پدر علم ترویج وکشاورزی ایران :دکتر اسماعیل شهبازی

اسماعیل شهبازی در سال 1315 در شهرستان نهاوند دیده به جهان گشود.والدین و انساب : نام پدر اسماعیل شهبازی مرحوم حاج خلیل گوشه ای نهاوندی فرزند مرحوم محمّدعلی و مادرش مرحومه حاجیّه ربابه شهبازی فرزند مرحوم حاج هَدا تاجرِ نهاوندی .خاطرات کودکی : اسماعیل شهبازی از خاطرات دوران کودکی خود اینطور بیان می کند: روزی که در سالِ 1329 و در گرماگرم جنبشهایِ اولّیهی مردم شهرمان برای کسب آزادیهایِ مدنی، بهعنوان یک دانشآموز دبیرستانی از سوی فرهنگیانِ جوان، در یکی از تجمّعاتِ مردمیِ شهر سخنرانیکردم و مورد تشویق پُرشور مردم قرار گرفتم و از یکی از مشاهیر وقت، جایزهی ارزندهای دریافت داشتم.اوضاع اجتماعی و شرایط زندگی : اسماعیل شهبازی از همان اوان کودکی، به تَبَعیت از شرایط زندگی خانوادگی که حدود پنج ماه از سال (از خرداد تا مهر) را به باغ میوه ی ملکی خود در خارج از شهر نقل مکان میکردیم، به کارِ باغبانی و باغداری که توسّط پدر و مادرم اداره میشد، توجّه داشتم و غیر مسئولانه کارآموزی می کردم. پس از فوت پدر،کارآموزیِ غیر مسؤلانه ای من تبدیل به کارورزیِ مسؤلانه شد و عملاً، به خصوص در امر حقابه گیری و آبیاریِ باغ از سال 1325، عامل اصلی و مباشر خانوار در امور باغ شد. این عاملیّت و مباشرت نه تنها در مورد باغ میوهای که به ناحقّ، خیلی زود از تملّک و تصرّفِ خانواده ی ما خارج شد، بلکه در مورد یک باغ میوه و چندین فقره املاک زراعی و رقبات دیگر نیز تا سال 1333 ادامه داشت.تحصیلات رسمی و حرفه ای : اسماعیل شهبازی از سال 1333 که در امتحان ورودی دانشسرای کشاورزی ورامین در روستای مامازن در حومه ی تهران پذیرفته شد، حرفه آموزی خود در زمینه های کشاورزی را به صورت علمی و آکادمیک آغاز کرد و در این مسیر، دیپلم کشاورزی خود از دانشسرای کشاورزی را در سال 1335، فوق دیپلم خود در ترویج فنون حرفه ای کشاورزی را در سال 1339، لیسانس خود در مهندسی صنایع کشاورزی را در سال 1349 و فوق لیسانس در رشته ی ترویج کشاورزی را در سال 1350 از دانشکده ی علوم کشاورزی دانشگاه آمریکائی بیروت دریافت داشت. در جریان تکمیل تحصیلات عالیه ی این حرفه آموزی، دکترای مهندسی خود در تولیدات کشاورزی(آموزش ترویج و توسعه ی روستائی) را در سال 1357 از دانشگاه ملّیِ پلیتکنیک تولوز در فرانسه، دریافت نمود. خاطرات و وقایع تحصیل : هرج ومرجهای اجتماعی در دوران تحصیل در دبیرستان به سببِ وجود احزاب و دستجات سیاسی مختلف در سطح جامعه و نفوذ ایادی آنها به داخل مدارس و ایجاد چند دستگیهای ناسالم بین همشاگردیها و معلمان و دبیران شاغل در هر واحد فرهنگی، بخصوص در طول سالهای1330 تا مردادماه 1332 از اتفاقات دوران تحصیل اسماعیل شهبازی به شمار می آید.فعالیتهای ضمن تحصیل : اسماعیل شهبازی در در دوره ی تحصیل در دانشسرا نه تنها عضو انجمن اسلامی دانش آموزان بود بلکه با همکاری همکلاسی شفیق خود آقای عبدالّرحیم اشراق، در مقام سر دبیر و مدیرمسؤل ، و تنی چند از دیگر دانش آموزان دانشسرا، روزنامه ی «آهنگ روستا» را ابتدا به صورت دیواری و سپس به شکل استنسیلی با شمارگانِ کمتر از 100 نسخه تهیه و تنظیم و در سطح دانشسرا ، منتشر کرد. از جمله ی دیگر فعّالیّتها اینکه، در اولیّن دوره ی تحصیلات دانشگاهی اش جذب تیم بسکتبال شده و مدتی نیز سمت کاپیتانیِ آن را بر عهده داشت.