تحلیل محتوای کتب درسی

تحلیل محتوای کتاب های پایه ابتدایی

محتوای کتاب های درسی ابتدایی :

بخش مربوط به محتوا :

1. بررسی کتاب های دوره ابتدایی از بعد اهداف ( اهداف کلی ، جزئی و رفتاری )

2. تحلیل سطوح اهداف آموزشی دوره ابتدایی ( طبقه بندی و حیطه بندی)

3. ارتباط اهداف هر درس با اهداف آموزشی دوره

4. بررسی اهداف آموزشی پایه با اهداف موضوع درسی در پایه

5. بررسی رابطه محتوا و هدف

6. بررسی رابطه محتوا و رغبت

7. بررسی محتوا و توان یادگیری دانش آموزان

8. بررسی رابطه محتوا و زمان تدریس

9. بررسی رابطه محتوا و سودمندی کتاب

10. بررسی ارتباط عمودی کتاب های درسی 5 پایه

11. بررسی ارتباط عمودی کتاب های درسی دوره ابتدایی با دوره پیش از دبستان و راهنمایی

12. بررسی ارتباط افقی کتاب های درسی

13. بررسی رابطه بین محتوا و روش های یاددهی و یادگیری

بخش مربوط به ارزشیابی

1. بررسی رابطه بین ماهیت موضوع درسی و روش های ارزشیابی

2. بررسی ارتباط بین شیوه ها و روش های ارزشیابی با محتوا

3. بررسی کتاب های درسی دوره ابتدایی از حیث توزیع مفهوم ها

معرفی و توضیح :

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

· بررسی کتاب های دوره ابتدایی از بعد اهداف ( اهداف کلی ، جزئی و رفتاری )

برای بررسی کتاب های درسی از بعد اهداف به سه موضوع هدف کلی ، جزئی و رفتاری باید توجه داشته باشیم ، به منظور بررسی اهداف مراحل زیر را به ترتیب انجام می دهیم:

1. اهداف کلی هر درس را مشخص می کنیم

2. هدف اصلی هر درس را تعیین می نماییم.

3. اهداف استخراجی را با اهداف موجود (در دفاتر نمره معلمان ، مدارس ، کتاب های راهنما) مقایسه می کنیم

4. پاسخ به سوال روبرو : آیا اهداف استخراجی با اهداف موجود هماهنگ است ؟

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

· تحلیل سطوح اهداف آموزشی دوره ابتدایی ( طبقه بندی و حیطه بندی)

همانطور که می دانیم اهداف آموزشی دارای سه حیطه اند ؛ که عبارتند از: حیطه شناختی ، حیطه عاطفی ، حیطه روانی- حرکتی ، البته هریک از این حیطه ها داری سطوحی می باشند که در جدول به نمایش گذاشته شده است.تحلیل اهداف آموزشی به این صورت انجام می شود که : بر اساس جملات کتاب اهداف هر جمله مشخص خواهد شد.

حیطه شناختی	دانش	حیطه عاطفی	دریافت	حیطه مهارتی	تقلید
درک و فهم	واکنش	اجرای مستقل
کاربرد	ارزشگذاری	دقت
تجزیه و تحلیل	سازماندهی	هماهنگی
ترکیب	تبلور	عادی شدن
ارزشیابی	______

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

· بررسی اهداف آموزشی پایه با اهداف موضوع درسی در پایه

فرایند انجام این کار به شرح زیر است :

1. ابتدا اهداف آموزشی یک پایه خاص را استخراج می کنیم

2. اهداف موضوعات درسی را در همان پایه را نیز استخراج می کنیم

3. در مرحله سوم ، تجزیه وئتحلیل اهداف پایه با اهداف موضوع درسی انجام می گیرد

4. و در نهایت ، گزارش کاملی از کم و کیف اهداف به کلاس ارائه می شود.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

· بررسی رابطه محتوا و هدف

1. ابتدا از یک پایه خاص یک کتاب درسی انتخاب می شود .

2. اهداف اصلی آن کتاب استخراج می شود.

3. محتوا (متن ) تصاویر ، تمارین ، یک به یک با اهداف موردنظر مورد مقایسه قرار می گیرد.

محتوا

جدول دوبعدی محتوا و هدف ترسیم می شود.

هدف

درس 1

درس 2

درس3

درس"

" "

_____

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

· بررسی محتوا و رغبت

در این بررسی ابتدا فاکتور های رغبت استخراج می شود.

برای نمونه:

فاکتور های رغبت:

1. داشتن طرح و رنگ زیبا (رنگ شاد و گرم)

2. جنس کاغذ ( براق و روغنی)

3. خط ( استفاده از خط کتابی )

4. جلد ( دارای تصاویر متناسب ، عنوان متناسب، جنس مناسب)

5. داستان

6. شعر

7. و...

