بررسي عوامل محيطي موثر بر فلورباكتري هاي هواي تهران

بررسي عوامل محيطي موثر بر

فلورباكتري هاي هواي تهران

نويسنده : مهندس حسين معصوم بيگي

اهداف آموزشی :

1- آشنائی با عوامل محیطی موثر بر فلور باکتریهای هوا

2- آشنائی با نحوه و میزان تاثیر عوامل محیطی بر فلور باکتریهای هوا

3- آشنائي با اهميت آلودگي ميكروبي هوا

مقدمه :

سابقه حضور باكتريها در هوا به سالها قبل از كشف ميكروب بر مي گردد . نقش هوا به عنوان جزئي از محيط زيست در انتقال انواع باكتريهاي بيماريزا نقشي شناخته شده است و امروزه كنترل آلاينده هاي هوا جهت حفظ منابع و سلامت مردم جامعه , در بين متخصصين از جايگاهي ويژه برخوردار است چون معتقدند كه آلودگي هوا سلامت ميليونها نفر را تهديد مي نمايد و حد و مرزي نداشته و ابعادي جهاني دارد.هر انسان در طول حيات خود ميليونها فوت مكعب هوا تنفس مي نمايد به همين دليل و با توجه به تهديد ناشي از عفونتهاي مجاري تنفسي فوقاني، حساسيت متخصصين به اهميت آلودگي هوا و بحران احتمالي ناشي از آن بيشتر شده است.(1)بررسي آلودگي ميكروبي هوا نيز در اين راستا بخصوص در عصر كنوني كه بعضا" كاربرد مصنوعي عوامل بيولوژيك به عنوان يك تهديد مطرح است از جايگاه خاصي برخوردار مي باشد .

هوا داراي ميكروارگانيزمهاي متنوعي است ولي نور خورشيد،تغييرات دما،كاهش غلظت مواد آلي ، خشكي هوا و كاهش رطوبت نسبي سبب شده هوا محيط نامناسبي براي بقاء و رشد ميكروارگانيزمها باشد .منشاء اين ميكروبها منابع طبيعي نظير خاك ،درياچه ها،حيوانات و انسانها مي باشد .البته فعاليتهاي كشاورزي ،مراكز ارائه خدمات بهداشتي ودرماني و بيمارستانها ،تصفيه خانه هاي فاضلاب ،فرايند هاي تخمير و تاسيسات فرايندمواد غذايي و... هم از جمله مواردي هستند كه منشاء ورود ميكروارگانيزمهاي زنده به هوا مي باشند.(2و1) علي رغم اينكه هوا محيطی نامساعد براي بقاو ادامه حيات ميكروبها ست ولي بسياري از باكتريها توانسته اند با سازگار نمودن خود با اين شرايط سخت، به عنوان فلور باکتریایی هواي شهرها و مناطق مسكوني شناخته شوند.(3)در بين ميكروارگانيزمهاي هوا تعداد باكتريها از بقيه بيشتر است.(2) با توجه به تنفس روزانه14- 12ليتر هوا توسط يك فرد بالغ در نتيجه، حضور 8/99% از ميكروبهاي هوادر مجاري تنفسي افراد ,امري طبيعي است و هر چه برميزان حضور اين باكتريها در هوا افزوده شود ،شدت بيماريزائي آنها و احتمال بيمار شدن افراد نيز بيشتر مي شود.(4) در همين رابطه و جهت شناسائي فلور باكتريهاي هواي تهران مركزي وبررسي اثرات عوامل محيطي برفلور ميكروبي هوا پژوهشی در سالهاي 74 -1372 انجام شد كه بخشي از يافته هاي آن که مربوط به بخش دوم اهداف طرح مي باشد،در اين مقاله بررسي خواهد شد.تغييراتي كه در عوامل محيطي وشرايط آب و هوايي و محيط زيست ايجاد ميشوند بطور مستقيم يا غير مستقيم برروي آلاينده هاي هوا موثر مي باشند واين تغييرات مي تواند تا مرحله ايجاد شرايط حاد وبحراني به نحوي كه سلامتي مردم رابشدت تهديد نمايد،پيش رود.اين عوامل شامل رطوبت هوا,دماي هوا, يا پايداري هوا,تابش نورخورشيد,ميزان بارندگي وريزشهاي جوي,روزهاي هفته وفصول سال مي باشد.(5و1)

