عوارض جانبی واکسیناسیون سرخک و سرخجه

بررسی عوارض جانبی واکسیناسیون سرخک و سرخجه درگروههای سنی 25-5 ساله تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درسال 1382

دکترپرویزوحدانی ، دکترمسعود مردانی ، دکترلطیف گچکار ، دکتررمضانعلی ، دکترزهره امین زاده ، خانم دکترسروستانی ، دکترسربازی، دکترمؤمن زاده، خانم دکترفلاح ، خانم دکترمدرس ، دکترمنصورعلیمردانی، دکترکامران شرفی

چکیده

سابقه و هدف : سرخک و سرخجه دو بیماری مهم و خطرناک هستند که با استفاده از واکسیناسیون علیه این دو بیماری اپیدمی های بزرگ در کشورهای صنعتی رخ نداده و عوارض ناشی از آنها نیز کاهش یافته است. با توجه به اینکه واکسن این بیماریها از ویروس زنده آنها ساخته میشود، احتمال بروز عوارض وجود دارد. بنابراین این طرح با هدف تعیین بروز انواع عوارض ، در گروههای سنی و جنسی و از نظر زمان شروع عوارض انجام شد.

مواد و روشها : در این مطالعه توصیفی ، تعداد2049170 نفر(4/53% مرد و6/46% زن ) واکسینه شدند، به آنها اطلاعات لازمه از نظرعوارض و نحوه پیگیری آن داده شد، سپس توسط یک گروه آموزش دیده 48 نفره در غالب 30 تیم عوارض بررسی و ثبت شد.

یافته ها : در476 واکسینه شده 26 نوع عارضه دیده شد. شایعترین عوارض به ترتیب شامل تهوع و استفراغ 188 مورد، کهیر و خارش 101 مورد و سردرد 85 مورد بود، یک مورد فلج شل ، 9 مورد ترومبو سیتوپنی نیز از عوارض مهم مشاهده شده بودند.

نتیجه گیری و توصیه ها : عوارض مشاهده شده نسبت به مطالعات قبلی بسیار کمتر بود، که میتواند ناشی از اثر حجم نمونه باشد. عوارض مشاهده شده در زنان 2/2 برابر مردان بود که با مطالعات قبلی مطابقت دارد. تب( 7/6)، بیقراری (4/2)، کهیر(6/11)، ولنفادنوپاتی (91/6)درصد هزار در کودکان و سردرد(5/2)، آرترالژی (4/4)، افت فشارخون (8/2)، و آنافیلاکسی (4/1)، درصد هزار، در واکسیناسیوین شایعتراز کودکان بود.

واژگان کلیدی : سرخک، سرخجه، واکسیناسیون، عوارض

مقدمه :

سرخک و سرخجه دو بیماری مهم و خطرناک ویروسی بویژه در سنین بزرگسالی هستند، چرا که عوارض خطیری چون برونکوپنومونی ، مننگوانسفالیت ، پریکاردیت ، میوکاردیت ، آرتریت و چندین عارضه خطرناک دیگر را ایجاد می کنند، یا بیماریهای خطرناکی می توانند به سرخک اضافه شده باعث وخیم تر شده سیر آن شوند. ابتلاء به سرخجه در مادران باردار به میزان زیادی می تواند باعث نقص جنینی یا مرگ آن شود(1)، ضمن آنکه این بیماری دارای morbidity بالائی در دوران بزرگسالی می باشد(2).