استادان و مربیان : اسماعیل شهبازی از مربی دانشسرای کشاورزی( مرحوم مهندس خسرو صدری)، در دوران تحصیلات دانشگاهی در خارج از کشور از پیر استادِآمریکائی خود دکتر وارد (Dr.Ward) و دکتر فوزی الحاجِ لبنانی در دانشگاه آمریکائی بیروت و نیز از دکتر فلیپ ماسون فرانسوی در دانشگاه پلیتکنیک تولوز، همواره بیشترین بهره های معنوی را برده است.هم دوره ای ها و همکاران : اسماعیل شهبازی از همدوره ایهای دانشگاهی خود از مهندس سیّد احمد منتظری متخصّص باغبانی در کانادا، دکتر حمید سیادت استاد پژوهش در علوم آب وخاک، دکتر سیّدکاظم صدر و دکتر ابراهیم حسینی نسب به ترتیب استاد اقتصاد در دانشگاههای شهید بهشتی و تریبت مدرس، دکتر جلال جمالیان استاد صنایع غذائی و تغذیه در دانشگاه شیراز ، دکتر حمید مهرآوران استاد گیاهپزشکی در دانشگاه ارومیّه یاد می کند. و از همکاران خود در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و دانشگاهها و فرهنگستان علوم به دکتر جعفر ارشاد استاد پژوهش قارچ شناسی، دکتر ابراهیم پذیرا استاد پژوهش در علوم آب وخاک و دکتر آهنگ کوثر استاد پژوهش در منابع آب و آبخیزداری، دکتر محمّدحسن روزی طلب استاد پژوهش در علوم آب وخاک، دکتر بهمن یزدی صمدی استاد دانشگاه تهران در علوم اصلاح نباتات و زراعت، دکتر نصراله سفیدبخت استاد علوم دامی در دانشگاه شیراز و... اشارت داشت. همسر و فرزندان : اسماعیل شهبازی در سال 1341 با علویّه خانم زهره حسینی علوی فرزند مرحوم آسید شهابالدین(علیمحمد) نوه ی مرحوم آمیرزا محسن حسینی علوی و نوه ی دختری مرحوم آیت الّله آسید زین العابدین سجّادی (آقابزرگه ی نهاوندی) است ازدواج کرد. و حاصل این ازدواج تنها فرزند پسری است به نام امیر ابراهیم شهبازی که فرهیخته ی سال 1376 دانشگاه شهید بهشتی تهران( دانشگاه ملّیِ سابق) و فعلاً نیز به عنوان مهندس آرشیتکت، در «مهندسین مشاور طرح آفرید» در بخش خصوصی مشغول به کار است. وقایع میانسالی : اسماعیل شهبازی از اتفاقات زندگی خود این طور بیان می کند: در تابستان1381 مسافرتی شخصی به کشورکانادا داشتم که ضمن آن، از برنامه های آموزشی و پژوهشی دانشگاه گووِلف در زمینه های مطالعات توسعهی روستائی آگاهی یافتم. نتیجتاً، مبادرت به تهیّه ی یک گزارش جامع از تحوّلات علمی در زمینه های مطالعات توسعه ی روستائی در کانادا نمودم و به عنوان مسئول شاخه، نسخه ای از این گزارش را به گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران ارائه دادم . نسخه ای دیگر از این گزارش را نیز به ریاست وقتِ دانشگاه شهید بهشتی( دکتر هادی ندیمی) تقدیم داشتم. خوشبختانه دانشگاه مذکور در آن ایام دست اندر کارتأسیس و توسعه ی اولیّن پارک علمی وتحقیقاتی خود در روستای کنیجکلا در حومه ی شهر زیراب از شهرستان سوادکوه بود و لذا، بر مبنای برنامه ی مصوّب و به همّت ریاست دانشگاه و تلاش ریاست پژوهشکده ی علوم محیطی و حمایت بی دریغ پروفسور عطاءاله قبادیان، از پائیز 1382 ، با پذیرش 42 نفر داوطلب از طریق آزمون سراسری، اولین دوره ی کارشناسیِ آبادانی روستاها در قالب دانشکده ی معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی در پردیس زیراب آغاز به کار کرد. این رویداد میمون موجب تحکیم ارادهی اینجانب برای ادامهی استقرار در روستای شیرجیکلا (محلِّ زندگی) و ادامهی همکاری با گروه پژوهشی کشاورزی اکولوژیک و گروه آموزشی آبادانی روستاهای دانشگاه شهید بهشتی در روستای کنیجکلا ( محلِّ کار) در 25 کیلومتری شمال پردیس زیراب شد.