چکیده فصل چهارم کتاب مبانی جامعه شناسی

نوشته : بروس کوئن ترجمه و اقتباس : دکتر غلامعباس توسلی - دکتر رضا فاضل

پایگاه و نقش

پایگاه به موقیعیت اجتماعی و جایگاهی اطلاق می شود که فرد در گروه ، یا در مرتبه اجتماعی یک گروه، در مقایسه با گروههای دیگر احراز می کند.

پایگاه را اغلب برای این بکار می برند که جایگاه فرد را در سلسله مراتب اجتماعی مشخص کند.

پایگاه و موقعیت اجتماعی فرد به وسیله حقوق و مزایای شخص تعیین می گردد.

نقش به رفتاری اطلاق می شود که دیگران از فردی که پایگاه معینی را احراز کرده است، انتظار دارند.

پایگاه انتسابی و پایگاه اکتسابی

پایگاه انتسابی از آغاز تولد به فرد محول شده و عمدتا بر زمینه های خانوادگی نوزاد استوار است.

جنسیت، دین، نژاد و معیارهای اجتماعی، همگی از طریق والدین و خانواده به فرد منتقل شود.

در پایگاه انتسابی ، پایگاه فرد بر نسب او مبتنی است، نه بر شایستگیهای فردی و نه آن چیزی که از طریق کار و کوشش به دست آورده است.

پایگاه اکتسابی به موقعیتی اطلاق می شود که براساس تلاش کاری که فرد از خود بروز داده یا استعدادها و مهارتهایی که از خود نشان داده است، استوار است.

بی ثباتی و تضاد پایگاه اجتماعی

در جوامع صنعتی جدید که پایگاهها، هم جنبه انتسابی و هم جنبه اکتسابی دارند، فرد می تواند تعداد بسیاری پایگاه را در یک زمان دارا باشد، به چنین موقعیتی، ناهمسانی پایگاه می گویند.

تزلزل و ناهمسانی در پایگاه وقتی رخ می دهد که فرد در خصوص برخی ویژگیهای پایگاه، از منزلت بالایی برخوردار است و در مقایسه با دیگر ویژگیهای آن، منزلت پایین تری دارند.

نقشهای نمونه

کسانی که برای ما ارزش خاصی دارند و ما رفتار آنان را سرمشق خود قرار می دهیم، نقش آنان برای ما الگوست، و آنان را نقشهای نمونه می گوئیم.

وقتی فرد نقش معینی را ایفا می کند، رفتار خود را با توجه به نقشی که برای او الگوست برمیگزیند.

نقشهای نمونه به اجتماعی شدن کمک می کند، زیرا کسانی که مراحل پرورش اجتماعی را می گذرانند،‌با پیروی از رفتارهای نمونه و اهدافی که در جهت آن کوشش می کنند، با این الگوها آشنا می شوند.

دلیل اینکه نقشهای نمونه در فرایند آموزش بسیار کمک می کند ، این است که ، فرد را با الگوهای رفتاری پذیرفته شده در موقعیتهای مختلف ، آشنا می سازد.

گروههای مرجع و ایفای نقش

گروههای مرجع، دسته ای از افرادند که فرد رفتار خود را با آنها مقایسه کرده، درجه نزدیکی خود را نسبت به آن تعیین می کند.

ایفای نقش هر فرد با مقایسه نقش او با کسانی که وظیفه مشابه او دارند ارزیابی می شود.

فرد با این مقایسه می تواند مشخص کند که آیا نقش خود را به درستی ایفا کرده است یا خیر.

نقش محول و نقش محقق

شیوه ایفای نقش طبق انتظارات جامعه را نقش محول می نامند.

نقش محقق، شیوه ای است که فرد در عمل، در ایفای یک نقش معین به کار می برد.

تفاوتی که بین نقش محول و نقش محقق می تواند بیان کرد این است که ، نقش محول، الگوهای رفتاری مورد انتظار را برای فردی که پایگاه معینی اشغال می کند مشخص می سازد، اما نقش محقق به آن دسته از الگوهای رفتاری اطلاق می شود که فرد در زمان ایفای نقش خود ، در عمل آن نقش را اجرا می کند.

هیچ کس در غالب نقشهای محول خود باقی نمی ماند، بلکه بین نقشی که به او محول می شود و نقشی که در عمل ایفا می کند، مغایرتهایی به دلایل زیر به وجود می آورد :

1) عدم شناخت صحیح فرد از آنچه ایفای یک نقش اقتضا می کند.

2) تمایل فرد به عدم انطباق نقش خود با الزامات و انتظارات دیگران.

3) ناتوانی فرد در ایفای صحیح یک نقش.

