مگس سفید یا عسلک پنبه Bemisia tabaci

نام فارسی : مگس سفید یا عسلک پنبه

نام لاتین : White flies

نام علمی: Bemisia tabaci

نام خانواده و راسته: Aleyrodidae (Homoptera)

مقدمه:

عسلک برگ پنبه از دیر زمان در مناطق پنبه کاری ایران وجود داشته و اولین بار در سال 1323 در اطراف کرمان توسط ” بشیرالهی ” مشاهده و جمع آوری گردیده و در همان سال در نقاط پنبه خیز فارس و کرمان انتشار داشته است.

این آفت در سالهای اخیر در مناطق پنبه خیز استان فارس، گرمسار و جیرفت حالت طغیانی پیدا نموده و از مهمترین آفات پنبه محسوب می شود.

فرم شناسی آفت:

طول حشره بالغ ماده در حدود 1/1_2/1 میلیمتر و عرض بدن با بالهای باز حدود 5/2 میلیمتر است.

رنگ اصلی بدن زرد لیموئی ولی بدلیل پوشیده شدن سطح بالها و بدن از گرد مومی سفید رنگ، رنگ ظاهری حشره سفید به نظر می رسد. چشمها قرمز رنگ و به دو قسمت تقسیم شده است.

شاخکها 7 مفصلی و رنگ آن زرد لیموئی است. مفصل اول شاخک کروی و مفصل دوم گلابی شکل و مفصل سوم طویل با اندازه طول مفصل اول و دوم می باشد. در انتهای مفصل سوم یک عدد مو و نزدیک آن دو Sensory rores وجود دارد. آخرین مفصل شاخک طویل تر از مفصل ماقبل آن می باشد.

پاها قوی و قدری تیره رنگ و پنجه ها دو مفصلی است.

طول حشره نر 06/1 میلیمتر و قدری کوچکتر از حشره ماده و در انتهای حلقه انتهائی شکم دارای دو جفت قلاب که راس آن خمیده و متوجه زیر شکم است می باشد.

تخم عسلک:

تخم این حشره بیضوی، تخم مرغی شکل دارای دنباله کوتاهی است که در نسج برگ فرو می رود و تخم را از قسمت پهن آن به برگ می چسباند. طول متوسط تخم بدون دنباله در حدود 2/0 میلیمتر است.

تخم ها به صورت انفرادی یا دسته جمعی در زیر برگ قرار داده شده و در ابتدا زرد روشن و سپس قهوه ای میگردند.

مرحله نوزادی در عسلک:

نوزاد حشره بمحض خروج از تخم تا ظهور حشره کامل سه مرحله لاروی و یک مرحله شفیرگی یا پوپاریوم را طی می کند. نوزاد یا لارو سن اول خیلی ریز، دارای سه جفت پا، زرد روشن بیضی کشیده و در حاشیه بدن 16جفت مژه مومی دارد. شاخک ها یک جفت و باریک و بلند است. این نوزاد متحرک و در پشت برگ بحرکت مختصری ادامه می دهد. پس از زمان کوتاهی با فروبردن اندام مکنده خود در نسج برگ، در تمام دوره زندگی پورگی در همان محل ثابت می ماند. پس از گذشت سه مرحله پورگی مرحله شفیرگی یا پوپاریوم فرا می رسد.

در این مرحله از زندگی، حشره بی حرکت بوده و تغذیه نمی کند. اندازه بدن شفیره نزدیک به یک میلیمتر می رسد. شکل آن بیضی و کمی محدب است. حلقه آخر شکم منتهی به دو عدد مو می باشد. رنگ شفیره سفید مایل به زرد است و در طرفین حاشیه بالای بدن دو برآمدگی سفید رنگ دارد. پوست شفیره کمی شفاف و در قسمتهای بدن شفیره به رنگ زرد از داخل آن نمایان است.

نحوه پراکنش آفت در ایران و سایر نقاط جهان:

عسلک برگ پنبه در سواحل خلیج فارس، استانهای بلوچستان و سیستان، خوزستان، مازنداران، گرگان، فارس (داراب و جهرم )، کرمان، خراسان (طبس ) و نقاط گرمسیر استان مرکزی مانند گرمسار و ورامین و همچنین اصفهان و کاشان شیوع دارد.

