لباس محلی

روزي در هراس بوديم كه مبادا لباس‌هاي بومي لرستان فراموش شود و ديگر بر تن هيچ زن لري «سرداري» و بر تن هيچ مرد لري «شال و ستره» نبينيم، گويا امروز همان روزي است كه از آن در هراس بوديم و لباس‌هاي محلي اين مرز و بوم را به دستان تاريخ سپرديم.

به گزارش مهر، همه افسانه‌ها و پيشينه مردمان ديار لرستان با آداب و رسوم و پوششي پيوند خورده است كه اگر در ايران اسلامي بي نظير نباشد، مي‌شود گفت كم‌نظير و تكرارنشدني است.

پوشاك مردم لرستان در نهايت زيبايي و سادگي نمادي از پوشش اصيل اسلامي است كه امروز جز در برخي مناطق روستايي و عشايري شايد ديگر نتوان نشاني از آن يافت.

پوشاك زنان لر بنا به موقعيت اجتماعي، اقتصادي و از طرفي شرايط سني از ويژگي‌هاي مشخصي برخوردار است به طوري كه پوشاك زنان جوان لر با پارچه‌هاي الوان در رنگ‌ها و طرح‌هاي شاد با سربندهاي زيبا و رنگي است و زنان مسن‌تر پارچه‌هايي به رنگ تيره با طرح‌هاي ساده و سربندي سياه و سفيد را ترجيح مي‌دهند.

روسري‌هاي زنان لر كه در زبان محلي به آن «گل وني» مي‌گويند علاوه بر پوشيده بودن، زيبايي خاصي به زنان لر مي‌دهد.

«تره» و «گل وني» سرپوش ابريشمي مخصوصي است كه زنان لر به سر مي‌بندند و به لري آن را «ساوه» مي‌گويند. «تره» را در حالت عادي و در روزهاي معمولي مي‌بندند ولي زنان لرستاني براي شركت در مراسم جشن و سور، نوعي از آن را به نام «گل وني» كه رنگين است روي تره مي‌بندند.

در طرح اين روسري‌ها كه به طور معمول از جنس ابريشم هستند نقش‌ها و رنگ‌هاي مختلف به كار رفته كه با گره خاصي به دور سر پيچيده شده و گوشه‌هاي آن هم به صورت آويزان بر پشت سر قرار مي‌گيرد.

پيراهن زنان لر داراي برشي ساده، بلند و گشاد با طرح‌هاي گلدار و رنگ‌هاي متنوع است. لباس زنان لر داراي قسمت‌هاي مختلفي چون «كلنجه»، «سرداري» يا «كمرچين» و «جليقه» است.

«كلنجه» كت مخملي است كه بر روي پيراهن زنان لر پوشيده مي‌شود و يقه و لبه‌هاي دم آستين و دور شكاف آن يراقدوزي و نواردوزي شده است.

«سرداري» كه پوششي است بلند تا به پشت پا، جلوي آن بدون دكمه است با آستيني تا آرنج كه اغلب از مخمل با رنگ‌هاي مشكي، سبز و قرمز تهيه مي‌شود. دوره‌هاي آستين و دامن آن به پهناي دو تا سه انگشت يراقدوزي و نواردوزي شده است.

«كت» كه نيم‌تنه را مي‌پوشاند، نواردوزي ندارد و با دكمه در جلو بسته مي‌شود. «جليقه» كه هميشه باز است و دكمه ندارد و در قسمت جلوي آن يراقدوزي و سكه‌دوزي شده است.

شلوار يا به زبان محلي لرستان «شاوال» عبارت است از زير جامه‌اي ليفه‌دار يا كمري‌دار به مدل شلوارهاي كردي از پارچه‌هاي الوان رنگي كه زير پيراهن مي‌پوشند.

شلوار زنان لر از لحاظ تركيب و جنس پارچه دو قسمتي و دو رنگي است به طوري كه از دمپا تا حدود بالاي زانو، پارچه ساده با نقشبندي و نواردوزي شده است و قسمت بالاتر به رنگ ديگر و گلدار است.

مردان لرستاني نيز داراي پوشش ساده‌اي هستند كه جنبه‌هاي تزئين آن كمتر است و در عرف معمول اين ديار به «شال» و «ستره» معروف است.