گروه : کشاورزیرشته : اقتصاد کشاورزیگرایش : آموزش و ترویج و توسعه روستایی مشاغل و سمتهای مورد تصدی : مروّج کشاورزی، سرپرست مرکز آموزشِ فنّی و حرفه ای اسکان عشایر فارس، کمک کارشناس ترویج، مربّیِ بخش اقتصادِ دانشکدهی کشاورزی دانشگاه شیراز و همزمان، سرپرست ایستگاه تحقیقات دانشکده کشاورزی درکوشککِ مرودشت فارس، شیراز کارشناسِ ستادی ترویج کشاورزیکشور، محققِ بخش روستائی مؤسسه ی تحقیقات تعاونی دانشگاه تهران، مدرّس و مدیر گروه ترویج مدرسه ی عالی کشاورزی همدان، کارشناس و معاون دفتر تمرکز تحقیقات کشاورزی، سرپرست مرکز اسناد و مدارک علمی کشاورزی، مدیر کلِّ سازمان ترویج کشاورزی کشور، رئیس سازمان آموزش کشاورزی کشور، رئیس دفتر تحقیقات اقتصاد کشاورزی کشور، مدیر مؤسّسه ی فرهنگی علیمرادیان(نهاوند شناسی)، مدیر گروه آموزشی آبادانی روستاها در دانشگاه شهید بهشتی.فعالیتهای آموزشی : (1)مربی تمام وقت دانشکده کشاورزی دانشگاه شیـراز در سال تحصیلی51-1350. (2) استاد مدعوّ دانشکده ادبیات و علوم انسانی ( بخش عمران ملی ) دانشگاه شیراز در سال تحصیلی 51-1350 . (3) استـاد پاره وقت و مدیر گـروه ترویج وهمــزمان، سرپرست امــور پایان نامــه های دورهی لیـسانس مهـندسی کشاورزی در مدرسهی عالی کشاورزی همدان و نیز مدیرجلسات دفاع از پایان نامه ها درسالهای تحصیلی 1351 تا 1354. (4) استاد مدعوّ دانشکده کشاورزی و دامــپروری دانشــگاه ارومیــه در سال تحصیلی55-1354. (5) استاد مدعوّ واحد ترویج کشاورزی دانشکده کشـاورزی دانشگاه تهـران در کرج در سالهای تحصیلی 55-54 و 56-1355 . (6) استاد مـدعوّ دانشـکدههـای علـوم اجتـماعی دانشـگاه تهــران و دانشگـــاه عـلامه طبـاطبـائی در سالهای تحصیلی 1358تا 59 و1361تا63 ، تهران. (7) استاد مدعوّ گـروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشکده کشــاورزی دانشگاه تـربیت مــدرس در سالهای تحصیلی 1366 تا 1374 (8) استاد مدعوّ گروه تـرویج و آموزش کشاورزی دانشـکده کشاورزیِ دانشگـاه تهـران در سالهای تحصیلی 1365 تا 1380 (9) استاد مدعوّ بخش ترویج و آموزشکشاورزی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز درسال تحصیلی80- 1379 و 1383- 1382. (10) استاد مــدعوّ گـروه جغرافیـای دانشکـدهی علـوم زمینِدانشگاه شهید بهشتی در سال تحصیـلی 79- 1378. (11) دانشکده ی معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی در پردیس زیراب در سالهای تحصیلی 1382 تا کنون. مراکزی که فرد از بانیان آن به شمار می آید : (1)کمک مؤسّس و سرپرست مرکز آموزش فنی و حرفه ای کشاورزیِ عشایرِ اسکان یافته ی قشقائی، پائیز و زمستان 1339، کازرون، استان فارس و بنادر و جزایر خلیج فارس. (2) مؤسّس و