مطالب مربوط به هفته سلامت ۱۳۹۰-قسمت دوم
عفنونت های بیمارستانی:
وجود همزمان عوامل بیماری زای مختلف در بیمارستان ها، نیاز به تشخیص دقیق و تجویز و مصرف صحیح داروی مورد نیاز من جمله آنتی بیوتیک ها را دو چندان می نماید. بدیهی است در محیطی که عوامل پاتوژن تهاجمی تری نسبت به عوامل موجود در جامعه عادی وجود دارد، امکان بروز مقاومت به داروهای ضد میکروبی بیشتر بوده و ایجاد این مقاومت، اشاعه راحت عوامل بیماری زای مقاوم را به جامعه به دنبال خواهد داشت. معمولاً درصد بروز مقاومت های میکروبی در بیمارستان ها به دلیل مصرف بیشتر آنتی بیوتیک و تماس مکرر و طولانی تر عوامل بیماری زا با آنتی بیوتیک ها، بسیار بالاتر از مقاومت میکروب های اکتسابی از جامعه است.
به گفته سازمان بهداشت جهانی، 5 تا 10 درصد بیماران بستری شده در بیمارستان های کشورهای توسعه یافته، به یک عفونت بیمارستانی مبتلا شده که این رقم در کشورهای در حال توسعه به 25 درصد می رسد.
افزایش مقاومت باکتری ها به انواع آنتی بیوتیک، باعث افزایش مرگ و میر و ناخوشی و طول اقامت در بیمارستان به دنبال ابتلا به عفونت بیمارستانی می شود.
در مورد عفونت های بیمارستانی، باید به چند محور اصلی توجه نمود:
1- نحوه استفاده از عواملی که به طور غیر مستقیم می تواند در بروز مقاومت های میکروبی به عوامل ضد میکروبی مؤثر باشد من جمله مواد ضد عفونی کننده محیط و سطوح در بیمارستان ها. در این رابطه باید به مورد استفاده، غلظت و روش صحیح استفاده از این عوامل توجه نمود و متصدیان این امر را به خوبی و به شیوه علمی آموزش داد. بعضاً دیده می شود که ماده ضد عفونی کننده، به اشتباه و در موردی غیر مرتبط و یا در غلظت کمتر و یا بیشتری مورد استفاده قرار گرفته شده که خود می تواند بر تغییر رفتار و الگوی عملکردی عوامل بیماری زا در محیط بیمارستان مؤثر باشد.
2- مکانیسم تجویز دارو: انتظار می رود تجویز دارو به خصوص آنتی بیوتیک ها در مراکز درمانی و بیمارستان ها با رعایت الگوهای استاندارد و تأیید شده درمانی و دارویی و منطقی صورت گرفته و با رعایت کلیه جوانب، از تجویز بی مورد و غیر منطقی و غیر علمی آنتی بیوتیک ها جدا خودداری شود. توجه به سایر داروهای تجویزی برای بیمار از سوی دیگر اعضای کادر تجویز گر دارو من جمله در مشاوره های دارویی و استفاده مناسب از ابزارهای کمکی در درمان بیماری ها مانند تست های آنتی بیوگرام و تعیین حساسیت میکروب به آنتی بیوتیک و یا استفاده مناسب و به موقع پیشگیرانه از آنتی بیوتیک ها امری بسیار مهم و ضروری است. آموزش صحیح دانشجویان پزشکی در تشخیص صحیح بیماری ها و استفاده علمی و منطقی از آنتی بیوتیک ها نیز از نکات مهم و برجسته می باشد. به نظر می رسد در کلیه موارد یاد شده در این بند، نیاز به توجه و بازنگری رویه های موجود می باشد.
