بیوگرافی پروفسور محمود حسابی

پروفسور حسابي ، چهره برجسته علم و فرهنگ معاصر ، پدر علم فيزيك و مهندسي نوين ايران ، بنيانگذار دانشگاه ، و علوم نوين در كشور ، در سال ۱۲۸۱ شمسي ، از پدر و مادري تفرشي ، در تهران متولد شدند .
استاد دكتر سيد محمود حسابي ، كه در دوران كودكي و نوجواني را ، در غربت ، مرارت و در فقر و تنگدستي گذرانيدند . در منزل ، نزد مادر فاضله خويش ، خانم گوهرشاد حسابي، قرآن كريم و ديوان حافظ را به ذهن سپرد ، گلستان و بوستان سعدي ، منشات قائم مقام و شاهنامه فردوسي و مثنوي مولوي را آموختند .استاد در ۷ سالگي ، تحصيلات ابتدايي خود را در بيروت ، در مدرسه كشيش هاي فرانسوي آغاز نمودند .ايشان از ابتدا تا پايان تمامي تحصيلات عاليه ، در ميان هم شاگردي هاي خود ، كه از كشورهاي مختلف بودند ، همواره رتبه نخست را حائز گرديدند.در نخستين تابستاني كه مصادف با جنگ جهاني اول بود ، زبان انگليسي را به تنهايي فرا گرفتند .در چند رشته ورزشي مانند : كوهنوردي ، دوچرخه سواري ، دوميداني و چوب پا ، كسب موفقيت نمودند و در شنا داراي ديپلم نجات غريق شدند . با موسيقي سنتي ايران ، و موسيقي كلاسيك غربي ، به خوبي آشنا بودند و در نواختن ني ، سازدهني ، ويولون و پيانو تبحر داشتند .پروفسور حسابي ، در سن هفده سالگي ، ليسانس ادبيات و در نوزده سالگي ، ليسانس بيولوژي را از دانشگاه فرانسوي بيروت و در سن ۲۲ سالگي ، مدرك مهندسي راه و ساختمان را از دانشگاه آمريكايي بيروت اخذ نمودند .ايشان در آن زمان ، با نقشه كشي و راهسازي در لبنان ، سوريه و عربستان امرار معاش خانواده را به عهده داشتند .استاد سپس در رشته مهندسي معدن در سن ۲۴ سالگي ، از دانشگاه آمريكايي بيروت فارغ التحصيل شده و در معادن دوروز لبنان به خدمت مشغول گرديدند .شركت راهسازي فرانسوي ، كه استاد در آن مشغول به كار بودند ، به پاس قدرداني از زحماتشان ، كمك هايي را براي اعزام ايشان ، به كشور فرانسه براي ادامه تحصيل به عمل آورد .ايشان از هنگام ورود به فرانسه يك سال در دانشگاه پاريس ، به تحصيل حقوق پرداختند .استاد ، سپس در رشته پزشكي تحصيل كرده و به مدت دو سال ، در بيمارستان دانشگاه پاريس ، خدمت نمودند . تحصيلات آكادميك بعدي پروفسور حسابي ، رياضيات عمومي ، رياضيات محض و ستاره شناسي مي باشد . ايشان براي چند سال ، در رصد خانه هاي معروف آن روز فرانسه ، در ارتفاعات آلپ به خدمت در امر نجوم مشغول شدند . آنگاه استاد ، در سال ۱۹۲۴ به مدرسه عالي برق فرانسه ، اكول سوپريور دو الكتريسيته پاريس وارد و در سال ۱۹۲۵ فارغ التحصيل شده و هم زمان در راه آهن برقي فرانسه با سمت مهندس برق ، مشغول به كار گرديدند . ايشان مدتي را نيز ، در معادن آهن شمال فرانسه و معادن ذغال سنگ ايالت سار به خدمت پرداختند . سپس پروفسور حسابي به دليل وجود روحيه علمي ، به تحصيل و تحقيق در دانشگاه سوربن ، در رشته فيزيك مشغول شدند و در سال ۱۹۲۷ در سن بيست و پنج سالگي ، دانشنامه دكتراي فيزيك خود را ، با ارائه رساله اي تحت عنوان حساسيت سلول هاي فتوالكتريك ، با درجه عالي از دست بزرگترين دانشمند روز جهان : پروفسور فابري دريافت كردند . استاد دكتر محمود حسابي ، ۴ زبان زنده دنيا : فرانسه ، انگليسي ، آلماني و عربي را براي مطالعه و صحبت مورد استفاده قرار مي دادند . همچنين به زبان هاي : سانسكريت ، يوناني ، لاتين ، پهلوي ، اوستا ، تركي ، ايتاليايي و روسي اشراف داشتند و زبان هاي باستاني را در تحقيقات علمي خود به خصوص در امر واژه گزيني فارسي در برابر لغات بيگانه ، به كار مي بردند . استاد حسابي ، در طول عمر گرانمايه خود ، مصدر مشاغل و خدمات علمي فرهنگي متعددي بودند ، كه مي توان به چند نمونه زير اشاره كرد: راه اندازي اولين ژنراتور برق كشور ، به وسيله نصب تجهيزات بر روي يك آسياب بادي ، ايجاد اولين كارگاه هاي تجربي در علوم كاربردي در ايران ، ماموريت وزارت راه و ترابري براي تهيه اولين نقشه برداري علمي ، فني و مهندسي كشور ، تاسيس مدرسه مهندسي وزارت راه و تدريس در آن ، تاسيس دارالمعلمين عالي و تدريس در آن ، ساخت اولين راديو در كشور ، ايجاد اولين آزمايشگاه علوم پايه در ايران ، آغاز واژه گزيني فارسي و برابرسازي علمي ، تاسيس دانشسراي عالي و تدريس در آن ، تاسيس اولين كارگاه ساخت قطعات دست ساز براي اتومبيل هاي ايران ، ساخت و راه اندازي اولين آنتن فرستنده در كشور ، ايجاد اولين ايستگاه هواشناسي در ايران ، ايجاد انجمن زبان فارسي و بنيان گذاري فرهنگستان زبان و عضويت پيوسته در آن ، نصب و راه اندازي اولين دستگاه راديولوژي در كشور ، تاسيس و رياست انجمن فيزيك ايران ، تعيين ساعت ايران ، تدوين اصول اندازه گيري و مقياس گذاري و ايجاد اداره اوزان و مقياس ها ، تاسيس اولين بيمارستان خصوصي در ايران ، به نام بيمارستان گوهرشاد ، مامور وزارت راه براي ساخت راه تهران به شمشك جهت معادن ذغال سنگ ، پيشنهاد و تدوين قانون تاسيس دانشگاه تهران ، تاسيس دانشكده فني و رياست آن دانشكده و تدريس در آن ، تاسيس دانشكده علوم و رياست آن دانشكده و تدريس در گروه فيزيك آن دانشكده ، تا واپسين روزهاي عمر ، تاسيس بخش آكوستيك در دانشكده علوم ، و راه اندازي بخش تحقيقات اندازه گيري فواصل و تنظيم گام هاي موسيقي ايراني و مطالعات علمي روي نت هاي ايراني ، راه اندازي اولين مركز زلزله شناسي كشور ، ماموريت خلع يد از شركت نفت انگليس در دولت دكتر مصدق ، اولين رئيس هيئت مديره و مدير عامل شكرت ملي نفت ايران ، وزير فرهنگ در دولت مصدق ، پايه گذاري مدارس عشايري و تاسيس اولين مدرسه عشايري ايران ، مخالفت با طرح قرارداد ننگين كنسرسيوم و كاپتولاسيون در مجلس ، مخالفت با عضويت دولت ايران در قرارداد سنتو ( پاكت بغداد ) در مجلس ، پايه گذاري موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران ، پايه گذاري مركز تحقيقات و تاسيس اولين راكتور اتمي كشور در دانشگاه تهران ، تاسيس سازمان انرژي اتمي و عضو هيئت دائمي در كميته بين المللي هسته اي ، تدوين قانون ستاندارد و تاسيس موسسه ستاندارد ايران ، تاسيس اولين رصدخانه نوين در ايران ، تاسيس مركز عدسي سازي ـ ديدگاهي ـ اپتيك كاربردي در دانشگاه علوم دانشگاه تهران ، تاسيس اولين مركز مدرن تعقيب ماهواره ها در شيراز ، پايه گذاري مركز مخابرات اسد آباد همدان ، راه اندازي اولين ليزر ايران ، خريدن زمين در كره مريخ ، اولين هولوگرام ايران ، تاسيس انجمن موسيقي ايران ، در زيرزميني با تجهيزات روز جهان ، در بلوار كشاورز ، بنيان گذاري واحد پژوهشي صنعتي فياوري خان و مان ، تشكيل و رياست كميته پژوهشي فضاي ايران ، و عضو دائمي در كميته بين المللي فضا و رياست گروه ممالك جهان سوم ، در كنفرانس بين المللي فضا ، استفاده از انرژي خورشيدي براي اولين بار در ايران ، تاسيس واحد تحقيقاتي صنعتي سغدائي . فعاليت در ۳ نسل كاري كه تربيت ۷ نسل استاد و دانشجو ، شاخص عمده دستاوردهاي فرهنگي و علمي اين بزرگ مرد است . در زمينه تحقيق علمي ، تاكنون ۲۵ مقاله ، رساله و كتاب به وسيله استاد چاپ شده است . كه دربرگيرنده زمينه هاي مختلف ، به ويژه فيزيك مدرن ، واژه هاي علمي در زبان فارسي و رساله هايي در رهنمود توسعه پايدار مي باشد . تئوري بي نهايت بودن ذرات اين دانشمند ايراني ، در ميان فيزيك دانان جهان ، شناخته شده است . نشان اوفيسيه دو لا لژيون دونور و همچنين نشان كوماندور دولا لژيون دونور ، بزرگترين نشان هاي علمي كشور فرانسه ، به همين مناسبت به ايشان اهدا گرديد . طي سال ها تحقيق و مطالعات علمي ، در دانشگاه هاي معتبر عالم ، با دانشمندان بزرگ جهان ، نظر پرودينگر ، بورن فرمي ، ديراك ، بوهر ، پروفسور اينشتين و … و چندين فيزيك دان ديگر و همچنين با علماي بزرگ ، در ساير علوم ، مانند برتراند راسل ، آندره ژيد و .. همكاري و تبادل نظر نمودند . پروفسور حسابي ، تنها ايراني شاگرد پروفسور آلبرت اينشتين بودند . شايان ذكر است كه دفاع از تئوري ياد شده را با اين دانشمند فرزانه ، گذرانيدند . ايشان در سال ۱۹۹۰ از سوي جامعه علمي بين الملل ، به عنوان مرد اول علمي جهان ، برگزيده شدند . در كنگره ۶۰ سال فيزيك ايران كه به مناسبت بزرگداشت استاد حسابي ، برگزار شد ، ايشان به عنوان پدر علم فيزيك و مهندسي نوين ايران شناخته شدند . باشد تا جوانان ، راه اين دانشمند گرانقدر و انسان والا را بپويند . پروفسور محمود حسابي ، در ۱۲ شهريور سال ۱۳۷۱ ، هنگام معالجه بيماري قلبي ، در بيمارستان دانشگاه ژنو بدرود حيات گفتند . مقبره استاد بنا به خواسته ايشان ، در زادگاه خانوادگي ، در شهر دانشگاهي تفرش قرار دارد . ◄ديباچه