در عصرقبل از واکسن سالانه 5/2 میلیون کودک به دلیل ابتلاء به سرخک جان می باختند، در حالیکه این میزان پس از اجرای برنامه و اکسیناسیون به کمتر از یک میلیون نفر رسیده است که اغلب آنها در کشورهائی که واکسیناسیون منظم ندارند رخ میدهد(3). یکبار ترزیق واکسن سرخجه بعد از تولد به میزان 95% برای طولانی مدت یا حتی برای تمام عمرمصونیت ایجاد می کند، و تزریق دو دوز واکسن سرخجه بعد ازتولد در افراد بدون نقص ایمنی بعلاوه یک دوز تقویتی در دوران بزرگسالی می تواند باعث ایجاد ایمنی در آنها گردد(4). از سال 1957واکسیناسیون علیه این دو بیماری در کشورها ی صنعتی انجام میشود و کمتر کسی دچار این بیماریها می شود. در حالیکه گاه اپیدمیهای سرخک یا سرخجه در سایرنقاط جهان شاهد هستیم(5).بنابراین واکسیناسیون دقیق و پوشش وسیع آن در هر منطقه میتواند باعث شکست cycle ویروس در آن منطقه شده، از عوارض جانی و خسارتهای مالی ناشی از این بیماریها بکاهد(6). واکسن های سرخک و سرخجه هر دو از ویروس زنده ضعیف شده این بیماریها تهیه شده است (7)، لذا واکسن سرخجه میتواند موجب ویرمی شده ، باعث تب ، آدنوپاتی ، ارتریت و آرترالژی شود(8). واکسن سرخک باعث عوارضی مثل تب و راش گذرا، تحریک پذیری، خواب آلودگی ، کونژونکتیویت و حتی اختلال در عملکردسیستم عصبی مرکزی شود(9). بنابراین در این تحقیق با توجه به سطح وسیع واکسیناسیون در ایران که بصورت (mass campaign) در افراد 25-5 ساله ای که کنتراندیکاسیونی برای واکسن نداشتند انجام شد، عوارض ناشی از این دو واکسن در بیش از دو میلیون دریافت کننده واکسن که تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بودند، بررسی و نتایج حاصله در این مقاله منعکس شده است.

مواد و روشها :

این مطالعه بصورت توصیفی(cross sectional) بر روی 2049170 نفراز واجدین شرایط واکسیناسیون سرخک – سرخجه در گروه سنی 25-5 سال تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال1382 انجام شد، از این تعداد، 955989 نفر زن و1093181 نفر مرد بودند.

با توجه به نادر یا ناشناخته بودن بعضی از عوارض نمونه گیری این مطالعه بصورت سرشماری و ثبت تمام موارد عارضه دار انجام شد. نحوه اجرا ، ابتدا از طریق رسانه های عمومی ، مدارس ، مراکز بهداشتی درمانی وخانه ها ی بهداشت روستائی و نیز تهیه و توزیع انواع پمفلت های آموزشی در مورد واکسیناسیون ، گروه هدف ، نحوه انجام ، عوارض و محل مراجعه و چگونگی پیگیری عوارض آموزشهای لازمه به مردم ارائه شد، سپس در زمان واکسیناسیون نیز بصورت گروهی در مورد عوارض واکسیناسیون و نحوه پیگیری آن توضیحات لازم به واکسینه شدگان داده شد. ثبت عوارض از زمان تزریق واکسن تا یک ماه بعد از آن برای تمام واکسینه شده ها انجام شد بطوریکه اگر فردی دچار عارضه ای می شد و آنرا در ارتباط با واکسن میدانست ، به مراکز از قبل تعیین شده مراجعه می نمود و بررسی های اولیه در مورد آن انجام می شد. در صورت شدید بودن عارضه بصورت تلفنی و موردی گزارش دهی انجام می گرفت . و اگر عارضه شدید نبود بصورت روزانه گزارش داده میشد، و اگر عارضه ای رویت نمی شد گزارش صفر عارضه ارئه می گردید. بدنبال دریافت گزارش عوارض ، گروه آموزش دیده عوارض که متشکل از48 پزشک و پرستاردر قالب 30 تیم بودند در محل حاضر و فرد عارضه دار را از طریق مصاحبه و معاینه مورد بررسی قرارمی دادند و در صورتیکه عامل دیگری برای آن یافت نمی شد آنرا جزو عوارض احتمالی واکسیناسیون ثبت و گزارش می نمودند.