شلوار مردان لر به طرح و هيبت شلوارهاي كردي است و پيراهن آنان با برش ساده و اغلب به رنگ سفيد و گاه رنگي است.

پيراهن مردان لر كه در گويش محلي به آن «جومه» يا «كراس» مي‌گويند داراي آستين‌هاي بلند و يقه گرد بوده و از جنس كرباس و به رنگ سفيد تهيه مي‌شد.

«شال» پارچه بلند و سفيدي است به عرض 90 ــ60 سانتي‌متر و به طول 9 ــ‌ 6 متر از جنس چلوار كه آن را چند دور به كمر مي‌پيچانند و علاوه بر آن در مواقع ضروري از آن به عنوان كفن، پيچاندن محل زخم يا طناب استفاده مي‌كردند.

«ستره» قباي مخصوصي است كه اندازه آن تا زير زانو بوده و بيشتر در مواقع رسمي از آن استفاده مي‌شود و از قديمي‌ترين انواع پوشاك در ايران است كه در طرح‌هاي گلدار و شاد براي مراسم شادي و جشن و در طرح‌هاي ساده با رنگ‌هاي كم‌مايه در انجام مراسم تشريفاتي و عزا به كار مي‌آيد.

«كلاه نمدي» و «گيوه» نيز از خصوصيات ويژه لباس مردان لر است. كلاه نمدي كلاه مدور بدون لبه‌اي است كه از نمد ساخته شده است و گيوه نوعي كفش دست‌ساز محلي است كه كف آن چرم و يا پلاستيك ضخيم و محكمي است كه رويه آن به صورت نخ تابيده بافته مي‌شود.

«كپنك» يا «فرجي» و همچنين «چوغا» از ديگر لباس‌هاي اصيل لر زبانان است.

«كپنك» يك نوع قباي نمدي پشمي محكم است كه معمولا مورد استفاده چوپانان مي‌باشد و در مواقع جنگ از آن به عنوان لباس رزم استفاده مي‌شود زيرا تركيب بسيار فشرده‌اي در ساخت آن به كار رفته است.

«چوغا» نيز نوعي بالاپوش مردانه است كه بيشتر در منطقه بختياري لرستان و چهار محال و بختياري مورد استفاده قرار گرفته و جنس آن از پشم گوسفند بوده و توسط زنان بختياري بافته مي‌شود.

و اما آنچه امروز در رابطه با سنت‌هاي بومي و اصيل ضروري به نظر مي‌رسد احياي لباس‌هاي محلي و به روز كردن اين لباس‌هاي براي استفاده زنان و مردان در جوامع مختلف است.

الگوگيري از طرح‌هاي سنتي به منظور ايجاد پوشش ايراني اسلامي شايد يكي از راهكارهاي مشكلات موجود در بخش پوشاك كشور محسوب مي‌شود كه بايد سرمايه‌گذاري روي اين بخش با قوت بيشتري ادامه يابد.

لباس محلي لرستان نيز در كنار ديگر اقوام ايراني با زيبايي‌هاي منحصر به فرد خود همواره مجالي براي تجلي ذوق و استعداد طراحان لباس‌هاي روز بوده است.

يكي از طراحان لباس‌هاي محلي در لرستان در خرم‌آباد با تاكيد بر اين كه لباس‌هاي محلي و سنتي در هر منطقه نمادي از فرهنگ و آداب و رسوم اقوام ايراني محسوب مي‌شود، اظهار كرد: نوع دوخت لباس‌هاي سنتي در لرستان و رنگ‌هاي به كار رفته در اين پوشش‌ها منحصر به فرد و بي‌نظير است.

فرشته جافريان با اشاره به هجمه‌هاي فرهنگي بيگانگان در زمينه انحراف جوانان و تقليد از فرهنگ بيگانگان، افزود: با فرهنگ‌سازي مناسب و آشنايي بيشتر نسل جوان با پيشينه تاريخي و آداب و رسوم هر منطقه مي‌توان فرهنگ استفاده از پوشش‌هاي محلي را در بين جوانان ترويج كرد.

وي با تاكيد بر ضرورت به روز كردن طرح لباس‌هاي محلي به منظور استفاده جوانان از اين پوشش، يادآور شد: با توجه به نوع طرح و رنگ لباس‌هاي سنتي و محلي هر منطقه در صورت طراحي لباس‌هاي جديد منطبق با اين لباس‌ها مي‌توان موجبات جذب جوانان به پوشيدن اين‌گونه پوشاك را فراهم كرد.

