زايمان طبيعي

مرحله اوّل زايمان

مرحله اول نيز سه قسمت دارد: دردهاي ابتدايي، دردهاي فعال، مرحله انتقالي. تمامي مرحله ي اوّل ممكن است 14 – 12 ساعت براي شكم اوّلها و 6 – 5 ساعت براي مادراني كه قبلاً هم زايمان كرده اند طول بكشد. نيروي انقباضات رحمي، دهانه ي رحم را باز مي كند وميزان اين باز شدن معمولاً با سانتيمتر بيان ميشود كه باز شده كامل دهانه ي رحم 10 سانتي متر مي باشد.

دردهاي ابتدايي . از شروع انقباضات واقعي زايماني تا هنگامي كه دهانه رحم 4 سانتي متر باز شده باشد مي باشد.

دهانه رحم علاوه بر باز شدن، نازك هم شده است. اين قسمت معمولاً از همه مراحل قابل تحمل تر مي باشد. واز آنجايي كه اين قسمت از مرحله اوّل حدود 6 ساعت طول مي كشد، بسياري از خانمها ترجيح مي دهند اين مرحله را درمنزل بسر ببرند. باز شدن دهانه رحم در اين مرحله بسيار كندتر از مرحله بعدي است. براي مثال براي عبور از 2 سانتي متر به 4 سانتي متر زمان بسيار بيشتري مي برد تا اين كه از 6 سانتي متر به 8 سانتي متر برويد، هر چند كه در هر دو، 2 سانتي متر پيشرفت كرده ايد .

دردهاي فعال . از زمانيست كه دهانه رحم 4 سانتي متر باز شده تا هنگامي كه به 7 سانتي متر برسد . وقتي كه دهانه رحم 6 سانتي متر باز شده باشد، انقباضات بسيار قوي تر گرديده اند و دفعات آنها نيز بتدريج افزايش مي يابد و زمان بيشتري به طول مي انجامند . براي مثال هر دو دقيقه يك انقباض 60 ثانيه‌اي ممكن است رخ دهد. دراين مرحله احتمالاً احساس گرمي مي كنيد، دهانتان خشك مي شود، كمي خسته مي شويد و كمرتان نيزدرد مي گيرد. بهتر است مرتب تغيير وضعيت بدهيد ولي به پشت نخوابيد. مرتب ادرار كنيد (ساعتي يك بار) و در صورت امكان حوله ي گرمي به كمرتان بگذاريد. صورتتان رابشوييد (براي رفع احساس گرما) و نفسهاي عميق بكشيد.

مرحله ي انتقالي . زماني است كه دهانه ي رحم 8 سانتي متر باز شد تا وقتي كه به 10 سانتي متر برسد . اين مرحله به عقيده بسياري از زنان دردناك ترين مرحله است و البته خوشبختانه كوتاه ترين مرحله (معمولاً90 – 20 دقيقه طول مي كشد) در اين مرحله احساس دفع مدفوع بشما دست مي دهد و اين نشان مي دهد كه سر جنين به راست روده  شما فشار مي آورد و نزديك زايمان هستيد.

سايرعلامتها ي اين مرحله عبارتند از: تحريك پذيري، نشانه  خوني، لرز، تهوع و استفراغ ، گرفتگي پاها و تعريق ( البته ممكن است هيچ يك از اين علامتها را نداشته باشيد). سعي كنيد بدنتان راشل كنيد و نفسهايتان راسريع تر كنيد. اگر احساس گيجي مي كنيد درون دستهاي بسته تان تنفس  كنيد. مرتب تغيير وضعيت دهيد ودر صورت نياز هيچ اشكالي ندارد كه سر وصدا كنيد.

جنين دراين مرحله چگونه است؟

با شروع و پيشرفت دردهاي زايماني، سر جنين ( كه در روزها يا هفته هاي آخر با ر داري وارد لگن شده بود) . به عريض ترين قسمت لگن حركت مي كند و دراين حين مرتب تغيير وضعيت مي دهد و مي چرخد و البته به مثانه و راست روده  شما بيشتر فشار وارد مي كند.

در طي زايمان و بيشتر در مرحله  دوم، جمجمه جنين تحت فشار بدن شما قرار مي گيرد و بطور مرتب تغيير شكل مي دهد. به همين علت اگرسر نوزادتان كشيده به نظر مي رسد و يا قسمتي از آن به نظر تغيير شكل يافته مي رسد، نگران نباشيد چون اين حالت به علت همين فشارهاي لگن به سر جنين ايجاد شده است و بعد از يكي دوروز كاملا ًبر طرف مي شود. استخوانهاي جمجمه جنين در همه جا كاملاً سفت نشده اند ونقاط نرمي بنام فونتانل  ويا ملاج درجلو و پشت سر نوزاد وجود دارند. اين نقاط نرم به استخوانهاي جمجمه اجازه مي دهند كه در برخي نقاط بر روي هم بخوابند و در مجراي زايماني بهتر جاي گيرند.