آنچه مي خوانيد نگاهي است گذرا به زندگي دانشمندي از فرزندان اين مرز و بوم ، پروفسور سيد محمود حسابي است كه از آغاز جواني در عرصه بيكران دانش گام نهاد ، علم و عمل را با اخلاق و رفتار نيك در آميخت و بر اثر سال ها رنج و تلاش وقفه ناپذير علمي ، فرهنگي و پژوهشي در ميان همگان احترامي خاص يافت . در پنجم اسفند ماه سال ۱۲۸۱ ش و در خانواده اي متمول ساكن تهران ، كودكي چشم به جهان گشود كه او را محمود نام نهادند . پدر وي معزالسلطنه كه از رجال حكومت وقت بود، چند سالي پس از تولد محمود به عنوان سفير ايران در شامات برگزيده شد و به همراه همسر خود ، خانم گوهر شاد حسابي ، و دو پسرش محمد و محمود كه پنج و چهار ساله بودند به شامات عزيمت كرد . يك سال از اقامت در بيروت سپري شده بود كه پدر ، همسر و دو فرزند خردسال خود را در غربت رها كرد و به ايران بازگشت . از اين پس زندگاني سراسر مشقت و تنگدستي محمود آغاز گرديد . ليكن هوش سرشار وي و تلاش هاي بي وقفه مادر فداكار و فاضله اش سبب گرديد تا پله هاي ترقي را يكي پس از ديگري تا بالاترين مراحل علمي طي كند .

◄شجره نامه خانوادگي نام : محمود نام خانوادگي : حسابي ( ميرزا حسابي ، مصباح السلطان ) متولد : تهران ، بازارچه قوام الدوله ، ميدان شاهپور ( وحدت اسلامي ) نام پدر : عباس ( معز السلطنه ) متولد : تفرشنام مادر : گوهرشادنام خانوادگي : حسابي ( مدحت السلطنه )متولد , تفرشنام پدر بزرگ : علي ( معز السلطان ، حاج يمين الملك )متولد : تفرشنام مادربزرگ : حاجيه طوبي خانممتولد : تفرشاجداد مادري : ميرزا عيسي وزير و ميرزا محمد حسين وزيرنام همسر : صديقه حائرينام فرزندان : ايرج و انوشه

◄كتابخانه هايي كه كتاب هاي جديد را براي استاد مي فرستادند عمدتا پايو و پنگوئن

◄لقب ها ـ شهرت ها پدر علم فيزيك ايرانپدر مهندسي نوين ايرانپدر فرهنگستان ايران پدر علوم نوين ايران

◄كتابخانه شخصي پروفسور حسابي كتابخانه استاد شامل ۲۷۴۰۰ جلد كتاب در زمينه هاي گوناگون ادبي ، پزشكي ، رياضي ، زيست شناسي ، ستاره شناسي ، فلسفي ، فيزيكي ، مذهبي و مهندسي است ؛ همچنين چندين دايره المعارف مانند لاروس ، برتانيكا ، بورداس ، امريكانا … و كتبي در مورد مجسمه ها ، نقاشي ها و موزه هاي معروف جهان نيز در آن يافت مي شود .استاد در روزنامه ها و مجلات معتبري چون : نيوزويك ، شپيگل ، لوپوان ، ساينتيفيك امريكن ، فيزكس تودي ، فيزيكس ورد ، مجله مركز علمي سرن سوييس ، مجله آكادمي علوم آمريكا ، مجله آكادمي علوم نيويورك و … مشترك بودند .

◄چند جمله و پاسخ زيبا از استاد س : دانش معلم يا هنر معلم ، كدام در رشته معلمي موثر است ؟ج : هيچ كدام ، معلمي عشق است !س : چگونه اين همه تحصيل و خدمت كرديد ؟ج : آدم اول بايد عاشق بشود ، البته بعضي ها هم بلد نيستند عاشق بشوند ، بايد به آنها عاشقي را آموخت .

◄هنر استاد -عشق به آفريده هاي خداوندـ عشق به دانشجويان شانـ عشق به فراگيري علومـ عشق به خانوادهـ پيونده بين علم و اخلاق و ايمانـ استاد مخالف محفوظات ، معتقد به محاسبات و تجربيات ، بودند .