یافته ها :

در این مطالعه تعداد2049170 نفرتحت پوشش واکسیناسیون قرارگرفتند واکسینه شدگان درگروه سنی 9-5 سال 328008 نفر (165380 مرد و 162628 زن )، درگروه سنی 14-10 سال 430478 نفر (215485 مرد و214993 زن )، در گروه سنی 19- 15سال 562824 نفر (290276 مرد و 272548 زن )، در گروه سنی 24-20 سال 717111 نفر (410940 مرد و 306171 زن ) بودند. 475 نفر از2049170(000232/0) بیست و شش نوع عارضه مشاهده شد ، بطوری که 312 نفر(5/65% )را زن و163 نفر (5/34% ) را مرد تشکیل می دادند. بطور متوسط 22/1 عارضه در مردها ( 6- 1عارضه در هر فرد) و 48/ 1عارضه در زنها ( 6-1عارضه در هر فرد) مشاهده گردید. نسبت ابتلای زن به مرد2/2 برابر بود و از نظرتعداد عوارض نیز زنها بیش از مردان عارضه از خود نشان دادند. بروز عارضه در میان زنان 6/36 درصد هزار و در میان مردان 9/14درصد هزار، و بطورکلی 2/23 درصد هزار بود.

شایعترین عوارض تهوع و استفراغ 188 مورد(5/39% )، سپس کهیر و خارش 101 مورد(2/21%) و در رتبه سوم سردرد 85 مورد (8/17% ) بودند. یک مورد آنافیلاکسی خفیف گزارش شده است که بصورت اورژانس درمان و بهبودی حاصل شد. یک مورد فلج شل حاد در روز سوم پس ازتزریق در آقای 13ساله مشاهده شد که مانند گیلن باره فلج بالارونده داشت لکن علیرغم تمام بررسی های بعمل آمده علت خاصی برای آن پیدا نشد، لذا این عارضه نیز جزو عوارض احتمالی واکسیناسیون قلمداد شد. 9 مورد تشنج 48 ساعت پس از واکسیناسیون رخ داد که سه نفراز آنها بدون سابقه قبلی تشنج بوده اند. شایعترین سن درگیری 19-10 سال بود نسبت مرد به زن 002/1 برابر بود و در96-72 ساعت اولیه بعد از واکسیناسیون ایجاد شده بودند. عوارض ناشی از تکنیک تزریق فقط در7 نفر (6سلولیت و یک آبسه ) دیده شد. ترومبوسپتوپنی در دو نفر از خانمها رویت شد که همراه با سردرد، گلودرد، و بثورات پورپوریک بودند. راشهای جلدی که اکثراً گذرا بوده است و در 11نفر از هر یک میلیون مورد ، بطور شایع در گروه سنی 14-10دیده شد. نسبت زن به مرد 2/3بوده (P<0.05 ) و در روزهای 10-1(7±1،8) ایجاد شده است. افت فشارخون در سه مورد وFaint در 7مورد بدنبال تزریق واکسن ایجادشد. آدنوپاتی در 42 نفر(00002/0)، تب در 54 نفر(42% درصد هزار) دیده شد که اکثرآنها در گروهای سنی 9-5 سال و سپس 14-10 سال قرارداشتند. از نظر زمانی تب در روزهای 11-1(میانگین 7) رخ داده است، نسبت زن به مرد3 برابر است (P<0.03 ) . آرترالژی در23 نفر( یک درصد هزار)، گلو درد در30 نفر (33/1درصد هزار) و سرفه و تنگی نفس در13 مورد (58/0درصد هزار)، بیقراری در16نفر(7/0درصد هزار)، و پاراستزی در 9 نفر(4/0درصد هزار) مشاهده شد.

