خمين در انقلاب - سيد محمد كاظم قريشي، قرباني مخالفت با كاپيتولاسيون( بخش پاياني)

تاريخ انتشار:۹۱/۱۱/۰۷

به گزارش جلال نيوز به نقل از پايگاه اطلاع رساني ۱۵ خرداد ۴۲

نويسنده:محمد جواد مرادي نيا

ماجرای سنگ قبر

مبارزین راه آزادی پس از مرگ نیز مورد توجه سازمان امنیت قرار داشتند و مزار آنان هم زیر نظر ساواک بود. آنان تأکید واصرار داشتند که هیچ نشانه‌ای از مخالفت و اعتراض با رژیم در سطح جامعه وجود نداشته باشد و به چشم نیاید حتی اگر آن نشانه، سنگی بود بر قبر شهید.

ماجرای سنگ قبر سیدکاظم قریشی نمونه‌ای است از این رفتار و برخورد. ماجرا از آنجا آغاز شد که متن نوشته شده روی سنگ قبر مرحوم قریشی از سوی رئیس ساواک استان مرکزی رسماً به اداره کل سوم آن سازمان گزارش گردید. متن سنگ‌نوشته چنین بود:

القهار – المنتقم

آرامگاه دانشمند مجاهد، ثقه‌الاسلام سیدکاظم قریشی خمینی که به جرم پشتیبانی از قرآن چند مرتبه به زندان رفت و سرانجام در همین راه جان سپرد. تشییع جنازه‌اش که باز صحنه‌ای از مبارزات به شمار می‌رفت جلوه‌ای از روح با شهامت وی بود. چراغ جوانی ۲۶ ساله‌اش که غرق احساسات مذهبی بود خاموش و حوزه علمیه قم و بستگان خود را برای همیشه داغدار کرد. وفات ۲۸ ع ۱(۵۵) سال ۱۳۸۵ قمری.(۵۶)

با وصول این گزارش، مدیر کل اداره سوم از رئیس ساواک استان مرکزی خواست تا «به وسیله منابع مربوطه نسبت به شناسایی عاملین و محرکین اصلی این جریان تحقیق و نتیجه را به آن اداره کل اعلام دارند.»(۵۷)

رئیس ساواک قم حدود یک ماه و نیم بعد به مدیر کل اداره سوم گزارش داد که به درخواست این ساواک سنگ قبر مذکور تعویض شده است.(۵۸) اما مدیر کل سوم به این امر رضایت نداد و بار دیگر بر اجرای دستور قبلی اصرارورزیده، خواستار اعلام نتیجه اقدامات نسبت به شناسایی عاملین و محرکین اصلی واقعه شد.(۵۹)

رئیس ساواک قم در بیستم فروردین ۴۵ به اداره سوم گزارش داد: «ضمن تحقیقات لازم تا کنون عاملین اصلی نصب سنگ قبر سیدکاظم قریشی شناخته نشدند. ضمناً متصدی قبرستان ابوحسین نیز از شناسایی مسببین اصلی اظهار بی‌اطلاعی نمود، ولی به نظر می‌رسد که سنگ مزبور توسط برادرش به نام محمدعلی قریشی روی قبر نصب شده است.» در پایان نیز تأکید شده که تحقیقات در این مورد ادامه دارد.(۶۰) اما در گزارش‌های ساواک نتیجه قطعی تحقیقات دیده نمی‌شود. سیدتقی درچه‌ای پس از انقلاب فاش کرد که متن سنگ‌نوشته و تهیه سنگ و نصب آن کار وی و دوستانش بوده است.