◄لباس هاي استاد در منزل : ربدوشامبر و پيژاما . هنگام سرما : يك كلاه بره پشمي . در فصول ديگر : يك كلاه بره نخي .خارج از منزل و پذيرايي : كت و شلوار و كراوات . با رنگ هاي بسيار آرام ، ملايم ، سنگين همراه با يك كلاه شاپوي تيره

◄وضعيت زندگاني طفوليت : خانواده متمولجواني و نوجواني : فقر و تنگدستيدانشجويي : زحمت بسيار ، ماموريت هاي سختدوران خدمت : با فراز و نشيب بسياردوران دانشگاه و استادي : با قناعت و تحمل شدايد

◄بيماري بيماري ها ذات الريه ، مالاريا ، زخم معده و اثني عشر ، آب مرواريد ، پروستات ، قلب و نارسايي عروق

◄چشم و بينايي شماره عينك : ۵/۱۳ نزديك بني ، آستيگمات ، دوبينينوع عينك : Prismate ◄تحصيلات تحصيلات مقدماتيبه دليل تنگدستي ، تحصيلات ابتدايي استاد در مدرسه شبانه روزي كشيشان فرانسوي در بيروت كه مدرسه اي رايگان بود ، از ۱۲۹۳ – ۱۲۸۹ ش ، طي گرديد .استاد پيش از مدرسه و همزمان با تحصيلات مقدماتي نزد مادر فاضله شان به فراگيري متون مذهبي و فارسي پرداختند و از كودكي قرآن كريم را حفظ و به آن اعتقادي ژرف داشتند ؛ ديوان حافظ را از بر كردند و بوستان و گلستان سعدي ، شاهنامه فردوسي ، مثنوي مولوي و منشات قائم مقام را نيز آموختند .با شروع جنگ جهاني اول مدرسه مسيحي فرانسويان بسته شد ، از اين رو پس از دو سال وقفه تحصيلات خود را در كالج آمريكايي بيروت و سپس در كالج پروتستان لبنان از ۱۲۹۸ – ۱۲۹۶ ش ادامه دادند .در تمام اين دوران پيوسته رتبه نخست را در ميان هم شاگردي هاي خارجي خود كسب مي كردند و هوش و ذكاوت ايشان تحسين همگان را بر مي انگيخت .

◄تحصيلات دانشگاهي ـ ليسانس ادبيات از دانشگاه آمريكايي بيروت ، ۱۲۹۹ شـ ليسانس مهندسي راه و ساختمان از دانشكده فرانسوي مهندسي در بيروت ، ۱۳۰۱ شـ ليسانس رياضيات ، ستاره شناسي و زيست شناسي از دانشگاه امريكايي بيروت ، ۱۳۰۳ شـ ليسانس مهندسي برق از دانشكده برق پاريس ، ۱۳۰۴ شـ ليسانس مهندسي معدن از مدرسه عالي معدن پاريس ، ۱۳۰۵ شـ گذراندن دو سال اول رشته حقوق در دانشگاه سوربنـ گذراندن رشته پزشكيـ دكتراي فيزيك از دانشگاه سوربن فرانسه ، ۱۳۰۶ ش

◄مراكز تحقيق استاد ـ دانشگاه سوربن : تحقيق بر روي سلول هاي فتوالكتريكـ دانشگاه تهران : تحقيق بر روي نظريه بي نهايت بودن ذرات و عبور نور از مجاورت مادهـ دانشگاه شيكاگو امريكا : تحقيق بر روي عبور نور از مجاورت ماده به توصيه پروفسور اينشتينـ دانشگاه پرينستن امريكا : تحقيق بر روي نظريه بي نهايت بودن ذرات به عنوان تنها دستيار ايراني پروفسور اينشتينـ مركز تحقيقات سرن سوييس : تحقيق بر روي نظريه بي نهايت بودن ذرات

◄مشاغل و خدمات ـ تعيين نقشه راه ها در كشور لبنان ، ۱۲۹۹ شـ مهندس راه و ساختمان در اداره راه سوريه ، اجراي پروژه بهسازي و راهسازي در شركت مقاطعه كاري فرانسوي ۱۳۰۲ شـ استخدام به عنوان مهندس راه و ساختمان در اداره راه لبنان ، ۱۳۰۲ شـ شناسايي و كار در معادن ذغال سنگ ناحيه سار فرانسه ، ۱۳۰۴ شـ كار به عنوان مهندس برق در راه آهن برقي دولتي فرانسه ، پاريس ، ۱۳۰۴ شـ راه اندازي اولين آسياب آبي توليد برق در كشور ۱۳۰۵ شـ تشكيل گروه موسيقي كلاسيك به نام سن سباستين در پاريس ، ۱۳۰۶ شـ آغاز واژه گزيني و برابر سازي علمي ، ۱۳۰۶ شـ ايجاد اولين كارگاه هاي تجربي در علوم كاربردي در ايران ۱۳۰۶ شـ استخدام به عنوان مهندسين راه در وزارت طريق و شوارع عامه ، ۱۳۰۷ – ۱۳۰۶ ش، ۱۹۲۸ – ۱۹۲۷ ميلاديـ نقشه برداري و ترسيم اولين نقشه راه ساحلي سراسري بنادر خليج فارس ، ۱۳۰۷-۱۳۰۶ شـ تاسيس اولين مدرسه مهندسي وزارت راه و تدريس در آن ، ۱۳۰۷ شـ تاسيس دارالمعلمين عالي و تدريس در آن ، ۱۳۰۷ شـ ايجاد اولين آزمايشگاه علوم پايه در كشور ، ۱۳۰۷ شـ ساخت اولين راديو در كشور ، ۱۳۰۷ شـ تاسيس دانشسراي عالي و تدريس فيزيك و مكانيك در آن ، ۱۳۰۸ شـ ساخت و راه اندازي اولين آنتن فرستنده در كشور ، ۱۳۰۹ شـ ايجاد اولين ايستگاه هواشناسي كشور ، ۱۳۱۰ شـ نصب و راه اندازي اولين دستگاه راديولوژي در ايران ، براي برادرشان ، آقاي دكتر محمد حسابي . اولين راديولوژيست ايران ، ۱۳۱۰ شـ صاحب كرسي و استاد فيزيك از ۱۳۱۰ ش، تا پايان عمرـ تعيين ساعت ايران . ۱۳۱۱ شـ رئيس انجمن فيزيك ايران در بدو تاسيس ، ۱۳۱۱ شـ نقشه برداري ، محاسبات و احداث راه تهران ـ شمشك به منظور بهره برداري از معادن ذغال سنگ ، ۱۳۱۲ ش- تاسيس اولين بيمارستان خصوصي در ايران : بيمارستان گوهرشاد ، با همكاري برادرشان دكتر محمد حسابي ، ۱۳۱۲ شـ پايه گذاري تدريس علوم به زبان فارسي و تدوين كتب علمي به زبان فارسي ، ۱۳۱۲ شـ طرح تاسيس دانشگاه تهران و تدوين اساسنامه آن ، ۱۳۱۳ شـ تاسيس دانشكده فني در ۱۳۱۳ ش و رياست و تدريس در آن دانشكدهـ شركت در تاسيس فرهنگستان ايران ، ۱۳۱۴ شـ شركت در كنفرانس علمي بين المللي آكسفورد ، ۱۳۱۵ شـ تاسيس دانشكده علوم ، ۱۳۲۱ ش و رياست آن دانشكده از ۱۳۲۷ – ۱۳۲۱ و از ۱۳۳۶ – ۱۳۳۰ ش و تدريس در آن از بدو تاسيس تا پايان عمر ، ۱۳۷۱ شـ پايه گذاري و عضويت افتخاري در شوراي عالي معارف ، ۱۳۲۱ شـ تاسيس مركز عدسي سازي اپتيك كاربردي در دانشكده علوم دانشگاه تهران ، ۱۳۲۳ شـ تاسيس اولين رصدخانه نوين در ايران ، ۱۳۲۴ شـ مطالعه علمي در دانشگاه هاي پرينستن و شيكاگو و انتشار دو مقاله علمي در آمريكا و انگليس ، ۱۳۲۸ – ۱۳۲۵ شـ تهيه صورت جلسات و خلاصه مذاكرات آكادمي ملي علوم ، ۱۳۲۶ شـ عضويت هيئت تحقيقاتي در انستيتوي تحقيقات هسته اي شيكاگو ، ۱۳۲۷ شـ راه اندازي اولين مركز زلزله شناسي كشور ، ۱۳۲۸ شـ تاسيس بخش آكوستيك در دانشكده علوم و اندازه گيري فواصل و تنظيم گام ها و مطالعات علمي روي نت هاي موسيقي ايراني ، ۱۳۲۵ ش- عضو هيئت تحقيقاتي در انستيتوي تحقيقات هسته اي شيكاگو ، ۱۳۲۷ شـ نماينده مرد تهران در مجلس سنا . از ۱۳۴۰ – ۱۳۲۸ شـ ماموريت خلع يد از شركت نفت انگليس در دولت دكتر مصدق ، ۱۳۳۰شـ اولين رئيس هيئت مديريه و مدير عامل شركت ملي نفت ايران در دولت دكتر مصدق ، ۱۳۳۰ شـ وزير فرهنگ در دولت دكتر مصدق ، ۱۳۳۱ – ۱۳۳۰ شـ پايه گذاري و برنامه ريزي آموزشي نوين ابتدايي و دبيرستاني ، ۱۳۳۰ ش- پايه گذاري مدارس عشايري و تاسيس اولين مدرسه عشايري در ايران ، ۱۳۳۰ شـ پايه گذاري مدارس عشايري و تاسيس اولين مدرسه عشايري در ايران ، ۱۳۳۰ شـ تاسيس و رياست موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران ، ۱۳۴۴ – ۱۳۳۰ شـ پايه گذاري مركز تحقيقات اتمي دانشگاه تهران ، ۱۳۳۰ شـ مخالفت با طرح قرار داد ننگين كنسرسيوم در مجلس ، ۱۳۳۳ شـ تدوين اساسنامه و تاسيس موسسه ملي استاندارد ايران ، ۱۳۳۳ شـ تاسيس مركز مدرن تعقيب ماهواره ها در شيراز ، ۱۳۳۵ شـ پايه گذاري مركز مخابرات اسدآباد همدان ، ۱۳۳۸ شـ مخالفت با قرارداد عضويت دولت ايران در سنتو در مجلس ، ۱۳۳۹ ش- مخالفت با طرح قانون ننگين كاپيتولاسيون و كنسرسيوم در مجلس و كناره گيري از مجلس به دنبال مخالفت هاي سياسي ، ۱۳۴۰ شـ اولين نماينده دائم ايران ، در سازمان بين المللي فضا ـ سازمان ملل متحد ، ۱۳۴۷ – ۱۳۴۱ شـ تاسيس و رياست انجمن ژئوفيزيك ايران ، ۱۳۴۵ شـ راه اندازي اولين ليزر ايران ، ۱۳۴۵ شـ خريدن زمين در كره مريخ ، ۱۳۴۶ شـ تاسيس و راه اندازي رآكتور اتمي دانشگاه تهران و ايجاد سازمان انرژي اتمي ايران ، ۱۳۴۹ شـ تاسيس انجمن موسيقي ايران و مركز پژوهش هاي موسيقيـ تدوين آيين نامه كارخانجات نساجي كشور و رساله چگونگي حمايت دولت در رشد اين صنعتـ تدوين آيين نامه ، تاسيس ، نصب و راه اندازي كارخانجات دخانيات ايرانـ بنيان گذاري واحد پژوهشي صنعتي فياوري خان و مان ، ۱۳۵۹ شـ استفاده از انرژي خورشيدي در ايران ، ۱۳۶۰شـ تاسيس و رياست كميته پژوهشي فضاي ايران ، ۱۳۶۰شـ تاسيس واحد تحقيقاتي صنعتي سغدائي ، ۱۳۶۲ ش- رياست گروه ممالك جهان سوم در كنفرانس بين المللي فضاـ استاد با سه نسل كار و تلاش خستگي ناپذير به ترتيب هفت نسل استاد و دانشجو پرداختند كه بسياري از آن ها اكنون از اساتيد بنام دانشگاه هاي ايران و پيشرفته ترين مراكز علمي جهان هستند .

