نبود فرآوری محصولات گیاهی مانعی برای توسعه صنعت گیاهان دارویی در خراسان شمالی

خواص گیاهان دارویی از سال های بسیار دور شناخته شده بود و بیماری های زیادی از طریق مصرف این گیاهان، درمان می شد. می توان اذعان كرد وجود گیاهان دارویی در طبیعت یكی از نعمت های خدادادی است و خراسان شمالی نیز با داشتن شرایط اقلیمی مناسب، رویش گاه گونه های مختلف گیاهان دارویی است كه می توان با بهره برداری مناسب و فرآوری این محصولات علاوه بر حفظ و نگهداری آن ها، ایجاد اشتغال كرد.

یكی از عطاران بجنورد می گوید: بهترین نوع گیاهان دارویی مربوط به این استان است كه متأسفانه مورد بی توجهی قرار گرفته است.

وی می افزاید: چای كوهی، خاكشیر، استوقودوس، بادرنج بویه، بومادران، سنبل الطیب، زوفا و ... در نقاط مختلف استان می روید و مورد بهره برداری قرار می گیرد.

وی اظهار می دارد: بسیاری از بیماران هنگامی كه از داروهای شیمیایی نتیجه خوبی نمی گیرند، به مصرف گیاهان دارویی روی می آورند.

وی ادامه می دهد: متأسفانه بیشتر افراد به درمان گیاهان دارویی اعتمادی ندارند، در صورتی كه عوارض این داروها بسیار كمتر از داروهای شیمیایی است.

یك عطار دیگر هم با بیان این كه بیشتر داروهای شیمیایی تحت پوشش بیمه است، می افزاید: ممكن است هزینه بعضی از داروهای گیاهی بالاتر از داروهای شیمیایی باشد كه دلیل آن انجام فرآوری گیاهان دارویی با دست است و این امر در بالا بودن قیمت آن نسبت به داروهای شیمیایی تأثیر دارد.

وی اظهار می دارد: گیاهان دارویی در مدت زمان طولانی تری نسبت به داروهای شیمیایی اثر می كند بنابراین بعضی از بیماران از ادامه درمان با داروهای گیاهی منصرف می شوند.

یكی از شهروندان نیز می گوید: بیشتر مردم و پزشكان تمایلی به مصرف گیاهان دارویی ندارند، در حالی كه عوارض آن بسیار كمتر از داروهای شیمیایی است.

«محمدپور» می افزاید: اطلاع رسانی در خصوص استفاده از گیاهان دارویی موجب توسعه صنعت گیاهان دارویی و حمایت از كشاورزان می شود.

یكی از دست فروشان كه كنار خیابان گیاه دارویی می فروشد، نیز اظهار می دارد: در بهار هر سال با رفتن به كوه های اطراف، گیاهان دارویی جمع آوری می كنم و آن را در شهر می فروشم.

وی می افزاید: با آن كه برای جمع آوری این گیاهان زحمت و مشقت زیادی می كشم اما دستمزد كمی دریافت می كنم.

كارشناس گیاهان دارویی و گل خانه ای سازمان جهاد كشاورزی خراسان شمالی به كشت سنتی زعفران، كنجد، زیره سبز و نعناع فلفلی در شهرستان های مختلف استان اشاره می كند و می گوید: كشت این گیاهان توسط كشاورزان از سال های بسیار گذشته انجام شده است.

«كریمی» با بیان این كه استان دارای آب و هوای معتدل، گرم، سرد و ارتفاعات زیادی است، می افزاید: گیاهان دارویی متنوعی از جمله مریم گلی، آویشن، استوقودوس، كاسنی، گلپر، آنخ و گل گاوزبان در این استان می روید.

وی اظهار می دارد: عواملی هم چون ارتفاع، شیب های شمالی و جنوبی، میزان بارندگی و زمان كشت در كشت گیاهان دارویی دخیل است.

وی ادامه می دهد: سطح زیر كشت زعفران متغیر است و سال گذشته به علت سرما كاهش یافت.

وی اضافه كرد: به طور كلی این گیاه دارویی از 268 هكتار تا 330 هكتار كشت می شود هم چنین سطح زیر كشت كنجد 300 هكتار، زیره سبز از 800-900 تا 300-400 هكتار و نعناع فلفلی 2 تا 3 هكتار كشت می شود.

وی یكی از مشكلات پیش روی كشاورزان در كشت گیاهان دارویی را نبود فرآوری این محصولات در استان ذكر می كند و می افزاید: این امر مانع از گسترش كشت گیاهان دارویی می شود و برای حمایت از كشت گیاهان دارویی باید سیستم فرآوری و بسته بندی آن در استان راه اندازی شود.

