منصوب گرديد.

     دانشگاه تهران در عهد رضا شاه تأسيس گرديد و نخستين قسمت آن كه ساخته شد، تالار تشريح بود كه در سال 1313شمسي افتتاح گرديد. در سال 1316 كليه قسمتهاي دانشكده  طب به ساختمان جديد دانشگاه تهران منتقل شد و شروع بكار نمود. در سال 1335 دو رشته داروسازي و دندانپزشكي كه از شعب دانشكده پزشكي بود، بصورت مستقل درآمد. بيمارستان امير اعلم علاوه بر بخشهاي متعدد پزشكي، داراي بخش دندانپزشكي و جراحي فك و صورت ، شامل پرتونگاري و دو  درمانگاه عمومي، آموزشي و اطاق عمل بود.

     از سال 1290 شمسي پرداختن به حرفه هاي طبابت، داروسازي و دندانسازي موكول به تحصيل و دريافت اجازه نامه رسمي از وزارت معارف شد.

     در سال 1300 در تهران تنها 3 نفر دندانپزشك بودند: دكتر فالك كوش ميلچارسكي(اهل لهستان، دندانپزشك مخصوص رضا شاه و از تكنسين هاي فوق العاده پروتز دنداني) دكتر اتكيناشتومپ(تبعه سوئيس، دندانپزشك مخصوص اتابك)، دكتر هارطيون استپانيان(اهل تركيه و از زمره پزشكان دربار)

     در سال 1307 رضا شاه طي فرماني دستور تأسيس مدرسه دندانسازي را صادر كرد و دو سال بعد اين مدرسه شروع بكار نمود. محل اوليه اين مدرسه، در دارالفنون بود و مديريت فني آن را دكتر ميلچارسكي بعهده داشت.

     در سال 1316 با تاسيس دانشگاه تهران در محل فعلي، مدرسه طب و شعب مربوط به آن به اين مكان نقل مكان كردند و شرط ورود به اين دانشكده ها دارا بودن ديپلم كامل متوسطه تعيين گشت.

     در ادامه شكل گيري دندانپزشكي كشور، در سال 1322 شوراي دانشگاه، اطلاق كلمه دندانپزشك بجاي طبيب دندانساز و دندانساز بجاي مكانيسين دندان را پذيرفت و از سال 1324 گواهي نامه رسمي و پروانه اشتغال به كار فارغ التحصيلان دندانپزشكي با عنوان دندانپزشك صادر شد.

     دوره دانشكده دانشگاه تهران تا سال 1330، 4 سال، از آنسال تا 1348، 5 سال و بعد از آن تاكنون 6 سال بوده است.

     در سال 1355 مدرسه دندانسازي از دانشكده پزشكي مجزا گرديد و دانشكده دندانپزشكي ناميده شد. گروههاي آموزشي اوليه عبارت بودند از: ارتودنسي، بيماريهاي دهان پروتز ، جراحي و دندانپزشكي عملي.

     از سال 1339 عضويت پزشكان و دندانپزشكان در سازمان نظام پزشكي اجباري شد و اين سازمان مرجع رسيدگي به تخلفات و شكايات در رابطه با امور پزشكي و دندانپزشكي  قرار گرفت. در رأس آن هيأت مديره سازمان قرار دارد كه تعداد دندانپزشكان آن دو نفر است.

     در سال تحصيلي 39-1338 آموزشگاه پرستاري دندانپزشكي در مقطع فوق ديپلم با هدف آموزش دستيار دندانپزشك آغاز به كار نمود. اولين نشريه دندانپزشكي كشور« نشريه دانشكده دندانپزشكي دانشگاه تهران» در سال 1336 منتشر شد و بعدها به مجله دانشكده دندانپزشكي   تغيير نام يافت.

     در سال 1340 ، چهار كرسي جديد   تشخيص پروتز ثابت جراحي فك و صورت و كالبد شناسي دندان ايجاد شد و در سال 1344 آموزشگاه بهداشت دهان و دندان تأسيس گرديد كه مدرك آن فوق ديپلم مي باشد. سرانجام بهره برداري از ساختمان جديد دانشكده در سال  1345 با ظرفيت 200 دانشجو انجام گرفت كه دكتر محسن سياح اولين رئيس آن و اين دانشكده، اولين دانشكده دندانپزشكي كشور مي باشد.

     در سال 1344 در پي احداث دانشگاه ملي ايران، دانشكده دندانپزشكي اين دانشگاه بعنوان دومين دانشكده دندانپزشكي كشور كار خود را با 120 دانشجو آغاز كرد. در سال 1346 آموزشگاه تربيت تكنسين هاي پروتز دنداني در اين دانشكده تأسيس يافت و در سال 1347 آموزشگاه عالي بهداشت دهان و دندان دانشكده شروع به فعاليت كرد. در سال 1361 نام دانشگاه ملي ايران به دانشگاه شهيد بهشتي تغيير يافت.