اولین سالگرد؛ مراسم خمین

نخستین سالگرد شهادت سیدکاظم قریشی با حساسیت ویژه نیروهای انقلابی از یک سو و ساواک از سوی دیگر در شهرهای خمین، قم و اصفهان برگزار شد. چند روز قبل از آن اعلامیه‌ای از سوی خانواده شهید منتشر گردید که حساسیت ساواک را برانگیخت. در ۵ مرداد ۴۵ سیدمحمد‌علی در حال پخش اعلامیه سالگرد برادرش توسط مأموران شهربانی توقیف و به شهربانی برده شد. در آنجا به وی اعلام کردند که پخش اعلامیه مزبور باید با اطلاع و اجازه شهربانی باشد. او نیز همانجا با اشارة مأمورین تقاضانامه‌ای تنظیم و ارائه داد.

رئیس شهربانی در حاشیه همان نامه به تاریخ ۵/۵/۴۵ به شعبه اطلاعات شهربانی دستور داد: «در صورتی که سه سطر شعری که بالای تصویر است از اعلامیه جدا نمودند و دقیقاً مورد بازرسی آن شعبه قرار گرفت، انتشارش بلامانع است، لکن نظر به اینکه سید متوفی سابقه‌دار بوده لازم است احتیاطات مقتضی معمول شود.» بیت سوم از سه بیت شعر مورد نظر شهربانی که از بالای اعلامیه سالگرد سانسور شد چنین بود:

بودی در انتظار خمینی عزیز ما

افسوس زان قدت که فلک از جفا شکست

طبق دستور رئیس شهربانی خمین بالاخره اعلامیه برگزاری سالگرد پس از سانسور سه بیت شعر منتشر شد؛ اما رئیس شهربانی محرمانه دستور جمع‌آوری اعلامیه‌های سانسور شده را نیز صادر کرد. گزارش کتبی مأموران شهربانی تصریح دارد: «هر چه مقدور شد جمع‌آوری، که ۲۸ برگ می‌باشد.»

جمع‌آوری ۲۸ برگ از هفتصد برگ اعلامیه، مقدار بسیار ناچیزی است و تنها توجیه آن، شانه خالی کردن مأموران شهربانی بویژه سرپاسبان سیدرضا میر غضنفری (که مردی دیندار و با وجدان بود) از زیر بار دستورات آقای رئیس است.

پخش اعلامیه سالگرد در محلات

سید محمدعلی قریشی تعدادی از اعلامیه‌های سالگرد شهادت برادرش را به غلامرضا محمدی سپرد تا در شهرستان محلات به مهدی‌زاده (برادر شیخ فضل‌اللّه محلاتی) برای توزیع تحویل نماید. اعلامیه‌ها در محلات تحویل احسان سروش شد و او نیز با همکاری دو محصل دیگر آنها را بین مردم پخش کردند. در این بین شهربانی محلات از موضوع آگاه شد و اقدام به بازداشت عاملین توزیع اعلامیه در آن شهرستان نمود. گزارش رئیس شهربانی محلات به ریاست اداره اطلاعات شهربانی کل ماجرا را این‌گونه توصیف می‌کند: «...ساعت ۱۶ روز ۶/۵/۴۵ [۵/۵/۴۵] مأمورین مربوطه در شهر متوجه می‌شوند چند برگ اعلامیه انعقاد مجلس تذکر سالگرد درگذشت سیدکاظم قریشی در خمین و قم در حال پخش است که با توجه به بند اول شعر سوم (بیت سوم از شعر اول) از پخش آن جلوگیری در تحقیقات معموله از غلامرضا محمدی اهل و ساکن خمین که اعلامیه‌ها را از خمین به محلات آورده و اظهار می‌دارد من به طرف محلات می‌امدم برادر مرحوم سیدکاظم قریشی چند برگ از این اعلامیه‌ها را که در کاغذی پیچیده شده بود و تعداد آن را نمی‌دانم به من داد که به محلات آورده در بازار به مهدی‌زاده نامی بدهیم، من هم چون در محلات آشنا نبودم به احسان سروش دادم که پخش نماید. از احسان سروش محصل شانزده ساله اهل و ساکن محلات بازجویی، اظهارات غلامرضا را تأیید و اضافه می‌نماید اعلامیه‌ها را به دو نفر بچه دادم که پخش نمایند. اینک دو برگ از اعلامیه‌های مزبور جهت استحضار به پیوست تقدیم و مراتب گزارشاً عرض شد. رئیس شهربانی محلات سرگرد شادروان.»(۶۱)