اين طراح لباس كه بيش از 6 سال است در زمينه طراحي لباس‌هاي جديد از پوشاك محلي لرستان فعاليت دارد، تاكيد مي‌كند كه امروزه جوانان از طرح‌هاي نو با ويژگي‌هاي اصيل ايراني اسلامي به خوبي استقبال مي‌كنند.
جافريان با اشاره به جشنواره بين‌المللي زنان سرزمين من، خاطرنشان كرد: لرستان در طول 2 سال اخير كه در جشنواره حضور يافته است همواره موفق به كسب عناوين برتر اين جشنواره شده است.

وي به استقبال بي‌نظير جوانان ديگر استان‌هاي كشور از پوشش محلي لرستان اشاره كرد و خواستار فرهنگ‌سازي براي نهادينه شدن استفاده از اين پوشش در خود لرستان شد.

جافريان همچنين به نمايشگاه‌هاي ميراث فرهنگي براي معرفي پوشاك بومي مردم لرستان اشاره و بيان كرد: لباس‌هاي محلي استان لرستان و ديگر اقوام كشور حتي در كشورهاي خارجي نيز مورد استقبال قرار گرفته است.

وي همچنين خواستار حمايت مسوولان براي به توليد انبوه رساندن طرح‌ها و پوشش‌هاي اصيل ايراني اسلامي در سطح جامعه شد.

در گذشته تاریخ ایران زمین نقش طبقات اجتماعی و به طبع مشاغل و وظایف وابسته به آنها در شکل دهی به پوشاک گروه های مختلف مردم کاملاً مشهود بود. از طرفی زندگی پر کشمکش ایرانیان در دوره های گوناگون تاریخی موجب شده بود سبک های پوشاک بیگانه را اقتباس کنند و شیوه پوشش بومی خود را به دیگران ارائه دهند. از این رو در بررسی تاریخ انواع پوشاک در دوره های مختلف بسیاری از جامعه شناسان و مردم شناسان بر توجه به پیام ها و راز و رمزهای موجود نحوه پوشش مردم بسیار تأکید می کنند تا بدین گونه جلوه های روشن تری از زندگی گروه ها و طبقات مختلف اجتماعی به دست آید. امروزه البته اصطلاح نوین«زبان پوشاک» در میان پژوهشگران از این رو رایج شده که پوشاک هم می تواند مانند زبانی نمادین آداب، رسوم و فرهنگ خاص رایج در هر دوره تاریخی اجتماعی را به ما بشناساند.
ورود مغول به ایران به باور بسیاری از تاریخ شناسان با آغاز دوره ای همراه بود که نفوذ و تأثیر گذاری فرهنگ ایرانی بر خوی و روش مغول کاملاً مملوس است. با این حال در نحوه پوشش مردم و سبک پوشاک تفاوت هایی میان دوره حکومت مغول در ایران با قبل و بعد از آن وجود دارد.
سلطه مغولان بر ایران، باورود بسیاری از سبک های مخصوص به خاور دور بویژه سبک های چینی به سرزمین ما همراه بود.
آثار ورود این سبک را می توان در رداهای مزین افراد عالی مقام و صاحب منصبان آن دوره دید. سبک های چینی نه فقط در البسه درباری که در لباس نظامیان نیز تأثیری بسزا داشت.در این دوره پوشاک زنان تغییرات زیادی نکرد، مگر پوشش سر آنها که چیزی بود شبیه به دستمال سر برای زنان غیر مغول و نوعی کلاه ویژه مخصوص شاهزادگان مغول که از چارچوبی سبک از جنس چوب ساخته می شد که از ابریشم پوشانده شده بود و از رأس آن پری بیرون می زد و به «بغطغ» معروف بود.
از دوره تیموریان به بعد کم کم از نفوذ سبک های مغولی کاسته شد و سبک های ایرانی بتدریج جایگزین آن شدند.
در این دوره تن پوش های تنگ و چسبان جای رداهای گشاد را گرفتند. قبای رویی آن اغلب سراسر باز می ماند. کمر بند دوباره در این دوره رواج یافت و عمامه کم کم جای کلاه های سلجوقی و مغولی را گرفت.
لباس زنان در دوره تیموریان شامل چند لایه از رداهای بلند و تنگ می شد. پیراهن آستین بلند زنان کل بدن را تا پاها می پوشانید و یک تن پوش رویی آستین کوتاه و گاه بی آستین روی آن پوشیده می شد.
دستارهای زنانه در این دوره ساده بود و گاه از پشت آویزان می شد. در این دوره زنان ایرانی از چادرهای سفید که روبنده داشت استفاده می کردند.
ویژگی دیگر پوشاک زنانه، آن بود که از طرح های متنوع و گوناگونی برخوردار بودند.
در یکی از آثار کمال الدین بهزاد متعلق به قرن نهم هجری، تصویر چهارده زن در یک بوستان ترسیم شده که هر یک از آنها سبکی خاص از پوشاک را به تن دارند ولی همگی آنها حجاب بر سر دارند.
این حجاب معمولاً سفید است که گاه به صورت شال با رنگ تیره به دور سر و گردن و شانه ها پیچیده می شده است.
بعضی از زنان این دوره هم از بغطغ استفاده می کردند.

