آقای دکتر مسعود اسلامی – متخصص قلب و عروق و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

سوال – وقتی که فرد خواب طبیعی دارد سیستم قلب و عروقی چه نوساناتی را در خود می بیند ؟
پاسخ – ما در طی خواب دو مرحله داریم . یک – مرحله ای است که حرکات چشم وجود دارد و آن یک چهارم از خواب را تشکیل می دهد . در این مرحله قسمت هایی از مغز فعال هستند . یعنی همان مرحله ای از خواب که ما در آن رویا و خواب می بینیم به این علت که بخش هایی از مغز فعال است. سه چهارم از خواب را قسمتی تشکیل می دهد که در اصطلاح به آن خواب عمیق می گویند . که در آن فاز ما خواب نمی بینیم و مغز آرام است . در فازی که در آن قسمت هایی از مغز فعال است معمولاً سیستم سمپاتیک تحریک می شود . برای همین ممکن است که در طی این فاز یک مقدار فشار خون فرد بطور افزایش پیدا کند . و در فازی که خواب عمیق است معمولاً عصب پاراسمپاتیک تحریک می شود . معمولاً در این فاز ضربان قلب آهسته می شود و فشار خون می تواند پایین بیاید . برای همین است که ما در خیلی از افراد اگر ضربان قلب آنها را در طی خواب ثبت کنیم اکثراً آهسته است . یعنی ممکن است ضربان قلب در یک خواب طبیعی به سی عدد در دقیقه نیز برسد . این مسئله هیچ مشکلی نیست و یک تغییر فیزیولوژیک طبیعی است .
سوال – آیا در خواب که شما گفتید اعصاب پاراسمپاتیک فعال می شود و فشار خون فرد پایین می آید باز هم ممکن است فرد دچار سکته شود ؟
پاسخ – این سوال خوبی است یعنی انتظار داریم که در طول خواب که مصرف اکسیژن قلب کاهش پیدا می کند حملات قلبی و یا مشکلات قلبی بروز نکند . براساس اطلاعات آماری بیست درصد سکته های قلبی در فاصله ی زمانی دوازده شب تا شش صبح یعنی در طی خواب اتفاق می افتد . سی درصد سکته های قلبی در طی خواب اتفاق می افتد. یعنی افرادی هستند که می گویند خوب بود و خوابیده بودم ولی یک باره احساس کردم خر خر های ناجوری می کند وقتی او را تکان دادم دیدم که مرده است. سی درصد مرگ های نامعمول در طی خواب اتفاق می افتد . و امروز این بحث از این نظر برای ما مهم است که چرا یک چنین اتفاقی که برخلاف انتظار ما است در طی خواب می تواند در برخی از افراد بروز کند ؟ و آیا می توان از آن جلوگیری کرد یا خیر؟
سوال – چه مشکلی می تواند برای فرد در طی خواب براثر بیماری های قلبی و عروقی بوجود بیاید؟
پاسخ – مهمترین مسئله ای که اتفاق می افتد افرادی هستند که در طی خواب دچار وقفه ی تنفسی می شوند. چیزی است که در سالهای قبل توجه چندانی به آن نبود . و چند سالی است که به این مسئله توجه می شود و لازم است در کشور ما خصوصاً مردم ما به آن توجه کنند . چون چیزی است که معمولاً تشخیص داده نمی شود . افرادی مبتلا به این مشکل هستند و به پزشک مراجعه نمی کنند . ما به طور طبیعی در طی خواب و خصوصاً موقعی که به پشت می خوابیم زبان یک مقدار به عقب می افتد و فک تحتانی نیزبه عقب می رود . این می خواهد مجرای تنفس را ببندد ولی به طور طبیعی عضلات حلق به این دلیل که یک مقدار حالت انقباض دارند ، مجرای حلق را باز نگاه می دارند . به این دلیل هوا می تواند به راحتی عبور کند و فرد مشکلی پیدا نمی کند . برخی از افراد هستند که در طی خواب عضلات حلق قدرت انقباضی خود را از دست می دهند و شل می شوند . بنابراین در طی خواب حلق این افراد بر روی هم می خوابد . در نتیجه وقتی هوا می خواهد رد شود خیلی به سختی این کار را می کند . گاهی اوقات ممکن است در طی خواب آنقدر این عضلات برروی هم بخوابند که مجرا را ببندند . اکسیژنی وارد خون فرد نشود و در طی خواب برای لحظات یا چند ثانیه ای اکسیژن خون آنها به شدت پایین بیاید . وقتی یک چنین اتفاقی می افتد ممکن است عوارض قلبی خیلی شدیدی برای فرد ایجاد کند . اینها افرادی هستند که ممکن است در طی خواب و یا بعد از آن در دراز مدت در طی بیداری مشکلات بسیار شدیدی را داشته باشند . افرادی هستند که در زندگی روزمره خیلی دیده می شوند و خیلی شایع است . یعنی افرادی هستند که شب وقتی می خوابند ، افرادی که در آن منزل هستند و یا همسر ایشان متوجه می شوند که خر خرهای شدیدی می کنند . گاهی اوقات در بین این خر خرها ممکن است که فرد احساس کند که در حال خفه شدن است . ممکن است حتی بلند شوند . صبح که از خواب بیدار می شوند احساس خستگی دارند . با اینکه خوابیده اند و مدت آن نیز خوب بوده ولی صبح که بیدار می شوند خسته هستند . و در طی روز نیز احساس خستگی و خواب آلودگی می کنند . حتی ممکن است پشت فرمان اتومبیل برای چند لحظه ای بخوابند . معمولاً ممکن است این افراد صبح ها سردرد داشته باشند . چیزی است که خیلی شایع است . در اطراف ما و یا حتی خود ما ممکن است مبتلا به این مسئله باشیم . ولی به آن توجه نمی کنیم و فکر می کنیم که مهم نیست . این مسئله می تواند عوارض بسیار شدیدی را در سیستم قلبی و عروقی ایجاد کند .