3- مکانیسم های جاری توزیع و مصرف دارو در بیمارستان: تهیه مناسب و کافی داروهای مورد نیاز بیماران بستری در بیمارستان من جمله آنتی بیوتیک ها به منظور جلوگیری از قطع ناخواسته دوره درمان بیماری و همچنین آماده سازی و تزریق یا استفاده به موقع و در زمان تعیین شده آنتی بیوتیک برای بیماران از سوی کادر پرستاری بسیار مهم است. آماده سازی اشتباه و نادرست آنتی بیوتیک ها (مانند هواگیری سرنگ حاوی آنتی بیوتیک در هوا نه در ویال دارو که باعث ریخته شدن مقادیر کم دارو بر روی محیط و زمین شده و می تواند باعث ایجاد مقاومت دارویی در عوامل میکروبی محیط گردد) و یا فراموش نمودن دادن دارو در قدرت و ساعت و میزان صحیح به بیمار بستری در بیمارستان و مستعد ابتلا به عفونت بیمارستانی بسیار مهم است. در کنار این عوامل مکانیسم های اشتباه انهدام داروهای آنتی بیوتیکی تاریخ گذشته یا ویال ها و آمپول های شکسته شده نیز می تواند از عوامل ایجاد کننده مقاومت دارویی در بیمارستان ها باشد.
4- مکانیسم های دفع و انهدام ضایعات عفونی و آنتی بیوتیکی: پر واضح است در صورت عدم رعایت فرآیند های علمی و منطقی در انهدام اینگونه ضایعات، احتمال ایجاد گونه های میکروبی مقاوم به آنتی بیوتیک کاملاً متصور است.
برخی توصیه ها و اقدامات مورد نیاز در کاهش عفونت های بیمارستانی و مقاومت های دارویی در بیمارستان ها:
- برنامه های پیشگیری از عفونت: انجام واکسیناسیون ممکن و در دسترس کارکنان و بیماران در معرض خطر بر علیه بیماری های عفونی در جهت کاهش ابتلا به بیماری و در نتیجه کاهش مصرف آنتی بیوتیک ها در جامعه، شستشوی دست بلافاصله پس از تماس با خون، مایعات بدن، ترشحات، مواد دفعی و وسایل آلوده، استفاده مناسب از دستکش، گان، محافظ صورت و چشم
- آموزش: آموزش به بیمار در ارتباط با آنتی بیوتیک و نحوه مصرف صحیح و منطقی آن، آموزش بیماران در ارتباط با کنترل عفونت در بخش های بیمارستانی و نحوه انتقال میکرو ارگانیسم از بیماری به بیماردیگر.
- رعایت نکات پیشگیری از انتقال عفونت در بیمارستان من جمله:
o کنترل محل دقیق کاتترها و برداشتن فوری آنها و در صورت لزوم برماندن آنها، تعویض به موقع
o به کارگیری روش های صحیح شستن دست و تکنیک آسپتیک در پروسیجرها
o انجام صحیح ضد عفونی پوست قبل از انجام پروسیجرها
o استفاده صحیح از آنتی بیوتیک (دوز صحیح – زمان صحیح و ... )
o ارسال نمونه های آزمایشگاهی (به خصوص کشت ها ی قبل از شروع آنتی بیوتیک ها) در مواقع لازم
o عدم ترکیب آنتی بیوتیک ها با هم در هنگام تزریق
o انجام احتیاط لازم جهت پیشگیری از انتقال عفونت بین بیماران و کارکنان
o دفع صحیح زباله های دارویی ( به خصوص آنتی بیوتیک ها )
o انجام مطالعات تحقیقی در زمینه سوش های مقاوم
o شناسایی سوش های مقاوم و کنترل آنها و ایزوله نمودن بیمارانی که سوش های مقاوم به درمان از نمونه های آنها به دست آمده است.
o احتیاط در استفاده از وسایل نوک تیز مانند سوزن و انهدام و بی خطر سازی فوری آنها
فرهنگ سازی :
باید قبول کرد ما در زمینه مصرف دارو دچار مشکل هستیم. رفتار ما در زمینه مصرف دارو، رفتاری صحیح و علمی نیست. این رفتار در اغلب موارد منجر به وارد آمدن خسارت مالی و جانی و زمانی برای شخص بیمار می گردد اما در مورد آنتی بیوتیک ها این رفتار غلط می تواند به ایجاد و گسترش عوامل میکروبی مقاوم انجامیده که حیطه تأثیر منفی آن فقط خود شخص نبوده و می تواند کل جامعه را متأثر نماید. بالتبع تغییر رفتار از حالت فعلی به شکل مطلوب مستلزم فرهنگ سازی و افزایش آگاهی های اجتماعی در کلیه سطوح می باشد.
