چگونگی نگارش پایان‌نامه

انتخاب موضوع مناسب برای پایان‌نامه، و چگونگی نگارش پایان‌نامه دشوار بوده و از دغدغه‌های دانشجویان دوره کارشناسی ارشد است. دشواری دیگر که پس از انتخاب و تائید موضوع رخ می‌نماید، چگونگی نگارش پایان‌نامه است. نوشته قبلی به این موضوع اختصاص یافت که یک دانشجوی ارشد چگونه موضوع پایان نامه انتخاب نماید. اما نوشته حاضر می‌کوشد تا شما را با مقدمات نگارش آشنا نماید تا بتوانید در نوشتن پایان‌نامه از آن بهره گیرید. خوب به خاطر دارم که در دوره راهنمائی و دبیرستان همیشه از نگارش انشا عاجز بودم. این عجز و ناتوانی مشکل اغلب افراد بوده و هست. تجربه آموزشی من با دانشجویان ارشد نشان می‌دهد که بسیاری از آنها از عهده یک نگارش خوب برای پایان نامه بر نمی‌آیند. این اشکال احتمالاً دو ریشه دارد: اول، نداشتن چارچوب فکری منطقی برای نگارش و دیگری عدم آگاهی از آئین نگارش. این نوشته به مورد اول می‌پردازد که از مقدمات نگارش علمی محسوب می‌گردد. نگارش انواع مختلفی دارد که پرداختن به آنها در این نوشته کوچک امکانپذیر نیست. اگر در اینترنت جستجو نمائید حدود هفت تا هشت سبک نگارش را خواهید یافت. اما در این نوشته قصد دارم مطلبی کوتاهی را تقدیم نمایم که به کمک آن بتوانید به سادگی در باره همه موضوعات محتلف بنویسید بی آنکه بخواهید به خود زحمت بسیار زیادی بدهید. این شیوه از نگارش در حقیقت جزو اولین الفبای نگارش است و هر فردی که خواهان آموختن نگارش علمی است باید آن را بداند. اجازه دهید کار را با طرح یک مثال شروع نمائیم. فرض کنید موضوع انشائی با عنوان "آیا کودکان باید آزادانه به تماشای برنامه‌های تلویزیون بنشینند؟" به شما داده شده است. قرار است در باره این موضوع حدود یک تا دو صفحه مطلب بنویسید. چه خواهید نوشت؟ پیش از خواندن بقیه مطلبم، قلم و کاغذ بردارید و در باره این موضوع بنویسید. چه خواهید نوشت؟ بیشتر افراد در باره چنین موضوعی احتمالاً انشائی به صورت زیر خواهند نوشت: «در عصر حاضر که عصر اطلاعات نام دارد تلویزیون جزو لاینفک هر خانه‌ای است و همچون عضوی از خانواده محسوب شده و با توجه به جذابیت‌های تصویری آن می‌تواند دل هر ببینده‌ای را برباید و کودکان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بنابراین کودکان در معرض خطر تهاجم‌های مختلف از جمله تهاجم فرهنگی، اجتماعی و دیگر بدآموزی‌های مختلف قرار دارند. اما والدین کودکان می‌توانند با نظارت دقیق بر کودکانشان تا حد بسیار زیادی از آسیب‌ها و لطمات تلویزیون به کودکان خود بکاهند. به نظر من اگر به صورت کنترل شده از تلویزیون استفاده گردد می‌تواند مفید باشد حتی برای کودکان.» ‌ این نوشته چه اشکالاتی دارد؟ اشکالات نوشته را می‌توان به این صورت فهرست کرد: 1. به قدر کافی ننوشته است. 2. نظم منطقی در نگارش ندارد. 3. بیشتر به نظر شخصی می‌ماند تا به نگارش علمی. 4. مستند سازی نشده و بیشتر حالت ادعا دارد. و برخی اشکالات دیگر. علت وقوع چنین اشکالاتی در نگارش چیست؟ بزرگترین مشکل از این ناحیه است که نویسنده یا همان دانشجوی ارشد خیالی ما فاقد ذهن طبقه‌بندی شده و فاقد نظم تفکری درست در نگارش است. اگر نویسنده رویکرد منظمی به موضوع داشته باشد بسیار بهتر از این خواهد نوشت. اما این نظم منطقی چیست یا چگونه باید باشد؟ اول از خود بپرسید که بنا به چه دلایلی پاسخ به سوال پرسیده شده مثبت است؟ و بنا به چه دلایلی پاسخ می‌تواند منفی باشد؟ اگر فهرستی از دلایل موافق و مخالف را برای خود روی کاغذی یادداشت نمائید بهتر خواهید نوشت. بگذارید عملاً اجرا کنیم. باید بر تکه‌ای از کاغذ دلایل موفق و مخالف را به صورت یک یا چند کلمه کلیدی یادداشت نمائید. نمونه‌ای از این یادداشت را در زیر می‌بینید.