مدیرگروه آموزشیِ ترویج کشاورزی در مدرسة عالی کشاورزی همدان درسالِهای تحصیلی1351 تا 1354. (3) کمک مؤسّس سازمانِ تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعیِ کشور به راهبری مهندس حسین میرحیدر و مدیریّت دکتر محمّد رضانیا در طول سالهای 1353تا 1356. (4) مؤسّسِ رشته های کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری ترویج و آموزش کشاورزی در طول سالهای 1359 تا 1377 در مقام رئیس کمیته ی برنامه ریزی ترویج و آموزش و عضو گروه کشاورزیِ ستاد انقلاب فرهنگی و شورای عالی برنامه ریزی آموزش عالی کشور به راهبری دکتر بهمن یزدی صمدی. (5) مؤسّس و اولین رئیس دفتر تحقیقات اقتصاد کشاورزی در سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کشور از 1365 تا1372. (6) عضو هیأت مؤسّس و سه دوره رئیس هیأت مدیره انجمن علمی ترویج و آموزش کشاورزی کشور در طول سالهای 1372 تا 1380. (7) عضوهیأت مؤسّس ورئیس هیأت امناء و مدیرمؤسّسه ی فرهنگی علیمرادیان(نهاوند شناسی) ازسال1374. (8) عضو هیأت مؤسّس انجمن اقتصاد کشاورزی ایران از سال 1374 . (9) کمک مؤسّس دانشکدهی تربیت بدنی و علوم ورزشی شهرستان نهاوند به حمایت مهندس محمّدحسین علیمرادیان و پیگیری آقایان خداداد(حسن)پاسیار و محمّدرضا امامی. (8) عضو مؤسّس و اولین سردبیر فصلنامهی علمی ـ آموزشی فرهنگان از سال 1378 . (9) عضو هیأت مؤسّس و هیأت امنای مؤسّسة آموزش عالی آبادانی روستاها دراستان همدان از سال 1375. (10) عضو هیأت مؤسّس و عضو افتخاری انجمن علمی کشاورزی بوم شناختی ایران از سال 1384. (11) تدبیر و تبیین و ترویج نظریّه ی ضرورت ملّی ـ منطقهای ایجاد مراکز تحقیقات تک محصولی در مراکز ثقلِ تولید محصولات و فعّالیّتهای کشاورزی. (12) تبیینِ نظامِ سُنّتی نسق بندی اراضی زراعی در روستاهای غرب کشور. سایر فعالیتها و برنامه های روزمره : (الف) تدریسِ هفتگی در گروه آبادانی روستاها در پردیس زیراب، دانشگاه شهید بهشتی، (ب) مشاوره و راهنمائی دانشجویان سال چهارم گروه آبادانی روستاها در جریان تهیّه و تنظیم پایاننامه ی کارشناسی(پروژه) خود برای فارغ التحصیل شدن. (ج) مدیریّت گروه آموزشی آبادانی روستاها در پردیس زیراب، دانشگاه شهید بهشتی، (ج) شرکت در جلساتِ آموزشی و پژوهشی و یا اجرائی در دانشگاه متبوع و دیگر نهاد های مربوط، (د) شرکت درگردهم آئیهای عمومی گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم و نیز، در جلسات ماهیانه ی شاخهی اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی در فرهنگستان علوم در تهران. (ه) داوریِ رساله های دورهی دکتری ترویج و آموزش کشاورزی وکتابهای دانشگاهی، (و) شرکت در جلساتِ مربوط به عنوان عضو تحریریّه و نیز، مطالعه و بررسی و داوری مقالات رسیده در زمینه های ترویج و آموزش کشاورزی و توسعه و عمران روستائی به فصلنامه های علمی ـ پژوهشی. (ز) تهیّه ی مقالات علمی برای بنیاد دانشنامهی بزرگ فارسی ودائره المعارف بزرگ اسلامی. (ح) تهیّه ی مقالات تحقیقی و تحلیلی برای شرکت و ارائه در همایشها و یا درج در فصلنامه های علمی ـ پژوهشی و یا علمی ـ ترویجی. آرا و گرایشهای خاص : اسماعیل شهبازی معتقد به: *ـ توسعهی مرزهای دانش در