معرفی چند مفهوم مالی

بخش 1 معرفی چند مفهوم مالی

بخش 2 شاخص بورس و پورتفوی

یکی از مفاهیم مهم امور مالی نرخ بهره است. غالباً مردم، سازمان‌های تجاری و شرکت‌ها با شرایطی روبه‌رو می‌شوند که لازم است در چند دوره زمانی وجوهی را دریافت یا پرداخت کنند. در چنین شرایطی نرخ بهره و وجوهی که بابت بهره پرداخت می‌شود اهمیت می‌یابند و گاهی اهمیت آنها بسیار زیاد می‌شود.

تصمیماتی که شرکت‌ها در زمینه تأمین مالی و سرمایه‌گذاری‌ها می‌گیرند به میزان نرخ بهره بستگی دارد. وام‌های صنعتی کوتاه‌مدت را می‌توان تقریباً با پائین‌ترین نرخ بهره گرفت. وام‌های بلندمدت از راه نشر اوراق قرضه که مستلزم پرداخت بهره به دارندگان این اوراق است میسّر می‌شود. برای سرمایه‌گذاری در اقلامی چون زمین، ماشین‌آلات و ساختمان مبنای تصمیم‌گیری، سود موردانتظار است. بدیهی است که سود حاصل را باید براساس نرخ بازده مبالغ سرمایه‌گذاری محاسبه کرد.

”بهره“ عبارت است از قیمتی که باید در ازاء استفاده از پول در یک دوره پرداخت کرد. نرخ بهره دادوستدهای مالی را معمولاً اعلام می‌کنند، برای مثال صندوق پس‌انداز اعلام می‌کند که به پس‌اندازهای مردم در یک سال، ۵/۶ درصد بهره می‌پردازد، یا امکان دارد، بانک رهنی نرخ بهره وام‌های بیست ساله را ۱۳ درصد تعیین کند.

2.1    تنزیل

موضوعی که باید به آن توجه کرد، مسئله تعیین یا محاسبه ارزش فعلی (در زمان صفر) یک سری پرداخت‌هائی است که در آینده صورت می‌گیرد. ارزش فعلی این پرداخت‌ها بر مبنای نرخ بهره محاسبه می‌شود (اعم از اینکه اعلام شود یا به‌صورت تلویحی باشد

روش‌های محاسبه بهره مرکب:

در حساب پس‌انداز که به آن بهره تعلق می‌گیرد به دو روش می‌توان سرمایه‌گذاری یا پس‌انداز کرد: نخست اینکه تمام وجه را در یک زمان مشخص واریز کرد، دوم اینکه در یک دوره زمانی وجوهی را به‌طور اقساط مساوی واریز کرد.

در مبحث ریاضیات مالی روش‌هائی بیان می‌شود که به‌وسیله آنها می‌توان ارزش مرکب (با ارزش آتی) سرمایه‌گذاری را محاسبه کرد. به کمک برخی کامپیوترها که دستور‌‌های ریاضی را در غالب یک نرم‌افطار مانند Mathematics در حافظه خود دارند می‌توان مجموع اصل و فرع (یا ارزش مرکب) این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها را محاسبه کرد. به کمک برخی جدول‌های مخصوص نیز می‌توان از عهدهٔ این‌کار برآمد

3.1 مسایلی در زمینه جریان‌های نقدی نامساوی

زمانی‌که یک سری از جریان‌های نقدی به‌صورت اقساط مساوی نباشند آنها را ”جریان نقدی نامساوی“ (یا ترکیبی از جریان‌های نقدی) می‌نامند. این الگوی جریان نقدی شامل موارد خاصی است از جمله مواردی‌که برای یک دوره چندساله جریان نقدی وجود ندارد.

4.1   مسایلی در زمینه پرداخت با تأخیر

زمانی‌که شرکتی برای نوعی سرمایه‌گذاری مبلغی وام در سال صفر می‌گیرد، امکان دارد بازپرداخت اقساط آن وام را از چند سال بعد آغاز کند، در این‌صورت باید برای سال‌هائی که در این فاصله قرار می‌گیرد بهره متعلق به وام را محاسبه کرد.

مسائلی در مورد تعیین ارزش اوراق قرضه قیمت‌گذاری دارائی‌های مالی (مانند اسناد و اوراق بهاءدار) از جمله مسائلی است که در مبحث‌های بعد اهمیت پیدا می‌کند. مشخص بودن ارزش این اقلام دارائی برای سرمایه‌گذار تا حدی به وجوه نقدی بستگی دارد که وی انتظار دریافت آنها را دارد. محاسبه ابتدائی ارزش فعلی، بخشی از فرآیند قیمت‌گذاری این اقلام دارائی است.

5.1    مسایلی در زمینه پس‌انداز برای بازنشستگی

پس‌انداز سالانه یکی از راه‌های تهیه سرمایه برای دوره‌ها یا سال‌های آینده است. برای محاسبه مبالغی که در سال‌های آینده به‌صورت مستمر موردنیاز است می‌توان از روش‌های مبتنی بر محاسبه ارزش مرکب یا ارزش فعلی استفاده کرد. متداولترین روش در این زمینه، محاسبه ارزش فعلی مستمری‌های بازنشستگی (در سال‌های آینده) است که صندوق‌های بازنشستگی باید آنها را بازپرداخت کند.

6.1    مسایلی در زمینه اقساط مادام‌ العمر

اقساط مادام‌العمر ـ perpetuity اقساطی هستند که تعداد آن نامحدود است. برای محاسبه ارزش فعلی این اقساط نامحدود باید وجه متعلق به یکی از این اقساط را بر نرخ بهره موردنظر تقسیم و ارزش آن را محاسبه کنیم.

محاسبه بهرهٔ مرکب چندبار در یک سال

بسیاری از بانک‌های بازرگانی و بیشتر صندوق‌های پس‌انداز سعی می‌کنند نظر پس‌اندازکنندگان را به خود جلب کنند. این سازمان‌ها بهره پس‌انداز را چندبار در یک سال محاسبه می‌کنند. اگر بهره مرکب چند بار در سال محاسبه شود، نرخ بازده مؤثر کی بیش از نرخ‌های رسمی می‌شود

بخش 2     شاخص بورس و پورتفوی

زیر بخش   2 .1   مقدمه

یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد سرمایه‌گذاری در بورس و حتی سرمایه‌گذاری‌های غیر مالی، شاخص‌های بورس و به خصوص شاخص کل تلقی می‌گردد. در حال حاضر غالب سرمایه‌گذاران نهادی و انفرادی در بورس اوراق بهادار تهران، حرکت و جهت بازار را به صورت دوره‌ای با این معیار اندازه‌گیری می‌کنند. هر چند بورس اوراق بهادار تهران شاخص‌های متعددی را به صورت روزانه محاسبه و منتشر می‌نماید اما توجه اصلی استفاده‌کنندگان به شاخص کل است.

با توجه به تجاربی که از کج ‌فهمی‌های سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای نسبت به شناخت و تحلیل این شاخص وجود دارد، ما به منظور درک آسان شاخص کل ابتدا به تعریف و تبیین شاخص‌های بازار سرمایه، بررسی توصیفی- تحلیلی شاخص کل در سال 1382 و خصوصیات قابل توجه این شاخص می‌پردازیم. در پایان نیز نتیجه‌گیری بحث ارائه گردیده است.

2 .2 مفهوم شاخص سهام

شاخص، یک معیار آماری است که تغییر حرکت و جهت یک اقتصاد یا یک بازار سهام را نشان می‌دهد. در بازارهای مالی اساساً شاخص یک پرتفوی فرضی از اوراق بهادار است که شامل کل بازار مربوطه یا بخشی از آن است. مثلاً شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران پرتفویی فرضی از کلیه سهام پذیرفته شده است در حالی که شاخص مالی در برگیرنده پرتفویی فرضی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هولدینگ است.

هر شاخص دارای متدولوژی محاسباتی خاصی است که معمولاً بر حسب تغییر از یک ارزش مبنا بیان می‌شود. مثلاً شاخص کل بورس تهران بر مبنای فرمول لاسپیرز با کمی‌تعدیل و بر پایه ارزش یکصد محاسبه می‌گردد. اما باید توجه داشت که ارزش عددی شاخص، بار اطلاعاتی چندانی ندارد. به عنوان مثال اگر بدانیم که شاخص کل بورس تهران در پایان سال 1382 عدد 11379 است اطلاعات مهمی‌از آن به دست نمی‌آید اما در صورتی که بدانیم شاخص بورس طی سال 1382 معادل 124 درصد رشد داشته است احتمالاً به عملکرد مناسبی در سال فوق پی خواهیم برد.

2 .3 خصوصیات قابل توجه شاخص

به هر ترتیب، شاخص‌ها ابزارهای سودمندی برای ردیابی روندهای بازار هستند. شاخص‌های بورس معمولاٌ بعنوان یکی از معیارهای مهم رونق یا رکود اقتصاد داخلی نیز به کار می‌روند. تحلیل گران مالی معتقدند که درک شاخص و تغییرات آن می‌تواند به سرمایه‌گذاران در تصمیمات سرمایه‌گذاری مناسبتر یاری رساند. از اینرو کارایی شاخص، بخشی از کارایی بورس سهام تلقی می‌شود.

بنابراین، استفاده کنندگان شاخص‌ها به خصوص سرمایه‌گذاران سهام در تحلیل‌های خود باید به موارد زیر توجه نمایند:

1. انحرافات محاسباتی: غالب شاخص‌ها از جمله شاخص‌های کل، صنعت و مالی در بورس تهران بر مبنای سرمایه بازار موزون، محاسبه می‌شوند یعنی سهامی‌که سرمایه بازار بالایی دارد وزن و اثر بیشتری بر تغییرات شاخص دارد. در عوض، تغییرات قیمت سهام شرکت‌های کوچک چندان اثری بر شاخص ندارد.

به عنوان نمونه، اگر امروز سه شرکت بزرگ فارس و خوزستان، سایپا و ایران خودرو هر یک 5 درصد افزایش قیمت بیابند شاخص کل معادل 115 واحد افزایش خواهدیافت که به معنای رشدی بیش از 1 درصد در شاخص است. این درحالی است که تغییرات قیمت ده‌ها شرکت همچون دارویی حکیم، اشتادموتورز، نساجی ایران و امثالهم تا میزان 10 درصد نیز تقریباٌ اثری بر شاخص ندارد.

به طور کلی، می‌توان گفت که درج وزن بازار در شاخص یک راه منطقی برای دستیابی به تصویر بازار است اما این متدولوژی موجب ناپایداری فزاینده شاخص می‌گردد. برخی از تحلیل گران مالی معتقدند که شاخص با وزن‌های مساوی منصفانه تر است، زیرا اثر تغییرات سهام‌های کوچکتر را بهتر نشان می‌دهد.

2. انحراف تاریخی: به دلیل تغییر در تعداد و جوانب شرکت‌های مندرج در یک شاخص، روند یک شاخص نمی‌تواند الگوی معاملاتی پرتفوی شاخص در میان مدت و بلندمدت باشد. از اینرو خبرگان مالی برآنند که شاخص‌ها تنها حافظه کوتاه مدت بازارهستند.

2 .4 نتیجه‌گیری

شاخص‌ها، ابزارهای سودمند اندازه‌گیری جهت و حرکت بازار بخصوص در کوتاه مدت هستند. این ابزار هنگامی‌سودمندی خود را نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران بدانند شاخص چه چیزهایی را ارائه می‌کند و همچنین چه چیزهایی را ارائه نمی‌کند. آنچه را که از طریق شاخص‌های کل، صنعت و مالی نمی‌توان دریافت شامل موارد زیر است:

الف) شاخص‌ها دلایل حرکت قیمت‌ها را نشان نمی‌دهند.

ب) شاخص معیار سنجش عملکرد پرتفوی سرمایه‌گذاران نیست.

ج) شاخص فاقد قابلیت مقایسه در بلند مدت است.

د) هر قدر شاخص‌ها به صنایع و طبقات مربوطه خردتر شوند، سودمندی بیشتری در تصمیمات سرمایه‌گذاری دارند.

بر اساس بررسی‌های انجام شده، روند تاریخی شاخص بورس اوراق بهادار تهران بیانگر رشد فزاینده در 4 ماهه ابتدای سال است.

- نویسنده: دکتر عبدالساده نیسی

معرفی چند مفهوم مالی

مطالب مشابه :

حسابداری مالی چیست؟

مروری بر تئوری قیمت گذاری آربیتراژ

شاخص بورس چیست

خطاهای مربوط به شاخص NPV

توسعه مالی، ابزار توسعه اقتصادی

معرفی چند مفهوم مالی

تعریف ضریب بتا

تعریف شاخص