سوال – اختلالات خواب به صد گروه بیماری تقسیم می شود . این صد گروه نیز در سه گروه مجزا تقسیم می شود . این وقفه ی تنفسی انسدادی در کدام گروه قرار می گیرد؟
پاسخ – وقفه ی تنفسی به هیچ وجه طبیعی نیست . و در همه ی افراد دیده نمی شود . فاکتورهایی است که باعث می شود وقفه ی تنفسی بروز کند . برای مثال یکی از مهمترین عواملی که باعث بروز وقفه تنفسی در هنگام خواب می شود چاقی است . یعنی هر چقدر که وزن افزایش پیدا کند احتمال اینکه وقفه ی تنفسی انسدادی در طی خواب بروز کند بیشتر است . البته ممکن است در افراد لاغر نیز دیده شود . یعنی سی درصد وقفه های تنفسی در افرادی بروز می کند که چاق نیستند . ولی هفتاد درصد در افراد چاق بروز می کند . هرچقدر وزن بیشتر می شود احتمال بروز آن نیز زیاد تر می شود . چیزی که جالب است رابطه ی دور گردن است با بروز وقفه ی تنفسی در هنگام خواب . نشان داده شده اگر دور گردن از چهل و دو سانتی متر یعنی افرادی که دور گردن پیراهن های آنها بالای چهل و دو است وقفه های تنفسی شایع تر است . یعنی چهل درصد این افراد دچار وقفه های تنفسی در حین خواب می شوند . یعنی به شوخی می گویند که گردن کلفتی همیشه خوب نیست و از نظر پزشکی گردن کلفتی خوب نیست و می تواند باعث بروز وقفه ی تنفسی بشود و ایجاد مشکل در سیستم قلبی و عروقی بکند .
سوال – وقفه ی تنفسی چه مشکلی برای قلب و عروق ایجاد می کند ؟
پاسخ – وقتی که یک کسی دچار وقفه ی تنفسی انسدادی می شود ، یعنی در طی خواب اکسیژن کافی وارد خون او نمی شود بنابراین اکسیژن کافی به قلب و مغز او نمی رسد . واکنشی که ابتدا در این افراد اتفاق می افتد سیستم سمپاتیکی که جزء سیستم خودکار است فعال می شود . این چیزی است که بطور معمول خیلی نباید فعال باشد . وقتی این سیستم فعال می شود دو اتفاق عمده می افتد : یکی فشار خون بالا می رود و دیگری ضربان قلب افزایش پیدا می کند . بنابراین این افرادی که وقفه ی تنفسی در طی خواب دارند ، این مسئله را هر شب در طی خواب دارند . در دراز مدت این افراد دچار بیماری فشار خون می شوند . خیلی از افرادی که دچار بیماری فشار خون هستند در طی خواب وقفه ی تنفسی دارند و به آن توجه نمی کنند . دومین مشکلی که در این افراد ایجاد می شود نا منظمی های شدید ضربان قلب است . که ممکن است ضربان قلب آنها خیلی تند شود و یا برعکسی خیلی کند شود . مسئله ی دیگری که خیلی جالب است و در این افراد اتفاق می افتد مقاومت به انسولین است . یعنی ممکن است این افراد با همین مسئله اگر زمینه ی بیماری دیابت داشته باشند دچار این بیماری شوند و قند آنها خیلی خیلی بالا رود . بنابراین می تواند مقاومت به انسولین ایجاد شود . و نکته ی دیگری که در دراز مدت ممکن است در این افراد بروز کند این است که ممکن است این افراد زودتر دچار تنگی عروق کرونر شوند . یعنی پدیده ی تصلب شرائین دراین افرا د ممکن است رشد سریع تری داشته باشد . بنابراین نکته ای است که ما خیلی خیلی به آن اهمیت می دهیم . چون در مردان میان سال به بالا اگر وزن آنها نیز یک مقدار بالا باشد چهل درصد این افراد می توانند دچار این مسئله باشند . غیر از مسئله ی چاقی که گفتم چیزی که می تواند خیلی این مسئله را تشدید کند مصرف داروهای آرام بخش است . یعنی افرادی که برای خوابیدن از داروهای خواب آور استفاده می کنند اگر وقفه ی تنفسی داشته باشند بسیار تشدید می شود . دومین نکته ای که است مصرف مشروبات الکلی است . مصرف مشروبات الکلی می تواند این مسئله را تشدید کند . نکته ی بعدی افرادی هستند که به علت مشغله ی کاری خیلی خسته می شوند . افرادی که در طی روز خیلی خسته می شوند ممکن است خواب آنها شب ها خیلی عمیق تر باشد بنابراین وقفه ی تنفسی در این افراد می تواند شدید تر باشد .