وی می گوید: نبود آزمایشگاه سنجش كمی و كیفی تولیدات گیاهی به خصوص گیاهان دارویی كه توسط آن نوع اسانس و درصد آن در گیاه سنجیده می شود، یكی دیگر از موانع كشت گیاهان یاد شده است و اگر این مشكلات برطرف شود كشاورزان هم تشویق می شوند گیاهان دارویی کشت کنند.

به گفته وی، مصرف گیاهان دارویی در كشورهای خارجی بیش از 35 درصد و این میزان در ایران تنها 5 درصد است.

«كریمی» خاطر نشان می كند: سازمان نظام پزشكی باید با سازمان جهاد كشاورزی هم گام شود تا فرهنگ استفاده از داروهای گیاهی را نیز مانند داروهای شیمیایی نهادینه كنند.

كارشناس مسئول بهره برداری اداره كل منابع طبیعی خراسان شمالی هم با بیان این كه استان دارای گستره وسیعی از رویشگاه های گیاهان مرتعی به خصوص گیاهان دارویی و صنعتی است، می گوید: گونه های مهمی در عرصه های منابع طبیعی استان وجود دارد و یكی از وظایف این اداره كل نظم و نسق دادن به این عرصه ها و تهیه و تصویب طرح هایی برای بهره برداری از آن هاست.

«نصرتی» می افزاید: طرح های بهره برداری به ترتیب و براساس اولویت در اختیار بهره برداران ذی حق و در صورت نبود این افراد براساس آگهی و مزایده در اختیار دیگران قرار می گیرد.

وی با اشاره به این شعر كه «نروید از زمین هرگز گیاهی كه بر برگش ننوشته دوایی» اظهار می دارد: انجام نشدن تحقیقات روی گیاهان دلیل بر بی خاصیت بودن آن ها نیست بلكه بضاعت ما به حدی نبوده است كه تمام خواص دارویی و صنعتی گیاهان را كشف كنیم.

وی می افزاید: گونه های مهم گیاهان دارویی و صنعتی خراسان شمالی كه در عرف محلی بیشتر شناخته شده است، شامل باریجه، قسنی، گون كتیراده است كه در قسمت عمده كوه های استان پراكنش دارد.

وی می گوید: سریش نیز دارای 2 گونه متفاوت و تقریبا منحصر به خراسان های رضوی و شمالی است البته در نقاط دیگر كشور نیز رویش دارد اما آن چه مقرون به صرفه اقتصادی به لحاظ تراكم است در استان های یاد شده می روید.

وی با بیان این كه گونه كما (آنغوزه) به تازگی در بخش هایی از استان مشاهده شده است، می افزاید: این گیاه در بعضی از نقاط دشتی و ارتفاعات شناخته شده و تاكنون در مورد آن كار نشده و از گیاهان بسیار مهم دارویی صنعتی است و باید بتوانیم در قالب تهیه طرح های بهره برداری آن را به بهره برداری برسانیم.

وی تصریح می كند: شیرین بیان، آویشن، چای كوهی، زیره كوهی، ریشه چوبك، خاكشیر، اسپند، درمنه، زرشك كوهی، شیر خشك، بومادران، اشنیان، گل گاوزبان، مریم گلی، ارغوان، مریم نخودی، بادام وحشی، پسته و فندق جنگلی، نسترن وحشی، زالزالك، مرزه كوهی، شكر تیغال، كاكوتی، پیازكوهی و جاشیر از جمله گیاهان دارویی و صنعتی استان است.

«نصرتی» ادامه می دهد: لاله واژگون نیز یكی از گیاهان دارویی است كه امسال در استان مشاهده و مناطق رویش آن را كشف كردیم.

وی اظهار می دارد: باریجه، كتیرا و سریش از مهم ترین گیاهان دارویی خراسان شمالی است كه از نظر اقتصادی شناخته شده اما روش برداشت آن ها برحسب نیاز متفاوت است.

وی می افزاید: در سال های گذشته توجهی به شیوه علمی برداشت این گیاهان نشد اما پس از تأسیس استان توجه بیشتری به این موضوع معطوف شده است.

وی درباره روش بهره برداری صحیح از گیاهان دارویی می گوید: ارزش اقتصادی و میزان تراكم این گیاهان شناسایی و در صورت داشتن قابلیت تهیه طرح، روی نقشه توپوگرافی مشخص می شود و بخش خصوصی یا كارشناسان اداره كل منابع طبیعی اقدام به تهیه طرح می كنند و پس از تصویب در كمیته فنی، قابلیت واگذاری به بهره برداران ذی حق را پیدا می كنند و طبق شرایط خاص در مدت مشخص و با نظارت كارشناسان این اداره كل و شهرستان ها می توانیم امیدوار باشیم كه بهره برداری صحیح، اصولی، علمی و بهینه از این منابع خدادادی انجام شود.