شخصیت و ایفای نقش

برای آنکه شخصی بتواند نقشی را به درستی ایفا کند، باید دارای شخصیتی باشد که او را به انجام نقش هدایت کند.

بیشتر افراد در اجرای نقش محول خود که بخشی از زندگی آنان را از بدو تولد تشکیل می دهد، کمتر دچار مشکل می شوند، با وجود این ، ایفای نقش اکتسابی هنگامی به آنان واگذار می شود که شخصیت آنان تا حدی پرورش یافته و شکل گرفته باشد.

دلسردی از نقش

به حالتی که در آن فرد نقش خاصی را به رغم میل و احساسات شخصی ایفا می کند، دلسردی از نقش گویند.

این حالت هنگامی اتفاق می افتد که آن نقش اولویت خاصی در زندگی فرد ندارد و شخص به جای آنکه نقش را در دل خود جایگزین کند، آن را تنها به این دلیل ایفا می کند که ضرورت ایجاب می کند یا دیگران از او انتظار دارند.

ایفای نقش در این حالت، غالبا همراه با فشارهای روانی است.

ناکامی نقش

یعنی اینکه فرد در نقش معینی که ایفا می کند دچار شکست و ناکامی شود.

فشار نقش

گاه اتفاق می افتد که فرد در انجام نقشی که از او انتظار می رود، دچار مشکل می شود و این به دلیل تعارض نقشها و وظایف یا انتظاراتی است که در قبال آن نقش وجود دارد، به این وضعیت، فشار نقش می گویند.

این تعارضات ممکن است هنگامی ظاهر شود که طرف مقابل نقش، انتظارات متفاوتی از دارنده نقش دارد، یا زمانی که شخص پایگاهی را اشغال می کند که مستلزم یک سلسله الگوهای رفتاری متفاوتی است که در آن لحظه، ‌ممکن است با یکدیگر در تعارض باشند.

شکست در ایفای نقش

در یک جامعه صنعتی شهرنشین، ممکن است یک فرد ضرورتا چندین نقش را همزمان ایفا کند و بدین سان ، در معرض انتظارات متعارضی قرار می گیرد ، در چنین موقعیتی غالبا اتفاق می افتد که شخص در ایفای نقش خود دچار شکست شود.

اغلب اتفاق می افتد که افراد بیشتر در ایفای نقش محقق یا اکتسابی خود دچار شکست می شوند.

تعارض نقشها

تعارض نقشها زمانی رخ می دهد که فرد یک یا چند پایگاه را که با هم در تضاد هستند را می گیرد، یعنی پایگاههایی دارد که رفتارهای متضادی را از دارنده آن می طلبد.

کسانی که دچار تعارض نقش هستند، اگر با درخواستهای متناقضی رو به رو شوند، برای تصمیم گیری و تنظیم چگونگی رفتار خود با مشکل روبرو می شوند.

عضویت در گروههای متعدد از ویژگیهای جوامع جدید صنعتی است.

شبکه نقشها

شبکه نقشها به مجموعه روابط و مناسباتی اطلاق می شود که شخص با افراد دیگری که با آنان در تماس است ، برقرار می کند.

نمایش یا بازی نقشها یعنی فردی آگاهانه می کوشد که نقشی را (( به طور کامل )) انجام دهد تا دیگران را تحت تاثیر قرار دهد.

هرگاه فرد کوشش آگاهانه ای به عمل آورد تا تصویر مطلوبی را از خود نشان دهد و این تصویر را حضار یا مخاطبان بپذیرد، شاید بتوان گفت که او به هدف نقش نمایشی خود رسیده است.

اشخاص حقوق و وظایف وابسته به پایگاهی را که اشغال کرده اند را از طریق فرایند اجتماعی شدن ، فرا می گیرند.

و نیز افراد با مشاهده رفتار کسانی که دارای پایگاه مشابهی با آنهایند ، وظایف و حقوق خود را فرا می گیرند.

چکیده فصل چهارم کتاب مبانی جامعه شناسی

مطالب مشابه :

34 موسسه فراگیر در تهران مجاز شدند/ اسامی موسسات مجاز فراگیر

مصاحبه با نفرات برتر کنکور کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی 1391

اسامی موسسات آموزش عالی آزاد مجاز برگزاری دوره های آمادگی فراگیر پیام نور اعلام شد

فعالیت‌های نمایندگی حوزه علمیه قم در استان فارس تشریح شد

اسامی اعضای پژوهشگر موسسه جوانان تالاسمی

نوشتن قرآن روی دانه برنج ارزش معنوی ندارد.

چکیده فصل چهارم کتاب مبانی جامعه شناسی

مصاحبه با مدیر محترم مدرسه علمیه رضویه شیراز