زمینههای کشاورزی، *ـ ارتقاء سطح دانشهای کاربُری و فرهنگی روستائیان، * شناختِ مهارت و دانش بومی در زمینههای کشاورزی و زندگسی روستائی به منظور احیایِ بخش ها و عناصر مناسب و کارآمد، * ـ ضرورت بومیکردن فناوریهای نوین، و * خودکفائی در محصولات کشاورزیِ استراتژیک. جوائز و نشانها : *ـ سه بار قرار گرفتن در لیست افتخار رئیس دانشکده (The Dean's Honor List) در دوره ی کارشناسی در دانشکده ی علوم کشاورزی دانشگاه آمریکائی بیروت(A.U.B.)، 1347و 1348 لبنان. * ـ دریافت جایزه ی بورسیّه ی تحصیلی به مناسبت شاگرد دومی در دوره ی کارشناسیِ مهندسیِ(B.Sc.) صنایع در دانشکدهی علوم کشاورزی درA.U.B. .، 1349. * ـ دریافت جایزه ی بورسیّه ی A.U.Bبرای ادامه ی تحصیل در دوره ی دکترای ترویج در امریکا و مراجعت به A.U.B.برای اشتغال به عنوان عضو هیأت علمی به مناسبت فارغ التحصیل شدن در دوره ی کارشناسی ارشدِ (M.Sc.) ترویج و آموزش کشاورزی با درجه ی عالی از دانشکده ی علوم کشاورزی ـ این جایزه ی پیشنهادیAUB را نپذیرفت و بلافاصله پس از اتمام دوره ی کارشناسی ارشد، از بیروت به ایران مراجعت و در دانشکدهی کشاورزی دانشگاه شیراز مشغول به کار شد. * ـ به مناسبت تهیّه و نشرکتابِ توسعه و ترویج روستایی، از انتشارات دانشگاه تهران درسال 1372: - دریافت جایزة اوّل و لوح تقدیر ریاست جمهوری اسلامی ایران، در دوازدهمین دورة کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، طیِّ مراسمی در روز 15 بهمن ماه 1373 ، در تالار وحدت، تهران . - دریافت لوح تقدیر و جایزة پنجمین دورة برگزاری کتب برگزیدة دانشگاهی ایران در سال 1372، طیِّ مراسمی در دوازدهم اردیبهشت ماه 1373، درتالار فردوسی دانشگاه تهران، تهران. - دریافت جـایزة اوّل، تنـدیس جشـنوارة و دیپلم افتخار بهترین تألیف کتاب سال روستا در سال 1372، طیِ مراسمی درهشتمین جشنوارة هنری،ادبی روستا در شهریورماه سال1373، تئاترشهر، تهران. * ـ دریافتِ لوح تقدیرِ ریاست جمهور وجوایزکتاب سال از وزیر ِفرهنگ و ارشاد اسلامی در بهمن ماه 1382 به مناسبت همکاری در تهیّه و نشر مجموعه ی 15 جلدیِ فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی، با همکاری اعضای گروه علوم کشاورزیِ فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران ، از انتشارات دانشگاه تهران در سال 1381. * ـ دریافت دیپلم افتخار و جایزة دوم بهترین ترجمة کتاب سال روستا در سال1370، به مناسبت ترجمه کتاب مرجع ترویج کشاورزی به اتفاق مهندس احمد حجّاران، از انتشارات سازمان ترویج کشاورزی، طیِّ مراسمی درششمین جشنوارة هنری– ادبی روستا، خردادماه 1371، تأترشهر، تهران. * ـ دریافت لوحِ افتخارِ جایزهی ادبی سال 2007 میلادیِ خانة فرهنگ ناجی نعمان، نویسندهی شهیر لبنانی، به مناسبت تألیف کتابِ جنبش چهارپایان ـ داستانگونهای متمرکز بر حمایت از حقوق طبیعی و محیط زیست جانداران ـ از انتشارات مؤسّسهی انتشارات امیرکبیر در سال1384، تهران. * ـ دریافت تندیسِ خدمت و لوح زرین به مناسبت انتخاب شدن به عنوان«چهرة ماندگار ترویج کشاورزی علمی کشور» طیِّ مراسمی به منظور معرفی نمونه های کشوری در هفته ی کشاورز و پنجاهمین سالگرد تأسیس رشته ی آموزشی