بطور طبيعي نوزاد با سر به دنيا مي آيد. البته مي تواند با پاها، باسن، صورتو ابرو(حالتي بين سر و صورت) نيز به دنيا بيايد ولي مطلوب ترين حالت همان حالت سر مي باشد و از حالتهاي مختلف سر، حالتي بهتر و شايع تر از بقيه است كه صورت جنين به پشت مادر باشد.

زايمان نوزاد با پاها (بريچ) تقريباً 3 0/0 كل زايمانها را تشكيل مي دهد. در اين حالت البته زايمان طولاني ترو مشكل تر خواهد بود (مخصوصاً درد كمر). زايمان طبيعي دراين حالت هم براي شما دردناك تر خواهد بود ، هم براي جنين پرخطر و البته براي ماما يا پزشك هم مشكل تر. بيشتر حالتهاي بريچ را سزارين مي كنند (مخصوصاً در شكم اوّلها و شكم دوم ها).

مرحله دوم : تولد نوزاد

براي زايمان احتمالاً شما را به اتاق زايمان و تخت زايمان راهنمايي مي كنند (گاهي با برانكار مي برند). احتمالاً تخت زايماني رادر مطب ماما يا پزشكتان ديده ايد، بيشتر شبيه به صندلي بزرگ و بلندي است كه دو پايه در انتها دارد كه پاهاي شما را روي آنها قرار مي دهند. ناحيه تناسلي شما با مواد ضد عفوني كننده شسته مي شود و روي شكم و پاهايتان پارچه هاي استريلي پهن مي گردد.

هنگامي كه دهانه  رحمتان 10 سانتي متر باز شد، ماما يا پزشكتان به شما مي گويد كه مي توانيد به طرف پايين زور بزنيد (معولاً بطور ناخود آگاه چنين احساسي راخواهيد داشت) . بهتر است زور زدن شما همراه بايك بازدم آهسته باشد. بيش از 6-5 ثانيه نفستان راحبس نكنيد. در صورتي كه پس از 30 دقيقه پيشرفتي نكرديد و جنين نزول نكرده است (پايين نيامده است)، وضعيت سر پا نشستن نيزمي تواند كمك كند. نزول جنين در مجراي زايماني به كمك فشارهاي شما و انقباضات ماهيچه هاي شكمي و ديافراگم (عضله كف قفسه سينه)صورت مي پذيرد. هرچند اين مجرا حدود10 سانتي متر بيشتر نيست ولي ممكن است 20 دقيقه تا دو ساعت (درزايمانهاي مشكل) طول بكشد تا او اين مسير را طي كند. هنگامي كه سر جنين كاملاً پايين آمد و به پرينه فشار آورد، اپيزياتومي مي تواند انجام گيرد.

آخرين انقباض قبل از زايمان سر، احتمالاًباعث يك احساس سوزش و كشيدگي مي شود. بعد از تولد سر، يك شانه و سپس شانه  بعد و بلافاصله بقيه بدن به دنيا مي آيد. قسمت مشكل زايمان در درجه  اوّل همان سر مي باشد. زايمان شانه اوّل نيز مقداري ايجاد درد مي كند اما بقيه بدن تقريباً به بيرون ليز مي خورد.

معمولاً دهان و بيني نوزاد تميز مي شود و شما براي اوّلين بار صداي گريه او را مي شنويد (كه هيجان انگيزترين مرحله  زايمان وحتي عمرتان مي باشد!)دراين مرحله نوزاد هنوزازطريق بند ناف به شما متصل است. مامايا پزشكتان بند ناف رادر دست مي گيرد و هنگامي كه ضربان آن تمام شد اوّل با دو پنس آنرا مي بندد و سپس مي چيند. سپس يك گيره  پلاستيكي در فاصله  3-2 سانتيمتري شكم نوزاد، برروي بند ناف مي بندد و بقيه آن رامي چيند. از عجايب خلقت است كه پس از آن همه سختي و درد و خستگي و احتمالاً بي خوابي، با تولد نوزاد، تقريباً همه دردها از بين مي روند. بخصوص هنگامي كه نوزاد كوچك و قشنگتان را (كه9 ماه در انتظار ديدارش بوديد) مي بينيد، همه دردها حتي فراموش مي شوند!

البته توجه داريد كه كل مدت دردهاي ناراحت كننده زايمان طبيعي شايد به اندازه مدت يك دندان درد ساده باشد! ولي متأسفانه هميشه آن چنان از دردهاي زايماني و شدت ومدت آنها نقل شده است كه باعث وحشت مادران جوان مي گردد.