سوال – هر چند وقت یک بار در خواب حالت خفگی به من دست می دهد و باید من را از خواب بیدار کنند . موقعی که بیدار می شوم سردرد دارم و دست من حالت گز گز دارد . یعنی یک قسمت از بدن من حالت گز گز دارد . در ضمن سابقه ی سکته و ناراحتی قلبی نیز در خانواده ی ما وجود دارد . چهل و یک سال هم سن دارم . خانواده ی ما در خواب عادت خر خردارند یعنی برادرها و خواهرهای من این کار را می کنند . نه اینکه این حالت خفگی به آنها دست بدهد ولی کلاً خر خر می کنند در خواب . این مشکل بیشتر زمانی برای من رخ می دهد که به پشت خوابیده ام . در ضمن شب ها برای کمرم قرص مصرف می کند آیا این قرص تأثیر دارد ؟
پاسخ – این خانمی خیلی خوب همه ی حرف هایی را که من زده بودم را مرور کردند و علائم را گفتند. همان علائمی بود که معمولاً افرادی هستند که خر خر بلند می کنند و مصرف داروهای آرام بخش مانند دارویی که ایشان می خورند می تواند مسئله را تشدید کنند . بنابراین اگر حتی المقدور این قرص را شب ها مصرف نکنند بهتر است . نکته ی جالبی که گفتند این است که وقتی به پشت می خوابند این مسئله تشدید می شود . این کاملاً علمی است افرادی که وقفه ی تنفس دارند و یا خر خر می کنند وقتی که به پشت می خوابند بدتر می شود . چون وقتی که ما به پشت می خوابیم زبان بیشتر به عقب می افتد و راه تنفس را می بندد . وقتی که این افراد به پهلو می خوابند چه پهلوی چپ و چه پهلوی راست یک مقدار خر خر آنها کاهش پیدا می کند . در کشورهای غربی خیلی وقت ها برای افرادی که این مسئله را دارند اگر حالت خفیف باشد برای درمان به آنها بلوز هایی را می پوشانند که پشت آن یک چیزی مانند توپ تنیس چسبیده است . وقتی که فرد به پشت می خوابد نا خودآگاه اذیت می شود و مجبور می شود که به پهلوبخوابد . که توپ آنها را اذیت نکند . بنابراین به افراد توصیه می کنیم که اگر می توانند به پشت نخوابند . البته در افراد که مشکل خفیف تر است با تغییر وضعیت و پوزیشن مسئله تغییر می کند . این خانم حتماً به ادامه ی بحث گوش بدهند درخصوص نحوه ی تشخیص و نحوه ی درمان من مطالبی را خواهم گفت .
سوال – این بیماری وقفه ی تنفسی چطور تشخیص داده می شود ؟
پاسخ – اول از روز علائم بالینی است . فردی است که در طی خواب خود او یا اطرافیان می گویند که خر خرهای شدید می کند . احساس می کند که گاهی برای چند ثانیه ای تنفس او متوقف می شود . و احساس می کند که حتی گاهی یک مقدار کبود می شود . فرد وقتی که بیدار می شود و یا طی روز احساس سردرد می کند و یا گاهی احساس می کند که دهان او خشک است . وقتی که از خواب بیدار می شود گلوی او یک مقدار درد می کند . این افراد در طی روز احساس خواب آلودگی می کنند و حتی ممکن است پشت فرمان برای چند ثانیه ای به خواب بروند . این علائم بالینی است که وجود دارد ولی تشخیص قطعی با علائم بالینی نیست . یعنی علائم بالینی مساوی با تشخیص نیست و ما باید از روشی استفاده کنیم که در اصطلاح به آن نوار خواب می گوییم . یعنی ما به این افراد حتماً نامه می دهیم که به کلینیک های خواب بروند . یک شب این افراد را در کلینیک خواب نگاه می دارند . الکترون و سیم های مختلفی به آنها متصل می شود . آنها در کلینیک خواب می خوابند . ما می بینیم که در طی خواب هر چند ساعت یک بار اینها وقفه ی تنفسی دارند . معمولاً اگر تعداد وقفه های تنفسی در طی خواب در یک ساعت پنج بار یا بیشتر باشد برای ما مهم است و می توانیم تشخیص بیماری وقفه ی تنفسی را برای فرد بدهیم . بنابراین تشخیص قطعی با تست خواب و گرفتن نوار خواب در افرادی است که ما به آنها مشکوک هستیم .
سوال – من حدود بیست سال است که بدون قرص خواب نمی توانم بخوابم . چندین بار مراجعه کرده ام که بتوانم این مسئله را مداوا کنم ولی نشده است . سه بار سی سی یو خوابیده ام و این قرص را در دوز ها و نام های مختلف می خورم . هر نوعی را که شما بگویید من آزمایش کرده ام اگر قرص را نخورم نمی توانم بخوابم . در طی خواب من مشکل تنفسی دارم یعنی خر خر می کنم . تیروئید کم کار هم دارم . این سه باری هم که سی سی یو خوابیدم گفتند آنژین صدری است . آنژیو گرافی هم کرده ام و تنگی عروق کرونر دارم . یک رگ آن است ولی گفتند در جایی است که نمی توان کاری کرد . گفتند که باید با دارو برطرف کرد .