آنسفالوپاتی : در دو مورد از خانمهای 14-10سال و حدود 8 روز پس از واکسیناسیون رخ داده است ولی در آقایان مشاهده نشده است . نهایتاً اینکه عوارضی مثل لنفادنوپاتی ، کهیر و خارش ، تب و راش ، گلودرد، بیقراری و اسهال در کودکان شایعتر از بزرگسالان بود و آنافیلاکتوئید مثل افت فشارخون،Faint و تنگی نفس در بزرگسالان شایع بودند. عوارض دیگری مثل سردرد و آرترالژی نیز در بزرگسالان شیوع بیشتری داشتند. بطورکلی عوارض بجز تشنج (که آقایان اندکی بیش از خانمها بود) در خانمها شایعتر از آقایان بود( P<0.04 ) . ( جدول شماره1)

بحث :

در این مطالعه تعداد 2049170( 1093181 مرد و 955989 زن ) نفر تحت واکسیناسیون سرخک و سرخجه قرار گرفتند. کم بودن تعداد زنها نسبت به مردان در گروه سنی 24-20سال بیش از سایرگروهها می باشد که بدلیل وجود افراد حامله یا کسانیکه در آینده نزدیک قصد حامله شده داشتند میباشد. بروز عوارض در میان زنها 6/32درصد هزار نفر واکسینه شده ، و در میان مردان 9/14درصد هزار و بطورکلی 2/32 درصد هزار بود. نسبت زنان عارضه دار به مردان عارضه دار حدود 2/2 برابر بود (P<0.05). این یافته با یافته های مطالعات قبلی مطابقت دارد.(9) اگر چه به نظرمیرسد که قسمت زیادی از این تفاوت به دلیل عدم جدی گرفتن عوارض خفیف از سوی مردان باشد. چرا که اغلب عوارض ثبت شده در مردان یا جزو عوارض شدید بوده اند یا اینکه کودکانی بوده اند که از سوی والدین خود به مراکزبهداشتی ارجاع شده بودند.

در مطالعات قبلی میزان شیوع تب 4/39 درجه یا بیشتر بدنبال واکسیناسیون را در 5% واکسینه شدگان گزارش کرده اند (9) که اختلاف فاحشی با یافته های این مطالعه دارد. علت این موضوع میتواند ناشی از اثر حجم نمونه ، یا عدم مراجعه به مراکز بهداشتی بعلت تب دانست. همچنین میتواند ناشی از ایمن بودن بسیاری از افراد واکسینه شده نسبت به این بیماری بدنبال واکسیناسیون قبلی ، یا ابتلای قبلی آنها به این بیماریها باشد. در مطالعات قبلی راش گذرا در 5% موارد واکسیناسیون و در روزهای 12-7 رخ داده است و یک تا دو روز تداوم داشته است(9)، در حالیکه در این مطالعه این میزان 11مورد در هر میلیون نفر بود. این میتواند ناشی ازایمن بودن بسیاری از افراد واکسینه شده نسبت به این بیماریها بدنبال واکسیناسیون قبلی، یا ابتلای قبلی آنها به این بیماریها باشد. تشنج در بین 4 نفردر هر یک میلیون نفر مشاهده شد، و شایعترین سن درگیری 19-10 سال بود نسبت مرد به زن 002/1 برابر بود و در 96-72 ساعت اولیه بعد از واکسیناسیون ایجاد شده بودند. در مطالعات قبلی آمده است : چون واکسن سرخک می تواند تب ایجاد کند می تواند باعث تشنج نیز شود. کودکانی که سابقه تشنج در خود یا خانواده خود دارند ریسک بیشتری در ابتلای به تشنج بدنبال واکسیناسیونMMR دارند. البته در این مطالعه شرح حال خانوادگی بیماران گرفته یا درج نشده است، ولی 6 نفر از آنها سابقه قبلی تشنج را داشته اند. در روز سوم پس از تزریق در آقای 13ساله مشاهده شد که مانند گیلن باره فلج بالارونده داشت لکن علیرغم تمام بررسی های بعمل آمده علت خاصی برای آن پیدا نشد، لذا این عارضه نیز جزو عوارض احتمالی واکسیناسیون قلمداد شد.(10)

