فصل اول : نگرش علمی و علوم زیستی

سال اول دبیرستان

درس علوم زیستی

فصل اول : نگرش علمی و علوم زیستی

وقتی افراد مختلفی به یک ابر نگاه می کنند معمولا آن را به شکل های متفاوت می بینند . هر کس آن را به شکلی تشبیه می کند. دلیل این دیدگاهای مختلف چیست؟این بخش از کتاب می خواهد بطور کلّی دید ما را نسب مسائل عوض کند تا ما مثل افراد عادی به مسائل نگاه نکنیم. خیلی ها افتادن سیب را از درخت دیده بودند ولی ...... شکلهایی هم در کتاب رسم شده که به فهمیدن مطلب کمک می کند.در این درس و بسته های دیگر سعی می شود تا توضیحات و تصاویر دیگری هم از موضوع داشته باشیم تا مطلب راحت تر درک شود.مثل شکل های زیر :

با دیدن این تصاویرو تصاویر کتاب بیشتر به این موضوع پی می بریم که حواس ما امکان خطای زیادی دارد حتی بینایی ، وقتی ما می خواهیم صحت عملی را تاکید کنیم می گوییم « با چشمان خودم دیدم » حال حواس دیگر که احتمال خطایشان خیلی بیشتر از بینایی است تکلیفشان معلوم است. پس چاره چیست؟ اگر قبلا نگاهی به کتاب انداخته باشید متوجه می شوید که استفاده از ابزارهای مختلف در شرایط گوناگون می تواند در فهمیدن موضوع به ما کمک کند .

علم و نگرش علمی

با گذشت زمان خرافات و جادو گری جای خود را به علم داد

از آن جا که آدمی موجودی کنجکاو است همواره در پی یافتن پاسخ برای پرسش هایی است که برای او مطرح بوده است. اما در گذشته به دلیل کمبود دانش و نبود آگا هی کافی به ناچار به خرافات و جادو گری روی آورده است.گرچه امروزه نیز افرادی هستند که به دلیلل نداشتن علم و آگاهی به خرافات ایمان دارند.

بسیاری از حقایقی که فلاسفه یونان باستان چون ارسطو و افلاطون به آن دست یافته اند بر پایه استد لال و منطق بوده و خرافات و جادو گری در آن راه ندارد ولی مهمترین ایراد آن ها این بود که از آزمایش برای کشف حقایق بهره نمی گرفتند . در حقیقت بسیاری از نتیجه گیری های اولیه ای که یونانیان باستان در باره جهان هستی گرفته اندبا نتایجی که امروزه به کمک آزمایش های متعدد به دست آمده ساز گار است. اما کاربرد چنین منطقی و عدم استفاده از آزمون های عملی مصون از خطا نیست. به طوری که بعضی از حقایق مطلق ارسطو امروزه اعتباری ندارد.

گالیله که امروزه ازاو به عنوان پدر علم جدید یاد می شود توانست با انجام آزمایشی ایراد علم ارسطویی راکه همان عدم استفاده از آزمایش می باشد بیابد. از زمان گالیله تا کنون "هر چیزی که بر اساس آزمایشهای منطبق بر روشهای علمی باشد علم نامیده می شود."

با توجه به مطالبی که در بالا گفته شده برای رسیدن به تفکر علمی رعایت نکات زیر ضرورت دارد:

1-از خرافات و حدس و گمان دوری کنیم .

2- از واقعیت ها و منطق استفاده کنیم.

3- برای همه پاسخ هایی که ارائه می دهیم دلیل کافی بیاوریم .

4- نسبت به چیزی که دیگران آن را بی دلیل درست می پندارند شک کنیم و آن ها را مورد آزمایش قرار دهیم .

از آن جا که در حواس انسان مثل بینایی ،شنوایی،لامسه و حتی بویایی و چشایی خطاهایی وجود دارد بنابراین برای درک صحیح حقایق ویافتن پاسخی منطقی برای پرسش های خود استفاده از ابزار های دقیق اندازه گیری ضروری است . یکی از مهم ترین ابزاری که برای رفع خطای بینایی استفاده می شود میکروسکوپ می باشد. با میکروسکوپ می توانیم اشیاء بسیار ریز مانند باکتری ها را ببینیم.در حالی که با چشم غیر مسلح نمی توانیم آن ها را ببینیم.