پاسخ – این خانم که تنگی عروق کرونر دارند می گویند که بدون قرص خواب اصلاً می توانند بخوابند. اگر واقعاً مصرف دارو اینقدر واجب باشد ما توصیه نمی کنیم که قطع کنند . در خصوص ایشان ابتدا باید این مسئله تشخیص داده شود که واقعاً وقفه ی تنفس انسدادی را دارند یا خیر؟ هر فردی که دچار خر خر است مساوی با این تشخیص نیست . خیلی از افراد ممکن است خر خر کنند ولی دچار وقفه ی تنفسی انسدادی موقع خواب نشوند . گفتم لازمه ی تشخیص گرفتن نوار خواب و تست خواب است که ما ببینیم به طور متوسط در هر ساعت پنج بار یا بیشتر این وقفه ی انسدادی را در تنفس داشته باشیم . در خصوص این خانم که بیماری عروق کرونر دارند چون مشهد به ایشان نزدیک است حتماً بایستی در این شهر مراجعه کنند . اگر تشخیص داده شود این بیماری باید درمان شود چون وجود این بیماری در فردی که تنگی عروق کرونر دارد باعث می شود در لحظاتی در طی خواب اکسیژن کافی به قلب ایشان نرسد ، به عضله ی قلبی که رگ آن قبلاً هم تنگ بوده است . بنابراین می تواند این بیماری را بسیار بدتر کند . یا اگر فشار خون دارد می تواند این فشار خون از کنترل خارج شود . بنابراین درمان بیماری وقفه ی تنفسی انسدادی برای همه ی افراد مهم است . اما در افرادی که بیماری قلبی دارند مانند تنگی عروق کرونر، سابقه ی سکته ی قلبی ، بیماری فشار خون و نارسایی قلبی اهمیت درمان آن دو چندان می شود . چون بیماری آنها می تواند بسیار تشدید شود .
سوال – من نوزده سال سن دارم و اکثر اوقات دچار درد و سوزش در کتف سمت چپ می شوم . بطوری که این درد به دست چپ منتشر می شود . اخیراً دچار بی خوابی شبانه شده ام . آیا اینها علامتی از بیماری قلبی است یا خیر؟
پاسخ – ایشان چون نوزده سال سن دارند و احساس سوزش در کتف و دست چپ خود دارند و بی خوابی دارند بیشتر این علائم مربوط به اضطراب است . یعنی علائم بیماری قلبی نیست . اگر خیلی شدید است باید به دکتر اعصاب مراجعه کنند و درمان اضطراب کنند . اگر فردی هر شب به اینگونه است و در طول روز حالت های سوزش دارد ، چون جوان هستند و نوزده سال سن دارند بیشتر ناشی از حالت های اضطرابی است .
سوال – آیا خروپف می تواند علامتی از اختلالات و بیماری های قلبی باشد؟
پاسخ – معمولاً خروپف علامت بیماری قلبی نیست . ولی ممکن است در افراد منجر به بیماری قلبی شود . از آن طریق که اکسیژن کافی به خون نرسد . گاهی اوقات به ندرت ممکن است در افرادی که بیماری شدید و خیلی پیشرفته ی قلبی دارند ، خود آن بیماری قلبی پیشرفته باعث تشدید خروپف شود. ولی معمولاً اثر از این طرف است و خروپف است که باعث بروز بیماری قلبی می شود .
سوال – من سی و شش سال دارم و چهار سال است که مبتلا به آریتمی قلب شده ام . در خواب هم به گفته ی اطرافیان خروپف می کنم آیا این آریتمی ربطی به خروپف دارد؟
پاسخ – این چیزی است که کمتر به آن توجه می شود . یعنی افرادی هستند که نامنظمی های قلبی دارند وخیلی هم شدید است . ما انواع مختلف نامنظمی های قلبی را داریم . این افراد ممکن است داروهای زیادی مصرف کنند ولی بهتر نشوند . و تنها علت آن همین وقفه ی تنفسی انسدادی باشد . یعنی همانطور که گفتند فردی که خروپف می کند و اکسیژن نمی رسد و این باعث نامنظمی ضربان قلب می شود . وقتی آن وقفه ی تنفسی بهبود پیدا می کند ، آریتمی آنها نیز بهبود پیدا می کند . من موارد متعددی از این بیماران را داشته ام که هر کاری می کردیم خوب نمی شدند . بعد فهمیدیم که علت وقفه ی تنفسی بوده است . با درمان وقفه ی تنفسی نامنظمی ضربان قلبی آنها نیز سال ها است که کاملاً کنترل است .