◄محل هاي كار در ايران ـ وزارت طرق و شوارع عامهـ دارالمعلمين عاليـ دانشسراي عاليـ شركت ملي نفت ايرانـ مجلس سناـ وزارت فرهنگـ فرهنگستان ايرانـ دانشگاه تهران

◄اولين و آخرين كار ساختماني استاد اولين : ساختمان اصلي دانشكده فني دانشگاه تهران ( فاز اول )آخرين : ساخت پناهگاه بزرگ جنگي ، ضد حملات موشكي و بمباران هوايي ، براي محله چهارراه حسابي

◄عضويت ها عضو پيوسته شوراي عالي فرهنگ ، از ۱۳۲۱ – ۱۳۱۵ ش و از ۱۳۴۶ – ۱۳۲۵ شـ عضو انجمن اصطلاحات علمي ، ۱۳۲۱ شـ عضو شوراي عالي فرهنگ از ۱۳۳۱ شـ عضو كنفرانس علمي دانشگاه پرينستن ، ۱۳۲۵ شـ عضو هيئت تاليف و ترجمه ، ۱۳۲۸ش- عضو كنگره اتمي مسكو ، ۱۳۳۴ – ۱۳۳۳ ش و بازديد از مراكز اتمي روسيه ، ۱۳۳۴ ش- عضو كنفرانس علمي و بازديد از موسسات تحقيقاتي كشور فرانسه ، ۱۳۳۵ ـ ۱۳۳۴ ش- عضو اولين كنفرانس اتمي فرانسه ، ۱۳۳۷ شـ عضو كنفرانس اتمي ژنو ، ۱۳۴۷ – ۱۳۳۷ شـ عضو عضو دائمي كميته علمي فضا ، ۱۳۴۷ – ۱۳۴۱ شـ عضو كنفرانس بين المللي فضا ، ۱۳۳۷ شـ عضو انجمن فيزيك اروپا از ۱۳۴۱ شـ عضو انجمن فيزيك امريكا از ۱۳۴۱ شـ عضو انجمن فيزيك فرانسه از ۱۳۳۷ ش- عضو آكادمي علوم نيويورك از ۱۳۳۴ شـ عضو كميته ملي ايران از ۱۳۳۶ ش- عضو كميته كنفرانس علمي و فني فضا در نيويورك به نمايندگي دانشگاه تهران ، ۱۳۴۶ شـ عضو كنفرانس علمي و فني فضا در وين ، ۱۳۴۷ – ۱۳۴۴ شـ عضو انجمن فرهنگ ايران باستانـ عضو پيوسته فرهنگستان زبان ايران از سال ۱۳۱۴ ش- عضو كنفرانس بزرگداشت علماي جهان در شيكاگوـ عضو هيئت امناي انجمن آثار و مفاخر فرهنگي ، با تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي ، ۱۳۷۰ شـ عضو هيئت امناي مركز تحقيقات بنيادي ، تريست ايتاليا ، به پيشنهاد پروفسور عبدالسلامـ عضور شوراي دانشگاه بين المللي اتمـ عضو كنگره رياضي دانان اسلو ، ۱۳۱۵ شـ عضو كميته علمي و فني فضا ، نيويورك ، ۱۳۴۶ شـ عضو كنفرانس علمي بين المللي اكسفورد ، ۱۳۱۵ ش

◄مراسم و كنفرانس هاي بين المللي ـ شركت در كنفرانس علمي بين المللي فيزيك دانشگاه كمبريج ، ۱۳۲۵ ش- شركت در بزرگداشت سيصدمين سال تولد نيوتن ، به دعوت انجمن پادشاهي انگلستان ، ۱۳۲۶ شـ شركت در مراسم افتتاح رآكتور اتمي هندوستان ۱۳۳۹ – ۱۳۳۸ شـ شركت در كنفرانس اتمي وين ، ۱۳۴۵ شـ شركت در كنفرانس بين المللي فيزيك ذرات اصلي ، ۱۳۲۵ ش

