پیشینه برنامه ریزی شهری در ایران

- پیشینه برنامه ریزی شهری در ایران

شورای عالی شهرسازی:شورای عالی شهرسازی سازمانی است که در وزارت آبادانی ومسکن تشکیل شد و از سال 1344 آغاز بکار نمود .این شورا تعیین اولویت طرح ها ، بررسی وتصویب آئین نامه های شهرسازی و تعیین و تصویب معیارهای ساختمانی و بررسی قوانین شهرسازی را به عهده دارد.هدف های اساسی شورای عالی شهرسازی برگزیدن سیاست همگانی شهرسازی با برنامه های عمرانی ،بررسی وتصمیم گیری درباره جلوگیری از گسترش بی رویه شهرها تا زمانی که طرح جامع برای آنها تهیه نشده است وتهیه نقشه جامع برای شهرهای کشور و اجرای طرح های نامبرده برای آن شهرها.

- آشنایی با برخی مفاهیم واصطلاحات رایج شهری

سعی گردیده تا با تعریف جامع ومختصر از برخی مفاهیم واصطلاحات رایج در رابطه با شهر و شهرسازی(برنامه ریزی شهری) شهروندان را با مسایل تخصصی شهری آشنا نمود.

- شهر

تعاریف و برداشت های مختلفی از شهر وجود دارد که دارای تشابهات و تفاوت هایی است. طبق ماده 4 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ایران،شهر،محلی(مکانی) است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی مشخص واقع شده و از نظر بافت ساختمانی ،اشتغال و سایر عوامل دارای سیمایی با ویژگیهای خاص خود است به طوری که اکثریت ساکنان دایمی آن در مشاغل کسب ،تجارت ،صنعت ،خدمات و فعالیت های اداری اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری از خودکفایی نسبی برخوردارند .شهر کانون مبادلات اجتماعی،اقتصادی ،فرهنگی و سیاسی حوزه نفوذ پیرامون خود بوده و حداقل دارای ده هزار نفر جمعیت است یا مکان تجمع عده کثیری از مردم با سلایق ،افکار،رفتار و... متفاوت می باشد.در بعد اقتصادی نیز شهر جایی است دارای وجه غالب اشتغال صنعتی ،خدماتی و سبک مصرف و زندگی یا شیوه تولید متفاوت از روستا .یکی از انواع تعریف های رایج از شهر ،تعریف عددی آن است.بنحویکه در ایران تا سال 65 شهر را مکانی می گفتند که جمعیت بیش از 5 هزار نفر باشد واز آن تاریخ به بعد،شهر به جایی گفته می شود که دارای شهرداری باشد.

- شهرسازی

به مجموعه روشها وتدابیری گفته می شود که متخصصان امور شهری به وسیله آن شهرها را بهتر می سازند یا به عبارتی شهرسازی یعنی مطالعه ،طرح ریزی و توسعه شهرها با در نظر گرفتن احتیاجات اجتماعی واقتصادی با توجه به حداقل رساندن مشکلات شهری و پاسخ گویی به نیازهای عمومی جمعیت شهری ، شهرسازی یک کار گروهی و یک کوشش دسته جمعی با شرکت متخصصین علومی است که به نحوی در زمینه مسائل شهری می توانند به مطالعه بپردازند و در جهت بهبود ،توسعه و به طور کلی وضع آینده آنها به تعیین برنامه مبادرت کنند.

- مدیریت شهری

عبارت از اداره امور شهریه به منظور ارتقای مدیریت پایدار مناطق شهری با در نظر داشتن وپیروی از اهداف،سیاست های ملی ،اقتصادی واجتماعی کشور یا مدیریت شهری به عنوان یک چهارچوب سازمانی توسعه شهر ،به سیاست ها، برنامه ها،طرح ها وعملیاتی اطلاق می شود که بتوانند رشد جمعیت را با دسترسی به زیرساختهای اساسی مانند مسکن واشتغال مطابقت دهند.