وی ادامه می دهد: مسئولان باید از نظر تأمین اعتبارات، امكانات و وسایل مورد نیاز، اداره كل منابع طبیعی را یاری كنند تا در این زمینه شاهد پیشرفت باشیم.

وی با بیان این كه تاكنون توجه چندانی به گیاهان دارویی و صنعتی نشده است، اظهار می دارد: حدود 13 طرح مدون در خصوص گیاهان دارویی استان وجود دارد و فقط اطلاعات گیاهان در كتابچه جمع آوری شده است و تا زمانی كه در كمیته فنی تصویب نشود قابلیت اجرایی شدن را ندارد.

كارشناس مسئول بهره برداری اداره كل منابع طبیعی خراسان شمالی می گوید: عرصه طرح های مذكور در 63 هزار هكتار بوده و عرصه مفید آن هزار و 920 هكتار است و براساس برآورد كارشناسان، شیره باریجه تولیدی در هر سال حدود 21 هزار و 700 كیلوگرم برداشت می شود و حدود 26 هزار و 969 نفر روز در سال اشتغال زایی می كند.

«نصرتی» می افزاید: چندی پیش هم یك طرح در خصوص گیاه كتیرا در اسفراین انجام و بیش از 100 هزار هكتار از این گیاه شناسایی شد.

به گفته وی، در حال حاضر دلالان، محصولات را از بهره برداران روستایی با قیمت پایین می گیرند و با مبلغ بالاتری به بهره بردار اصلی می فروشند.

وی نبود فرآوری محصولات گیاهی را یكی از مشكلات استان می داند و می گوید: باید كارگاه های اولیه در استان تأسیس شود و مسئولان به متقاضیان كمك كنند. یكی از اهداف بخش بهره برداری از محصولات فرعی مرتعی و جنگلی این است كه متقاضیانی داشته باشیم تا بتوانند برای احداث كارگاه های جنبی به منظور فرآوری محصولات اقداماتی انجام دهند زیرا این امر علاوه بر اشتغال زایی و كارآفرینی در معرفی گیاهان دارویی استان نیز تأثیر مهمی دارد.

وی اظهار می دارد: با داشتن امكانات و تجهیزات می توان عرصه ها را یكی پس از دیگری شناسایی كرد و با آوردن آن ها روی نقشه، تهیه و تصویب طرح، مزایده و آگهی به موقع و مشخص و در اختیار قرار دادن بهره برداران، از محصولات فرعی گونه های مختلف استفاده كرد تا ضمن اشتغال زایی و درآمد برای مردم، ارزی برای استان و كشور فراهم شود.

وی تصریح می كند: بیشترین مشكل تأمین اعتبار است كه در صورت رفع آن عرصه های گیاهان دارویی از حالت بهره برداری قدیمی و سنتی خارج و به بهره برداری صنعتی تبدیل خواهد شد تا گیاهان از بین نرود و نظارت كامل و علمی بر کشت آن انجام شود.

وی در پاسخ به این سؤال كه چند گونه از گیاهان دارویی استان بر اثر بهره برداری بی رویه در معرض نابودی قرار گرفته است، می گوید: بیشتر گیاهان دارویی و صنعتی استان به خصوص باریجه و كتیرا به علت برداشت سنتی طی سال های گذشته دچار نقص شده است و اگر توجه خاص و ویژه حفاظتی سال های اخیر نبود این گیاهان نابود می شد.

«نصرتی» ادامه می دهد: بر اثر تدابیر خاص حفاظتی انجام شده هم چنین با توجه به بارش های اخیر، گونه های گیاهی در حال احیا شدن است كه با تخصیص اعتبار و توجه ویژه مسئولان امید است، تراكم و شادابی گذشته آن ها بازگردد.

گزارش از نازلی حیدر زاده

نبود فرآوری محصولات گیاهی مانعی برای توسعه صنعت گیاهان دارویی در خراسان شمالی

مطالب مشابه :

نبود فرآوری محصولات گیاهی مانعی برای توسعه صنعت گیاهان دارویی در خراسان شمالی

جهانگردان هلندی از جاذبه های گردشگری خراسان شمالی گفتند

طاعون

فرسایش خاك در خراسان شمالی از میانگین كشوری بیشتر است

مطالعات جغرافیایی،طبیعی و اقلیمی بجنورد

اسفراین_خراسان شمالی

صفات اصلی فضاهای شهری مطلوب

سرزندگی در شهرسازی

دستورالعمل ارزیابی خسارت تکرگ درمزارع گندم وجو