◄بزرگداشت و يادمان ها ـ كنگره ۶۰ ساله فيزيك ايران ، ۱۳۶۶ شـ بزرگداشت پروفسور حسابي ، پدر علم فيزيك ايرانـ نامگذاري تالار استاد دكتر حسابي در سازمان انرژي اتمي با شركت پروفسور عبدالسلام ، به پاس بنيان گذاري علم هسته اي و تاسيس رآكتور اتمي در ايران ، به وسيله پروفسور حسابي ، ۱۳۶۷ شـ چهارراه و خيابان حسابي در تجريش ، توسط شوراي نامگذاري ، ۱۳۲۰ شـ خيابان حسابي در اراك ، توسط شوراي نامگذاري ، به ابتكار جناب آقاي دكتر قريب ، ۱۳۴۰ شـ مدارس مختلف در استان هاي كشور ، به نام پروفسور حسابي ، به پاس خدمات فرهنگي استاد ، از ۱۳۲۰ شـ كتابخانه پروفسور حسابي ، به ابتكار شهرداري تهران ، به پاس خدمات استاد ، در منطقه ۱۷ ، ۱۳۷۱ ش- اعطاي جايزه حسابي ، به بهترين پژوهش گر كشور ، در علم فيزيك ، از ۱۳۶۲ش- بلوار استاد حسابي در شهر مقدس مشهد ۱۳۷۸ شـ بلوار دكتر حسابي در شيراز ۱۳۷۹ ش- خيابان دكتر حسابي در دماوند ۱۳۶۶ ش- بلوار پروفسور حسابي در كرج ۱۳۷۴ ش- خيابان دكتر حسابي در رشت ، ۱۳۷۷ شـ بلوار دكتر حسابي در شاهين شهر ۱۳۷۶ ش- ساختمان دكتر حسابي در دانشگاه اراك ۱۳۷۶ ش- سالن آزمايشگاه دكتر حسابي در دانشگاه آزاد اراك ۱۳۷۶ شـ نامگذاري تعدادي از شعبات بانك ها به نام پروفسور حسابيـ نامگذاري مجتمع آموزشي در بافق يزد .

◄آثار استاد رساله هاـ رساله دكتراي فيزيك باعنوان حساسيت سلول هاي فتوالكتريكرساله راه ما ، به زبان هاي فرانسه و انگليسي ، ۱۳۱۴ ش و به زبان فارسي ، تهران ، ۱۳۷۱ شـ رساله تفسير امواج دوبرويـ رساله درباره ماهيت ماده ، دانشگاه تهران ، به زبان انگليسي ، ۱۳۲۵ ش- رساله ذرات پيوسته ، كه در آكادمي علوم نيويورك و در دانشگاه تهران ، به زبان هاي انگليسي و فارسي ، ۱۳۲۵ ش ، منتشر شد .ـ رساله مدل ذره بي نهايت گسترده در نشريه فيزيك فرانسه ، ۱۳۳۶ شـ رساله فيزيك جديد و فلسفه ايران باستان به زبان انگليسي و نشر آن به زبان فارسي در مجله فرهنگ ايران باستان ، مهر ۱۳۴۳ ش- رساله توانايي زبان فارسي ، تهران ، در مجله ايران باستان مهر ، ۱۳۵۰شـ رساله نظريه ذرات بي نهايت گسترده ، به زبان انگليسي چاپ دانشگاه تهران ، ۱۳۵۶ ش- رساله راه بهبودي ، تهران ، آماده چاپكتاب هاـ قانون تاسيس دانشگاه تهران ، ۱۳۱۲ ش- فيزيك دوره اول و دوم دبيرستان ، ۱۳۱۸ ش- نام هاي ايراني ، ۱۳۱۹شـ صورت جلسه آكادمي ملي علمي ، ۱۳۲۶ شـ آئين نامه امور مالي دانشگاه تهران ، ۱۳۳۳ شـ ديدگاني فيزيكي ، دانشگاه تهران ، ۱۳۴۰ شـ واژه نامه تخصصي فيزيك ، ۱۳۶۹ – ۱۳۴۰ شـ نگره كاهنربايي ، دانشگاه تهران ، ۱۳۴۵ شـ شجره نامه خانواده حسابي ، وزارت فرهنگ و هنر ۱۳۴۶ شـ فيزيك حالت جامد به زبان انگليسي و فرانسه ، ۱۳۴۸ ش و به زبان فارسي ، ۱۳۵۸ شـ ديدگاني كوانتيك ، دانشگاه تهران ، ۱۳۵۸ شـ افغان فرانسه به فارسي . آماده چاپـ وندها و گهواژه هاي فارسي ، تهران ، ۱۳۶۸ شـ چگونگي تاريخ ايران ، آماده چاپـ الكتروديناميك ، آماده چاپـ فرهنگ حسابي ، تهران ، ۱۳۷۰ شـ گردآوري ديوان حسابي از كتابخانه دانشگاه پاريس ، متعلق به قرن ۱۷ و چاپ آن در دانشگاه تهران ، ۱۳۵۴ ش تحقيقات-تحقيق نظري درباره ساختمان ذرات اصلي هسته اتم ، دانشگاه تهران ، ۱۳۲۴ شـ تحقيق درباره اصلاح قانون جاذبه عمومي نيوتن و قانون ميدان الكترومانيتيك ماكسول ، ۱۳۲۶ ش- تحقيق درباره استنتاج ساختمان ذرات اصلي اتم از نظريه عمومي اينشتين ، با راهنماي پروفسور اينشتين ، به زبان انگليسي در دانشگاه پرينستن ، ۱۳۲۵ شـ تحقيق درباره نظريه نسبيت در دانشگاه پرينستن ، ۱۳۲۵ شهمين مطلب در نشريه علمي در سال ۱۳۲۶ ش به چاپ رسيده است .ـ تحقيق علمي در مورد اثر ماه بر مسير عبور نور و انحراف شعاع نوراني در مجاورت سطح يك جسم ، به زبان انگليسي ، انستيتو علوم هسته اي شيكاگو ، ۱۳۲۶ ش- تحقيق آزمايشگاهي عبور نور در مجاورت ماده در دانشكده علوم دانشگاه تهران ، ۱۳۷۰ – ۱۳۲۶ ش- تحقيق در مورد ديوان حافظ و رساله جامع تفسير ابيات و غزليات حافظـ تحقيق در مورد گلستان سعديـ تحقيق در مورد ديوان باباطاهرـ تحقيق در مورد شاهنامه فردوسيـ تحقيق درباره انواع ذرات اصلي و تعداد آن هاـ تحقيق درباره شكل فرمول قانون نيروي جاذبه جرميـ تحقيق درباره شكل فرمول قانون نيروي جاذبه الكتريكيـ تحقيق درباره شكل فرمول قانون نيروي جاذبه مغناطيسيـ تحقيق تجربي درباره تغيير نمار ، شكست نور در نزديكي سطح يك جسمـ تحقيق در مورد ليزرها و نور همدوسـ تحقيق در مورد ارتعاش هسته مغناطيسيـ تحقيق در مورد اثر موسبوثر

◄دانستني هايي درباره استاد جهش هاي تحصيليجهش از كلاس اول زبان انگليسي به كلاس پنجم ، بعد از مطالعه در يك تابستان .اولين ليسانس در ۱۷ سالگي ، ادبيات .۸ مدرك كارشناسي مهندسي و دكترا در فاصله ۷ سالرتبه تحصيليهمواره در رتبه نخستهوش و حافظهاز طفوليت تا روزهاي آخر حيات در بهترين شرايط ذهني