- طرح ریزی شهری

عبارت از مطالعه کیفیت فضاها،کیفیت فیزیکی طرح ها ،ارایه طرح های فیزیکی از فضاها وشناخت کیفیت فیزیکی شهری ،بوجود آوردن مجموعه های فیزیکی است که در آن بیشتر به کیفیت فضاها وکیفیت فیزیکی طرح ها توجه می شود.در طرح ریزی شهری ،روشهای تحلیل بصری فرم های شهری بی اندازه موثرند.هدف طرح ریزی شهری جستجوی کیفیات زیبایی بصری از فرم شهری است که بر اساس مصرف اراضی پیش بینی شده در برنامه ریزی شهری قرار دارد.سیاست هایی را که شهرداری ها در رابطه با ضوابط ساختمانی شهر اعمال می نمایند می توان جزئی از طرح ریزی شهری دانست.طرح ریزی شهری بیشتر با عوامل زیبایی شهری سروکار دارد.یکی از جنبه های مطالعاتی ،جنبه کیفی عوامل فرهنگی واجتماعی شهر است.

- سیما ومنظر شهر

سیمای شهری تمام عواملی از شهر را که به دیده می آید و چشم قادر به تماشای آن است یعنی تمام این عواملی که به صورت انفرادی و خاصه در حالتی که به صورت پیوسته و دسته جمعی عمل می کند.از جمله نکاتی که درباره سیمای شهر می توان گفت این است که به دبده آید،به ذهن سپرده شود وسبب شادی و نشاط گردد.منظر شهری نیز هنر یکپارچگی بخشیدن بصری و ساختاری به مجموعه ساختمان ها ،خیابان ها ومکان هایی است که محیط شهری را می سازد.منظر شهری چیزی بیش از مجموعه ساختمان ها وفضاهای غیر ساخته شده است.دو مفهوم سیما و منظر شهری اکثرا به یک معنا ومفهوم و با هم بکار برده شوند.

- طراحی شهری

طراحی شهری تاکید بر کیفیت محیطی عرصه های جمعی و سامان بخشی کالبدی این عرصه ها در جهت ارتقاء کیفیت عملکردی ،تجربی،زیباشناختی و زیست محیطی دارد.با کیفیت کالبدی و فضایی محیط سروکار دارد.عبارت از هنر طراحی شهر به صورت سه بعدی ،که فعالیت آن در حوزه ای میان معماری،منظر شهری ،مهندسی و برنامه ریزی قرار می گیرد.طراحی شهری به صورت فرآیندی انسانی در می آید که با بهبود کیفیت کالبدی محیط زیست سروکار دارد.طراحی شهری به طراحی شهرها بدون طراحی ساختمان ها می پردازد که در اینجا مقصود فضاهای عمومی است.یا اینکه حوزه طراحی شهری اساسا فضای بین ساختمان ها را شامل می شود و پیداست که فضای عمومی بین ساختمان ها عموما خیابان ها و میدان ها است که همان فضاهای عمومی است.

- طرح هادی شهری

طرح هادی طرحی است برای گسترش آتی شهر ونحوه استفاده از زمین های شهری برای عملکردهای مختلف به منظور حل مشکلات حاد و فوری شهر وارایه راه حل های کوتاه مدت و مناسب برای شهرهایی که دارای طرح جامع نیستند . در واقع اصول کلی توسعه شهرها و هدایت این توسعه را مورد توجه قرار می دهد.آنچه در طرح های جامع شهری بایستی مورد مطالعه ریز قرار گیرد،در طرح هادی به صورت کلی تری مطرح می گردد.از طرح های هادی می توان به عنوان راهنمای توسعه شهر نام برد.این طرح ها از سال 1334 به صورت طرح های گذر بندی و شبکه بندی برای شهرها در کشور شروع گردیدند.معمولا برای دوره زمانی ده ساله وبرای شهرهای کوچک ویا شهرهایی که کمتر از 25000 نفر جمعیت دارند،تهیه می شود.بیشتر برای شهرهایی تهیه می گردند که فاقد طرح جامع بوده ویا امکان اجرای طرح جامع در آنها فراهم نشده است .طرح هادی دارای سابقه طولانی تری نسبت به طرح های جامع بوده و توسط وزارت کشور تهیه شده که با تشکیل دفاتر فنی استانداری ها وظیفه تهیه طرح های هادی در هر استان به عهده این دفاتر واگذار گردیده است.