برگزاری مجلس و قطع برق از سوی شهربانی

بالاخره مجلس مورد نظر از ساعت ۷ تا ۱۰ صبح روز پنجشنبه نهم ربیع‌الثانی برابر با ششم مرداد ۱۳۴۵ در مسجد جامع خمین برگزار شد. گزارش مأموران شهربانی از برگزلری آن جلسه حاکی است: «گزارش – تاریخ ۶/۵/۴۵ – محترما ًبه عرض می‌رساند: ساعت ۷ صبح روز جاری بر‌حسب سالروز فوت سیدکاظم قریشی مجلس ختمی در مسجد جامع بود. جهت انتظامات و استماع سخنان واعظ اینجانبان به مسجد اعزام، چون مشاهده گردید بلندگوی مسجد را خارج از داخله نصب و صدای او بیش از حد معمول و تحریک‌آمیز بود، چندین مرتبه به متصدی بلندگو ابلاغ گردید که صدای بلندگو را کم نماید، توجهی ننمود حتی صدای او را اضافه کردند. مراتب به عرض ریاست محترم شهربانی رسید، دستور فرمود بلندگو را قطع نمایند که از برق بلندگو جلوگیری و در ساعت ۱۰ صبح مجلس ختم خاتمه یافت و ضمناً موقع مراجعه به برادر سیدکاظم مرحوم بنام محمدعلی در مورد کم کردن صدای بلندگو اظهار داشت: من چند روز قبل تهران بودم دیدم صدای بلندگو به اندازه می‌آید چرا در خمین از صدای بلندگو جلوگیری می‌کنید؟ در حین نصیحت اظهار داشت خدا برادر ریاست شهربانی و شماها را بکشد تا از درد من آگاه شوید. مراتب استحضاراً به عرض می‌رسد. متصدی شعبه آگاهی: استوار مقدسی – سرپاسبان میرغضنفری – سرپاسبان محمدعلی وکیلی – پاسبان حسن شجاعی – پاسبان درجه ۳ علی شمسی – سرپاسبان ۳ عسگری. پیرو دستورات قبلی نامبرده به مراجع صلاحیت‌دار اعلام شود.»(۶۲)

مجلس سالگرد در قم

طبق برنامه، عده‌ای از مردم خمین به همراه روحانیان شهر در روز جمعه ۷ مرداد ۴۵ برای شرکت در مراسم سالگرد قریشی عازم قم شدند. گزارش مأمور شهربانی در این باره چنین است: «گزارش – محترماً به عرض می‌رساند مورخ ۷/۵/۴۵ ساعت ۸ صبح عده‌ای به سرپرستی آقایان: حاج پسندیده – حاج آقا حسین آل‌طاهر – شیخ محمد حبیب‌اللهی – ذاکری – حاج آقا مهدی غضنفری – شیخ عبداللّه اسلامی – به اتفاق برادران قریشی محمدعلی و آقا حسن جهت سالروز مرحوم قریشی به وسیله اتوبوس شماره ۳۲۹۹ – ط ۳۲ شرکت ایران بنز به طرف قم رفتند. مراتب جهت اطلاع گزارشاً عرض شد. سرپاسبان تیم سیدرضا غضنفری – استوار یکم محمدی.»(۶۳)

سروان فرتاش رئیس شهربانی خمین نیز موضوع عزیمت و مراجعت روحانیون و کسبه شهر خمین را در گزارش محرمانه شماره ۳۲۵/۵ مورخ ۸/۵/۱۳۴۵ به اطلاع ریاست اداره اطلاعات شهربانی کل رساند.