دلایل موافق:					دلایل مخالف:

پرکردن اوغات فراغت					باز ماندن از تکالیف درسی
برنامه‌های آموزنده					بدآموزی
آموزش مفاهیم جدید					آسیب رساندن به چشم
استفاده از برنامه‌های درسی					اعتیاد به تلویزیون

این یادداشت نشان می‌دهد که نویسنده فرضی ما توانسته است چهار دلیل در دفاع از تماشای تلویزیون توسط کودکان و چهار دلیل در رد آن بیاورد. با فکر کردن بیشتر ممکن است بتوان دلایل موافق و مخالف بیشتری پیدا کرد و هیچ الزامی وجود ندارد که دلایل موافق و مخالف مساوی باشند. این صرفاً تصادفی است. اکنون هر یک از دلایل مندرج در جدول بالا در حکم یک پاراگراف خواهد بود. حتماً می‌دانید که یک نگارش خوب از سه بخش اساسی شامل مقدمه، بدنه، و جمع‌بندی (و یا نتیجه‌گیری) تشکیل می‌گردد. بنابراین، برای این موضوع انشای داده شده می‌توان هشت پاراگراف به عنوان بدنه متن نوشت و با افزودن یک مقدمه و یک نتیجه‌گیری انشای شما به ده پاراگراف بالغ خواهد شد. اما هر پاراگراف را باید چگونه نوشت؟ هر پاراگراف از دو بخش تشکیل می‌گردد: ایده اصلی (ادعا) و دلیل (اثبات). برای نگارش اصولی یک پاراگراف باید با ایده اصلی پاراگراف شروع نمائید. ایده اصلی همان دلایلی موافق یا مخالفی است که قبلاً یادداشت کرده بودید. بعد از نوشتن ایده اصلی در یک جمله باید آن را با یک جمله توضیحی یا استدلالی تقویت نموده و دست آخر با یک جمله آماری آن را مستندسازی (اثبات) نمائید. به طور خلاصه پاراگراف شما دست کم دو جمله خواهد بود که جمله اول آن ایده اصلی و جمله بعدی آن آمار واقعی اثبات کننده ادعای شما است. بگذارید عملاً یکی از دلایل ذکر شده در جدول بالا را به صورت یک پاراگراف بازنویسی کنیم تا ماجرا را دریابید. "پرکردن اوغات فراغت" را به عنوان نمونه انتخاب می‌کنم. پاراگراف را می‌توان به صورت زیر نوشت: «تلویزیون می‌تواند اوغات فراغت کودکان را به خوبی پر نماید. کودکان بعد از به خانه آمدن از مدرسه مشغول انجام تکالیف خود می‌شوند و بعد از انجام تکالیف باید اوغات آزاد خود را به گونه‌ای مفید پر نمایند و برنامه‌های تلویزیون یکی از ابزارهای پرکردن اوغات فراغت خواهد بود. در مصاحبه‌ای که اخیراً با مادران دارای کودکان دبستانی از سوی دانشکده روانپزشکی دانشگاه آکسفورد در لندن انجام شده است، بیش از 85 درصد از پاسخ دهندگان استفاده از تلویزیون را به عنوان بهترین ابزار برای پر کردن اوغات فراغت کودکان خود ذکر کرده‌اند.» به نحوه ساخت این پاراگراف که از سه جمله تشکیل شده است توجه نمائید. جمله اول ایده اصلی یا همان دلیل را ذکر می‌کند و در جمله دوم آن را بیشتر تشریح کرده و در جمله آخر برای اثبات آن ارقام آماری ذکر می‌کند. ذکر کردن آمار واقعی برای اثبات ادعای یک پاراگراف از ضروریات است و چهره علمی‌تری به نگارش شما می‌بخشد. در هر صورت جمله اول یعنی ایده اصلی و ذکر آمار برای تقویت نگارش ضروری هستند. برای درک بهتر منظورم، به سه جمله زیر نگاه کنید. کدام یک آنها از نگارش علمی برخوردارند؟ 