- طرح جامع شهری

ه منظور تدوین برنامه و تعیین جهات توسعه شهر و تامین نیازمندی های آن بر مبنای پیش بینی ها و اهداف توسعه شهری تهیه می شود .طرح جامع شهر عبارت از طرح بلند مدتی است که درآن نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی مربوط به حوزه های مسکونی ،صنعتی ،خدماتی ،اداری و... تاسیسات وتجهیزات شهری و نیازمندی های عمومی شهری ، خطوط کلی ارتباطی و سطح لازم برای ایجاد تاسیسات ،تجهیزات وتعیین محدوده های نوسازی ،بهسازی و... تعیین می شود.بیشتر در مورد شهرهای بزرگ وشهرهایی که بیش از 25000 نفر جمعیت دارند تهیه می گردد.در واقع به شکل برنامه راهنما عمل می کند یا به شکل سیستمی است که خط مشی اصولی وکلی سیاست های شهری را تعیین می کند .طرح جامع را می توان منطقی جهت انتخاب الگوی صحیح استفاده از اراضی شهری دانست.روش انجام طرح جامع عبارت از مطالعه وضع موجود ،تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از وضع موجود،تعیین اهداف و اولویت ها ،انجام پیش بینی های لازم،ارائه طرح ها و برنامه های توسعه شهری و اجرای آنها می باشد. در واقع طرح های جامع در دو مرحله تهیه می شوند .مرحله اول شامل انجام بررسی ها ،شناخت وضع موجود شهر مانند مطالعات جغرافیایی،اقلیمی ،تاریخی و بررسی ویژگیهای اقتصادی ،اجتماعی و کالبدی شهر و در بخش آخر این مطالعات جمع بندی و تجزیه وتحلیل می باشد.در مرحله دوم طرح کالبدی شهر وگزارش های مربوطه ارایه می شود.پس از انقلاب نام طرح های جامع به طرح های توسعه و عمران و حوزه نفوذ شهرها تغییر یافت .به دلایلی نیز مراحل کار نیز از دو مرحله به چهار مرحله افزایش یافت .ویژگی های عمده این طرح ها در معطوف نمودن توجهات به مباحث توسعه و عمران شهری به جای توجه صرف به بحث های کالبدی ونیز توجه به حوزه نفوذ شهرها می باشد.

- طرح تفصیلی

طرحی است که براساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع ،نحوه استفاده از زمین های شهری را در سطح محلات مختلف شهر وموقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آنها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت، تراکم در واحدهای شهری ،اولویت های مربوط به مناطق بهسازی ،توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می شود .به دنبال طرح جامع و به منظور انجام برنامه های اجرایی تصویب شده این طرح تهیه می گردد.طرح تفصیلی در حقیقت تنظیم برنامه ای مفصل و انجام اقدامات جزء به جزء در مناطق و محلات شهری و طراحی آنها اسن که شامل چهار مرحله است:

مرحله 1:بازشناسی مرحله

2:تثبیت برنامه ها و طرح های اجرایی مرحله

3:تشخیص و تعیین اولویت ها مرحله

4: انجام واجرای محتوای طرح و کاربرد اراضی سابقه تهیه طرح های جامع و تفصیلی به حدود سال های 47-46 بر می گردد.سازمان مسئول تهیه طرح های جامع و تفصیلی وزارت مسکن و شهرسازی است.این طرحها در ابتدا برای شهرهایی که طرح جامع آنها به تصویب رسیده بود انجام پذیرفت .پایه و اساس فکر تهیه طرح های تفصیلی در دهه 50 از آن زمان آغاز شد که شهرداری ها در مواجهه با طرح های جامع،به لحاظ کلی بودن مطالعات ،امکان پیاده نمودن و اجرای دقیق آن را فراهم نمی دیدند.

پیشینه برنامه ریزی شهری در ایران

مطالب مشابه :

بزرگترین معماران ایران(دانشجویان عمران)

سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS

استخدام پیمانی در استانداری مازندران

توسعه گردشگری و مدیریت گردشگری شهری

مشكلات و تنگناهاي نظام اداري جهان سوم

مدیریت‌ شهری

معرفی رشته مهندسی فضای سبز

پیشینه برنامه ریزی شهری در ایران

مدیریت‌ شهری

دلایل موفقیت و شکست شهرداران در دست یابی به اهداف شهرداری