روش علمی

تعریف روش علمی : روشی منطقی است ،شامل چندین مرحله ی پشت سر هم ( مانند پله های نردبان) می باشد که دانشمندان برای یافتن پاسخ مسائل و پرش های علمی خود از آن استفده می کنند.

مراحل روش علمی عبارتند از:

1-تعریف مسئله :در این مرحله سوالی که برای محقق پیش آمده است مشخص می شود.

2-جمع آوری اطلاعات:اطلاعات لازم در رابطه با موضوع مربوطه با مراجعه به کتاب ها مجلات وشبکه های اطلاع رسانی جمع آوری می شود.

3-فرضیه سازی:بر اساس اطلاعات بدست آمده از مرحله قبل فرضیه ساخته می شود.

تعریف فرضیه:حدس و گمانی که بر اساس اطلاعات به دست آمده ، در باره علت یک پدیده زده می شود.برای اینکه فرضیه ای از نظر علمی با ارزش باشدباید هم منطقی باشد و هم آزمودنی. با آزمایش ممکن است خود محقق به نادرست بودن آن پی ببرد.

4-آزمایش فرضیه : برا ی پی بردن به درستی یا نادرستی فرضیه آزمایش های گوناگون انجام می شود.

5-ثبت یافته ها :همه اطلاعاتی که از آزمایش ها حاصل شده است در این مرحله ثبت می شود.

6-نتیجه گیری و نظریه سازی : برای اطمینان از اینکه نتایج به دست آمده اتفاقی نیست در این مرحله آزمایش ها تکرار می شوند و پس از تفسیر یافته ها نظریه ساخته می شود.

تعریف نظریه:مجموعه یافته هایی است که پس از انجام آزمایش های گوناگون بر روی فرضیه و سپس تفسیر و تعبیر آن ها به دست می آید.

7- انتشار گزارش: نتایج کار و روش های مورد استفاده برای اگاه کردن و استفاده دیگر محققان در مجله یا کتاب منتشر می شود.

لازم به ذکر است که محققان همیشه از ترتیب گام های ذکر شده در بالا پیروی نمی کنند و حل هر مسئله ا ی هم همیشه شامل تمام این گام ها نمی شود اساسا روش علمی واحد و مطلقی وجودندارد و هیچ محققی در انجام دادن آزمایش هایش راه و رسم ثابتی را دنبال نمی کند به همین علت ما از کلمه معمولا در تعریف روش علمی در بالا استفاده کردیم.

کاربرد روش علمی و نظریه خلق الساعه

برای اینکه مفهوم روش علمی را بهتر درک کنید لازم است مثالی از کاربرد این روش را در علوم زیستی مطرح کنیم.

از آغاز دانشمندان دو عقیده متفاوت در مورد منشا موجودات زنده داشتند.برخی معتقد بودند که جانداران به طور ناگهانی و خود به خود از مواد بی جان به وجود می آیند،این عقیده به نام خلق الساعه معروف است.ارسطو از طرفداران این عقیده به شمار می رفت .عقیده دیگر این بود که موجودات زنده از نطفه یا دانه خود که همیشه موجودند تولید می شوند.دانشمندانی چون لون هوک و فرانچسکو ردی از طرفداران این عقیده بودند.

ون هلمونت: (1644-1577)
او که یکی ازدانشمندان قرن هفدهم به شمار می رود به نظریه خلق الساعه معتقد بود.
او یک پیراهن کثیف را با چند دانه گندم درگوشه ای قرار داد پس از 21 روز تعدادی موش در اطراف آنها مشاهده کرد .او به این نتیجه رسید که موش ها خود به خود از پیراهن کثیف و دانه های گندم پدید آمده اند.
گرچه ون هلمونت به علت ایرادی که در آزمایشش وجود داشت نتیجه نادرستی گرفت ولی او زمینه را برای استفاده ا ز روش علمی آماده کرد .

فرانچسکو ردی : (1697-1626)

او نخستین کسی بود که با انجام آزمایش و بکارگیری روش علمی نظریه خلق الساعه را رد کرد.
سوال مطرح شده برای ردی:آیا واقعا ممکن است بدون وجود مگس های دیگر مگسی خود به خود از گوشت فاسد به وجود آید یا نه؟

آزمایش های ردی :

آزمایش 1- مقداری گوشت را در هوای آزاد گذاشت چند روز بعد جانوران کرمی شکل در گوشت گندیده پیدا شدند.