از سوی دیگر رئیس ساواک قم طی تلگرافی در ۶ مرداد ۴۵ به اداره کل سوم ساواک خبر داد که «از ساعت ۱۷ تا ۱۹ روز جمعه جاری مراسم سالگرد فوت سیدمحمدکاظم قریشی خمینی در مسجد امام برقرار خواهد بود. ساواک مراقبت لازم معمول [می‌دارد] و نتیجه متعاقباً به عرض خواهد رسید.»(۶۴) وی دو روز بعد خبر برپایی مراسم مزبور را برای همان مرجع چنین گزارش کرد: «... از ساعت ۱۷ روز ۷/۵/۴۵ مراسم سالگرد درگذشت سید محمدکاظم قریشی خمینی در مسجد امام قم برگزار شد. شیخ حسین شاهرودی واعظ به منبر رفت و مطالب خلافی ایراد ننمود. آیت‌اللّه نجفی [مرعشی] و آقای پسندیده برادر خمینی در مجلسحضور داشتند. در ساعت ۱۹ تعدادی در حدود صد نفر به سر قبر قریشی واقع در ابوحسین رفتند و مراسم ساعت ۴۵/۱۹ خاتمه یافت و اتفاق قابل عرضی روی نداد. مشروح جریان با پیک ارسال خواهد شد.»(۶۵)

مجلس در اصفهان

همان سال مجلس سالگرد قریشی در اصفهان نیز برپا شد. بانیان این مراسم دوستان و هم‌فکران اصفهانی قریشی مانند محمد منتظری و محمدتقی درچه‌ای بودند که با حمایت آیت‌اللّه سیدحسن خادمی و حاج آقا احمد امامی در مدرسه جده بزرگ آن شهر مجلس فاتحه‌ای برگزار کردند. محمدتقی درچه‌ای می‌گوید:

ما با بعضی از دوستان نظیر شهید محمد منتظری و دیگران که صفهانی و اهل مبارزه بودند [مراسم] سالگردی در اصفهان گرفتیم که در این کار حاج آقا احمد امامی ما را هدایت و رهبری می‌کرد و از فکر و دستورهای ایشان پیروی می‌کردیم. ایشان گفت برای مراسم سالگرد آقا کاظم قریشی اعلامیه‌ای چاپ کنید و آقای حاج آقا حسن خادمی امضا کند. حاج آقا حسین خادمی از بزرگترین علمای اصفهان بود و در میان علمای آن روز از زمره علمایی بود که به حضرت امام ارادت داشت و در مبارزه وقتی می‌توانست و صلاح می‌دانست کوتاه نمی آمد. ما با دو سه نفر از علمای اصفهان به منزل ایشان رفتیم. نشستیم و چای آوردند. بعد فرمودند کاری داشتید. گفتیم سالگرد مرحوم آقا کاظم قریشی است و ما می‌خواهیم اعلامیه‌ای چاپ کنیم که اگر ممکن است شما آن را امضا کنید. ایشان فرمودند حرفی ندارم. رفتند تجدید وضو کردند و آمدند و گفتند استخاره می‌کنم اگر خوب آمد این کار را می‌کنم ولی استخاره کردند بد آمد. ما گفتیم اعلامیه را چاپ می‌کنیم و می‌نویسیم با حضور آقای خادمی. گفتند عیب ندارد. گفتیم شما باید از اول جلسه باشید ممکن است پلیس حمله کند و مشکل پیش بیاید ولی وقتی شما باشید ممکن است پلیس مقداری کوتاه بیاید. ایشان پذیرفتند و ما هم در اعلامیه نوشتیم جلسه‌ای با نظر حضرت آیت‌اللّه خادمی برگزار می‌شود که بازاریان و طلاب و کسبه شرکت کنند. اعلامیه را هم اول به خود ایشان ارائه دادیم و منعی نکردند. از اوایل جلسه هم آمدند و به عنوان صاحب عزا دم در مجلس نشستند و ما نوار خود مرحوم آقا کاظم را گذاشتیم در هر صورت بهره‌برداری خوبی از مجلس سالگرد ایشان در مدرسه جدة بزرگ اصفهان شد که گرداننده آن هم خود من و چند نفر دیگر بودیم.»(۶۶)

سالگرد در تهران

آیت‌اللّّه سید محمدرضا سعیدی نیز مجلس سالگردی برای سیدکاظم قریشی در مسجد موسی‌ابن جعفر (ع) واقع در خیابان غیاثی برگزار کرد. او به همین مناسبت اعلامیه‌ای نیز منتشر کرد.