کلاه مردان بختیاری

کلاه مردان بختیاری ار نمد تهیه می شود. بلندی آن از کلاه نمدی لرها کمتر است و

کلگی آن نیم کره است. کلاه نمدی بختیاری ها بر حسب امکان، به رنگ سفید، شتری،

قهوه ای روشن و سیاه تهیه می شود. شکل کلاه بختیاری ها یادآور کلاه مادها بر حسب

نقوش تخت جمشید است.

پیراهن مردان بختیاری

پیراهن مردان بختیاری، همان پیراهن لری است از جنس کتان و سفید و گاهی رنگی با

آستین راسته و زیر بغلی، قد آن معمولی است و تا به وسط اندام می رسدو یقه ی آن گاه

از جلو و گاه از پهلوی گردن باز و بسته می شود.

شلوار مردان بختیاری

شلوار مردان بختیاری برشی ساده دارد. عرض آن از پایین تا به کمر، یکسره پهن و در

حدود نیم متر هر یک ساق است. دو ساق شلوار را میان ساقی به هم می پیوندد.

کمر شلوار لیفه دار است

محسن عزیز به شلوار بختیاری دبیت هم می گویند

سرداری مردان بختیاری

بختیاری ها بر روی پیراهن خود سرداری می پوشند و یادآور پوشاک باستانی ما ایرانیان

است.قد آن بلند و تا به وسط ساق پا است کمرش تنگ و در پشت چین دارد. دامن آن

گشاد و دارای دو جیب در پهلوها است. آستینش راسته است و سر دست آن شکاف

دارد و زیر بغل ندارد و به جای آن در بن آستین و بالا تنه ی سرداری در زیر بغل، شکاف

دارد. یقه ی سرداری ایستاده و گوشه های آن بر روی لبه های سرداری مالیده و

یکسره است. سرداری را اغلب از پارچه های جنس مرغوب تهیه می شود.

کفش مردان بختیاری

کفش مردان،گیوه های ساخت اطراف اصفهان و شیراز است که از آن استفاده می کنند

شال مردان بختیاری

مردان بختاری، چون لرها و کردها، شالی به کمر می بندند که هم ساده و سفید

است و هم گلدار.

چادر نشینان بختیاری، علاوه بر پوشاک معمولی خود، شولایی نازک و بدون آستین

دارند که از نخ پنبه می بافند و آن را چون عبا بر دوش می افکنند و دو بر آن را به وسیله ی

شالی (که به کمر بسته می شود) بر روی هم می آویزند.بلند بعضی از آنها تا به زانو

است و برخی دیگر چون جلیقه تا به کمر است و در بالا تنهی هر دو نقوش رنگین

پایان

لباس محلی

مطالب مشابه :

لباس محلی ایران

لباس مردم ایل قشقایی

حماد و لباس محلی شیراز

معرفی اجمالی لباس قشقائی

لباس محلی اقوام ایرانی (درس 13 اجتماعی)

لباس محلی زنان کهگیلویه و بویراحمد،جلوه گری رنگ ها بر دامنه زاگرس

لباس محلی

لباس محلی

زنان ایرانی در لباس محلی زیبا