◄مراكزي كه در آن به تحصيل پرداختند ۱ـ طفوليت ، نوجواني و جواني نزد مادر فاضله شان خانم گوهرشاد حسابي۲ـ مدرسه كشيش هاي فرانسوي ، بيروت۳ـ كالج آمريكاي بيروت۴ـ دانشگاه آمريكايي بيروت۵ـ دانشگاه فرانسوي بيروت۶ـ دانشگاه پاريس۷ـ دانشگاه سوربن ، نزد پروفسور فابري۸ـ دانشگاه پرينستن ، نزد پروفسور اينشتين در شهرهاي تهران ، بغداد ، دمشق ، بيروت ، پاريس ، پرينستن ، شيكاگو

◄استاد و ايمان اعتقادات مذهبي پروفسور حسابي ريشه اي عميق داشت . ايشان در دوران طفوليت حافظ قران كريم شدند و در مباحثات همواره به آيات قرآن و روايات به عنوان شواهد و دلايل محكم استناد مي كردند . استاد اعتقاد داشتند كه طبيعت تحت آهنگ موزون و عرفاني خود در حال نيايش است و همچنين تئوري بي نهايت بودن ذرات را با وحدت وجود مرتبط مي دانستند . ايشان مي گفتند : شايد بيست شاگرد ممتاز درس بخوانند و فارغ التحصيل شوند ولي كسي كه ديد و نظر جديدي دارد بايستي تقوا نيز داشته باشد ؛ چنين افرادي نسبت به ديگران برتري دارند .حتي به هنگام انتخاب همسر دختري از خانواده روحاني حائري برگزيدند . ايشان فرزندان خود را از كودكي ملزم به فراگيري و انجام فرائض ديني مي نمودند و حتي آنان را به تلاوت آيات با لهجه صحيح عربي و درك كامل معاني تشويق مي كردند . در زمان اداره اولين بيمارستان خصوصي در ايران با وجود جو حاكم ، كاركنان خانم ملزم به رعايت كامل حجاب بودند و اين نشاني از پايبندي استاد به مباني و اصول اعتقادي بود .

◄مجلاتي كه استاد آبونه بودند نيوزويك ، شپيگل ، لوپوان ، ساينتيفيك امريكن ، فيزيكس تودي ، فيزكس ورد ، مجله مركز علمي سرن سوييس ، مجله آكادمي علوم امريكا ، مجله آكادمي علوم نيويورك .

◄موسيقي استاد به موسيقي اصيل ايراني علاقه بسيار داشتند و مي گفتند : موسيقي ايراني يك طرز فكر است ، يك فلسفه است و بيان يك آرزوست. ايشان به كمك شاگردان خود در دانشكده علوم مانند آقاي دكتر بركشلي به تعيين نت ها مو اندازه گيري دقيق فواصل گام هاي موسيقي ايراني پرداختند وبه ياري آقاي دكترناجي با تغيير شكل كاسه تار اين ساز قديمي ايران را اصلاح كردند تا با نت هاي مختلف زير و بم خنيد داشته باشد .استاد موسيقي كلاسيك غرب را به خوبي مي شناختند و در نواختن ويولون و پيانو مهارت داشتند ، تا آنجا كه برنده جايزه اول مدرسه موسيقي پاريس ، در سال ۱۳۰۶ ش شدند . در ميان موسيقي دانان غربي بيش از همه به باخ علاقه داشتند و معتقد بودند : آنقدر موسيقي باخ قشنگ است كه آدم فكر مي كند با خدا حرف مي زند . ايشان موسيقي بتهوون ، شوبرت ، شوپن ، موتسارت و ويوالدي را نيز تحسين مي كردند .

◄استاد و نقاشي ،‌ مجسمه سازي و ورزش آشنا و علاقه مند به مجسمه هاي معروف دنيا ، به ويژه يونان ؛ علاقه خاصي نيز به آثار مجسمه سازي معروف فرانسوي رودن داشتند .علاقه مند به نقاشي كلاسيك به ويژه بوتيچلي ، بوش ، ونگوگ و ..كوه پيمايي و راه پيمايي از ورزش هاي مورد علاقه استاد بود . در دوران نوجواني در رشته شنا ، ديپلم نجات غريق دريافت كردن . از ديگر ورزش هاي مورد علاقه استاد مي توان از فوتبال ، دوچرخه سواري ، دو استقامت دشت نوردي و … نام برد .

◄زبان هايي كه استاد به آنها اشراف داشتند استاد حسابي برچهار زبان زنده دنيا يعني : فرانسوي ، انگليسي ، آلماني و عربي تسلط داشتند و در مطالعات و مكالمات اين زبان ها را به كار مي گرفتند . همچنين به زبان هاي سانسكريت ، لاتين ، يوناني ، پهلوي ، اوستايي ، تركي ، ايتاليايي و روسي اشراف داشتند و آن را در تحقيقات علمي خود به ويژه در امر واژه گزيني زبان فارسي به كار مي بردند .

◄زمان هاي كار و مطالعه به عنوان نمونه ، روزهاي تابستان :صبح زود : عبادات و مطالعات خصوصي۷:۳۰ تا ۸:۳۰ صبح : صرف صبحانه با خانواده۸:۳۰ تا ۱۰ صبح : محاسبه تئوري بي نهايت بودن ذرات۱۰ تا ۱۰:۳۰ صبح : استراحت و صحبت با خانواده۱۰:۳۰ تا ۱۲:۳۰ ظهر : نوشتن كتب و جزوات درون دانشگاهي۱۲:۳۰ تا ۱۳:۳۰ صرف ناهار۱۳:۳۰ تا ۱۴:۳۰ استراحت۱۴:۳۰ تا ۱۵:۰۰ صرف چاي با خانواده۳ تا ۵ بعدازظهر : مطالعه كتاب هاي فيزيك كه از كتابخانه ها ، دانشگاه هاي معروف دنيا ، سفارش داده و دريافت مي كردند .۵ تا ۷ بعدازظهر : مطالعه مجلات فيزيك جديد و مجلات تخصصي ديگر .۷ شب : گوش دادن به اخبار راديو ، همراه مطالعه مجلات خارجي ، روزنامه هاي داخلي مانند : شپيگل ، لوپوان . تايم ، نيوزويك ، اطلاعات و كيهان .۹ تا ۱۰ شب : تدريس و پاسخ سوالات فرزندان همسايه ها۱۰ تا ۱۲ شب : تدريس و پاسخ سوالات ايرج و انوشه۱۲ تا ۱۲:۳۰ شب : مطالعه كتب آلماني۱۲:۳۰ تا ۱:۳۰ بامداد : مطالعه نامه هاي رسيده و پاسخ به آنها و مطالعه كتاب هاي رمان ، فلسفه و ادبيات .

◄نويسندگان و شعراي مورد علاقه استاد استاد به آثار نويسندگان و شعرايي چون : حافظ ، سعدي ، فردوسي ، مولوي ، نظامي ، باباطار ، … و آندره ژيد ، شكسپير ، شلي ، فالكنر ، آناتول ، فرانس . ولتر ، هكسلي ، همينگوي ، راسل ، بودلر ، راسين ، رامبو ، ورلن و… علاقه داشتند .

◄بزرگاني كه استاد با آنها در تماس بودند پروفسور اينشتين ، برگمان ، بلاكت ، ديراك ، شرودينگر ، بور ، تلر ، بورن ، فرمي ، فون نويمن ، گودال ، ويتسكر ، برتراند راسل ، آندره ژيد و … استاد مطهري ، علامه محمد تقي جعفري ، استاد ابوالقاسم حالت ، استاد شيخ الملك ، كمال الملك و …ايشان قريب به پنجاه سال در جلسات روزهاي جمعه پذيرايي علما ، فقها ، شعرا ، ادبا ، اساتيد دانشگاه و حتي مردم عادي و هر پانزده روز يكبار روزهاي دوشنبه پذيرايي فارغ التحصيلان دانشكده فني دانشگاه تهران بودند .