فورسپس و واكيوم  ( زايمان با دستگاه )

برخي مواقع ممكن است دردهاي زايماني به خوبي پيشرفت كنند ولي در انتها خروج جنين با كمي اشكال مواجه شود و يا ازاين لحاظ مشكل نباشد منتها به علت زجر جنين ويا حالت اضطراري ديگري خروج سريع جنين اجباري باشد. دراين حالت ممكن است پزشكتان تشخيص دهد كه استفاده از فورسپس و يا واكيوم بهتر از اجراي سزارين باشد و البته در بسياري از موارد هم همينطور است و عوارض آنها كمتر از عوارض سزارين مي باشد، البته تنها هنگامي كه شرايط استفاده از اين وسايل وجود داشته باشد كه اين تشخيص رابايد به عهده پزشكتان بگذاريد .

يك فاكتور مهم در هنگام بكار برده هر دو وسيله اينست كه بايد شرايط اجراي سزارين اورژانس مهيا باشد چراكه ممكن است از اين وسايل نتيجه بدست نيايد و بيمار فوراً بايد تحت عمل سزارين قرار گيرد. احتمال عدم موفقيت با واكيوم بيشتر از فورسپس مي باشد و ايجاد ضربه به پوست سر جنين بيشتر است.

مسأله اي كه حائز اهميت است اينست كه اگر به پزشكتان اعتماد داريد، مطمئن باشيد او فقط در جايي كه لازم و ضروري است از فورسپس و يا واكيوم استفاده مي كند و هميشه سلامت شما و نوزادتان را نسبت به همه چيز ارجع مي داند.

 مرحله  سوم :خروج جفت

جفت عضوي است كه در طول حاملگي به ديواره رحم متصل است و از طريق بند ناف به جنين وصل مي باشد. مسووليت تغذيه و اكسيژن رساني به جنين و دفع ضايعات جنين به عهده جفت مي باشد.

پس از تولد نوزاد، انقباض رحم متوقف مي شود و مي تواند پس از آن همه فعاليت كمي استراحت كند. پس از چند دقيقه دوباره منقبض مي شود. اين انقباضات جفت را از ديواره  رحم جدا كرده و آنرا به بيرون هدايت مي كنند كه معمولاً با خروج مقداري خون نيز همراه مي باشد.

پس از خروج جفت، ماما يا پزشكتان اقدام به ترميم اپيزيا تومي مي كند (در صورتي كه انجام شده باشد)بخيه ها را با نخهاي قابل جذب انجام مي دهند كه در عرض 20 – 15 روز جذب مي شوند. نوزادتان كاملاًبررسي مي شودوبه شما داده مي شود. بهتر است هر چه زودتر او را شير دهيد. اين كار هم ارتباط عاطفي نوزاد و مادر را تقويت مي كند، هم جريان شيرزودتر برقرار مي شود و هم رحم زودتر به حالت اوّليه بر مي گردد (به علت هورمونهاي مترشحه در اثر مكيدن پستان).

حداقل تا دو ساعت در زايشگاه خواهيد ماند و ماما يا پرستار آن بخش خونريزي رحمي شما را كنترل مي كند و در صورتي كه رحم شما منقبض شد و خونريزي تان كنترل گشت شما را به اطاقتان در بخش منتقل مي كنند.

هر چند پس از آن همه تلاش احساس  خستگي مي كنيد ولي احتمالاً براي خوابيدن بيش از اندازه هيجان زده هستيد و بعد از خبر دادن به فاميل و آشنايان حتماً بيشتراز هر كاري تمايل داريد به عضو جديد خانواده تان نگاه كنيد  و او را تجليل نماييد و البته هر كسي هم به دنبال شباهت تازه وارد عزيز با خود مي باشد . 

 منبع:كتاب هديه مادر

شما به عنوان  یک مادر باردار حتماً تا بحال در مورد زایمان و  نحوه انجام آن فکر کرده اید، حتماً از خود پرسیده اید که باید کجا و چگونه زایمان کنم ؟ کدام روش زایمان برای من مناسب تر است؟ باید بدانیم که زایمان یک امر فیزیولوژیک و کاملاً طبیعی است که براساس پاره ای فعالیتها و تغییرات منظم طبیعی که خود به خود انجام می شود شروع می گردد که پرداختن به ماحصل آن خارج از حوصله و وقت شما است.

با این وجود نکات حائز اهمیتی برای مادران در مورد زایمان ایمن وجود دارد که باید از آنها مطلع باشند.