ضمنا در کشورهای عراق، هندوستان، پاکستان، و سودان، این حشره از آفات مهم پنبه محصوب می شود.

عسلک پنبه در ایران دارای میزبانهای متعدد است و تا کنون 46گونه میزبان از گیاهان زراعی، زینتی، علف های هرز و درختان برای این آفت گزارش شده است.

خسارت زائی آفت:

از نظر اقتصادی در بین گیاهان زراعی در مرحله اول پنبه که در سالهای وفور در صورت عدم رعایت اصول زراعی و مبارزه بسختی آسیب می بیند. دوران آلودگی این زراعت در گرمسار از اواخر مردادماه آغاز و تا آخرین روزهای زندگی بوته پنبه ادامه می یابد. پس از آن خربزه در مرحاه دوم اهمیت است این محصول از زمان ظهور اولین برگها مورد حمله قرار می گیرد و تا زمان خشک شدن بوته ها ادامه می یابد.

این آفت نه تنها از راه تغذیه و مکیدن شیره نباتی سبب ضعف بوته های پنبه می شود بلکه با ترشحات خود چسپندگی الیاف را باعث می گردد. چسپندگی الیاف از مهمترین و خطرناکترین خسارت آفت محسوب می شود، زیرا کیفیت محصول و در نتیجه ارزش صادراتی آنرا به میزان قابل توجهی نقصان می دهد. حشرات کامل و نوزادهای آن خرطوم خود را در بافتهای پشت برگ فروبرده و شیره گیاه را می مکند، در نتیجه مقدار آب بافتهای گیاه و مواد ازته آن کم می شود. در صورتی که حمله آفت شدید باشد جوانه ها و اعضاء میوه دهنده نبات ضعیف و بتدریج زرد شده و می خشکند و در سطح برگهای آفت زده لکه های ارغوانی به وجود می آید.

زمستان گذرانی و چرخه زیستی آفت:

عسلک پنبه زمستان را به صورت تخم، حالات مختلف پورگی یا ندرتا حشره کامل روی علفهای هرز بسر می برد.

در مناطق پنبه کاری فارس این آفت می تواند در اکثر اوقات سال فعالیت داشته باشد و روی میزبانهای هرز و زراعی زندگی نماید. ظهور حشره معمولا از اوائل خرداد ماه به بعد روی بوته های پنبه ظاهر می گردد و در ماههای مرداد، شهریور و مهرماه به فعالیت خود ادامه داده و از اواخر مهرماه به بعد از تراکم جمعیت آن کاسته شده ولی در عین حال به صورت حالات مختلف در پائیز روی بقایای بوته پنبه و اواسط دیماه به بعد شفیره و احتمالا پوره سن سوم و بندرت حشره کامل در بقایای بوته پنبه دیده می شود. از اوائل اسفندماه که شرایط جوی مساعد می گردد می توان حشره کامل فعال را مشاهده نمود و اولین نسل آفت را به وجود می آورد. تعداد تخم این حشره بطور متوسط حدود 150_200 عدد بوده که اغلب بطور انفرادی و گاهی چند عدد کنار هم در پشت برگ و بندرت در سطح روی برگ دیده می شوند. در شرایط جوی مناطق پنبه کاری استان فارس مخصوصا داراب که متوسط درجه حرارت در تابستان حدود 32درجه است دوره تفریخ تخم کوتاه و حتی کمتر از یک هفته و دوره رشد لاروی نیز 7روز یا کمی بیشتر میباشد.

بنابراین آفت می تواند در تابستان هر دو هفته یک نسل داشته باشد، در حالیکه طول نشوونمای یک نسل در اوائل بهار و یا در اوائل پائیز حدود یکماه به طول می انجامد. در مورد تعداد نسل این آفت در فارس با توجه به عدم سرمای شدید و یخبندان در زمستان و همچنین وجود میزبانهای هرز و زراعی در مناطق پنبه کاری احتمالا بیش از یازده نسل در سال دارد.