پزشکان و کادر تجویز کننده دارو نقش بسیار مهمی در این فرهنگ سازی دارند. در جامعه ما که به نوعی ساختار سلامت آن پزشک محور بوده و بیماران دستورات و توصیه های پزشکی را فصل الخطاب می دانند، می توان از این پتانسیل قوی در جهت تغییر رفتار بیماران استفاده نمود که البته قشر عظیمی از پزشکان خدوم جامعه این وظیفه را به خوبی درک کرده و در جهت اصلاح الگو های رفتاری بیماران گام بر می دارند. مشکل در عدم هماهنگی کل جامعه پزشکی در هدف گذاری و اقدام هماهنگ در این زمینه است. ساده ترین مشکل موجود خود درمانی است که در آن بیماری که شاید حتی اولین و ساده ترین اطلاعات علمی در مورد بیماری و دارو و درمان را ندارد، خود را به راحتی پزشک فرض نموده! و نسبت به درمان خود یا نزدیکان به بهانه های واهی مانند مشابه بودن بیماری فعلی با بیماری قبلی یا بیماری بستگان و یا مشکلات اقتصادی یا نداشتن وقت برای مراجعه به پزشک، اقدام می نماید. 60 درصد افراد نمي دانند که آنتي بيوتيک در برابر ويروس هايي مانند سرماخوردگي و آنفلوانزاي معمولي کارايي ندارد. تحقیقی در کشور انجام شده است که نشان می دهد حداقل 50% مردمی که دچار سرماخوردگی می شوند، توقع دارند که حتماً پزشک به آنها آنتی بیوتیک بدهد و این میزان البته در برخی موارد به 70% هم می رسد.
شاید اگر برخی پزشکان با صرف وقت مناسب و معاینه همه جانبه و علمی بیمار و تشخیص صحیح، نسبت به درمان بیماران اقدام می نمودند، این امر برای برخی افراد مشتبه نمی شد و فعالیت علمی و درمانی پزشکان را نادیده نمی گرفته و اجازه دخالت در امور پزشکی را به خود نمی دادند. گاهی نیز باور های غلط در جامعه باعث اصرار بیمار به پزشک برای تجویز بی مورد آنتی بیوتیک در موارد غیر ضروری یا تجویز شکل خاصی از آنتی بیوتیک یا در مقادیر و دوره غیر علمی و غیر صحیح برای بیماری می گردد که در صورت اقدام پزشک به دلخواه بیمار، خود مؤید رویه ناصواب بیمار و اصرار بی مورد در این قبیل موارد می گردد یعنی فرهنگ سازی اینکه حرف بیمار درست است و تشخیص وی از تشخیص پزشک صائب تر است!
داروسازان نیز می توانند در داروخانه مؤید یا اصلاح کننده این فرآیند اشتباه باشند. ارائه آنتی بیوتیک بدون اندیکاسیون و تجویز پزشک و از همه بدتر در مقادیر کاملاً اشتباه و ناکافی، علاوه بر احتمال بروز خسارات مادی و جانی برای بیماران، در ایجاد و گسترش مقاومت دارویی بسیار مؤثر می باشد. از طرفی ارائه مشاوره های دارویی صحیح به بیماران در موقع تحویل داروهای نسخه شده من جمله آنتی بیوتیک ها، همانند لزوم رعایت ساعت و تکمیل دوره زمانی مصرف دارو، تداخلات احتمالی دارو با سایر داروها یا غذا، نحوه مواجهه با عوارض ناشی از مصرف دارو و غیره در فرهنگ سازی برای بیماران بسیار مهم است.
نقش رسانه ها من جمله صدا و سیما و جراید در فرهنگ سازی علی الخصوص در مورد آنتی بیوتیک ها کاملاً واضح و مبرهن است. تولید و پخش و یا انتشار مطالب و برنامه های جذاب، مستند و علمی از سوی رسانه ها و با استفاده از افراد وجیه و الگوی علمی جامعه پزشکی می تواند بخشی از وظیفه ذاتی رسانه ها و مسؤولیت آنها در قبال جامعه به حساب آید.