همانطور که گفته شد زایمان یک امر طبیعی است، اما با این وجود در تمام خانم های باردار روند زایمان یکسان نمی باشد، چرا که عوامل متعددی از جمله عوامل ذاتی و اکتسابی مانند برخی از بیماریها می تواند سیر حاملگی  را تغییر داده و باعث شوند . زایمان به صورت غیرطبیعی انجام شود.

 خوشبختانه با مراقبتهای دوران بارداری می توان  بسیاری از موارد خطرناک برای  مادر و جنین را تشخیص داد و به موقع برای حفظ سلامت مادر و جنین اقدام نمود.

شایان ذکر است که تنها درصد معدودی از زایمانها منجر به زایمان غیرطبیعی می شوند و اکثر خانمها می توانند یک زایمان طبیعی داشته باشند.

مزایای زایمان طبیعی

·    مدت بستری شدن و  توانایی بازگشت به کارهای عادی و روزمره بعد از زایمان طبیعی خیلی کمتر از سزارین است و مادرانی که زایمان طبیعی داشته اند زودتر به خانواده خود ملحق می شوند.

·    حجم خونی که مادر طی زایمان طبیعی از دست می دهد تقریباً نصف یک عمل سزارین است لذا خطر خونریزی و کم خونی، در یک زایمان طبیعی خیلی کمتر از زایمان به طریق  سزارین می باشد.

·    خطرات و ریسک بیهوشی برای زایمان طبیعی وجود ندارد، درحالیکه برای مادرانی که به روش سزارین زایمان می نمایند این خطرات اجتناب ناپذیر است .

·         از نظر اقتصادی زایمان طبیعی به نفع مادر، بیمارستان و جامعه می باشد.

·         درصد ابتلاء به عفونت در بین مادران سزارین شده بیشتر از مادرانی است که زایمان طبیعی نموده اند.

·    مادرانی که زایمان طبیعی داشته اند در دادن آغوز به نوزاد خود موفق تر هستند چرا که خوردن آغوز یا کلستروم  به عنوان اولین واکسن برای  کودک منافع  بسیاری دارد.

·    مادرانی که زایمان طبیعی نموده اند در امر شیردهی به نوزاد خود موفق تر از مادرانی می باشند که بطریقه سزارین نوزاد خود را بدنیا آورده اند.

·    پس از زایمان طبیعی، مادران با انجام ورزشهای مناسب ، به مراتب سریعتر از زمانی که سزارین می شوند، می توانند تناسب  اندام خود را بدست آورند.

·    بطور متوسط  مدت اقامت مادران سزارینی در بیمارستان دو برابرو نیم  مادرانی است که زایمان طبیعی داشته اند .

·    بعضی از خانمها دوست دارند در طول مدت زایمان خود کاملاً هوشیار بوده و بطور کامل در جریان روند زایمان قرار گیرند. درمدت انجام عمل سزارین ممکن  است  از بیهوشی عمومی استفاده شود ، در نتیجه  تماس اولیه نوزاد با مادر و شروع شیردهی به نوزاد به تاخیر می افتد.

به شما  مادر عزیز توصیه می کنیم :

-         ترس و هراس بی مورد از زایمان  را از خود دور  کنید .

-    به منظور کسب اطلاعات بیشتر در مورد حاملگی و زایمان و حل مشکلات خود به افراد مجرب و آموزش دیده در مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنید . آنها قادر خواهند بود شما را راهنمائی کنند.

-    برای اطمینان از سیر طبیعی حاملگی و تامین سلامتی خود و نوزادتان  حتماً بطور مستمر در دوران بارداری به مراکز بهداشتی درمانی ، ماما و یا پزشک مراجعه و به توصیه های بهداشتی آنان، عمل نمائید.

-    انجام معاینه داخلی ( توسط پزشک ) در سه ماهه آخر دوران بارداری می تواند به آنها کمک کند تا درمورد نحوه زایمان شما آسانتر تصمیم بگیرند.

-    رعایت برنامه تنظیم خانواده و فاصله گذاری مناسب بین حاملگیها از نکات حائز اهمیتی است که می تواند در داشتن زایمان ایمن موثر باشد.

-    استفاده از تکنیکهای پیشرفته مانند سونوگرافی برای ارزیابی وضعیت جنینی و مادر گاهی ضروری است لذا طبق توصیه پزشک حتماً آنرا انجام دهد.

-    به پزشک یا مامای خود اعتماد کنید و به او اجازه دهید در مورد نحوه زایمان شما تصمیم بگیرد . هرگز به دلیل ترس از درد زایمان که یک امر طبیعی است . سزارین را به زایمان طبیعی ترجیح ندهید.

-    بخاطر داشته باشید در صورتی باید زایمان شما بوسیله سزارین انجام شود که امکان زایمان طبیعی برایتان وجود نداشته باشد.

مهري جناني

مدیریت آموزش -   بيمارستان شهيد چمران