حشره بالغ در گرما و هوای آرام بسیار فعال است و متحرک و دارای پروازهای کوتاه و پشت سرهم می باشد ولی با پائین آمدن درجه حرارت و وزیدن باد در زیر برگها پنهان می شود. این حشره در مزارعی که رسیدگی بیشتر از نقطه نظر مصرف کود و آبیاری لازم و منظم به عمل آمده و دارای رشد بیشتری است و تراکم زیادتری دارد.

در صورت خشک شدن برگ پوره پشت آن از بین می روند و تنها پوپاریوم می تواند در اینحالت زندگی کند.

مبارزه با آفت عسلک پنبه:

به طور کلی مبارزه با آفت عسلک پنبه به دو صورت مبارزه شیمیائی و اکولوژیک در جهان مرسوم می باشد که در اینجا به شرح هر دو مبارزه خواهیم پرداخت.

مبارزه شیمیائی با عسلک پنبه موقعی دارای اثر قاطع است که همراه با آن مجموعه عملیات زراعی ذیل انجام گیرد:

1- کندن و سوزاندن بوته های پنبه و گیاهان هرز میزبان، بلافاصله بعد از خاتمه برداشت محصول.

2- زود کشت نمودن پنبه در بهار بطوریکه کشت پنبه در اواسط اردیبهشت ماه خاتمه یابد.

3- زراعت پنبه دور از جالیز و آفتابگردان و یا با رعایت فاصله کافی با آن کاشته شود.

4- بمحض خاتمه فصل برداشت محصولات جالیزی مزرعه جالیز باید شخم عمیق زده شود تا پناهگاهی برای حشره نباشد.

5- تبدیل روشهای کاشت کرتی به کشت خطی.

6- برداشت بموقع محصول پنبه برای جلوگیری از آلوده شدن به شیره عسلک.

مبارزه شیمیائی:

اقدامات شیمیائی یعنی استفاده از سموم جدید اختصاصی به هنگام رسیدن به نرم مبارزه، در حال حاضر 8عسلک در یک برگ (نرم کشورهای خارجی) می تواند در کنترل خسارت آفت نقش مهمی ایفا نماید. بهنگام شروع طغیان آفت سمپاشی همگانی و وارد نمودن ضربه به جمعیت آفت می تواند نتایج ثمر بخشی در کاهش خسارت داشته باشد.

( سموم مورد نظر بر اساس توصیه های حفظ نباتات محل انجام می پذیرد. )

در زمینه مبارزه شیمیائی و انتخاب بهترین حشره کش دو سری آزمایش در گرمسار توسط حبیبی (1353) و منصف و کشکولی (1356) در داراب فارس انجام شده است.

با توجه به نتایج این آزمایشات امولسیون تیودان 35% به میزان سه لیتر در هکتار و پس از آن از امولسیون دیمیکرن 50% به میزان یک لیتر در هکتار و یا امولسیون پرفکتیون 40% به مقدار 5/1لیتر در هکتار می توان استفاده کرد.

تاریخ اولین سمپاشی در داراب در نیمه دوم شهریور و در گرمسار نیمه اول مهرماه میباشد.

مبارزه بیولوژیک:

به دو روش انجام پذیر است : 1) استفاده از شکارچی های طبیعی 2) استفاده از پارازیتوئیدهای عسلک

معرفی پارازیتوئیدها:

1. Encarsia formusa

2. Encarsia lutea

3. Eretmocerus mundus

معرفی شکارچی ها:

1. Hippodamia Variegata

2. Coccinella septempunctata

3. Exochomus

اختصاصاً روی مگس سفید4. Clitostethus arcuatus (col. Coccinellidae) .

استفاده از حشره کش میکروبی ( نژادی از قارچ باواریا ) می تواند در افزایش بیماری و مرگ و میر عسلک نقش مهمی ایفا میکند.

مگس سفید یا عسلک پنبه Bemisia tabaci

مطالب مشابه :

پیشنهاد تبدیل ساختمان کارخانه گرمسار پنبه به موزه کشاورزی ایران

شهرستان گرمسار

کارخانه پنبه

مگس سفید یا عسلک پنبه Bemisia tabaci

مگس سفید ؛ سفید بالک یا عسلک گلخانه

آفات گیاه پنبه و نحوه مقابله با آنها

آزمایشگاه

معرفی شهرستان گرمسار - سرزمين خورشيد درخشان

میزگرد پنبه و نساجی