     پس از دانشكده دندانپزشكي دانشگاه ملي تا سال 1357، تعداد دانشكده هاي دندانپزشكي به 5 عدد افزايش يافت:   مشهد 1344 شيراز 1348 اصفهان 1352

     تا قبل از انقلاب ، تنها دو دانشكده دندانپزشكي تهران و ملي ايران فقط در 5 رشته ارتودنسي، پريودنتولوژي، بيماريهاي دهان وتشخيص،  پروتز و جراحي فك و دهان و صورت دوره هاي تخصصي ايجاد گرديده بود و پس از انقلاب تعداد رشته هاي تخصصي به 11 رشته رسيد كه هرساله از طريق آزمون پذيرش دستياري ، تعدادي دستيار  تخصصي مي پذيرند.

     وظيفه تربيت و آموزش كادر درماني دندانپزشكي(دندانپزشك، بهداشتكار دهان ودندان و تكنسين پروتز دندان) تا سال 1364 به عهده وزارت فرهنگ و آموزش عالي و از آن پس به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي گذاشته شد.

     هم اكنون مراكز آموزش دندانپزشكي شامل 16 دانشكده دندانپزشكي زير نظر وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي و دو دانشكده دندانپزشكي دانشگاه آزاد اسلامي(واحد تهران و واحد خوراسگان اصفهان) مي باشد. در سالهاي اخير مراكز آموزش بهداشتكاران دهان ودندان به دانشكده هاي دندانپزشكي تبديل شده است.

     آموزش دندانپزشكي عمومي در سالهاي قبل از انقلاب، تنها در 4 دانشكده تهران، ملي، مشهد و شيراز بصورت سالي ترمي و واحدي با گذراندن 240 واحد درسي شامل علوم پايه، پره كلينيك و كلينيك انجام مي شد.  

     در حال حاضر برنامه شامل 205-202 واحد درسي و طول دوره 6 سال است. پس از دو سال و گذراندن 68 واحد دروس عمومي و علوم پايه، دانشجويان وارد دوره باليني (پره كلينيك و كلينيك) مي شوند و آموزش خود را با حضور بيماران ادامه مي دهند. در انتهاي دوره 6 ساله و پايان يافتن واحدها و ارائه پايان نامه به ارزش 6 واحد، فارغ التحصيل مي شوند. در مورخ 21/7/1372 امتحان جامع علوم پايه دندانپزشكي و داروسازي تصويب شد و از آن زمان به بعد لازم الاجرا گرديده است.

     رشته هاي وابسته به دندانپزشكي ، دوره دو ساله (كارداني) بهداشت دهان ودندان (پرستاري دندانپزشكي) و تكنسين ساخت پروتز دنداني مي باشد.

     ادامه تحصيل و دريافت درجه تخصصي پس از فارغ التحصيل شدن در رشته دندانپزشكي عمومي در 10 رشته(ارتودنسي، اطفال، اندودنتيكس، پاتولوژي، پروتز، پريودنتيكس، ترميمي، تشخيص بيماريهاي دهان، جراحي دهان و فك و صورت و راديولوژي دهان) در داخل كشور امكان پذير است.

     اولين امتحان تخصصي در سال 1353 در دانشگاه تهران بطور داخلي انجام گرفت. اولين امتحان سراسري در دانشگاه ملي در سال 1354 انجام شد و سپس يك دوره ديگر امتحان در سال 56-1355 برگزار گرديد.
پس از پيروزي انقلاب تا كنون 16 دوره امتحان توسط دبيرخانه شوراي آموزش دندانپزشكي و تخصصي كشور براي گزينش دانشجوي دوره دستياري انجام گرفته است.   همچنين به مننظور   رسمي شدن درجه تخصصي دانشجويان فارغ التحصيل رشته هاي مختلف تخصصي تا كنون 18 دوره امتحانات بورد تخصصي بصورت متمركز برگزار گرديده است. اولين فعاليت صنفي دندانپزشكي تأسيس سنديكاي دندانسازان ايران در سال 1322 مي باشد. فعاليتهاي محدود علمي و فني حاصل تلاش اين سنديكا بود.
در سال 1329 كانون دندانپزشكان  ايران بوجود آمد كه خود بخود بدون اعلام انحلال در سال 1335 منحل شد. سومين مجمع علمي صنفي دندانپزشكي در 24 ديماه 1341 با نام جامعه دندانپزشكان ايران بنيان نهاده شد كه چون مباني مستحكمي داشت، دندانپزشكان ايراني آن را خانه انگاشتند و در حفظ و بقا و اعتلاي آن كوشيدند. اين جامعه بعدها به نام جامعه دندانپزشكي ايران تغيير نام داد تا فراگير همه حرف وابسته به دندانپزشكي باشد.

     در سال 1361 جامعه اسلامي دندانپزشكان تشكيل شد و در سال 1369 انجمن دندانپزشكي جمهوري اسلامي ايران را به ثبت رسانده و فعاليت خود را آغاز كردند.