◄جلسات در منزل روزهاي جمعه صبح : به مدت ۵۰ سال همراه فقها ، علما ، اساتيد ، شعرا ، ادبا ، معلمين ، فرهنگيان ، دانشگاهيان ، صنعتگران ، مبتكران ، فضلا و افراد عادي .روزهاي يك شنبه : با همشهري هاي تفرشيروزهاي دوشنبه : با شاگردان شان در دانشكده فني از تمام دوره هاساير روزها : با تعيين وقت قبلي .

◄اخلاق و عادات استاد مردي خوش رو ، فروتن و با وقار بودند . كم سخن مي گفتند و بسيار مي انديشيدند . قناعت و صرفه جويي از خصوصيات اخلاق ايشان بود و هرچه در اختيارشان قرار مي گرفت به عنوان نعمتي الهي در نظر مي گرفتند . و از آن كمال استفاده را مي بردند . هيچ گاه از تحصيل علم غافل نشدند و در طول سي و هشت سال پاياني عمر ، شبي يك ساعت به فراگيري زبان آلماني مي پرداختند .مطالعه و تحقيق بر روي مطالب گوناگون ، محاسبات تئوري بي نهايت بودن ذرات ، گوش دادن به اخبار داخلي و راديوهاي خارجي ، باغباني ، آهنگري ، نجاري و ابداعات علمي و صنعتي از سرگرمي هاي ايشان بود .به همسر و فرزندان خود عشق مي ورزيدند . و به آنها احترام مي گذاردند . با وجود مشغله بسيار ، همواره مي كوشيدند از هر فرصتي براي تبادل نظر و همنشيني با آنها استفاده نمايند . هر شب دو ساعت را به آموزش مطالب گوناگون و پاسخ گويي به سوالات درسي فرزندانشان و همچنين ساعتي را به آموزش فرزندان همسايگان اختصاص مي دادند .

◄چگونگي گذراندن تعطيلات و سرگرمي هاي منزل ايرانگرديجهانگرديتعميرات برق و آب ، رسيدگي به باغچه ها ، امور ساختماني منزل ، تعمير اتومبيل ، ساخت دستگاه ها و آزمايش ابتكارات در كارگاه منزل .

◄مسافرت ها سفر به تمامي شهرستان ها و روستاهاي كشور ، تا حد توان ، به مدت ۹ روز در تعطيلات نوروز و حدود دو ماه در هنگام تعطيلات تابستاني ، مسافرت به كشورهاي خارجي ، اسكانديناوي ، كانادا ، امريكا ، روسيه ، مصر عربستان ، سوريه ، اردن ، تركيه ، الجزاير ، چين ، ژاپن ، هند و كشورهاي آسياي ميانه ، هنگ كنگ ، تايلند ، تايوان ، سنگاپور ، آلاسكا و تمام كشورهاي اروپاي شرقي .

◄بياني زيبا در مورد استاد نظر يكي از اساتيد :پروفسور حسابي ، با ۳ نسل كار و تلاش خستگي ناپذير ، ۷ نسل استاد و دانشجو را ، براي كشور تربيت نمودند .پروفسور حسابي ، درس خواندن جدي را به ما آموختند . ايشان جدي بودن را به ما آموختند .پروفسور حسابي علاوه بر فيزيك ، به شاگردان شان زبان خارجي علمي را مي آموختند .پروفسور حسابي به ما ، احترام به زبان فارسي ، و پرهيز از استفاده لغات خارجي را آموختند .پروفسور حسابي ، سخن كم و كوتاه مي گفتند ، ايشان بيش تر گوش مي كردند و بيش تر تعقل مي نمودند .پروفسور حسابي ، ايستادگي و مبارزه علمي را به شكل علمي و با متانت و تعقل انجام مي دادند .پروفسور حسابي وقت را تلف نمي كردند . از تمام لحظات استفاده مي كردند.پروفسور حسابي ، به ما فهميدن را ياد دادند ، نه حفظ كردن .پروفسور حسابي ، منظم ، كاملا با برنامه بودند .پروفسور حسابي ، نجيب ، متين ، دور از تظاهر بودند .در پي تلاش هاي بي وقفه استاد در زمينه هاي گوناگون علمي و فرهنگي ، بزرگترين نشان علمي فرانسه ، كوماندور دولا لژيون دونور و افيسيه دولالژيون دونور به ايشان اعطا گرديد . در ۱۳۵۰ ش ، به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران ملقب گرديدند و درسال ۱۳۶۶ ش در كنگره شصت سال فيزيك ايران از خدمات ايشان به عنوان پدر فيزيك ايران قدرداني به عمل آمد . استاد همچنين در ۱۹۹۰ به عنوان مرد اول علمي جهان برگزيده شدند .و سرانجام پروفسور سيد محمود حسابي پس از نود سال عمر پربار و كسب افتخارات گوناگون ، در دوازدهم شهريور ماه ۱۳۷۱ ش در بيمارستان دانشگاه ژنو و به هنگام معالجه قلبي ، بدرود حيات گفتند . مقبره استاد بنا به خواسته ايشان در زادگاه خانوادگي و در شهر دانشگاهي تفرش قرار دارد .يادشان گرامي و راهشان پر رهرو باد .