1. سیگار برای تندرستی زیان‌آور است. 2. دستکاری ارقام سود توسط مدیران شرکت می‌تواند باعث گمراهی معامله‌گران سهام در بورس گردد. 3. بیش از 65 درصد از مردم ایران زیر خط فقر هستند. آخرین آمارنامه های بانک مرکزی نشان داده است که بیش از نیمی از خانوارهای ایرانی در کشور درآمد ماهانه زیر 250 هزار تومان در ماه دارند. درست حدس زدید؛ سومی نگارش علمی دارد. دومی ادعائی بیش نیست اگرچه این ادعا مستدل شده است. اولی هم علمی نیست. اما از آنجا که تحقیقات در باره مضرات سیگار بسیار زیاد است و مضرات آن برای همه روشن است، ارائه آمار برای اثبات ادعا ضرورت ندارد. با این سه نمونه می‌خواستم به شما نشان دهم که ارائه آمار همه جا ضرورت ندارد. بلکه جاهائی از نگارش شما که بدون آمار قابل دفاع نیست نیاز به آمار دارند. تقریباً یک نگارش خوب دست کم در سی درصد از پاراگراف‌هایش آمار لازم دارد تا وجهه علمی نگارش حفظ گردد. ارائه آمار بیش از حد برای یک پاراگراف یا ارائه آمار در همه پاراگراف‌ها اثر منفی بر خواننده می‌گذارد. بنابراین باید تعادل برقرار نمائید و برای رسیدن به این مهارت باید تمرین کنید. برگردیم بر سر مطلب اصلی. اکنون فرض کنید برای هر یک از دلایل موافق و مخالف یک پاراگراف نوشته شده است (شما به عنوان تمرین می‌توانید آنها را بنویسید). اگر همه این پاراگراف‌ها را به دنبال هم ذکر نمائید بدنه نگارش شما را تشکیل خواهند داد. این پاراگراف‌ها را می‌توانید یک درمیان هم ذکر نمائید. چیدمان دلایل موافق و مخالف به محتوای پاراگراف‌ها و سلیقه نگارشی شما بستگی دارد. در برخی مواقع، ممکن است دلیلی از یک منظر برای موافقت و از منظر دیگری همان دلیل برای مخالفت مناسب باشد. در این موارد بهتر است که بعد از ذکر دلیل موافق نقطه نظر مخالف اظهار گردد اما چنین شیوه‌ای الزامی نیست. نگارش شما، مقدمه و نتیجه‌گیری هم می‌خواهد. برای مقدمه بهترین کار این است که همان موضوع انشا را با نگارش دیگری بنویسید. هدف از مقدمه این است که مخاطب خود را آماده خواندن دلایل موافق و مخالف کنید. برای درک بهتر، نمونه زیر می‌تواند یک مقدمه قابل قبول باشد: کودکان از هواردارارن پرو پاقرص تلویزیون هستند و این در حالی است که تماشای تلویزوین می‌تواند برای آنها مزایا و مضراتی را در بر داشته باشد. مقاله زیر می‌کوشد با مقایسه مزایا و مضرات تماشای تلویزیون توسط کودکان رهنمودی را در این زمینه فراهم نماید. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری چگونه باید باشد؟ همه چیز بستگی به شما دارد. می‌توانید فقط جمع‌بندی نمائید و نتیجه‌گیری را به خواننده بسپارید. یا این که می‌توانید خودتان نتیجه‌گیری کنید. نتیجه‌گیری شما می‌تواند صریح یا به صورت ضمنی باشد. نمونه زیر یک پاراگراف جمع‌بندی و نتیجه‌گیری تقریباً صریح است. این نوشته دلایل موافق و مخالف تماشای تلویزیون برای کودکان را برشمرد. اگرچه تماشای بی‌رویه تلویزیون می‌تواند برای کودکان آسیب‌های جدی در برداشته باشد، اما خالی نماندن اوغات فراغت کودکان بعد از انجام تکالیف آن قدر اهمیت دارد که تماشای برنامه‌های آموزنده و مناسب کودکان را توجیه نماید. به گمانم تا این‌ جا برای شما مقدمات یک نگارش علمی روشن شده باشد. اکنون به قدری تمرین نیاز دارید تا بتوانید به مهارت لازم برای نگارش به این شیوه برسید. موضوعات زیر می‌تواند نمونه‌های تمرینی برای شما باشد: 1. آیا شیوه کلاس داری در دانشگاه‌های ایران باید استاد محور باشد؟ 2. آیا کلاس‌های دانشگاه باید مختلط باشند یا مجزا؟ 3. آیا تعداد سرفصل‌های دوره لیسانس باید افزایش داده شوند؟ 4. آیا اجرای قانون یارانه‌ها می‌تواند معضل اقتصاد ایران را حل نماید؟ برای تمرین نگارش، نیاز به مطالعه قبلی ندارید. باید فکر کنید؛ همه شماها با تفکر می‌توانید مزایا و معایب هر یک از این موضوعات بالا را برشمارید و با ارائه آمار فرضی (خیالی) آنها را مستدل کنید. اینجا تمرین می‌کنید تا وقت پایان نامه نوشتن بتوانید با آمار واقعی برگرفته از تحقیقات دیگران، پاراگراف‌های پایان نامه خود را مستحکم و ادعای خود را اثبات نمائید. برای کمک به شما مورد اول از چهار مورد بالا که توسط یکی از دانشجویان ارشد بعد از آموختن این شیوه، نگارش شده در زیر ارائه می‌گردد: دانشگاه و شیوه‌های کلاس‌داری مدت‌ها است که دانشگاه‌های کشورهای توسعه یافته با اتکای به روش کلاس‌داری دانشجو محور توانسته‌اند بر کیفیت آموزشی خود بیافزایند و تاثیرات با اهمیتی بر حوزه علم در سطح جهانی بگذارند. این در حالی است که شیوه کلاس‌داری در دانشگاه‌های ایران طی نیم قرن گذشته تغییرات اساسی نداشته و تاکنون با اتکای به استاد و توانمندی‌هایش به صورت استاد محور اداره شده است. دلایل متعددی برای مطلوب بودن رویکرد استادمحور ارائه شده است که اهم آنها عبارتند از: استفاده بهینه از وقت، اطمینان از انتقال درست مفاهیم، و تمرکز بیشتر بر مفاهیم. در مقابل، برخی این رویکرد را مناسب نمی‌دانند و دلیل می‌آورند که این شیوه باعث افت علمی استاد، از بین رفتن خلاقیت دانشجو، و افت بازدهی کلاس به دلیل خسته کننده بودن آن می‌گردد. این مقاله می‌کوشد با مقایسه کردن مزایا و معایب شیوه تدریس استادمحوری در مقابل شیوه مشارکت دانشجو بستر مناسبی برای قضاوت و هدایت مسئولان آموزش دانشگاهی فراهم نماید. برخی از ارباب آموزشی اعتقاد دارند که وقتی اداره کلاس و امر آموزش به استاد محول شود، او می‌تواند با برنامه‌ریزی مناسب در وقت کلاس صرفه‌جوئی