سوال – مدتی است که در موقع خواب دچار سرفه های شدید و گاهی قلب درد می شوم آیا نیاز به بررسی درخصوص بیماری قلبی است یا خیر؟
پاسخ – نیازی به بررسی نیست . باید از این نظر که چرا موقع خواب دچار سرفه می شوند بررسی شوند . ایشان باید به یک متخصص ریه مراجعه کنند . این افراد ممکن است ریفلاکس داشته باشند . یعنی ترشحات معده زمانی که می خوابند و دراز می کشند به طرف بالا بازگردد و ایجاد سرفه کند. یا علل ریوی داشته باشد . بنابراین از لحاظ قلبی نیازی به بررسی در ایشان نیست . و باید توسط همکاران متخصص ریه علت سرفه های مکرر در طی خواب بررسی شود .
سوال – به طور مادرزادی دارای لوزه های بزرگی هستم و به سختی نفس می کشم آیا برای قلب من مشکلی ایجاد می کند؟
پاسخ – مسئله ای را که گفتند ما بیشتر در بچه ها و افراد نوجوان می بینیم . که ممکن است لوزه های بزرگ داشته باشند. گاهی اوقات نیز لوزه هایی که ما بطور معمول می بینیم بزرگ نیستند و آن لوزه ی سوم است که در نگاه ظاهری نیز دیده نمی شود بزرگ است . این افراد ممکن است در طی خواب دچار وقفه های تنفسی شوند . یعنی بچه هایی هستند که وقتی می خوابند دهان آنها شب ها باز است و در طی خواب خرخر می کنند . این بچه ها ممکن است دچار عوارض قلبی ناشی از نرسیدن اکسیژن شوند . که این مسئله یکی از اندیکاسیون ها و نیازهای عمل لوزه است . یعنی اگر لوزه های بزرگ باعث شود که شب موقع خواب بچه دچار وقفه ی تنفسی شود و خرخر های شدید کند . بطوری که لای دهان او باز باشد و یا در طی دراز مدت ما می بینیم که شکل صورت او در حال تغییر است باید لوزه های آنها خارج شود تا راه تنفس آنها در طی خواب باز بماند . این نکته ی بسیار مهمی است.
سوال – شوهر من چهل سال سن دارد . دو ماه گذشته در بهمن ماه یک ناراحتی قلبی برای ایشان پیش آمد . یعنی ایشان با یک حمله ی قلبی به بیمارستان رفتند . درآنجا چند روز در سی سی یو بستری شدند مجبور شدند که ایشان را عمل کنند . ماه بعد دوباره در اسفند ماه یک چنین جریانی برای ایشان پیش آمد که تشخیص دادند که سه عدد از رگ های قلب ایشان بسته است . دوعدد از آنها را الان باز کرده اند . یکی دیگر را دکتر امیدوار هستند که با دارو رفع کنند . ولی چیزی که من را نگران می کند این است که چند سال است شب ها نمی توانند درست بخوابند . یعنی دست چپ ایشان همیشه حالت گزگز دارد . به محض اینکه ایشان خوابشان می برد این مشکل را پیدا می کنند و از خواب بیدار می شوند . ضمناً خرخر هم دارند که گاهی اوقات من ایشان را خیلی آرام تکان می دهم که بتواند به پهلو بخوابد و بهتر نفس بکشد . این مسئله ی دست ایشان ده سال است . نوار قلب هم گرفته اند و گفتند یک مقدار در دست ایشان گرفتگی است اما زیاد نیست . آرتوروز گردن هم داشته اند . بخاطر سن کمی که دارند من خیلی نگران هستم . ایشان سابقه ی فشار خون نداشته اند اما شب قبل از اینکه سکته ی اول برای ایشان پیش بیاید حال ایشان خیلی بد بود . حلق ایشان و قفسه ی سینه ی ایشان سوزش داشت . که وقتی فشار ایشان را گرفتیم گفتند نزدیک به هفده است . دو عدد آمپول به ایشان تزریق کردند که آن شب بهتر شدند ولی روزبعد در محل کار مشکل پیدا کردند با توجه به اینکه کار ایشان پر استرس و سنگین است . دست چپ ایشان به حدی آزار دهنده است که از خواب بیدار می شوند که حتماً باید آبغوره بخورند یا با آب خیلی خیلی سرد دست خود را بشویند به حدی که بی حس شود تا بتواند دوباره بخوابد .
