اطلاعات و دانستنی های شهرستان دهلران
موقعیت جغرافیای شهرستان دهلران (استان ایلام )
شهرستان دهلران با6229 کیلومتر مربع ، حدود یک سوم کل مساحت استان ایلام را تشکیل می دهد . این شهرستان در جنوب غربی استان ایلام واقع شده است که ازشمال به شهرستان آبدانان ،شمال غربی به شهرستان مهران ،از غرب وجنوب به کشور عراق واز سمت شرق به استان خوزستان محدود می شود.
این شهرستان در 32درجه و41دقیقه ی عرض شمالی و47درجه و10دقیقه بطول شرقی گرینویچ واقع گردیده وارتفاع مرکز شهرستان 230متر از سطح دریا قرار دارد.
طول مرز مشترک ایران با کشور عراق در محدوده ی شهرستان دهلران 220 کیلومتر است ، شهرستان دهلران از سه بخش مرکزی ،موسیان و زرین آباد تشکیل شده است.
بخش زرین آباد: منطقه ای است نیمه کوهستانی که سلسله جبال کبیرکوه در شمال آن واقع شده است این بخش از شمال به کبیرکوه ،از شرق به شهرستان آبدانان ،از غرب به شهرستان ملکشاهی واز جنوب به دهلران محدود می شود. ودر ارتفاع حدود 560 متر از سطح دریا قرار دارد. در زمستانها هم شاهد بارش برف می باشدو تابستانها هوای خنک ومعتدلی دارد.
بخش موسیان: منطقه ایست گرمسیری که در شرق دهلران واقع شده است .این منطقه از سمت شمال به شهرستان آبدانان ،از شرق به دزفول واز جنوب به دشت آزادگان و کشور عراق محدود می شود.
موسیان دارای آب وهوای گرمسیری است که درجه حرارت آن در اوج تابستان به بالای 50 درجه سانتی گراد می رسد. شهر کوچک موسیان یکی از اولین شهرهای کشور بود که در تاریخ 4/7/1359 به اشغال ارتش متجاوز عراق درآمد و از سمت منطقه بیات کوتاهترین فاصله را با خط نوار مرزی به طول 4 کیلومتری با مرز کشور عراق را دارد. نزدیکی این منطقه به رودخانه دویرج باعث شده اکثر زمین های بایر این منطقه بصورت آبی کشت شده وبه همراه منطقه دشت عباس یکی از قطب های اصلی کشاورزی در استان ایلام محسوب شود.
قومیت و نژاد :
ساکنان شهرستان دهلران از اقوام کرد، لر وعرب تشکیل شده است کرد ها ولر ها از ساکنان بومی و دیرینه ی شهرستان دهلران می باشند و از گذشته بسیار دور تاکنون در دفاع از مرزها و حفظ امنیت در این منطقة مرزی هم راه و متحد باهم بودند .آنها از آنجا که در یک منطقه ی مرزی بسیار حساس زندگی می نمایند ودر گذشته به طور مداوم با غارت گری های اعراب مرزی مواجه بودند لذا همیشه برای حفظ امنیت در محدوده ی زندگی شان با هم همکاری می کردند ، ودر شادی و غم های همدیگر شریک و هم راه بودند .در جنگ تحمیلی نیز دو تن از شیر مردان و سران کرد و لر به نام های الیاس ملکی و خانمحمد محمدی شجاعانه همراه با دیگر مدافعان غیور محلی با حرکتی خودجوش برای دفاع از مرزهای میهن شان به مقابله با نیروهای عراقی برخاستند وبا خلق حماسه ای در نبرد موسیان در تاریخ 13/7/1359 به شهادت رسیدند.
اکثریت جمعیت شهرستان دهلران را کردها تشکیل می دهند وبه گویش کردی پشتکوهی جنوبی تکلم می نمایند. رزم آرا در سال 1320 جمعیت ایل کرد را 5000 خانوار و مولف کتاب «ایلام بعد از انقلاب سفید» نیز جمعیت ایل کرد را درسال 1352 در حدود 12000 هزار خانوار ذکر می نماید.
لرهای ساکن شهر دهلران از طایفه ی کایدخورده می باشند .رزم آرا در سال 1320 جمعیت این طایفه را 150 خانوار و مولف کتاب ایلام بعد از انقلاب سفید نیز جمعیت ایل کاید خورده را در سال 1352 در حدود«500 خانوار » ذکر می نماید.
طایفه دیناروند نیز جمعیت بخش موسیان را تشکیل می دهند . رزم آرا در سال1320 جمعیت این طایفه را صد خانوار و مولف کتاب ایلام بعد از انقلاب از سفید جمعیت طایفه دیناروند را درسال1352 نیز «حدود یکصد خانوار »ذکر کرده است.