الف) پس ابتدا فاکتورهای رغبت را به صورت غملیاتی استخراج می کنیم.

ب) محتوای کتاب یا درس خاصی را بررسی نموده و عوامل مشخص شده رغبت را در آن مشخص می کنیم

ج)بر اساس مطالعه انجام شده گزارش هایی مبنی بر اینکه کتاب در چه بخش هایی رغبت برانگیز است یا نیست را به صورت مستند مشخص می کنیم .

د)و درنهایت یک نتیجه گیری کلی از کتاب می گیریم.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

· بررسی رابطه محتوا و توان دانش آموزان

ابتدا فاکتورهای توان یادگیری استخراج می شود.

فاکتور های رغبت:

- خواندن

- نوشتن

- حساب کردن

- تفکر

- مشاهده

- شنوایی

ب)محتوای درس یا کتاب خاص بر اساس مولفه های توان یادگیری مقایسه و سنجیده می شود.

ج)تدوین گزارش و تصمیم نهایی

توضیح : برای اندازه گیری توان یادگیری باید به نکاتی توجه کرد ؛اولا وقتی صحبت از توان یادگیری می شود منظور چالشی بودن آن محتواست؛ منظور از چالشی بودن آن است که محتوا تا اندازه ای برای دانش آموز سخت باشد که خود بتواند به تنهایی با راهنمایی معلم مساله را حل کند یا یادبگیرد،بنویسد،یا اینکه توانایی شناخت پیدا کند ، یا توانایی توانستن پیدا کند، لذا محتوا نباید زیاد سخت و یا زیاد آسان باشد.

در مجموع وقتی صحبت از توان یادگیری می شود توانایی محتوا در چالشی بودن آن است نه سختی و آسانی آن.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

· بررسی رابطه زمان تدریس و محتوا

در این قسمت این سوال ها به ذهن خطور خواهد کرد که : آیا زمان تدریس برای محتوا کافی است؟

چگونه می توان رابطه زمان و محتوا را محاسبه کرد؟

متغیر ها یا عومل موثر در زمان و محتوا:

1.کمیت محتوا ( حجم محتوا)

2. کیفیت محتوا ( سختی محتوا)

3.کمیت زمان تدریس

4. تعداد دانش آموزان

5. توان یادگیری دانش آموزان

هنگامی که می خواهیم رابطه زمان و محتوا را بسنجیم ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که هنگامی که می خواهیم رابطه زمان و محتوا را تعیین کنیم دو متغیر زمان و محتوا خود دارای چه مولفه ها و عناصری هستند، ابتدا محتوا را موردبررسی قرار می دهیم:

1. حجم محتوا با زمان اختصاص یافته رابطه دارد یعنی اگر حجم محتوا زیاد باشد زمان اختصاص یافته نیز باید زیاد باشد.

2. سختی و دشواری محتوا:بدین معنی که ممکن است محتوایی علی الظاهر کوتاه ،مختصر و کم حجم باشد، اما زمانی که باید برای تدریس آن صرف نمود زمان زیادی را طلب می کند پس سختی و آسانی محتوا نیز در این موثر است

3. اهمیت محتوا: در اینجا میزان اهمیت و ارزشی است که برنامه ریزان اختصاص می دهند، مثلا اگر برنامه ریزان بخواهند هوش منطقی ریاضی دانش آموزان را طلب کنند لذا زمان زیادی را طلب می کنند.

4. کمیت زمان : در بعد زمان اختصاص یافته نیز باید به تعداد جلسات و ساعات تدریس توجه نمود ،نکته(در این بین عوامل فرعی دیگری نیز موثرند، الف) تعداد دانش آموزان هر کلاس است : مبرهن است که هرچه تعداد دانش آموزان زیاد باشد زمانی که برای تدریس محتوا اختصاص دارد باید زیاد باشدیعنی زمان بیشتری اختصاص دهیم و بالعکس؛ و این خود در ارتباط است با پاسخ توان یادگیری دانش آموزان

اگر بخواهیم مساله فوق را به صورت فرمول دربیاوریم به صورت زیر خواهد شد.

تعداد زیاد +توان یادگیری کم زمان زیاد

تعداد کم +توانایی یادگیری بالا زمان اختصاص یافته کم

نحوه محاسبه حجم کتاب : (میزان اختصاص یافته )

در اینجا ابتدا تعداد جلسات را مشخص کرده و حجم مورد نظر را بر تعداد جلسات تقسیم می کنیم لذا عددی به دست می دهد ،در واقع عددی که به دست می دهد، حجم اختصاص یافته به هر جلسه خواهد بود.