پاسخ – شوهر ایشان در سن چهل سالگی دچار گرفتگی عروق شده اند . دوعدد از رگ های ایشان را باز کرده اند ایشان در سن جوانی است و ما باید ببینیم که چه علتی داشته است . آیا فشار خون داشته اند که البته نداشته اند . آیا سابقه ی فامیلی داشته اند ؟ آیا چربی خون بالایی داشته اند ؟ آیا دیابت داشته اند ؟ اینها نکات مهمی است . چیزی که گفتند این است که دست چپ ایشان در طی خواب گزگز می کند و درد می گیرد. ایشان بیدار می شود و دوباره می خوابد . مسئله ی مهم این است که دست ایشان ربطی به قلب ندارد . از دو نظر باید بررسی شوند : یکی از نظر عصب دست که گفتند نوار عصب هم گرفته اند . در افرادی که آرتروز گردن دارند و مشکل شدید مهره های گردنی دارند ممکن است عصب دست تحت فشار قرار گیرد و ایجاد دردهای شدید کند . ایشان باید به یک دکتر ارتوپد و ستون فقرات و یا متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند . ورزش های خاصی به ایشان داده می شود و در موارد شدید ممکن است نیاز به عمل پیدا کنند . گاهی اوقات ممکن است این افراد به طور مادرزادی دنده های گردنی داشته باشند . دنده ی گردنی اضافی باشد که عصب را تحت فشار قرار دهد و باعث ایجاد دردهای شدید در دست شود . دومین مسئله ای که باید بررسی شود از لحاظ وضعیت عروقی دست ایشان است . افرادی که تنگی عروق کرونر قلب دارند ممکن است رگهای دیگر در سایر جاها هم تنگ شود . بعضی از موارد هم است که ممکن است رگی که به دست هم می رود تنگ باشد . و باعث دردهای شدید شود . بنابراین علاوه بر مسئله ی عصبی باید از لحاظ رگ های دست نیز مورد بررسی قرار گیرند . در مورد شوهرشان گفتند که در طی خواب دچار خرخر می شوند و این خانم ایشان را تکان می دهند که به پهلو بخوابند که این حالت ایشان بهتر شود . به هر حال ایشان دچار وقفه ی تنفسی هستند . گفتم در افرادی که بیماری قلبی دارند بررسی از لحاظ وجود این بیماری اهمیت دو چندان پیدا می کند . حتماً لازم است که از این نظر مورد بررسی و تست قرار بگیرند .
سوال – آیا درمان هایی برای وقفه های تنفسی وجود دارد ؟
پاسخ – اولاً درمان کاملاً وجود دارد . دوماً کاملاً هم موثر است . بنابراین بیماری است که اگر تشخیص داده شود کاملاً قابل درمان است . درمان هایی که وجود دارد ، قبل از اینکه وارد درمان اصلی شویم، اولاً کاهش وزن است . وقتی که افراد وزن خود را کم می کنند میزان خرخر و وقفه ی تنفسی آنها به میزان زیادی کاهش پیدا می کند. دوماً اگر می توانند داروهای اعصاب و خواب آور خود را شب ها مصرف نکنند که بسیار بسیار موثر است. مصرف مشروبات الکلی که باعث خواب آلودگی شدید می شود و این مسئله را تشدید می کنند باید کاملاً پرهیز کنند . ولی درمان اصلی که برای این مسئله وجود دارد اگر ما این بیماری را تشخیص دهیم ، دستگاهی وجود دارد که مانند یک ماسک اکسیژن است که ما می گوییم شب ها موقع خواب آن را روی بینی و دهان خود بگذارند . این دستگاه هوا را با فشار مثبت وارد سیستم تنفسی می کند . این باعث می شود که وقتی هوا با فشار مثبت یا پازیتیو وارد دستگاه تنفسی می شود حلق را باز نگاه دارد . بنابراین وقتی افراد این دستگاه را می گذارند کاملاً بهبود پیدا می کنند . یعنی به هیچ وجه دیگر حالت خرخر را ندارند . صبح ها که بیدار می شوند سرحال هستند . بنابراین درمان اساسی و اصلی در این بیماری دستگاهی است که هوا را با فشار به ریه ی اینها وارد می کند . خوشبختانه الان دستگاهی است که وجود دارد و در بازار ایران هم است که صدا ندارد . در نتیجه مشکلی برای اطرافیان هم ایجاد نمی کند . فرد هم بعد از چند روز به گذاشتن این دستگاه عادت می کند . در مواردی که بیماری خیلی شدید است و بیش از پانزده بار در ساعت ما وقفه ی تنفسی را داریم توصیه به درمان جراحی می کنیم . که اینجا معمولاً از جراحان گوش و حلق و بینی که در این رشته مهارت دارند استفاده می کنیم . اینها قسمتی از کام نرم این بیماران را بر می دارند و این مسئله باعث می شود که فضای حلق باز بماند . خوشبختانه الان درمانی که آمده است با امواج رادیو فرکانسی و رادیویی می شود فضای حلق را سفت و کوچک کرد و باعث شویم که مجرای تنفس باز بماند . خیلی از این موارد ممکن است ناشی از انحراف شدید تیغه ی بینی باشد . بنابراین وقتی متخصص گوش و حلق و بینی انحراف بینی را درمان می کند و عمل می کند این افراد بسیار بسیار خوب می شوند . درمان ، درمان بسیار موثری است . اساس درمان ، دستگاه با فشار مثبت است . در موارد خیلی خیلی شدید با روش های جراحی که عمدتاً هم به صورت سرپایی انجام می شود می تواند درمان شود و بسیار خوب شود .
سوال – مادر من پنجاه و هفت سال سن دارد . چربی خون دارند و انحراف بینی هم دارند . اوایل خواب خرخر می کنند . شب ها می خوابند ما ایشان را بیدار می کنیم ولی وقتی دوباره می خوابند خرخر می کنند . ولی نزدیک صبح حالت طبیعی خواب را دارند . می خواستم بدانم آیا مشکل خاصی است و می تواند شروع بیماری قلبی باشد یا خیر؟ خواهر من هم حدود ده روز است تپش قلب شدید دارند . نیمه های شب از خواب بیدار میشوند و تپش قلب دارند و کتف چپ ایشان نیز تیر می کشد . میخواستم بدانم ممکن است بیماری قلبی داشته باشند ؟ در ضمن مادر من نسبتاً چاق هستند . گردن ایشان نیز از حد نرمال کوتاه تر است . نیمه های شب ایشان خرخرهای شدید دارند که مجبور می شویم ایشان را بیدار کنیم.