اما آیت‌اللّه سعیدی در همان ایام بازداشت و روانه زندان گردید. وی در پاسخ به سئوالات بازجوی خود پس از آنکه درباره اعلامیه‌هایی که در تنظیم و چاپ آنها مشارکت و دخالت داشته توضیح داد، در جواب سئوال «خود شما شخصاً اعلامیه‌ای به چاپ نرسانده‌اید؟» نوشته است: «سیدکاظم قریشی که از علما بود و سال گذشته فوت شده بود، امسال من ختمی برای او در مسجد گذاشتم و به عنوان سالگرد فوت او اعلامیه‌ای دادم و به جز این، اعلامیه دیگری به چاپ نرسانده‌ام.»(۶۷)

زنده ماندن نام قریشی

چراغ پرفروغ زندگی سیدکاظم قریشی در مرداد ۱۳۴۴ به خاموشی گرایید و پیکر بی‌جانش در گوشه‌ای از گورستان ابوحسین قم آرام گرفت. اما یاد و نام وی در دل دوستان و دوستدارانش هرگز فراموش نشد. آنان نام قریشی را در کنار نام صدها و هزاران شهید راه آزادی به خاطر سپردند تا در میسر پرفراز و نشیب مبارزه راهنمایشان بوده یادشان هموار کنندة این راه سنگلاخ و پرمخاطره باشد.

در سال‌های سیاه و تلخ رژیم پهلوی هرگاه تن رنجور مبارزی در سیاه‌چالها بر زمین می‌افتاد یاد پیشتازان این راه نیز زنده می‌شد و نامشان بار دیگر بر دل صحیفه‌ها می‌درخشید، که از آن جمله است زمستان سرد ۵۴ ؛ هنگامی که جسم شکنجه دیده و خونین آیت‌اللّه حسین غفاری در گوشه زندان بر خاک افتاد و قلبش از حرکت باز ایستاد. در آن هنگام شهادت این پیر برنادل، تداعی‌گر مظلومیت شهدایی همچون سیدکاظم قریشی بود.

جامعه روحانیت در اعلامیة خود به هنگام شهادت آیت‌اللّه غفاری نوشت: «...هنوز جامعه روحانیت سوگ شهادت رجال پاک و مجاهدی نظیر حجج اسلام سید یونس رودباری، سیدکاظم قریشی خمینی، سبحانی دزفولی و آیت‌اللّه سعیدی را فراموش نکرده بود که یکی دیگر از علمای مجاهد تهران به جرم حمایت از قرآن و اعتراض به غارت‌های بی‌پایان این ملت، توسط شاه عمالش... به درجه شهادت رسید...»(۶۸)

مردم خمین نیز نام و یاد اولین شهید نهضت امام خمینی در این شهرستان را هیچ وقت فراموش نکردند به گونه‌ای که در سال ۵۷ و به هنگام شعله‌ور شدن دوبارة آتش انقلاب اسلامی نام و یاد سیدکاظم قریشی در هر مجلس و محفل انقلابی زنده بود و تصویر وی در هر تجمع و تظاهراتی بر دستان مردم خودنمایی می‌کرد. شاید این جمله که به خط سیدکاظم و به هنگام اسارت در زندان بر اوراق بازجویی‌اش نقش بسته به قدر کفایت معرف اندیشه، شخصیت و شجاعت او باشد؛ جمله‌ای که امضای ذیل آن نیز تأکیدی برپایبندی به آن تا مرز جان است.