رابطه محتوا – زمان

این بحث مربوط می شود به بعد برنامه ریزی : نوع نگاه ( رویکرد ) برنامه ریزان بر روی برنامه ریزی و تدوین محتوا نیز تاثیر دارد ، برخی از برنامه ریزان معتقدند که ماموریت برنامه های درسی به ویژه محتوای برنامه های درسی انتقال میراث فرهنگی است لذا محتوا باید گذشته گرا باشد . این گونه برنامه ریزان کتاب های بزرگ (great book) را برای دانش آموزان توصیه می کنند، رویکرد دوم ؛رویکرد حال گرا ، اینگونه برنامه ریزان معتقدند کتاب های درسی نباید گذشته گرا باشد چون دانش آموزان در زمان حال زندگی می کنند لذا باید از مباحث به روز برای حل مسائل زندگی خود بهره جویند پس کتاب های درسی مهارت های زندگی کردن را به دانش آموزان یاد می دهند . رویکرد سوم ؛ رویکرد آینده گرا است ، در این رویکرد برنامه ریزان بر این باورند که دانش آموزان را باید برای آینده تربیت کرد، نه گذشته و نه حال پس باید مطالبی در کتاب های درسی آورده شودکه نیاز های اینده آنها را تامین کرد.

نقد و بررسی این سه رویکرد:

اصولا کتاب های درسی باید از تجارب گذشتگان استفاده کنند، دانش آموزان را برای زمان حال تربیت کرده و آنها را برای زندگی آینده آماده کنند .

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

· بررسی محتوا و سودمندی تدریس

الف) ابتدا مولفه های سودمندی را استخراج می کنیم

ب) سپس مولفه های استخراج شده را با یک کتاب خاص مورد سنجش قرار می دهیم

ج) در مرحله سوم ؛ میزان سودمندی کتاب را براساس معیارهای انتخاب شده بررسی کرده و گزارش نهایی را تدوین می کنیم.

نکته : برخی از مفاهیم محتوا شباهت یا وجه اشتراکاتی با هم دارند مثل رغبت ،سودمندی ،اهمیت . اما لازم است توجه کنیم که وجوه افتراق نیز در آنها وجود دارد . پس زمانی که ما می خواهیم هریک از مفاهیم فوق را بررسی نماییم بهتر است به وجوه افتراق آن ها توجه کنیم.

مولفه های سودمندی :

1. کاربردی بودن محتوا

2. به روز بودن محتوا

3. پاسخگوی نیاز های دانش آموزان باشد

4. یاددهی مهارت های اساسی زندگی

بررسي ارتباط عمودي :

بررسي ارتباط عمودي محتوا در اين شيوه از تحليل به صورت زير عمل مي شود.

الف ) مي توان اهداف يك پايه درسي را بررسي نمود

ب ) مي توان مفاهيم يك درس را در پايه هاي مختلف تحليل محتوا نمود ، فرايند هر دو يكسان است و به شكل زير:1. يكي از مولفه هاي فوق را انتخاب كرده و براي هركدام حداقل ده مورد را استخراج مي نماييم 2. اين اهداف( مفاهيم يا مولفه ها ) را در يك كتاب درسي مبدا و در درس هاي مختلف مشخص مي كنيم . سپس آنها را در كتاب هاب درسي پايه هاي بعدي جستجو مي كنيم . 3. ارتباط يا عدم ارتباط آنها را با هم مقايسه مي نماييم. 4. در نهايت مي توان پي برد كه تا چه اندازه اين مفاهيم يا مولفه ها در كتاب هاب بعد و قبل گسترش يافته و يا ابتر مانده اند.

براي اين كار مي توان به دو شكل زير عمل نمود:

1. بررسي كتاب هاي درسي و استخراج اهداف و يا مفاهيم آن ها و سپس مقايسه ان ها

2. استخراج مفاهيم يك كتاب درسي و جستجوي آن ها در پايه هاي ديگر.

نکته 2: بهتر است نوع ارتباط عمودی نیز مشخص گردد.(مارپیچی ،خطی )

مارپیچی : یک موضوع در پایه های مختلف از یک بعد منتها به صورت عمیق تر گفته می شود و ضمناٌ از یک پایه تا پایه های بالاتر باز می شود.

ارتباط خطی : یعنی اینکه یک موضوع در پایه های مختلف از ابعاد مختلف آمده است مثلا پایه اول : ماده ، دوم :انواع ماده ، سوم : حالت های ماده ، چهارم : تغییرات ماده

تحلیل محتوای کتب درسی

تم کده - امارگیر سایت

مطالب مشابه :

تجربیات من

تجربه یک معلم

تحلیل محتوای کتب درسی

یک تجربه ی آموزشی مربوط به زمانی که معلم کلاس پنجم بودم

آموزش جمع و تفریق فرایندی+ریاضی+دوم+سوم

تجربیات آموزشی معلمان ابتدایی

تجربیات آموزشی معلم ابتدایی

اهرم ها