دراين تحقيق انجام شده نيز اثر عوامل محيطي روي فلور ميكروبي هواي شهر تهران بااندازه گيري پارامترهاي مورد نظر در محلهاي نمونه برداري مورد بررسي قرار گرفت. (5)

هدف از انجام تحقيق :

بررسي اثرات عوامل محيطي بر فلور باكتريهاي هوا به عنوان يكي از اهداف اصلي تحقيق بود, اين مسئله هم ازديدگاه بهداشتي و سلامتي مردم حائز اهميت است و هم از ديدگاه مسائل امنيتي براي شرايط خاص كه احتمال وقوع آن وجود دارد. در پايتخت كشورهاي پيشرفته و شهرهاي بزرگ دنيا و يا حتي در مراكزي كه تجمع جمعيت زيادي وجود دارد مثل متروها و...معمولا" چنين طرحهائي انجام مي شود .

روش كار :

براي انجام اين تحقيق ابتدا سه ايستگاه مورد در بخش مركزي شهر و يك ايستگاه شاهد در بخش شمالي شهر بصورت تصادفي انتخاب گرديد و سپس عمليات نمونه برداري از اين ايستگاهها در سه فصل پائيز و زمستان و بهار انجام گرفت ايستگاههاي انتخاب شده عبارت بودند از ميدان امام خميني (ره) , ميدان انقلاب , ميدان امام حسين (ع) و يك ايستگاه شاهد هم در منطقه دارآباد انتخاب گرديد . ابتدا پيش آزمون براي آمادگي امكانات و روش كار در آزمايشگاه انجام شد و سپس عمليات نمونه برداري طرح در هفته سوم ماه اول و هفته اول ماه سوم هر فصل در تمام ايام هفته شنبه تا جمعه در ساعات 11-8صبح كه ساعات حداكثر آلودگي هوا بود با يك برداشت از هر ايستگاه و در ارتفاع تنفسي مردم (5/1متري)،انجام شد.طي هر نوبت نمونه برداري در هر ايستگاه 500ليتر هوا توسط نمونه بردار طي مدت 5 دقيقه بر روي فيلتر ژلاتيني مكيده مي شد و همزمان با كمك دماسنج دماي هوا و با كمك رطوبت سنج رطوبت نسبي هوا اندازه گيري شد.

براي اندازه گيري دو عامل ذكر شده دماسنج و رطوبت سنج براي مدت حداقل 20دقيقه در معرض هواي محل نمونه برداري قرار مي گرفت و در پايان عمليات نمونه برداري دماي هوا و رطوبت هوا را كه بر روي گرافي رسم مي شد اندازه گرفته و يادداشت مي كرديم .وضعيت هوا از جهت پايداري ،تابش نور خورشيد ،يا ابري بودن هوا و يا وجود ريزشهاي جوي دقيقا يادداشت مي گرديد.در پايان و هنگام بررسي اطلاعات جمع آوري شده و به منظور مقايسه تاثير عوامل محيطي بر فلور میكروبي هوا در فصول مختلف از آزمون آماري تي تست و به منظور بررسي ارتباط تعداد باكتريها ي هوا و عوامل محيطي ار آزمون آماري رگرسيون گام به گام استفاده گرديد.(5)

يافته ها :

-رطوبت هوا موثرترين عامل روي ميانگين تعداد باكتريها در هر متر مكعب هوا بوده و بعد از آن روزهاي هفته و سپس دماي هوا و فصول نمونه برداري ارتباط معني داري با تغييرات آلودگي ميكروبي هواي شهر تهران داشتند .