اینجانب از قانون مصونیت مستشاران امریکایی و تبعید آقای خمینی تنقید نموده و برای آقای خمینی دعا کرده‌ام و این تنقید را وظیفه اجتماعی خود می‌دانم.

پی‌نوشت‌ها:

۱- دانشجوی رشته دکتری تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی

۲- سند ش۱.

۳- تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی از مرجعیت امام خمینی تا تبعید، به کوشش عبدالوهاب فراتی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۹، ص ۲۶.

۴- اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۴، ص ۹۳.

۵-بازوی توانای اسلام آیت‌اللّه سیدمحمود طالقانی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۲۹، ج ۱، تهران، ۱۳۸۱، ص ۴۶۸.

۶-خاطرات ۱۵ خرداد، ذفتر نهم، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۸، ص ۲۳.

۷-خاطرات منتشر نشده سیدمحمود دعایی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، متن تایپی، ص ۳۲.

۸- خاطرات ۱۵ خرداد، دفتر نهم، پیشین، ص ۲۴.

۹- خاطرات آیت‌اللّه مسعودی خمینی، تدوین جواد امامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۸۱، ص ۳۰۵.

۱۰- خاطرات ۱۵ خرداد، دفتر پنجم، حوزههنری، تهران، ۱۳۷۶ع ص ۱۴۲؛ حدیث رویش، خاطرات و یادداشت‌های محمدحسن رحیمیان، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۸۲، ص ۸۲.

۱۱-خاطرات سیدمحمد کاظم بجنوردی، به کوشش دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۸، صص ۵۲ – ۵۱.

۱۲-خاطرات آیت‌اللّه مسعودی خمینی، ص ۲۵۹.

۱۳-هاشمی رفسنجانی دوران مبارزه، ج ۱، زیر نظر محسن هاشمی، دفتر نشر معارف انقلاب، تهران، ۱۳۷۶، صص ۱۴۸ – ۱۴۶.

۱۴-سند ش ۲.

۱۵-سند ش ۳.

۱۶-نخل، اتاق مانندی از جنس چوب و پارچه و ظاهراً نمادی از حجره یا خیمه اباعبداللّه الحسین (ع) است که با پارچه‌های سبز و سیاه و برخی ظروف مسین و نقره‌ای تزیین و روز عاشورا بر دوش مردم خمین حمل می‌شود. نخل نزد این مردم بسیار محترم بوده، دستجات عزاداری از زیر آن عبور می‌کنند و حتی برخی (بویژه زنن) از آن حاجت می‌طلبند. میدانی نیز به همین نام از قدیم در خمین وجود داشته است.

۱۷-سند ش ۴.

۱۸-همان.

۱۹-بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، پرونده انفرادی سیدکاظم قریشی.

۲۰-سند ش ۵.

۲۱-بایگانی مؤسسه...، پرونده انفرادی سیدکاظم قریشی.

۲۲-سند ش ۶.

۲۳-بایگانی مؤسسه...، پرونده انفرادی سیدکاظم قریشی.

۲۴-سند ش ۷.

۲۵-بعثت، ش ۳، س دوم، پنجشنبه سی‌ام شوال ۱۳۸۴ ق. مطابق ۱۳/۱۲/۴۳، ص ۷.

۲۶-بایگانی مؤسسه...، پرونده انفرادی سیدکاظم قریشی.

۲۷-سندهای ش ۸ و ۹.

۲۸-بایگانی مؤسسه...، پرونده انفرادی سیدکاظم قریشی.

۲۹-همان.

۳۰-خاطرات آیت‌اللّه خرم‌آبادی، تدوین محمدرضا احمدی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۸۴، صص ۵۱ – ۵۰.

۳۱-خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۶، صص ۷۰ – ۶۹.

۳۲-هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، صص ۲۰۸ – ۲۰۳.