پاسخ - در خصوص مادر ایشان چون گفتند گردن ایشان کوتاه است ، درخصوص افرادی با گردن کوتاه این مسئله بیشتر دیده می شود . در مورد مادرایشان مسئله ی وقفه ی تنفسی که صحبت کردیم شدیداً مطرح است . چون وزن ایشان زیاد است ، گردن ایشان کوتاه است و طوری خرخر می کنند که اطرافیان نگران می شوند و مجبور هستند ایشان را بیدار کنند . بایستی حتماً به پزشکانی که می گوییم مراجعه کنند و تست خواب برای ایشان انجام شود . در خصوص خواهر ایشان که گفتند در طی خواب دچار تپش قلب شدید می شوند و بیدار می شوند . معمولاً در افراد جوان این حالت ها ناشی از اضطراب است . که در طی خواب دچار تپش های شدید می شوند . ولی ما پزشکان سعی می کنیم که اولی تشخیص اضطراب نباشد . بایستی یک نوار بیست و چهار ساعته از خواهر ایشان انجام شود . اگر زمانی که احساس تپش می کنند ضربان قلب ایشان طبیعی باشد ما می توانیم تشخیص اضطراب را برای ایشان بدهیم . و بررسی و درمان از نظر اضطراب شوند .
سوال – آیا ممکن است با درمان فشار خون و یا آریتمی قلب هم بهبود پیدا کند ؟
پاسخ – من موارد بسیار متعددی را داشته ام حتی بیمارانی که مدتها در کشورهای خارجی هم تحت درمان قرار گرفته بودند و بیماری فشار خونی داشتند که اصلاً درمان نمی شد . وقتی شرح حال دقیق گرفتیم متوجه شدیم که اینها وقفه ی تنفسی دارند . و وقتی وقفه ی تنفسی ایشان با گذاشتن دستگاه مثبت خوب شد فشار خون ایشان سال ها است که تحت کنترل است . در خصوص بیمارانی که نامنظمی قلبی دارند و نوع شدیدی از تپش قلب دارند در خیلی از موارد با درمان دارویی کنترل نمی شود . خیلی از این افراد وقفه ی تنفسی دارند و وقتی وقفه ی تنفسی آنها خوب می شود می بینند که قلب ایشان آرام شده است . و کاملاً می تواند بهبود پیدا کند .
سوال – وقفه ی تنفسی معمولاً چند ثانیه طول می کشد؟
پاسخ – وقفه ی تنفسی معمولاً اگر بیش از ده ثانیه باشد برای ما مهم است . اگر فردی در طی خواب وقفه ی تنفسی داشته باشد و این وقفه ده ثانیه یا بیشتر طول بکشد اهمیت دارد .
سوال – برای درمان باید به چه پزشکی مراجعه کنند ؟
پاسخ – اگر بیماری قلبی ، فشارخون بالا یا تنگی عروق کرونر داشته باشند باید به متخصص قلب و عروق مراجعه کنند . ولی اگر فردی این علائمی را که گفتم ندارد یعنی همه ی علائم وقفه ی تنفسی را دارد ولی هنوز دچار بیماری قلبی و عروقی نشده است به دو تخصص می توانند مراجعه کنند . یکی باید به متخصص ریه مراجعه کنند . چون همکاران متخصص ریه معمولاً می توانند روی این بیماری بهتر کار کنند . و دوم به متخصص گوش و حلق بینی مراجعه کنند . در هر دوی این تخصص ها این بیماری است و می توانند بررسی و درمان های لازم را برای ایشان انجام دهند .
سوال – من بیست و هشت سال سن دارم و دچار نارسایی دریچه ی آئورت هستم . شب ها بسیار کم می خوابم و شاید در طی شبانه روز بیشتر از چهارساعت نمی خوابم . آیا کم خوابی مشکل دریچه ی آئورت را بدتر می کند ؟
پاسخ – افرادی که ناراحتی قلبی و نارسایی دریچه ی آئورت دارند اگر این نارسایی شدید باشد ممکن است بخاطر احساس تنگی نفسی که می کنند در طول شب خواب خوبی نداشته باشند . اینها افرادی هستند که معمولاً زیر سر خود دو یا سه بالشت می گذارند که نفس تنگی آنها بهتر شود . کم خوابی بیماری قلبی را تشدید نمی کند . ولی ممکن است به علت احساس خستگی که در طی روز ایجاد می کند باعث شود که کیفیت زندگی فرد بطور مشخصی کاهش پیدا کند .