     بالاخره در سال 1375 بين هيأت مديره انجمن دندانپزشكي ايران و جامعه دندانپزشكي ايران ادغام صورت گرفت و هم اكنون به نام انجمن دندانپزشكي ايران ، خانه دندانپزشكان ايراني مي باشد .

    از روزگار كهن ، بيماري دهان مشكل انسانها بوده است. جمجمه افرادCro-Magnonكه 25000 سال پيش در زمين ساكن بودند. شواهدي از پوسيدگي دندان را نشان ميدهد. قديمي ترين منبع ثبت شده بيماري دهان از يك متن سومري است.(Circa 5000 سال قبل از ميلاد) كه كرمهاي دندان را بعنوان دليل پوسيدگي دندان شرح مي دهد. هيچ كس نمي تواند انكار كند كه در طي سالها دندانپزشكي گامهاي عظيمي برداشته و گذشته ، حال و آينده دندانپزشكي يكي از عنوانهاي مورد بحث پيشكسوتان دندانپزشكي در چهل و هفتمين گردهمايي ساليانه آكادمي دندانپزشكان عمومي مي باشد.

     Eric Curtis دندانپزشك، مورخ نامدار دندانپزشكي و سخنگوي آكادمي دندانپزشكان عمومي مي گويد: مطمئناً چيزهاي زيادي از قرون وسطي تا ابتداي سالهاي 1700 ، زماني كه اغلب درمانهاي دندانپزشكي توسط افرادي بنام جراحان آرايشگر انجام ميشد، تغيير كرده است. اين افراد همه كاره، دندانها را مي كشيدند و جراحي هاي كوچك را انجام ميدادند، بعلاوه مو كوتاه مي كردند، زالو مي انداختند و موميايي مي كردند.

    دندانپزشكان در سالهاي 1700 به جوامع آمريكايي مهاجرت كردند و خود را ابتدا وقف حذف دندانهاي بيمار و قرار دادن دنچرهاي مصنوعي نمودند.

     در سالهاي 1800 حرفه دندانپزشكي شامل كارهايي نظير كشيدن دندانها با Turnkay ( يك وسيله ابتدايي شبيه به آچار چرخ ضامن دار كه براي كشيدن دندانها استفاده مي شد)، تميز كردن دندانها با كاغذ تراش (Seraper) و برداشت پوسيدگيها با وسايل دستي بود.

     مواد ترميمي استفاده شده قلع، ورق طلا، سرب و نقره بود. دنچرها از عاج تراشيده ميشد و يا از دندانهاي گاونر فرم دادن ميشد.

     در قرن گذشته، اميد به زندگي افراد تقريباً دو برابر شده است و تغييرات بسيار زيادي در كيفيت زندگي رخ داده است. بعضي از اين تغييرات كه تأثير مثبتي بر دندانپزشكي داشته اند شامل موارد زير مي باشند: تأكيد بيشتر بر بهداشت فردي ، دسترس بودن آنتي بيوتيك ها، واكسن ها، فلوريداسيون، رژيم هاي غذايي بهبود يافته، الكتريسيته و گرما، اشعه X ، تلفن، كامپيوترها و اينترنت.

     دانش دندانپزشكي امروزي شامل استفاده از ترميم هاي نقره و سفيد، فلوريداسيون، روشهاي air abrasion براي ترميم حفرات و غيره مي باشد.

     افزايش تعداد افراد بالاي 65 سال كه دندانهايشان را حفظ كرده اند نيزدندانپزشكي را تحت تأثير قرار داده است و توجه بيشتري به نيازهاي پيچيده افراد مسن تر معطوف گشته است.

     افزايش جمعيت آگاهتر و فرهيخته تر در آمريكا بطور نسبي، تعداد ملاقاتهاي دندانپزشكي براي داشتن لبخندي زيبا را افزايش داده است كه كاملاً در تضاد با دلايل ويزيتهاي دندانپزشكي در صد سال گذشته است: تسكين درد و بازيابي عملكرد.

     در قرن آينده، با افزايش تعداد افرادي كه دندانهايشان را در طول زندگي سالم نگهداشته اند، اين تمايل در مشتريان افزايش خواهد يافت.

     دكتر Curtis مي گويد: بطور حتم هيچ كس نمي داند كه آينده دندانپزشكي چه چيزي را در خود خواهد داشت. من تصور مي كنم با ورود به قرن بيست و يكم ما شاهد تركيبي از دندان پزشكي با مراقبتهاي جامع سلامتي باشيم و تمركز بيشتري بر ارتباط بين سلامت دهان و سلامت عمومي خواهد بود. تكنولوژي همراه با كامپيوتر براي تشخيص و درمان و درمانهاي با واسطه ژن كه ساختار ژني دندانها را به منظور مقاوم ساختن آنها به پوسيدگي تغيير مي دهد نيز بنا به اظهارات دكتر Cutis در آينده مهم خواهدبود.