۳۳-خاطرات ۱۵ خرداد، دفتر نهم، ص ۲۳.

۳۴-خاطرات آیت‌اللّه مسعودی خمینی، ص ۳۰۵.

۳۵-همان.

۳۶-هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ص ۵۰۰.

۳۷-همان، ص ۵۰۵.

۳۸-همان، ص ۵۵۰.

۳۹-سند ش ۱۰.

۴۰-در گزارش ساواک نامی از مدرسه مروی به میان نیامده و محل شروع تشییع جنازه مسجد ارک ذکر شده است.

۴۱-خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، تدوین مرتضی میردار، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران ، ۱۳۸۲، صص ۱۰۵ – ۱۰۴.

۴۲-خاطرات آیت‌اللّه محمدعلی گرامی، تدوینمحمدرضا احمدی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۸۱، صص ۳۱۷ – ۳۱۶.

۴۳-خاطرات حجت‌الاسلام جعفر شجونی، تدوین علیرضا اسماعیلی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۸۱، صص ۱۲۲ – ۱۲۱.

۴۴-خاطرات آقایان مرتضی نظری و محمدعلی شهبازی در گفتگو با نگارنده.

۴۵-سند ش ۱۱.

۴۶-بایگانی مؤسسه...، پرونده انفرادی سیدکاظم قریشی.

۴۷-همان.

۴۸-خاطرات ۱۵ خرداد، دفتر نهم، ص ۲۴.

۴۹-مرادی‌نیا، محمد‌جواد، خمین در انقلاب، عروج، تهران، چ ۲، ۱۳۸۳، سند ش ۳۹.

۵۰-بایگانی مؤسسه...، پرونده انفرادی سیدکاظم قریشی.

۵۱-همان.

۵۲-همان.

۵۳-همان.

۵۴-همان.

۵۵-سند ش ۱۲.

۵۶-۲۸ ربیع‌الاول.

۵۷-بایگانی مؤسسه...، پرونده انفرادی سیدکاظم قریشی.

۵۸-همان.

۵۹-همان.

۶۰-همان.

۶۱-خمین در انقلاب، ص ۷۶.

۶۲-همان ص ۷۷.

۶۳-همان ص ۷۷.

۶۴-بایگانی مؤسسه...، پرونده انفرادی سیدکاظم قریشی.

۶۵-همان.

۶۶-خاطرات ۱۵ خرداد، دفتر نهم، صص ۲۵ – ۲۴.

۶۷-یاران امام به روایت اسناد ساواک، شهید آیت‌اللّه سیدمحمدرضا سعیدی،ج ۱، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران، ۱۳۷۴، ص ۴۲.

۶۸-اسناد انقلاب اسلامی، ج ۴، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۴، ص ۲۵۴.

مطلب مرتبط با اين موضوع:

شهید قریشی، پيشتازترين روحاني در مبارزات عليه رژيم ستمشاهي

خمين در انقلاب - سيد محمد كاظم قريشي، قرباني مخالفت با كاپيتولاسيون( بخش پاياني)

مطالب مشابه :

حسین جان اولین سالگرد درگذشت تو را به عزا می نشینیم

متن كامل سخنراني هاشمي در سالگرد ارتحال آيت الله صالحي مازندراني

برترین نرم افزارها و تکنولوژی های موبايل + دانلـــود

حجت الاسلام والمسلمین مجتبی مومنی

تصویر : آیت الله مهدوی کنی در مراسم سالگرد امام خمینی ره 14 خرداد 91

روزای بارونی49

تصاویر جشن سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران در کن (1)

گزارش تصویری از مراسم سالگرد امام امت و یادبود 15خرداد در کن (15/3/93)

خمين در انقلاب - سيد محمد كاظم قريشي، قرباني مخالفت با كاپيتولاسيون( بخش پاياني)

برپایی مراسم سالگرد شهادت امام حسن عسگری(ع) و سالگرد ورود امام خمینی(ره )در کن: