دکتر هاشم فردانش کیست؟

درباره هاشم فردانش
طرحى براى آموختن!
هاشم فردانش
- متولد ۲۶ تير ماه ۱۳۳۰ تهران
- ليسانس اقتصاد، دانشگاه شيراز
- فوق ليسانس تكنولوژى آموزشى، دانشگاه سيراكيوس، نيويورك آمريكا
- دكتراى روانشناسى و تكنولوژى آمورشى، دانشگاه كاليفرنياى جنوبى، لوس آنجلس آمريكا
- استاديار سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى، وزارت آموزش و پرورش، تهران، ايران (۱۳۷۸ - ۱۳۶۵)
- مدير كل دفتر تكنولوژى آموزشى سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى، وزارت آموزش و پرورش، تهران ايران (۱۳۷۰ - ۱۳۶۹)
- استاديار دانشكده علوم انسانى، دانشگاه تربيت مدرس، تهران، ايران (۱۳۷۱ - ۱۳۷۸)
- دانشيار دانشكده علوم انسانى، دانشگاه تربيت مدرس، تهران ايران (۱۳۷۸ - تا كنون)
- عضو انجمن ايرانى تعليم و تربيت و
European Association for Research on Learning and Instruction (EARLI) در نيكوزيا، قبرس
- پژوهشگر برتر سال، معاونت پژوهشى دانشگاه تربيت مدرس ۱۳۷۹
- راهنمايى و مشاوره نزديك به چهل پايان نامه در مقاطع فوق ليسانس و دكترا

- تأليف مقالات متعدد از جمله: زمينه ها و راهبردهاى لازم براى توسعه آموزش از راه دور در ايران، نقد و مقايسه رويكردهاى سيستمى و ساخت گرايى در طراحى آموزشى، طراحى آموزشى از ديدگاه رفتارگرايى ، شناخت گرايى، و ساخت گرايى ، ماهيت ، محتوا، و كاربرد تكنولوژى آموزشى، مقدمه اى بر طراحى نظامهاى آموزشى، مقايسه عملكرد تحصيلى دانشجويان تربيت بدنى نظام آموزش ازراه دور و حضور، روش هاى تدريس بر اساس رويكردهاى معرفت شناسى، نقش و اهميت تكنولوژى آموزشى و جايگاه فعلى آن و ...
- تأليف و ترجمه چند عنوان كتاب از جمله:
مبانى نظرى تكنولوژى آموزشى، انتشارات سمت ،۱۳۷۲ راهبردها و فنون طراحى آموزشى(چاپ سوم)، ترجمه طراحى نظام هاى آموزشى و يك فصل از كتاب «علوم تربيتى ماهيت و قلمرو آن» و تأليف كتاب مبانى نظرى تكنولوژى آموزشى كه به چاپ هفتم رسيده است

« در برنامه ريزى درسى در ايران، بحثى تحت عنوان طراحى برنامه ريزى درسى هست و طراحى آموزشى خيلى كلى تر و در سطح كلان مطرح شده است و اين بحثها هم به هيچ نحو نمى تواند پاسخگوى نيازهاى بحث طراحى آموزشى در سطحى كه در تكنولوژى آموزشى مطرح است باشد. و مباحث كلى هم كه وجود دارد،اصلاً طراحى نيست. فقط تعدادى واژه مشترك دارند و درواقع در هيچ يك از آموزشگاه هاى ما وجود ندارد و اجرا نمى شود، در حالى كه هسته مركزى بحث تكنولوژى آموزشى همين «طراحى آموزشى» است.» اين جملات را هاشم فردانش در پاسخ به پرسشى درباره كاربرد و كاركرد دروس تكنولوژى آموزش در ايران گفته و گوشه اى از دغدغه ها و ديدگاه هايش درباره موانع تحقق كاربردهاى اين دانش در ايران را به نمايش گذاشته است.تكنولوژى آموزشى در لغت از واژه هاى «تكنو» به معنى برخورد سيستماتيك با پديده هاى علمى و «لوژى» به معناى شناخت، و «آموزش» به معناى فعاليت هاى هدفمندى تشكيل شده است .دانشى كه با آن مربيان يا معلمان درصددند تا در فراگيرنده، تغيير رفتار يا توانايى تغيير رفتار به وجود بيايد. از همين جا مشخص مى شود كه تكنولوژى آموزشى به معناى شناخت پديده ها يا روش هاى دقيق آموزشى براى رسيدن به اهداف آموزشى است. اين يك تعريف لغوى است. اما در تعريف مفهومى بايد گفت كه تكنولوژى آموزشى شامل تئورى ها و اجراى اعمال طراحى، رشد، كاربرد، مديريت و ارزشيابى فرايندها و منابع يادگيرى مى شود.اين فرايند از يك سو نگاهى خُرد و موشكافانه دارد؛ زيرا براى تسهيل فراگيرى به تك تك فراگيران به صورت خُرد توجه مى كند و از سوى ديگر كيفيت آموزشى را به صورت كلى در نظر مى گيرد و در اين راستا به طراحى علمى، رشد علمى، كاربرد و مديريت اين فرايند مى پردازد.در كل مى توان گفت كه رشته تكنولوژى آموزشى تلاش مى كند تا با طراحى دقيق و صحيح نظام آموزشى، به معلم ها بياموزد چگونه معلمى ورزيده، كاردان و ماهر شوند و تدريس خود را بر پايه بهترين شيوه يادگيرى، استوار كنند. اين دانش همچنين به مسؤولان نظام آموزشى، بهترين راه تدوين كتب درسى، مديريت آموزشى و ارزشيابى آموزشى را نشان مى دهد.(۱)
و اما دكتر هاشم فردانش را به عنوان نفر اول تكنولوژى آموزش در حال حاضر ايران مى شناسند. او متولد تهران است.در ابتداى دهه سى و دقيقاً در بيست و ششم تيرماه ۱۳۳۰ به دنيا آمده و پس از پايان تحصيلات متوسطه، در رشته اقتصاد دانشگاه شيراز ادامه تحصيل داده است، اما نحوه نگرش او درارتباط با نظام آموزشى، كه در آن درس خوانده بود و ايده هايى كه براى تغيير و طراحى نظام هاى آموزشى هر چند خام، در ذهن مى پروراند از يك سو، و آشنايى با رشته نه چندان ديرپاى تكنولوژى آموزشى و امكان تحصيلى كه براى او فراهم شد از سوى ديگر، او را براى مقطع فوق ليسانس،عازم نيويورك آمريكا كرد تا در رشته تكنولوژى آموزشى دانشگاه سيراكيوس ادامه تحصيل دهد. فر دانش دكتراى خود را در رشته روانشناسى و تكنولوژى آموزشى از دانشگاه كاليفرنيا آمريكا گرفت و با فاصله كوتاهى به ايران بازگشت وبه عنوان استاديار سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى وزارت آموزش و پرورش تهران مشغول به كار شد. فر دانش در كمتر از چهار سال بعد پست مدير كلى دفتر تكنولوژى آموزشى سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى را پذيرفت و در سال هفتاد، به جمع استادان دانشگاه تربيت مدرس پيوست. او از سال ۷۸ به درجه دانشيارى اين دانشگاه دست يافته و به عنوان تنها دانشيار اين رشته در كنار تدريس به تحقيق و تأليف نيز پرداخته است. «مبانى نظرى تكنولوژى آموزشى»، «راهبردها و فنون طراحى آموزشى» ترجمه «طراحى نظام هاى آموزشى» و يك فصل از كتاب «علوم تربيتى ماهيت و قلمرو آن» و تأليف كتاب«مبانى نظرى تكنولوژى آموزشى» كه به چاپ هفتم رسيده، از جمله كتب هاشم فردانش است. او همچنين عضو انجمن ايرانى تعليم و تربيت و يك انجمن مرتبط بين المللى در قبرس نيز هست. فردانش سال ۷۹ به عنوان پژوهشگر برتر سال معاونت پژوهشى دانشگاه تربيت مدرس هم معرفى شد.

طراحى نظامهاى آموزشى يا Designing Instructional Systems دقيقاً كاريست كه فردانش بر آن تسلط دارد و ضمن آنكه در اين رشته تحصيل كرده ، به ترجمه منابع دست اولى براى دانشجويان اين رشته در ايران نيز همت گمارده است. كتاب طراحى نظامهاى آموزشى نوشته اى. جى. رمى زفسكى از جمله اين آثار است كه فردانش آن را ترجمه كرد و براى انتشار به مؤسسه سمت سپرد. اين كتاب براى دانشجويان رشته تكنولوژى آموزشى در مقطع كارشناسى به عنوان منبع اصلى درس «طراحى نظامهاى آموزشى» به ارزش دو واحد ترجمه شده است. در اين كتاب مباحثى چون نظامهاى آموزشى و رويكرد سيستمى،رويكردهايى به مشكلات تعليم و تربيت و كارآموزى،چگونگى و چرايى هدفهاى عملكردى، هدفهاى آموزشى پروژه تا هدفهاى آموزشى،تجزيه و تحليل ارزش و عملى بودن راه حل، نظريه هاى يادگيرى و آموزش،تجزيه و تحليل دانش و مهارتهاو... مورد بررسى دقيق قرار گرفته است. همچنين كتاب راهبردها و فنون طراحى آموزشى يا Instructional Design Strategies and Tactics كه توسط گروهى از متخصصان اين رشته: سينتيا بى. لشين ، جولين پولاك و چارلز ام. رايگلوث نوشته شده و فردانش آن را به فارسى برگردانده است.
فردانش با همه دغدغه هاى جدى كه براى تكنولوژى آموزش در ايران دارد،با تأسيس دوره دكترى در دانشگاه علامه مخالف بود و براى مخالفت هايش نيز به تكنولوژى آموزش اشاره داشت! : «من به دوستان گفتم از تعدادى كه آنجا هستند و در گروه فعاليت مى كنند پنج ، شش نفر بعضاً مدركشان اصلاً تكنولوژى آموزشى نيست و تنها يك نفر هست كه آن هم آقاى دكتر نوروزى است كه فارغ التحصيل آمريكا است و به عنوان استاديار مشغول فعاليت است. دونفرهم هستند كه تحصيل كرده هند هستند و تازه آمده اند و وضعيت استخدامى آنها در حد پيمانى است بنا براين بقيه افرادى كه حضور دارند مدركشان اين نيست و ارائه درسهاى تخصصى تكنولوژى آموزشى با اين چنين كادرى خيلى دشوار است. اما كسانى هستند كه تخصص لازم را دارند و مى توانند ازخارج بيايند و درس بدهند، ولى اين كار را نمى كنند قبل از اين هم مرحوم دكتر احديان به دنبال ايجاد دوره دكتراى اين رشته در دانشگاه علامه بود ولى حيف شد كه ايشان خود را گرفتار تدريس كرد كه اين خود آفتى بود. »
فردانش مى گويد:«اين رشته دركشور ما به دليل نداشتن متخصص بى پناه شده و مدتهاست كه به صورت راكد باقى مانده است» و براى حل مشكلات آن در ايران مى گويد: «راهكارش خيلى ساده است. بايد وزارت علوم به چند نفر سهميه بدهد و آنها را بورسيه كند تا بروند خارج از كشور درس بخوانند و برگردند! اگر همين حالا اين كاررا بكنيم تا پنج سال ديگر مشكل حل است. » هاشم فردانش در باره تكنولوژى آموزش، غير از ترجمه، كتب تأليفى مرجع نيز نگاشته است،از آن جمله است كتاب «مبانى نظرى تكنولوژى آموزشى» كه حاوى مفاهيم تكنولوژى آموزشى براى استفاده دانشجويان رشته علوم تربيتى است، بخصوص گرايش تكنولوژى آموزشى كه براى درس «مقدمات تكنولوژى آموزشى» به ارزش سه واحد تهيه شده و مى توان از آن به منزله منبع فرعى در درسهاى «اصول طراحى پيامهاى آموزشى»، «آموزش با روش مبتنى بر سيستمها» و «اصول طراحى نظامهاى آموزشى» در دوره كارشناسى و كارشناسى ارشد نيز استفاده كرد.
فردانش درباره نظام آموزش هاى مجازى در ايران نيز ديدگاه هاى قابل توجهى دارد و بر اين باور است كه: «كاربرد آن در نظام آموزش عالى خوب است، اما بسيارى از تبليغاتى كه در باره آموزش از راه دور مى كنند، در واقع درباره آموزش از راه دورنيست. مثلاً ديده ايم كه در دانشگاههاى مختلف مثل علم و صنعت و شريف و جديداً هم تربيت مدرس مى گويند كه دوره هاى آموزش از راه دور داريم در حالى كه وقتى به سايت آنها وارد مى شويم، فقط چند فايل PDF گذاشته اند كه دانشجو بايد آنها را بخواند! خوب اگر كه كتابش باشد، مى توانند كتاب را بخوانند، چه فرقى مى كند؟ اينكه كاغذى باشد يا اينكه الكترونيكى قطعاً فرقى ندارد! فلسفه يادگيرى الكترونيكى هم اين است كه دانشجو از راه هاى مختلف جذب بشود و بتواند مدرك بگيرد. در واقع ما آموزش از راه دور نداريم تنها، پيام نور است كه آن هم نيمه حضورى است كه كلاس هم دارد و امتحاناتش هم حضورى است. و لى آموزشى كه كاملاً الكترونيكى ومنطبق بر تعاريف ارائه شده باشد، هنوز به ايران نيامده است و اگر هم هست به طور ناقص وجود دارد. ما بايد هزينه اقتصادى آن را هم در نظر بگيريم و اگر مقرون به صرفه است اين كار را انجام دهيم بدى قضيه در آنجاست كه در مملكت ما وقتى چيزى مد مى شود، ديگر همه دانشگاهها به دنبالش مى افتند و باهم به مسابقه مى پردازند كه آن را برگزار كنند و كار را خراب مى كنند و بعد ازيك مدت هم فروكش مى كند. من به مسؤولين دانشگاه خودما ن هم گفتم اگر كه ما بخواهيم فقط يك درس را هم طراحى كنيم، خيلى خرج دارد چه برسد به اينكه يك رشته را طراحى و روى سايت قراردهيم . در چند سال پيش يك كنسرسيوم از دانشگاههاى انگليس براى تأسيس دانشگاه مجازى اقدام كردند و مبلغ پنجاه ميليون پوند هم دولت انگليس به آنها كمك كرد، ولى اين كار نتيجه نداد و آن پول هم از دست رفت. حالا چرا ما مى خواهيم آن تجربه را دوباره تكرار كنيم ؟ به طور كل اگر مجموعه اى از دانشگاهها با هم اقدام كنند و در صورتى كه مقرون به صرفه باشد و ضرورت آن هم محرز باشد، احتمال موفقيت وجود دارد ولى در كشور ما دانشگاه به تنهايى اقدام به اين كار مى كند، اگر جواب داد كه بعداً خرج هزينه اش را در مى آورد و اگر هم كه نه، مشكلى ندارد، گويا چون فعلاً پول نفت زياد داريم!»
هاشم فر دانش درباره آينده رشته تكنولوژى آموزش در ايران معتقد است:به نظر من آينده خوبى دارد، چون به آن نياز هست. ممكن است به دليل بى اطلاعى به اين نيازپى نبريم و ديرتر پى ببريم، ولى چون نياز هست حتماً در آينده درست مى شود. توصيه من به دانشجويان اين است كه اولاً درس بخوانند يعنى همان كارى كه ماهم مى كرديم و دوم اينكه در مقابل كاستى ها و كمبود امكانات سكوت نكنند. ما در اين رشته خيلى وابسته به كامپيوتر واستفاده از اينترنت هستيم من نمى دانم كه چطور دانشجويان در برابر كاستى ها سكوت مى كنند و فقط واحد مى گذرانند.
در كشور ما تكنولوژى مثل نياز به نان شب است ولى به آن نمى رسند دانشجويان تحمل مى كنند كه هيچ چيز ياد نگيرند پس در وهله اول دانشجويان كوتاهى مى كنند. دانشجو بايد مطالبه كند و خواسته خود را از طريق نامه ،بيانيه ، اعتراض و . . . به گوش مسؤولان برساند.» (۲) تكنولوژى آموزشى فرايند كيفى و خُرد است؛ يعنى به يادگيرى تك تك انسان ها توجه دارد. در ايران تكنولوژى آموزشى هنوز راه زيادى دارد تا كاركردهاى حقيقى اش را بازيابى و شناسايى كند. هنوز تفكر تكنولوژى آموزشى در آموزش وپرورش و ساير نهادهاى آموزشى جا نيفتاده است. در اين شرايط است كه توجه به هاشم فردانش و معدود استادان اين رشته در ايران مى تواند راهگشاى موانع تحقق آرمان هاى اين رشته در ايران نيز باشد.
پى نوشت:
۱- دانشگاه اصفهان،معاونت آموزش، سايت
۲- شماره اول گاهنامه انجمن علمى مبنا، گفت و گو با دكتر هاشم فردانش

دکتر هاشم فردانش کیست؟

مطالب مشابه :

دکتر هاشم فردانش کیست؟

درباره هاشم فردانش: با دکتر فردانش بیشتر آشنا شویم.

هاشم فردانش

آشنایی با هاشم فردانش

مرد اول تکنولوژی آموزشی در ایران(دکتر هاشم فردانش)

منابع پیشنهادی دكتري نيمه متمركز رشته آموزش عالي

منابع ارشد رشته علوم تربیتی