-طي سه فصل نمونه برداري در محدوده رطوبتي70-61% ميانگين تعداد باكتريها در مركز شهر در بيشترين حد بود كه در واقع محدوده خطر از جهت تهديد سلامتي مردم بويژه كودكان و سالمندان مي باشدكه زنگ خطري براي آنهاست زيرا در اين شرايط ذرات معلق محتوي ميكراورگانيزمها در هوا در بيشترين حد خود مي باشند.

-ميانگين بیشترین تعداد باكتريها در هر متر مكعب هوا كه خطرناكترين وضعيت براي سلامتي مردم مي باشد به ترتيب در فصل پائيز(130عدد در هر متر مكعب هوا بخصوص زماني كه رطوبت نسبي هوا 70-61% و دماي هوا 15-11درجه سانتي گراد مي باشد)و بعد از آن در زمستان (90عدد در هر متر مكعب هوا)و بهار(36عدد در هر متر مكعب هوا) بيشترين بود.

-متناسب با افزايش فعاليت وتردد شهروندان در سطح بخش مركزی شهردرروزهاي شنبه وپنچشنبه برشدت آلودگي هوا افزوده ميشود به همين علت غلظت آلودگي ميكروبي هوا در اين روزها در بيشترين حد خود بودوباسايرروزهاي هفته اختلاف معني داري را نشان مي داد.

-ميانگين تعداد باكتريهاي هوا در روزهاي جمعه هر سه فصل نمو نه برداري در تمام ايستگاهها ، اختلاف معني داري با ساير روزهاي هفته داشت.(P<0/05)

-خشكي هوا و افزايش دماي هوا تاثيرزيادي بركاهش ذرات بيولوژيك در هوا دارد و بيشترين مقدار باكتريها در هوا در زمانهائي كه دماي هوا20- 15 درجه سانتي گراد بود ديده شد بخصوص در زمستان و پائيز كه رطوبت هوا هم بالاتر است.

- با توجه به نتايج حاصل در بخش مركزي شهر تهران از غرب به شرق واز شمال به جنوب برميزان آلاينده هاي بيولوژيك هوا درسطح ترازتنفسي مردم افزوده ميشود.

نتايجي مشابه درساير تحقيقاتي كه در كشورهاي ديگر انجام شده وجود دارد كه قابل توجه هستند.(6)

بحث و نتيجه گيري :

هواي تهران در ايستگاههاي نمونه برداري شده در هر فصل از نظر كيفيت در محدوده تقريبا" مشخصي قراردارد وحتي در ايستگاههاي نمونه برداري مورد اختلاف معني داري از جهت كمي وجود نداشت. هواي شهر در ايستگاههاي نمونه برداري محتوي تعداد زيادي از باكتريهاي مقاوم به شرايط نامساعد هوا است . مطالعات مشابهي هم كه در ساير كشورها انجام شده است نشان داده كه هوا در مراكزي كه فعاليت بيشتري در آنجا صورت مي گيرد مثل بخش مركزي شهر، محتوي آلاينده هاي بيولوژيك بيشتر ودر نتيجه تعداد بيشتري از باكتريهاست و آلودگي ميكروبي هوا داخل شهرها بيشتر از مناطق خارجي آن مي باشد.(7و6و2) اين آلاينده هاي بيولوژيك بشدت تحت تاثير عوامل محيطي و شرايط آب و هوائي و فصل سال و حتي روزهاي هفته مي باشند،كه در نتايج اين تحقيق بوضوح بيان گرديد.در محدوده و گستره ای از رطوبت ودما وساير شرايط محيطي كه به عنوان محدوده خطر براي سلامتي مردم بويژه سالمندان وكودكان معرفي شد ما شاهد حضور بيشترين تعداد باكتريها در هوا هستيم كه نشان دهنده مطلوب بودن شرايط مذكور براي رشد و بقائ باكتريها و ادامه حيات آنها در هوا مي باشد. طي تحقيقي كه در يكي از شهرهاي جنوبي هندوستان انجام گرديده نشان داده شد كه غلظت و تعداد باكتريهاي هوا حداقل 50 درصد تحت تاثير فاكتورهاي هواشناسي از قبيل دما،رطوبت نسبي،سرعت وزش باد و شرايط جوي تغيير مي نمايد. در آن شهر در بين عوامل مذكور سرعت باد بيشترين دخالت را روي غلظت وتراكم باكتريهاي هوا داشته است وبعد از آن دما و رطوبت نسبي حائز اهميت هيستند.(2)