سوال – آیا گر گرفتگی و تعریق شدید در خواب علامتی از بیماری قلبی است یا خیر؟
پاسخ – گرگرفتگی وتعریق معمولاً علامتی از بیماری قلبی نیست . گاهی اوقات ممکن است ناشی از اضطراب باشد . در مورد خانم ها ممکن است در نزدیکی سن یائسگی این اتفاق بیفتد . البته الان چیز جدیدی که است این است که ما قبلاً فکر می کردیم یائسگی فقط در خانم ها دیده می شود ولی الان می بینیم که در آقایان هم است . و در آقایان نیز در همین سنینی که برای خانم ها اتفاق می افتد به دلیل کاهش تستوسترون ممکن است حالت های داغ شدن ، سردرد ، بدخلقی در این دوره ی زمانی افزایش پیدا کند . و این می تواند یکی از علل تعریق های شبانه باشد . موارد بسیار کمی ، بیماری های قلبی که به صورت نامنظمی های شدید قلبی هستند ممکن است اگر در طی خواب اتفاق بیفتد ایجاد تعریق شدید کند . ولی این مسئله بسیار کم اتفاق می افتد . معمولاً ناشی از بیماری های قلبی نیست .
سوال – پدر من پنجاه سال سن دارند و مبتلا به پرفشاری خون هستند . گاه دچار سوزش قفسه ی سینه می شوند و درخواب نیز خروپف می کنند چه توصیه ای دارید؟
پاسخ – فشار خون ایشان بالا است . معمولاً فشار خون ایشان به خوبی درمان نمی شود و نیاز است که وقفه ی تنفسی ایشان درمان شود . مهمترین مسئله کاهش وزن است که باعث می شود هم فشار خون ایشان کنترل بهتری شود و هم وقفه ی تنفسی ایشان کاهش یابد . دومین نکته این است که وقفه ی تنفسی ایشان درمان شود . باید حتماً تست خواب شوند و اگر این مسئله باشد فشار هوای مثبت برای ایشان گذاشته شود . مریض های متعددی بوده اند که با این روش بسیار بسیار درمان شده اند . در مواردی که خیلی شدید باشد مراکز متعددی در تهران وشهرستان ها هستند که در این مراکز بصورت سرپایی با امواج رادیویی می توان قسمت هایی از حلق را که روی هم می خوابد سوزاند و باعث شد که آن قسمت در طی خواب باز بماند . بنابراین در خصوص پدر ایشان باید حتماً پی گیری کنند و مورد درمان قرار گیرند .
سوال – آیا بحث اختلالات خواب فقط مربوط به این شرایط فیزیکی می شود و یا خیلی از اوقات ساعت بیولوژیک بدن ما که نیازبه هفت ساعت خواب دارد اگر تغییر کند یعنی کم خوابی و بی خوابی نیز می تواند آن را تشدید کند ؟
پاسخ – بله کم خوابی و بی خوابی می تواند باعث تشدید این بیماری شود . یک نکته ی جالب در باره ی کسی که زمان خواب او تغییر کند در برخی از بیماری های قلبی ، خصوصاً نارسایی های قلبی ، یعنی بیمارانی که نارسایی قلبی دارند بایستی که خواب آنها تغییر کند . یعنی خیلی از اوقات در طی روزمی خوابند و شب ها نمی توانند بخوابند . در مریض های نارسایی قلبی این مسئله را ما شدیداً داریم . چیزی که ما در مریض های نارسایی قلبی داریم یک نوع وقفه ی تنفسی دیگر است . که به آن وقفه ی تنفسی مرکزی یا سانترال می گوییم . یعنی این افراد به علت مشکلی که در مرکز تنفس خود پیدا می کنند سی یا چهل درصد آنها ممکن است در طی خواب برای چند ثانیه ای اصلاً نفس نکشند. خصوصیتی که ما در مورد وقفه ی تنفسی انسدادی گفتیم این است که فرد موقع خواب خرخر های شدید می کند می بینند که شکم آنها حرکت می کند و یا عضله ی سینه ی آنها بالا و پایین می رود یعنی تنفس می کنند ولی علی رغم تلاشی که برای نفس کشیدن می کنند ولی چون راه بسته است هوایی وارد نمی شود . ولی بعضی از بیماران قلبی هم هستند که ما می بینیم که برای چند ثانیه ای شکم و عضلات تنفسی ایشان تکان نمی خورد و نفس آنها می ایستد . این قضیه فرق می کند . این قضیه معمولاً منشأ عصبی دارد و مرکز تنفس است که خوب کار نمی کند . و این مسئله می تواند خیلی خطرناک تر هم باشد .
امیدوار هستم با این نکاتی که گفتم این مسئله جدی گرفته شود و مورد تشخیص و درمان قرار گیرد . چون مسئله ای است که در کشور ما توجه کافی به آن نمی شده و با درمان آن می توان جلوی خیلی از بیماری های قلبی و عروقی را گرفت .

آقای دکتر مسعود اسلامی – متخصص قلب و عروق و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

مطالب مشابه :

مرکز جراحی محدود شهریور- روبان صورتی - اساتید فوق تخصص خون انكولوژي در نقاط مختلف ایران

سرطان خون ALL در اطفال و بزرگسالان

آدرس مراكز درماني خون و انكولوژي درشهرستانها

در مورد آنمي(کم خونی )

اثرات فشار خون بالا بر چشم‌ها

پزشکان فوق تخصص خون وسرطان

درمان شوره سر و ریزش مو

بیماران فاویسمی از باقلا دوری کنند

10 راه جلوگیری از واریس پا

شیوه درمان هپاتیتB به‌روش سنتی