◄توانايي زبان فارسي آنچه مي خوانيد مقاله اي به قلم پروفسور سيد محمود حسابي است كه در سال ۱۳۵۰ زير عنوان توانايي زبان فارسي در نشريه انجمن فرهنگ ايران باستان به چاپ رسيده است .اين مقاله گوياي گوشه اي از تلاش و كوشش بي وقفه استاد در حفظ زبان و فرهنگ ايران است .در تاريخ جهان هر دوره اي ويژگي هايي داشته است . در آغاز تاريخ آدميان زندگاني قبيله اي داشتند و دوران افسانه ها بوده است . پس از پيدايش كشاورزي ، دوره ده نشيني و شهرنشيني آغاز شده است . سپس دوران كشورگشايي ها و تشكيل پادشاهي هاي بزرگ مانند پادشاهي هاي هخامنشيان و اسكندر و امپراتوري رم بوده است . پس از آن دوره هجوم اقوام بربري بر اين كشور ها و فرو ريختن تمدن آنها بوده است . سپس دوره رستاخيز تمدن است كه به نام رنسانس شناخته شده است . تا آن دوره ملل مختلف داراي وسايل كار و پيكار يكسان بودند. مي گويند كه وسايل جنگي سربازان رومي و بربرهاي ژرمني با هم فرقي نداشته و تفاوت ، تنها انضباط و نظم و وظيفه شناسي لژيون هاي رومي بوده است كه ضامن پيروزي آنها بوده است .همچنين وسايل جنگي مهاجمين مغول و و ملل تمدن چندان فرقي با هم نداشته است .از دوران رنسانس به اين طرف ملل غربي كم كم به پيشرفت هاي صنعتي و ساختن ابزار نوين نايل آمدند و پس از گذشت يكي دو قرن ابزار كار آنها به اندازه اي كامل شد كه براي ملل ديگر ياراي ايستادگي در برابر حمله آنها نبود . همزمان با اين پيشرفت صنعتي تحول بزرگي در فرهنگ و زبان ملل غرب پيدا شد ، زيرا براي بيان معلومات تازه ناگزير به داشتن واژه هاي نويني بودند و كم كم زبان هاي اروپايي داراي نيروي بزرگي براي بيان مطالب مختلف گرديدند .در اوايل قرن بيستم ملل مشرق به عقب ماندگي خود پي بردند و كوشيدند كه اين عقب ماندگي را جبران كنند . موانع زيادي سر راه اين كوشش ها وجود داشت و يكي از آنها نداشتن زباني بود كه براي بيان مطالب علمي آماده باشد . بعضي ملل چاره را در پذيرفتن يكي از زبان هاي خارجي براي بيان مطالب علمي ديدند ، مانند هندوستان ، ولي ملل ديگر به واسطه داشتن ميراث بزرگ فرهنگي نتوانستند اين راه حل را بپذيرند كه يك مثال آن كشور ايران است .براي بعضي زبان ها به علت ساختمان مخصوص آنها جبران اين كمبود واژه هاي علمي كاري بس دشوار و شايد نشدني است مانند زبان هاي سامي كه اشاره اي به ساختمان آنها خواهيم كرد .بايد خاطرنشان كرد كه شماره واژه ها در زبان هاي خارجي در هر كدام از رشته هاي علمي خيلي زياد است و گاهي در حدود ميليون است . پيدا كردن واژه هايي در برابر آنها كاري نيست كه بشود بدون داشتن يك روش علمي مطمئن به انجام رسانيد و نمي شود از روي تشابه و استعاره و تقريب و تخمين در اين كار پردامنه به جايي رسيد و اين كار بايد از روي يك اصول علمي معين انجام گيرد تا ضمن علم ، به بن بست برنخورد .براي اينكه بتوان در يك زبان به آساني واژه هايي در برابر واژه هاي بي شمار علمي پيدا كرد بايد امكان وجود يك چنين اصل علمي در آن زبان باشد . مي خواهيم نشان دهيم كه چنين اصلي در زبان فارسي وجود دارد و از اين جهت زبان فارسي ، زباني است توانا در صورتي كه بعضي زبان ها گو اينكه از جهات ديگر سابقه ادب درخشاني دارند ولي در مورد واژه هي علمي ناتوان هستند .اكنون از دو نوع زبان كه در اروپا و خاور نزديك وجود دارد صحبت مي كنيم كه عبارتند از زبان هاي هند و اروپايي و زبان هاي سامي . زبانهاي فارسي از خانواده زبان هاي هند و اروپايي است .در زبان هاي سامي واژه ها بر اصل ريشه هاي سه حرفي يا چهار حرفي قرار دارند كه به نام ثلاثي و رباعي گفته مي شوند و اشتقاق واژه هاي مختلف بر اساس تغيير شكلي است كه به اين ريشه ها داده مي شود و به نام ابواب خوانده مي شود . پس شمار واژه هايي كه ممكن است در اين زبان ها وجود داشته باشد نسبت مستقيم با شمار ريشه هاي ثلاثي و رباعي دارد . پس بايد بسنجيم كه حداكثر شمار ريشه هاي ثلاثي چقدر است . براي اين كار يك روش رياضي به نام جبر تركيبي به كار مي بريم .در اين رشته قضيه اي است كه به اين ترتيب :هر گاه بخواهيم از ميان تعداد n شيئي تعداد معيني مثلا k شيئي برگزينيم و بخواهيم بدانيم كه چه جور مي شود اين k شيئي مختلف را از ميان آن تعداد كل n شيئي برگزيد ، پاسخ اين پرسش چنين است :اگر تعداد امكانات گزينش را به p نشان دهيم اين عدد مي شود :( ۱+ n – k ) ( ۲ n – )(۱ n – )n = p ترتيب قرار دادن k شيئي در اين فرمول رعايت شده است و عدد p را (Permutation) مي گويند .مثلا اگر بخواهيم از ميان پنج حرف دو حرف را برگزينيم اينجا ۵=n و ۲=k و مساوي است با ( ۲۰=۴×۵ = p )يعني مي توان ۲ حرف را ۲۰ جور از ميان ۵ حرف برگزيد به طوري كه ترتيب قرار دادن ۲ حرف نيز رعايت شود .مثلا اگر از ميان پنج حرف ( ا ، ب ، ت ، ج ، ي ) دو حرف با رعايت ترتيب هاي مختلف برگزيده شود :مي بينيم كه ۲۰ تركيب پيدا مي شود كه در آن رعايت ترتيب نيز شده است . مثلا تركيب ( ا ب ) از تركيب ( ب ا ) جدا است ت.اكنون مي خواهيم ببينيم كه از ميان ۲۸ حرف الفباي سامي چند تركيب سه حرفي مي توان در آورد . اين تعداد ثلاثي هاي مجرد مساوي مي شود با :۱۹۶۵۶ = ۲۶ × ۲۷ × ۲۸ = p يعني حداكثر تعداد ريشه هاي ثلاثي مجرد مساوي ۱۹۶۵۶ است و نمي شود بيش از اين تعداد ريشه ثلاثي در اين زبان وجود داشته باشد .درباره ريشه هاي رباعي مي دانيم كه تعداد آنها كم است و در حدود ۵ درصد تعداد ريشه هاي ثلاثي است . يعني تعداد آنها در حدود ۱۰۰۰ است . چون ريشه هاي ثلاثي نيز وجود دارد كه به جاي سه حرف فقط دو حرف دارد كه يكي از آنها تكرار شده است مانند فعل شَدَّ كه حرف (د) دوبار به كار به رفته است از اين رو به تعداد ريشه هايي كه در بالا حساب ده است ، چند هزار مي افزاييم و جمعا عدد بزرگتر بيست و پنج هزار ريشه را مي پذيريم .چنانچه گفته شد در زبان هاي سامي از هر فعل ثلاثي مجرد مي توان با تغيير شكل آن و يا اضافه چند حرف ، كلمه هاي ديگري از راه اشتقاق گرفت كه عبارت از ده باب متداول مي باشد مانند :فعلَ – فعَّلَ – فاعلَ – اَفعل – تفعّل – تفاعل ـ انفعل – افتعل – افعل – استفعل كه باب نهم يعني افعَلَّ به ندرت مورد استفاده قرار مي گيرد .ابوابي كه به اين ترتيب به دست آمده است معاني نزديك به اصل ثلاثي مجرد دارند و جنبه هاي تاكيد و تشديد واداشتن به كاري و حالت بين الاثنين و حالت پذيرش و حالت خواستن چيزي و يا اشاره به خود و يا پيدا كردن خاصيتي .اين تفاومت ها در معاني كه به وسيله ابواب به دست مي آيد در بيان مطالب علمي در زبان هايي مانند زبان هاي هند و اروپايي مورد نياز نيست زيرا همين معاني در آن زبان ها به شكل ديگري بيان مي شوند . مانند : شَغَّل = به كار گماشتن و استغفر = بخشايش خواستن .از هر كدام از افعال اسامي مختلفي اشتقاق مي يابد .اول ـ نامهاي مكان و زماندوم ـ نام ابزارسوم ـ نام طرز و شيوهچهارم ـ نام حرفهپنجم ـ اسم مصدرششم ـ صفت كه ساختمان آن ده شكل متداول داردهفتم ـ رنگهشتم ـ نسبتنهم ـ اسم معنيبا در نظر گرفتن همه انواع اشتقاق كلمات نتيجه گرفته مي شود كه از هر ريشه اي حداكثر هفتاد مشتق مي توان بدست آورد . پس هر گاه تعداد ريشه ها را كه از ۲۵۰۰۰ كمتر است در هفتاد ضرب كنيم حداكثر عده كلمه هايي كه بدست مي آيد مي شود۱۷۵۰۰۰۰=۷۰×۲۵۰۰۰البته همه هفتاد اشتقاق براي هر ريشه اي متداول و معمول نيست و عددي كه محاسبه شد حداكثر كلمه هايي است كه ساختن آنها امكان دارد نه اينكه همه كلمه هايي كه طبق الگوي زبان ممكن است ساخته شود واقعا وجود داشته باشد .با اين همه باز مقداري به اين عدد حساب شده مي افزاييم و آن عدد را به دو ميليون مي رسانيم .

بیوگرافی پروفسور محمود حسابی

مطالب مشابه :

بیوگرافی پروفسور محمود حسابی

دانشکده های فنی حرفه ای سراسر کشور

سایت دانشگاههای پیام نور وسایر دانشگاهها

آشنایی با دانشگاه آزاد نجف آباد

لیست رشته های بدون کنکور دانشگاه ازاد استان اصفهان در نیمسال دوم سال 92

اولین همایش ملی بهداشت باروری و ناباروری - 26 تا 27 مهر 91 - دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد

کاخ موزه های ایران (!)