اعراب که در حال حاضر مناطق جنوبی شهرستان دهلران و در دشت عباس ودر طول نواری مرزی در روستاهای اطراف شهر موسیان ساکن می باشند، در دوره والیان ،تبعه عراق بودند وتنها چند ماه از سال در فصل پاییز وزمستان با پرداخت حق المرتع در دشت های جنوبی شهرستان دهلران می گذراندند.در دوره پادشاهی رضاشاه به دنبال تصرف منطقه پشتکوه توسط قوای مرکزی و فرار والی پشتکوه به عراق ، برای مدتی شیرازه ی امور سیاسی واجتماعی در منطقه ایلام به هم خورد و بسیاری از طوایف ساکن صفحه کرد به اجبار تبعید وبه مناطق دیگر کوچ و اسکان داده شدند وهمین امر موجب شد اعراب به راحتی از عراق کوچ کرده و در مناطق جنوب شهرستان دهلران ساکن شوند و تابعیت ایران را بپذیرند.
جاده های اصلی دهلران عبارتند از :
1- جاده دهلران-ایلام به طول حدود 220 کیلومتر
2- جاده دهلران –اندیمشک به طول 120 کیلومتر
3-جاده دهلران- زرین آبادبه طول 85 کیلومتر
4-جاده دهلران-آبدانان از سه راهی امام زاده اکبر –مورموری به طول 100 کیلومتر
* موسیان ودشت عباس به ترتیب در فواصل 22و 80 کیلومتری دهلران ودر همان مسیر جاده دهلران به اندیمشک قرار می گیرند.
کوهها:
کوههای دهلران در قسمت شمال وشمال غربی این شهرستان واقع شده اند مهم ترین این کوهها عبارتند از :
کبیرکوه: مهم ترین ارتفاع از کوههای زاگرس در استان ایلام می باشد که هم چون سدی نفوذناپذیر در شرق وشمال استان ایلام قرار گرفته وآن منطقه را از لرستان پیشکوه جدا می نماید .کبیر کوه به عنوان یکی از بزرگترین ارتفاعات ایران محسوب می شود.طول آن بیش از 170 کیلومتر است ودر بعضی نقاط ،پهنای آن به 20کیلومتر می رسد .جهت کبیر کوه نیز مانند سلسله جبال زاگرس شمال غربی-جنوب شرقی است وسراسر آن پوشیده از درختان کهن سال بلوط،انجیر ،پسته و بادام کوهی است. در لهجه محلی به کبیر کوه ،«کوور» گفته می شود.بخش پهله زرین آباد از توابع شهرستان دهلران از شمال به کوه کبیر کوه محدود می باشد.
دینار کوه :
در شمال دهلران ،بین، شهرستان آبدانان ودهلران قرار گرفته است.ارتفاع آن1955متر وطول آن72 کیلومتر است.
کوه اناران:
این کوه در شمال غربی دهلران واقع شده است و 1435 متر ارتفاع دارد.بلندی این کوه وتسلط آن بر منطقه وسیعی از مرز ایران وعراق اهمیت ویژهای به آن داده است.
سلسله جبال حمرین:
سلسله جبال حمرین از بهرام آباد مهران شروع وبه جلگه ی خوزستان منتهی می شود.این سلسله جبال در غرب پشتکوه قراردارد و مرزطبیعی محسوب می شود. رزم آرا در کتاب جغرافیای نظامی پشتکوه در خصوص ارزش دفاعی این کوهها چنین می نویسند:«به طرف جلگه بین النهرین دارای ،ممتدبودن واز لحاظ میدان تیر بسیار ممتاز وخوب است ولی در تمام طول خود قابل عبور مانع مهمی محسوب نشده و به اضافه از لحاظ زندگی در اکثر فصول مساعد نیست».
سیاه کوه:
این کوه در شمال دهلران واقع شده واز نظر نظامی به لحاظ تسلط بر دشت وشهر دهلران حائز اهمیت است. ودر دوران دفاع مقدس بخشی از امکانات وتجهیزات نظامی ومهندسی در دامنه این کوه مستقر بود.
دشت ها:
قسمت عمده ای از شهرستان دهلران را دشت های هموار و حاصل خیز تشکیل داده اند.مهم ترین این دشت ها عبارتنداز:
دشت برتش:
این دشت در جنوب غربی دهلران واقع شده است و بخشی از اراضی آن به وسیله ی رودخانه ی میمه مشروب می شود.
رزم آرا علت نام گذاری این دشت به بردتش رابه وجودسنگهای چخماقی درآن دشت دانسته است.
دشت دهلران:
این دشت در حد فاصل بین رودخانه ی میمه و دویرج قرارگرفته که شهر دهلران در این دشت واقع شده است.
دشت بیات:
منطقه ای حاصل خیز است که در جنوب دشت دهلران واقع شده است.