ترویج کشاورزی در دانشگاههای ایران، دیماه 1381، تالار هفتِ تیر، وزارت جهاد کشاورزی، تهران. چگونگی عرضه آثار : اسماعیل شهبازی در مکانهای ذکر شده آثاری را از خود به جا گذاشته است: * ـ مراکزکشاورزیو روستائی مانند مراکزخدمات ترویجی و آموزشی، شوراهای اسلامیروستاها، و... * ـ مجامع فنّیِ سیاست گذاری و برنامه ریزی و ارزشیابی برنامههای توسعه ی کشاورزی و عمران روستائی مانندکارگروهها، شاخه ها، کمیسونها ،کمیته ها و شوراهای مربوط به نهادها و اُرگانهای علمی و ارشادی و اجرائیِ کشور، * ـ محافل دانشگاهی و پژوهشگاهی و فرهنگستانی اعمِّ از کلاسها و جلسه ها و گردهم آئیها و دیدارها و همایشها، و * ـ مجامع عمومی و جلسات تخصّصیِ انجمنهای علمی، هیآت تحریریّه و امناء و مؤسّس و مانند این ها. 1 آسیب شناسی توسعه و ترویج روستائی ویژگی اثر : آماده ی چاپ از سال 1384 درسنامه ای نوآورانه در هفده مبحث و دو پیوست در 203 صفحه، که مبتنی بر چندین دهه کار و مطالعه در مجامع علمی سیاستگذاری و برنامه ریزی و ارزشیابی برنامه هایِ توسعه ی کشاورزی و عمران روستائی و نیز، متکی برسال ها تجربه ی زندگی و اشتغال در مناطق روستائی می باشد. 2 توسعه و ترویج روستائی ویژگی اثر : از انتشارات مؤسّسة انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اوّل 1372، چاپ دوم 1375، چاپ سوم 1381، چاپ چهارم 1384 ( با تجدید نظر و اضافات). کتابی درسی در سطوح کارشناسی و کارشناسی ارشد است که چاپ چهارم آن مشتمل بر هفده فصل و دوازده پیوست در 804 صفحه می باشد. این کتاب به عبارتی، دائره المعارف و اولین مرجع فارسی در علم ترویج است3 روستازادگانِ دانشمند ویژگی اثر : از انتشارات مؤسّسة فرهنگی و هنری شقایق روستا، چاپ نوبت اوّل: 1381 رُمان گونه ای در بیست و پنج بخش و دو پیوست، مجموعاً در 530 صفحه با دیدی جامعه شناسانه به بررسی زندگی ساده ی روستائیانِ گرفتار در چنبرهی نظامِ ارباب ـ رعیّتیِ غالب در غرب کشورمان ایران پرداخته و در واقع،کار ایران شناسی را از روستاشناسی آغاز کرده است. در این کتاب، جریانِ عادیِ زندگیِ مشقّت بارِ مردمِ روستائی توصیف گردیدهاست. همزمان، سعی شده است تا بازتابهای فطری روستائیان در برخورد با ناملایمات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و در خلال آنها، با جریان طوفانزایِ اصلاحات ارضی از یک سوی و با مظاهرِ زندگی مدرن از سوی دیگر، برآورد و تبیین شود. جوانان روستایِ«بین امآبادِ» دیروز و «نامدارانِ» امروز، دلشاد و مفتخر از پیروزیِ حقّ بر باطل، زمامِ امور توسعه و عمران و آبادانیِ روستایِ خود را در دست گرفتند. ولی کمکم، شواهد نشان میداد که این جوانان در معرضِ آسیبهای اجتماعیِ بیشماری قرار دارند

پدر علم ترویج وکشاورزی ایران :دکتر اسماعیل شهبازی

مطالب مشابه :

فراخوان چهارمین مسابقه سراسری وبلاگ نویسی نماز

ساخت Setup به وسيله ويندوز XP

نرم افزار ساخت کارت پستال های شیک و زیبا

آزمون بنیه علمی

انتشاراتی با کتاب های سبز

فراخوان مقالات همکاران برای چاپ در مجله‌ی الکترونیکی پویه

پدر علم ترویج وکشاورزی ایران :دکتر اسماعیل شهبازی

نشریه الکترونیکی

به بهانه روز خبرنگار که درهمین نزدیکی ست