نتیجه 1- ردی متوجه شد که از پیله هایی که شکل آنها متفاوت بود مگس های متفاوتی خارج می شود.

آزمایش 2- این بار پیله های مشابه را جدا کرد و هر گروه را در ظرف جداگانه ای روی گوشت پرورش داد .او مشاهده کرد که مگس های هر گروه مشابه یکدیگر اما با گروه دیگر متفاوتند.مگس ها ذرات بسیار ریزی بر روی گوشت فاسد بر جای می گذارند.

نتیجه 2- نوزادان کرمی شکل از ذرات ریزی که مگس ها بر روی گوشت فاسد بر جای می گذارند به وجود می آیند.

آزمایش 3- مقداری گوشت را به قطعاتی تقسیم کرد و آنها را درون ظرف شیشه ای انداخت روی برخی را با پارچه پوشاند و دهانه برخی را باز گذاشت.
آنچه او مشاهده کرد این بود که روی گوشتی که در ظرف های شیشه ای روباز بودند نوزادان مگس ظاهر شدند اما درون ظرف های در بسته نوزاد و مگس پیدا نشدند.

نتیجه 3-مگس خود به خود از گوشت گندیده به وجود نمی آید بلکه هر مگس حاصل تخم گذاری مگس دیگر است.او نتیجه نهایی را پس از انجام آزمایش های متعدد در یک کتاب منتشر کرد که در آن نظریه خلق الساعه را ابطال کرد.

لوئی پاستور: (1895-1822)
بعد از ردی نیز نظریه تولید خود به خود ازبین نرفت و طرفداران زیادی داشت تا اینکه لوئی پاستور دانشمند معروف فرانسوی به کشفیات متعددی نائل شد و نتایج آنرا در سال 1861 منتشرکرد. او با انجام آزمایشی نظریه خلق الساعه را به طور کامل باطل ساخت.

علوم زیستی و شاخه های آن

اما سوال دومی که در ابتدا مطرح شد این بود که منظو رما از جاندار چیست ؟در واقع آنچه که ما در زیست شناسی و مجموعه علوم زیستی با آن سرو کار داریم جاندار است .ما در علوم زیستی جاندار را از جنبه های گوناگون مورد بررسی قرار می دهیم و بر اساس جنبه هایی که موجود زنده را بررسی می کنیم آن را به شاخه های مختلفی تقسیم می کنیم. برخی ازشاخه های مهم آن عبارتند از:

میکروب شناسی-داروسازی-انگل شناسی- کشاورزی -فیزیولوژی - ژنتیک -بافت شناسی-زیست سلولی و مولکولی -بوم شناسی- فیزیولوژی -بیوشیمی-زیست شناسی پرتوی و.... .

البته به طور کلی می توان تمام این شاخه ها را در دو گروه کلی جا داد:

1- علوم زیستی پایه ای :در این گروه قوانین و اصولی که در پدیده های زیستی وجود دارد شناخته می شود.مثل شناخت اصول وراثت ،شناخت میکروب ها ،شناخت سلول ها و مولکول ها و...

2- علوم زیستی کاربردی : با استفاده از پدیده های زیستی زندگی انسان را بهبود می بخشد.

مثل استفاده از باکتری ها برای تولید انسولین (انسولین بسیاری از بیماران دیابتی را از مرگ حتمی نجات می دهد) یا استفاده از قوانین ژنتیکی برای به دست آوردن گوسفندان پر پشم و گاو های پرشیرو یا درختان پر محصول و...

raya.schoolnetمنابع

فصل اول : نگرش علمی و علوم زیستی

مطالب مشابه :

عضو گیری انجمن

سامانه جامع آموزشی دانشگاه علمی کاربردی 2 گنبدکاووس WWW.GUAST.IR

نرم افزار های کاربردی

برنامه عملیاتی گروه آموزشی درس زیست شناسی شهرستان گنبد کاووس در سال تحصیلی 93-92

فصل اول : نگرش علمی و علوم زیستی

اطلاعیه سرگروه زیست شناسی شهرستان گنبد کاووس

دانلود جزوه اصول حسابداری 1