دشت موسیان :
این دشت در شرق دهلران واقع شده است و رود خانه ی دویرج بخشی از اراضی این دشت را مشروب می کند،تعدادی از مردم دهلران و موسیان از طریق کشاورزی در اراضی حاصل خیز این دشت امرار معاش می نمایند.
دشت عباس:
این دشت در پنجاه کیلومتری جنوب دهلران واقع است.و از مهم ترین زمین های قابل کشت و زرع در فصول مختلف بوده و به علت قرار گرفتن در مسیر کانال آب کشاورزی که از سد کرخه تغذیه می شود یکی از قطب های کشاورزی استان ایلام است.
رودها:
دهلران در دامان خود پذیرای رود خانه هایی دائمی وفصلی است که در اطراف و مرکز این منطقه در جریان هستند. اغلب این رودها به دلیل شیب از شرق به غرب در جریان هستند و وارد خاک عراق می شوند.
رود خانه های این منطقه به علت آب دهی مناسب و مشروب نمودن اراضی کشاورزی در مسیر خود اهمیت ویژه ای دارند. از مهم ترین این رود خانه ها می توان به رودخانه های میمه و دویرج اشاره کرد .در این قسمت به معرفی اجمالی چند رود خانه ی دائمی و فصلی دهلران پرداخته می شود:
رودخانه دویرج:
رودخانه ی دویرج از سراب آبدانان سرچشمه گرفته و تامعبر دینارکوه به آن«تلی زی» می گویند و آب آن تا این قسمت شیرین است و از دینار کوه به بعد که آب های شور به نام رود شور و زنگل ماهی بدان می پیوندند ، به نام دویرج موسوم می گردد. این رود با گذر از 15 کیلومتری جنوب دهلران وارد عراق می شود وبه هور هویزه می ریزد.
رودخانه میمه:
رودخانه ی میمه از سراب میمه ی زرین آباد سرچشمه می گیرد وپس از آن که رود گرازان و رود قیه به آن می پیوندد، از تنگه روستای حاضرمیل وارد دشت «جول مه نیری» و«بردتش »می شودو از پانزده کیلومتری شمال دهلران کوه های کوه های حمرین می شودو با ایجاد شیارهای عمیق در این کوه هاوارد کشور عراق می شود .
با گذر از کنار شهر طیب در عراق وارد رود بزرگ دجله می شود.
از ویژگی های مهم رودخانه ی میمه در دوران جنگ شیارهایی بود که آن رود خانه در مرز ایجاد کرده و نیروهای ایرانی از این شیار برای شناسایی منطقه استفاده می کردند.
در کتاب «باز خوانی عملیات قدس 3» در خصوص ویژگی رودخانه میمه ی چنین آمده است:«رودخانه ی میمه از داخل ایران می آمد ودو پاسگاه بیات و الطیب عراق را از هم جدا می کرد . آب رود خانه ی میمه از چند شیار بزرگ تغذیه می شد... شیاری که بین این شیارها برای بچه ها مهم بود و در عملیات قدس 3 سر زبان افتاد، شیار مالحه بود... از داخل همین شیارها خشک برای شناسایی می رفتیم ....»
رودخانه ی سیمره(کرخه):
این رود خانه از حوالی کوه الوند در همدان سرچشمه می گیرد وپس از دریافت شعبه هایی از ملایر ،تویسرکان ونهاوند از بستر کوهستانی باریکی می گذرد و با عبور از کنار بیستون به کرمانشاه می رسد. در آنجا پس از الحاق رود قره سو به آن و مشروب ساختن دشت کرمانشاه ، با دریافت شعبه هایی چون رود ماهی دشت، هلیلان و کرند ، وارد لرستان می شود . رود سیمره در این استان در بستری سنگی و عمیق در پای کبیر کوه به جریان خود ادامه می دهد وپس از دریافت شعبه های کشکان ،زال، هرو در مسیر خود به درهای عمیق و بستری تنگ وارد می شود . این رود در ادامه جریان خود با عبور از استان ایلام ضمن دریافت شعبه هایی چون سراب کلان ،کلم و سیکان به سوی جلگه خوزستان پیش می رود ودر نهایت وارد هور الهویزه می شود. این رود خانه در مسیر خود ،از مسیر خود، از سرچشمه تا خوزستان ، نام های مختلفی به خود می گیرد . در قسمت علیا به گاماسیاب ،در قسمت وسطی به سمیره و در قسمت سفلی به کرخه موسوم است.
علاوه بر رود خانه های دائمی فوق الذکر رود خانه های خشک و فصلی در مناطق مرزی دهلران به سبب ایجاد شیارهای عمیقی که در مرز ایجاد کرده اند وجود دارند که به لحاظ نظامی اهمیت دارند ؛ مهم ترین آنها عبارتند از :
رود خانه سه گلال
با اتصال سه رود خانه ی فصلی بیشه دراز ، نجی مرده و ویله، رود خانه سه گلال شکل می گیرد.این رود خانه با ایجاد شیار در کوه های حمرین به خاک عراق وارد می شود.