باقیمانده دارویی در فرآورده های خام دامی:
بر اساس برآورد سازمان بهداشت جهانی، سالانه نزدیک به دو میلیون نفر در جهان به علت بیماری های ناشی از مصرف آب و غذای آلوده جان خود را از دست می دهند. علاوه بر این برخی آثار ناشی از مصرف غذای ناسالم، می تواند در کوتاه یا بلند مدت باعث بروز عوارض و مشکلاتی در انسان شده که برآورد دقیق میزان خسارت های ناشی از آنها امکان پذیر نمی باشد. در حال حاضر در خلال پرورش دام از مواد گوناگونی استفاده می گردد. یکی از این مواد، آنتی بیوتیک ها می باشند.
آنتی بیوتیک ها از جمله ترکیباتی هستند که در صنعت پرورش دام، طیور و آبزیان به فراوانی مورد استفاده قرار می گیرند و مصرف بیش از حد و بدون نظارت آنها در دام و طیور، باعث ایجاد مقاومت میکروبی در دام ها شده و عدم رعایت مدت زمان لازم بین قطع آنتی بیوتیک و ذبح دام، باعث می شود آنتی بیوتیک باقیمانده در اعضا و بافت های مختلف دام یا طیور وارد بدن شخص مصرف کننده این فرآورده گردیده و این مسأله خود به مرور زمان می تواند منجر به ایجاد مقاومت میکروبی به آنتی بیوتیک ها در انسان می گردد حتی بدون اینکه عامل بیماری زای دامی مستقیماً برای انسان بیماری زا باشد.
آنتی بیوتیک ها عموماً با سه هدف در دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرند:
- درمان بیماری های عفونی دام و طیور که معمولاً به طور کوتاه مدت (7-1 روز) استفاده می شود.
- ضدعفونی جایگاه دام به منظور پیشگیری و از بین بردن عوامل مولد عفونت
- به عنوان محرک رشد از طریق:
o نازک کردن دیواره روده باریک دام و در نتیجه افزایش جذب مواد غذایی در دام
o از بین بردن میکروب های مضر دستگاه گوارش دام و در نتیجه افزایش راندمان غذای مصرفی دام
مصرف آنتی بیوتیک ها در پرورش دام فقط باید در درمان بیماری مورد استفاده قرار گیرد نه به عنوان تسریع رشد دام ها. مصرف بی رویه و غیر علمی آنتی بیوتیک ها توسط دامداران و افراد غیر کارشناس، باعث انباشته شدن آنتی بیوتیک در مقادیر بیش از استاندارد در عضلات، پوست و چربی فرآورده دامی گردیده که در صورت مصرف آن توسط انسان، می تواند باعث بروز آثار سوء در انسان گردد.
طبق قانون باید برای دام ها واکسیناسیون ضروری صورت پذیرد تا در سنین بالاتر بیمار نشده و بنابراین مجبور به استفاده از دارو من جمله آنتی بیوتیک ها نباشد. متأسفانه گاهی دامپروران مصرف این واکسن ها را به طور خودسرانه و ناقص انجام داده و در نتیجه نتایج مورد نظر در دام به دست نمی آید. به دنبال این قضیه، در صورت بیماری دام، استفاده از دارو و آنتی بیوتیک حتی در مقادیر بیش از حد مجاز نیز لازم می گردد.
عوارض ناشی از مصرف آنتی بیوتیک ها در دام و نهایتاً در انسان در صورت مصرف فرآورده دامی واجد باقیمانده آنتی بیوتیکی علاوه بر احتمال بروز مقاومت میکروبی باعث احتمال بروز مشکلات و عوارض زیر نیز می گردد:
- بروز واکنش های حساسیتی
- اختلال در تولید فرآورده های دامی مانند فرآورده های لبنی
- باقیماندن بقایای آنتی بیوتیک در محل تزریق
همچنین افزایش مصرف آنتی بیوتیک در دامپروری های صنعتی، به دلیل امکان بیشتر بروز مقاومت دارویی در عوامل میکروبی بیماری زا، احتمال ابتلا و شیوع بیماری های واگیر در دام ها را به شدت زیاد و در صورت همه گیری، درمان قطعی را بسیار مشکل و سخت می نماید.