نموده و بیشترین استفاده را از وقت ببرد. این گروه چنین استدلال می‌کنند که استاد با توجه به سادگی یا دشواری موضوع می‌تواند در تقدم و تاخر مطالب با توجه به سطح کلاس دخل و تصرف نموده و طوری کلاس را جلو ببرد که در وقت صرفه‌جوئی مناسبی حاصل شود. نتایج یک تحقیق میدانی در دانشگاه تهران نشان داده است که استادانی که در تدریس سرفصل‌های مصوب آزاد بوده‌اند توانسته‌اند تا پایان ترم تمام سرفصل‌ها را به راحتی پوشش دهند. دلیل دیگری که در حمایت از کلاس‌های استاد محور اقامه شده این است که بدفهمی و خلط مفاهیم در کلاس ایجاد نخواهد شد زیرا استاد مجرب معمولاً به حیطه‌های موضوع قابل بحث اشراف دارد و می‌تواند از بدفهمی دانشجویان جلوگیری کند. این ادعا از پشتیبانی شواهد تجربی نیز برخوردار است. بررسی امتیازات ارزیابی استادان توسط دانشجویان حکایت از آن دارد که استادان مجرب در انتقال صحیح مطالب موفق‌تر عمل کرده‌اند. ویژگی دیگری که در جذابیت کلاس‌های استادمحور آورده‌اند این است که استادان از پراکنده‌گوئی پرهیز می‌کنند و این امر به نوبه خود باعث تمرکز بیشتر بر موضوع اصلی بحث خواهد شد. این نکته به ویژه در درس‌های تخصصی دانشجویان نمود بیشتری دارد. مصاحبه اولیه با دو گروه از دانشجویان که گروه اول از کلاس معارف بیرون می‌آمدند و گروه دوم که از کلاس شیمی بیرون می‌آمدند نشان داد که دانشجویان کلاس شیمی ‌توانستند به سرعت بحث‌های مطرح شده در کلاس را به یاد بیاورند؛ در حالی که گروه دانشجویان معارف به دلیل تنوع بحث کلاس نتوانستند تمام مباحث کلاس را به یاد بیاورند. اگرچه رویکرد استادمحور به کلاس‌داری طرفداران زیادی دارد اما بسیاری از متخصصان حوزه آموزشی بر این باور هستند که این رویکرد سنتی است و در مقابل آن رویکرد مشارکت دانشجو را مفیدتر می‌دانند. افت علمی استاد، حذف خلاقیت کلاسی، و افت بازدهی به دلیل کسل کننده بودن کلاس از دلایلی است که باعث شده تا این گروه رویکرد مشارکت دانشجو را مفیدتر بدانند. این افراد می‌گویند وقتی کلاس به صورت استاد محور اداره شود و استاد متکلم وحده باشد، آنگاه با گذشت زمان استاد به یک سخنگوی حرفه‌ای بدل می‌شود که مطالبش ثابت و همیشگی است و از این رو استاد نیازی به مطالعه جدی در خود احساس نخواهد کرد. اگرچه تحقیقات رسمی در این زمینه منتشر نشده است،‌ اما تجربه شخصی نگارنده نشان می‌دهد که سطح دانش تخصصی مدرسان دانشگاه‌های دولتی که کلاس‌ها را به صورت مشارکتی اداره می‌کنند از دانش تخصصی استادان دانشگاه آزاد که کلاس‌ها را استادمحور اداره کرده‌اند بالاتر است. تقویت خلاقیت دانشجویان از دیگر دلایلی است که در دفاع از کلاس‌های دانشجو محور اقامه کرده‌اند. وقتی دانشجو اجازه داشته باشد که موضوع بحث استاد را به چالش بکشد، این امر باعث تقویت انگیزه و به تبع آن خلاقیت