در دو نفر از خانمهای 24-20 سال که هر دو مورد همراه با پورپورا بوده اند ترومبوسیتوپنی مشاهده شده است و بروزی معادل یک مورد در هر یک میلیون نفرداشته است . این عارضه به دنبال بررسی های آزمایشگاهی در افرادی که عوارض دیگری مثل سردرد ، تب ، میالژی و تهوع و استفراغ داشته اند یافت شده است و در عرض کمتر از یک هفته برطرف شده اند. در مطالعات قبلی نیز آنافیلاکسی و پورپورای ترومبوسیتوپنیک در موارد نادری بدنبال واکسیناسیون سرخک گزارش شده است. انسفالوپاتی در دو مورد خانمهای 14-10 سال و حدود 8 روز پس از واکسیناسیون رخ داده است ولی درآقایان مشاهده نشده است. در مطالعات قبلی این عارضه در یک مورد از هر دو میلیون نفر گزارش شده است(6). در2 مورد از هر یک میلیون نفر واکسینه شده دیده شد ، بین زن و مرد اختلاف معنی داری وجود نداشت. ولی با افزایش سن بروز آن کمترمی شد (P,0.05 ) و بیشتر در روزهای 5-3 (4) رخ داده بود. محل درگیری به این عارضه بررسی نشده است و فقط به لنفادنوپاتی اشاره شده است.

References:

1) Hedman K, Salonen E, Keski-Ojaj. Single serum radial hemolytic to detect recent rubella infection. J infect dis. 1986; 154:1018-23

2) Waston JC. Hedler SC. Dykwicz CA. Measles, mumps and rubella, and congenital rubella syndrome and control of mumps. Recommendation of the advisory committee on immunization practices (A Cip) MMWR morbid mortal wkly rep.1998; 47(RR-8): 1-57.

3) Ogra PL, Kerr-Grant D, Umana G. Antibody response in serum and nasophrynx after naturally acquired and vaccine induced infection with rubella virus. NEJ MED. 1971; 285-1333.

4) Monto AS, Cavallero JJ, Whale E H. Frequency of artheralgia in woman receiving one of three rubella vaccines. Arc intern med. 1970; 126:635.

5) Miki NPH, Chantler JK. Differential ability of wild-type and vaccine strains of rubella virus to replicate and persist in human joint tissue. Clin Exp Rhomatolo.1992; 10:3-12

6) Centers for Disease Control and Prevention. Rubella vaccination during pregnancy 1971-1986. MMWR. Morb mortal wkly rep.1987; 36:457-461.

7) Centers for Disease Control and Prevention. Recommendations of advisory committee. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 1998; 47; 1-57.

8) Witte JJ, karchmer AW, Case G. Epidemiology of rubella. Am J Dis child.1969; 118:107.

9) Krugman S. Present status of measles and rubella immunization in the United States: A medical progress report. J Pedatr. 1977; 90:1.

10) Griffin MR, Ray Wa, Mortimer ER, et al. Risk of seizures after Measles Mump Rubella immunization. Pediatrics 1991;88;881-885

عوارض جانبی واکسیناسیون سرخک و سرخجه

چکیده

مطالب مشابه :

پمفلت

عوارض جانبی واکسیناسیون سرخک و سرخجه

ادامه جزوه بيماريها

اپيدميولو‍‍ژي و كنترل بيماري هاي قابل پيشگيري با واكسن - اوريون

موارد عدم استعمال يا تاخير در استفاده از واكسنها و پاسخ به برخي پرسشهاي رايج پيرامون واكسيناسيون

نمونه سوالات و پاسخنامه سؤالات تستي كليات بهداشت و اصول بهداشت فردي در خانواده

عوارض واکسیناسیون