مصرف دارو در دام و طیور بایستی طبق نظر دامپزشک بوده و رعایت سایر توصیه های غیر دارویی، می تواند ضامن سلامت مواد غذایی باشند.
یکی از مشکلات اساسی مصرف دارو در ایران، عدم رعایت میزان صحیح داروهای درمانی است. استفاده از داروهای تاریخ گذشته، به دلیل عدم تأمین دوز درمانی و حتی پیشگیری کننده، مسلماً به درمان بیماری نمی انجامد. مدت زمان مصرف هر دارو در بیماری های مختلف بسته به شدت و نوع بیماری و همچنین مدت درمان متفاوت است.
می توان با رعایت برخی نکات من جمله نکات زیر از بروز پاره ای از مشکلات در ارتباط با مصرف آنتی بیوتیک در دام و طیور جلوگیری کرد:
1- جلوگیری از مصرف خود سرانه آنتی بیوتیک توسط افراد دامدار و غیر کارشناس
2- رعایت دقیق دوره ذبح توسط افراد کارشناس و دامپزشک
3- ارزیابی هر نمونه از فرآورده های غذایی از نظر دارا بودن آنتی بیوتیک ها در مراکز عرضه فرآورده های خام دامی و همچنین در کارخانه های تولید فرآورده های غذایی
برخی اقدامات مورد نیاز در این زمینه:
بدون شک انجام هر گونه اقدامی در جهت بهبود وضعیت تجویز و مصرف دارو، بدون ضمانت و پشتوانه اجرایی امکان پذیر نمی باشد. شاید اگر ما به آنتی بیوتیک ها به چشم یک سرمایه و دارایی نگاه کرده که باید آن را برای مصرف فرزندان و نسل های بعد، سالم و قابل استفاده حفظ کرد، برخی اقدامات لازم برای رسیدن به این مهم خود به خود شکل عملی به خود بگیرد.
یکی از مهمترین کارهای مورد نیاز برای این مسأله، آشنا سازی افراد جامعه با مقوله درمان و دارو و مسایل مرتبط با آنها من جمله مقاومت دارویی در عوامل بیماری زا یا دوره درمان و ... به خصوص در سنین یادگیری می باشد. داشتن برنامه های مصوب و مدون آموزشی و الزامی در دوران پیش دبستانی و دبستان در این زمینه ها می تواند بسیار راهگشا باشد. از دیگر موارد مهم مورد نیاز، وجود برنامه های مستمر و علمی در رسانه ها و جراید به خصوص در رسانه ملی به عنوان یک ضرورت فرهنگی و سلامتی می باشد. ایجاد تغییرات لازم در نظام آموزش پزشکی و حرکت بر مبنای نیازهای واقعی جامعه و برنامه ریزی مناسب در برنامه های آموزش مداوم گروه های فارغ التحصیل پزشکی نیز از ضروریات است. در کنار همه این موارد، سیاست گذاری و فضا سازی قانونی برای حمایت از فرآیندهای منطبق بر تجویز و مصرف منطقی دارو در بخش درمان و دارو و یا برخورد جامع و مانع با افراد یا حرکت هایی که به صورت عالمانه، اصرار بر خروج از مسیر تجویز و مصرف دارو دارند، امری بسیار حیاتی و مهم است.
بدیهی است موارد یاد شده تنها با اتخاذ سیاست های مدون و به روز و با ثبات در مراجع نظارتی من جمله وزارت بهداشت، سازمان های بیمه گر و سازمان دامپزشکی و تدوین، تصویب و یا اصلاح قوانین مرتبط با امور پزشکی و دارویی و ظرفیت سازی مناسب دستگاه های قضایی و قانونی در برخورد با مصادیق مستند تخلفات در این زمینه امکان پذیر می باشد.