با توجه به يافته هاي فوق مي توان به پاپش وكنترل مداوم عوامل محيطي بويژه رطوبت هوا،دماي هوا و پايداري هوا دربخش مركزي شهرهاي بزرگ پرداخت و با توجه به تغييرات آب و هوايي و پيش بيني هاي لازم مردم را از خطرات احتمالي كه حضور در بخش مركزي و با تراكم بالاي شهر آنها را تهديد مينمايد آگاه نمود و بادادن هشداربموقع به آنها، از در معرض خطر قرارگرفتن مردم جلوگيري نمود.بويژه وقتي شرايط و تغييرات عوامل محيطي تا مرز تهديد جدي و بحران پيش مي رود كه در اين شرايط سلامتي مردم بويژه سالمندان و كودكان بشدت تهديد مي شود .(8)

آگاه كردن مردم از اثرات زيانبار آلودگي هوا و منابع توليد و انتشار آن بسيار مهم است و از اين طريق مردم مي توانند نقش موثري در كاهش آلاينده هاي مختلف هوا ايفا نمايند و مشاركت آگاهانه آنها را در پي داشته باشد .

سوالات:

1- عوامل محیطی موثر بر بقای باکتریها در هوا کدامند؟

2- آلودگی میکروبی هوا معمولا در کدام بخش از مناطق شهری بیشتر است ؟چرا؟

3- معمولا در چه محدوده ای از رطوبت و دمای هوا باکتریها بیشترین رشد را دارند؟

4- اهمیت بررسی اثر عوامل محیطی بر روی فلور باکتریهای هوا را توضیح دهید؟

منابع :

1- معصوم بيگي حسين “ آلودگي ميكروبي هوا“ ص73-61 انتشارات اسپند هنر –بهار 1382

2)p.C handra Mouli –S.Venkata Mohan_S.Jayarama Reddy(2005)

Assessment of Microbial (Bacteria) Concentrations of Ambient Air at Semi-Arid Urban Region: Influence of Meteorological Factors

Applied Ecology and Environmental Research 3(2):139-149

3) Madigan Martinko(1997) “ Biology of Microorganisms” Prentice Hall.

4 - معصوم بيگي حسين “ آشنايي با عوامل جنگ بيولوژيك “ ص72-68 انتشارات اسپند هنر –بهار 1382

5- معصوم بيگي حسين وهمكاران " بررسي فلور باكتريهاي هوازي هواي تهران مركزي "مجله پزشكي كوثر – تابستان 77 شماره 3

6)Tsai FC, Macher JM(2005)

Concentration of airborne culturablr bacteria in 100 large US office buildings from the BASE study

Indoor Air ,15suppli 9:71-81

7)Barrd S.levd Victor W.(1997) “ War and Public Health” Published By Oxford Universiyy Press

8- معصوم بيگي حسين "" آلودگي هوا و اثرات آن بر سالمندان "" چاپ شده در كتاب مجموعه مقالات اولين كنگره بين المللي سالمندي در ايران –1380

بررسي عوامل محيطي موثر بر فلورباكتري هاي هواي تهران

بررسي عوامل محيطي موثر بر

فلورباكتري هاي هواي تهران

مطالب مشابه :

سالمندان را دريابيم

روانشناسی سالمندان

کتب و مقالات تهیه شده در سازمان بازنشستگی کشوری

کتاب استانداردهای مناسب سازی بناها و محیط های شهری

بيماري‌هاي مزمن ؛ معضل قرن بيست و يكم

بررسي عوامل محيطي موثر بر فلورباكتري هاي هواي تهران