در دانشجویان خواهد شد. بررسی پیشینه آموزشی 135 نفر از نخبگان کشور نشان داده است که 118 نفر آنان دوران دبیرستانی خود را در دبیرستان‌هائی گذرانده‌اند که شیوه اداره کلاس‌های آن مشارکتی بوده است. طرفداران کلاس‌های مشارکتی اضافه می‌کنند که کلاس‌های استاد محور خسته‌کننده است و این کسل کنندگی باعث افت بازدهی کلاس می‌گردد. این گروه، کسل کننده بودن کلاس را به مجالس وعظ تشبیه می‌کنند که در آن استاد متکلم وحده بوده و دانشجو نقش شنونده بی‌اختیاری را ایفا می‌کند که چیزی برای گفتن ندارد. سازمان مرکزی دانشگاه آزاد در آخرین گزارش خود اعلام کرده است که در کلاس‌های استادمحود، باید بعد از هر 20 دقیقه سخن گفتن، استاد موضوع بحث را عوض کند تا دانشجو دچار خستگی نشود. در حالی که دانشگاه‌های ایران در شیوه‌های آموزشی تفاوت زیادی با دانشگاه‌های کشورهای توسعه یافته دارند، دلایلی وجود دارد که به استناد به آنها بتوان ضرورت تغییر نظام کلاس‌داری دانشگاه‌های ایران را از رویکرد استادمحوری به رویکرد مشارکت دانشجو نتیجه گرفت. به اعتقاد نگارنده، اگر جنبه‌های منفی کلاس‌های استادمحور نظیر افت علمی استاد، و افت بازدهی به دلیل خسته کننده بودن کلاس، دلیل کافی نباشد، توجه به تقویت خلاقیت در دانشجویان آن قدر اهمیت دارد که این تغییر نظام آموزشی را توجیه نماید. همان طور که ملاحظه کردید، نگارش فوق زیبا و مبتنی بر اصول نگارش علمی است. اما ممکن است این سوال برای شما مطرح گردد که برای نوشتن مقاله‌ای در باب مثلاً بورس الکترونیکی چه باید کرد. آیا این شیوه باز هم مفید خواهد بود. پاسخ این است که بله این شیوه مفید است. کافی است موضوع مورد نظر خود را به صورت سوال بلی خیر درآورده و همان مراحل را اجرا نمائید. در مورد بورس الکترونیک می‌توان عنوان نگارش را چنین تغییر داد: آیا بورس تهران باید الکترونیکی شود؟ حالا می‌توانید همان شیوه را تکرار نمائید. چه دلایلی در موافقت و چه دلایلی در مخالفت با آن دارید. انها را فهرست کرده و بنویسید. از آمار خیالی استفاده کنید. فراموش نکنید اینها تمرین نوشتن شما است. هنگام نوشتن پایان‌نامه عادت می‌کنید که ادعای بدون اثبات ارائه نکنید و این یعنی علمی بودن پایان نامه شما از منظر نگارش. اما در بحث پایان نامه نویسی باید طراحی آزمایش را نیز فرا بگیرید که بحثش را به وقت دیگری موکول می‌کنم. به نقل از سایت استاد تالانه http://talaneh.com

چگونگی نگارش پایان‌نامه

مطالب مشابه :

نحوه نگارش پایان نامه در دانشگاه آزاد

آزاد - تنکابن

آزاد - علوم و تحقیقات اهواز

چگونگی نگارش پایان‌نامه

نمونه پایان نامه

راهنمای نگارش پایان نامه های کارشناسی ارشد

نمونه فرم حمايت مالي دانشگاه آزاد بروجرد

آزاد - تهران شمال 2

آزاد - علوم تحقیقات تهران 2

دستورالعمل تدوین پايان نامه