برخی منابع و کتب منتشره در زمینه پیشگیری و درمان صحیح بیماری ها:
- اصول پیشگیری و مراقبت از بیماری ها ( بر اساس دستورالعمل های کشوری)- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی – معاونت سلامت- مرکز مدیریت بیماریها
- دستورالعمل درمان مالاریا در جمهوری اسلامی ایران - وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی – معاونت سلامت- مرکز مدیریت بیماریهای واگیر
- راهنمای کشوری مراقبت بیماری سرخک ( مرحله حذف)- اداره بیماری های قابل پیشگیری با واکسن و قرنطینه – بازنگری شده : تابستان 1388
- دستورالعمل مراقبت مننژیت- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی –معاونت سلامت- مرکز مدیریت بیماریها- اداره بیماری ای قابل پیشگیری با واکسن و قرنطینه
- راهنمای مراقبت از بیماری سیاه سرفه- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی – معاونت سلامت- مرکز مدیریت بیماری ها- اداره بیماری های قابل پیشگیری با واکسن و قرنطینه
- راهنمای مراقبت و کنترل بیماری آنفلوانزا (آنفلوانزای فصلی- آنفلوانزای پرندگان – آنفلوانزای پاندمی)- معاونت سلامت مرکز مدیریت بیماری های واگیر- اداره بیماری های قابل پیشگیری با واکسن و قرنطینه
- کتاب راهنمای سل- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی – معاونت سلامت- مرکز مدیریت بیماری ها
- کتاب راهنمای حذف جذام- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی – معاونت سلامت- مرکز مدیریت بیماری ها
- کتاب مراقبت هپاتیت B- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی – معاونت سلامت- مرکز مدیریت بیماری ها
- فلوچارت برخورد سندرمیک با بیماری STI- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی – معاونت سلامت- مرکز مدیریت بیماری ها
تهیه شده در:
ستاد برگزاری هفته سلامت
معاونت غذا و دارو
دانشگاه علوم پزشکی قزوین
مطالب مشابه :
معرفی سایت معاونت پرستاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
معرفی سایت معاونت پرستاری درمان و آموزش پزشکی معاونت غذا و دارو علوم پزشکی قزوین
سایت های وزارت بهداشت
سفارش سایت; اتاق عمل قزوین ; سفارش معاونت غذا و دارو معاونت غذا و
دارو درمانی افت فشار خون
هرچند افت فشارخون پس از صرف غذا و افت معاونت غذا و دارو لیست و آدرس سایت
كارگاه تدوين و پايش برنامه عملياتي در معاونت غذا و داروي اهواز
كارگاه تدوين و پايش برنامه عملياتي در معاونت غذا و داروي اهواز معرفی سایت و وبلاگ های
مطالب مربوط به هفته سلامت ۱۳۹۰-قسمت دوم
اداره سلامت و تندرستی اداره کل آموزش وپرورش استان قزوین و در موردی دارو: انتظار می
سرفصل دروس علوم و صنایع غذایی
معاونت غذا و دارو دنیای موادغذایی. وب سایت های صنایع واحد قزوین.
شبکه بهداشت و درمان ماهشهر در نخستین ارزشیابی شبکه های بهداشت و درمان استان رتبه نخست را کسب کرد
اتاق عمل قزوین ; سفارش سایت; معاونت غذا و داروی خبره معاونت غذا و دارو
هنرمندان خوشنویس استان قزوین
سایت روز ملی قزوین; نظام مهندسی استان قزوین ; معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی قزوین ;
دانلود فیلم های صنایع غذایی-صنعت غذایی کشور
معاونت غذا و دارو واحد قزوین. منبع و پسورد فایل: سایت بسیار خوب :
دومین همایش بین المللی مدیریت و اقتصاد دارویی ایران - ۳۰ اردیبهشت تا ۱ خرداد ۹۴ - تهران
برگزار کنندگان: انجمن علمی مدیریت و اقتصاد دارویی ایران، سازمان غذا و دارو سایت انجمن +
برچسب :
سایت معاونت غذا و دارو قزوین