رود خانه دوشه
این رود خانه ی فصلی در جنوب شرقی امامزاده ابراهیم قتال واقع شده است و پس از گذر از کوه های حمرین وارد خاک عراق می شود.
رود خانه نیزار
این رود خانه در سمت شرقی رود خانه سه گلال و غرب پاسگاه چیلات واقع شده است.
رود خانه چیخواب
از کوههای عین خوش و دال پری سرچشمه می گیرد وپس از گذر از منطقه ی عین خوش وچم سری به داخل رود خانه دویرج می ریزد.
منابع نفت در دهلران :
شهرستان دهلران یکی از مناطق نفت خیز ایران می باشد و جزء اولین مناطقی می باشد که انگلیسی ها در آن به اکتشاف نفت پرداختند، وبرای بهره برداری از منابع نفت این منطقه با والی وقت پشتکوه در دوره قاجار نیز قرار دادی منعقد نمودند.
انگلیسی ها تا موقع جنگ اول بین الملل در این محل ساختمان هایی بنا نموده و حتی یک خط آهن کم عرضی از دهلران به علی غربی کشیده بودند که مواد نفتی و قیر را به وسیله آن به بین النهرین برای احتیاجات خود حمل می کردند.
انگلیسی ها بعد از انعقاد قرار داد اقدام به اکتشاف در دشت های صفحه کرد نمودند وبرای کارکنان کمپانی نفت ساختمان هایی در پاچه قیر در دامنه سیاه کوه بنا کردند و هنوز آثاراین ابنیه موجود می باشد.
در سال های قبل از انقلاب وپس از انقلاب حتی امروزه نفت خام را از چاهها و مخازن نفتی استخراج و جهت پالایش به سایر پالایشگاههای کشور منجمله اهوازو کرمانشاه.... برده می شود . هرچند بخشی از چاههای دهلران دربخش هایی از نوار مرزی قرار دارد که همیشه کشور عراق چشم طمع به آنها را داشت و در منازعات مرزی آنها رابهانه می کرد وقصد سوءاستفاده و بهره برداری از آنها راداشت ودر دوران دفاع مقدس تعدادی از آنها را در نوار مرزی بصورت ناجوانمردانه مورد حمله قرار دادو آتش زد ،ولی نهایتاً پس از جنگ ،در زمان بازسازی و نوسازی این چا ه ها توسط مهندسان وکارکنان توانمند ایرانی شرکت ملی نفت آتش سوزی آن چاه ها مهار گردید، تا بار دیگر جهت استفاده ملت عزیز ایران قرار بگیرند که هم اکنون نیز شرکت های نفتی وحفاری متعلق به شرکت نفت جمهوری اسلامی ایران به جستجو واکتشاف نفت و بهره برداری از چاه های نفت در این منطقه مشغول می باشند.
در پایان خوب است در معرفی شهرستان دهلران اسامی برخی از شهدای دفاع مقدس نیز برده شود . برای شادی روحشان صلوات :
شهید هدایت صحرایی - شهید علی حیاتی - شهید حمیدرضا صحرایی - شهید غلام بازدار - شهید جمعه شیخی - شهید رحمان عبدالی - شهید علی دیناروند - شهید محمد رحیمی - شهید علی بخش حیدری - شهید علی نور آدینه - شهید علی مومنی – شهید علیمراد نصری – شهید حسن علایی – شهید یارمحمد صحرایی – شهید علیمحمد صحرایی - شهید خان محمد محمدی - شهید الیاس ملکی - شهيد غلامحسين محمدي - شهيد عباس كايد خورده - شهيد اسماعيل جابري - شهید مراد نادری - شهید منصور قدمی - شهید جهانبخش امیدی – شهید علی بیگ زاده - شهید سبزی خوب آیند - شهید مهدی عبدالهی - شهید صادق شهابی زاده - شهید نصرالله آبسالان - شهید محمد علی سرخی - شهید حسن استرون - شهید بنیان میرزایی - شهید علی کارگر - شهید نعمت اله ملکی - شهید عبدالله سرخی - شهید دانیال لیاقتمند - شهید علی حق مرادی - شهيد جبارنادعلي پور ------- و شهدای سرافراز دیگر راهشان پایدار باد .
مطالب مشابه :
اطلاعات و دانستنی های شهرستان دهلران
ღღ هــــــوای حوصله ابـــــریست ღღ ☆ باور كردني نيست اما حقيقت دارد ! وب شگفت انگیز
برچسب :
اس ام اس فارسی ان72