روش بارش مغزی یا طوفان فکری

2- قانون ذهن متفکر گروهی و نحوه عملکرد آن

▪ ذهن متفکر گروهی چیست؟

▪ ذهن متفکر گروهی گنجینه‌ای بی‌شکل و بیکرانی است از ارتعاشات ذهنی.

دانشمندان ثابت کرده‌اند که حتی کوچکترین ذرات چیزی نیستند جز مجموعه‌ای از ارتعاشات. به این ترتیب:

ـ ارتعاشات بین ۱۵ تا ۱۵۰۰۰ در ثانیه برای گوش انسان بصورت صدا قابل درک است اما ارتعاشات بالاتر از این حد قابل شنیدن نیست.

ـ از ارتعاشات حدود ۱۵۰۰۰۰۰ در ثانیه صورتی از انرژی بنام حرارت آغاز می‌شود و ما می‌توانیم آن را با یکی از حواس‌مان درک کنیم.

ـ نور هم ارتعاش دیگری است که بالاترین آن نور بنفش است که حدود ۳۰۰۰۰۰۰ در ثانیه است

ـ بالاتر از این ارتعاشات، ارتعاشات فکری است که غیر قابل رؤیت است و غیر قابل شنیدن هستند و از ذهنی به ذهن دیگر می‌رسند.

3-طوفان ذهنی و ضمیر ناخودآگاه

▪ طوفان ذهنی چیست؟

تکنیکی است برای ایجاد و ابراز نظرها و ایده‌های متعدد و گوناگون گروهی از افراد مختلف در مورد یک موضوع خاص در حداقل زمان (خلق حداکثر ایده‌ها در حداقل زمان)

▪ قواعد انجام طوفان ذهنی:

ـ آزادی ذهن و بیان

ـ تمسخر افراد و ایده‌ها ممنوع

ـ انتقاد ممنوع

ـ پرهیز از خود سانسوری

ـ ایجاد حداکثر تعداد نظرهای ممکن

ـ اختصار در بیان نظرات و پرهیز از هر گونه شرح و بسط

▪ نحوه انجام طوفان ذهنی

۱) ثبت موضوع مورد نظر بر روی تخته و توضیح در مورد آن برای افراد توسط تسهیل کننده (بهتر است این موضوع چند روز زودتر به اطلاع افراد برسد)

۲) یادآوری قواعد و اصول اجرای کار برای شرکت‌کنندگان توسط تسهیل‌کننده

۳) ارائه ایده‌ها و نظرات بصورت گردشی: در هر نوبت فقط یک ایده باید بیان گردد و در صورت عدم وجود ایده‌ای با گفتن واژه "بعدی" نوبت به دیگری واگذار می‌شود.

۴)ثبت کلیه ایده‌ها توسط دبیر

۵) اتمام مرحله ثبت عقاید در صورت گفتن کلمه " بعدی" توسط تمام افراد

۶) دسته بندی و جمع‌بندی نتایج

طوفان مغزی (بارش افکار) یک فرایند تولید نظرات جدید در شرایط آزاد است. طوفان مغزی یک تکنیک در کنفرانس و جلسه است که افراد فرصت پیدا می‌کنند ایده‌ها و نظرات خودشان را به راحتی مطرح نمایند. طوفان مغزی اصطلاحی است که هنگامی که برای هدف خاص دور هم جمع می‌شوند استفاده می‌شود. این واژه به زبانی ساده به معنای تشویق ابتکار است. قدر مسلم، جهت به حرکت درآوردن قوه خلاقیت، بکارگیری چند فکر به مراتب مؤثرتر از یک فکر است. لذا افراد یک گروه در یک نشست به بحث و تفحص پرداخته و افکار خویش را بازگو کرده و پیرامون آن به گفتگو می‌نشینند. این امر تا زمانی که تمامی افکار بیان شود، ادامه داشته و قبول یا رد پیشنهادها بعد از ارائه دلیل‌های کافی با رأی‌گیری نهایی انجام می‌پذیرد. عموماً بعد از هر نشست " طوفان مغزی" یک دوره تفکر آغاز می‌شود و افراد در پی یافتن جواب شش سوال " چه چیز، چرا، کجا، چگونه، چه زمان، و چه کسی" برمی‌آیند. طوفان اندیشه‌ها یا به بیان دیگر طوفان فکری، یکی از روشهای مؤثر در حل مسأله در گروه است.

این روش افراد را قادر می‌سازد که موانع ذهنی را برطرف و در فاصله زمانی کوتاه نظرات بی‌شماری ارائه کنند. نرم‌افزار تخصصی Brainstorming Toolbox استفاده از تکنیک طوفان مغزی را تسهیل می‌نماید.

زمانی طوفان مغزی (بارش افکار) مورد استفاده قرار می‌گیرد که:

- قصد تعیین علل یا راه‌حل‌های احتمالی مسئله‌ای را داشته باشیم.

- تصمیم داشته باشیم گامهای اجرایی یک طرح را تعیین کنیم.

- تصمیم به انتخاب مسئله‌ای گرفته‌ایم که باید در مورد آن، اقدامی عملی صورت پذیرد. (در شرایطی که باید طی یک مدت کوتاه بیشتر نظرات جمع آوری گردد، از این روش می‌توان استفاده نمود.)

▪ چگونه جلسه طوفان مغزی را طراحی، برنامه‌ریزی و اداره کنیم؟

برای طراحی، برنامه‌ریزی و اداره موفق جلسه طوفان اندیشه‌ها رعایت موارد زیر ضروری می‌باشد:

- جلسه طوفان مغزی با انتخاب یک موضوع مشخص شروع می‌گردد.

- برای اطمینان از شرکت تمام افراد، رهبر گروه از همه اعضا به نوبت نظرخواهی می‌کند.

- به کسی اجازه خرده‌گیری و سرزنش دیگران داده نمی‌شود.

- چنانچه نظرات افراد به پایان رسید، سوالاتی مانند چه چیز، چرا، کجا، چگونه، چه زمان، و چه کسی برای به جریان افتادن دوباره گفتگو مطرح می‌گردد.

- نظرات باید به دقت روی یک نمودار جریان یا تخته نوشته یا یادداشت شود تا همه به آن توجه داشته باشند.

- اعضا باید نظرات مختلف را جدا کرده چند نظر کلیدی را انتخاب کنند و به تفصیل مورد گفتگو قرار دهند و آنها را به ترتیب اهمیت، یادداشت شده برای استفاده در جلسات آینده نگهداری شود.

- سپس اعضا یک یا دو نفره را برای بررسی عمیق انتخاب می‌کنند.

- طوفان مغزی ممکن است مقدم یا به دنبال و یا همزمان با استفاده از سایر ابزارها و تکنیک‌های بهبود مورد استفاده قرار گیرد.

- در مراحل اولیه طوفان مغزی رهبر باید مسائل زیر را پیش‌بینی کند:

- عضوی که نظرات را روی تخته می‌نویسد به قدری آهسته این کار را انجام دهد که برخی از اظهارنظرهای مهم را از قلم نیندازد.

- برخی از اعضا نمی‌توانند در مقابل جمع صحبت کنند (در گروه‌هایی بیش از ۷ نفر)

- اعضا می‌خواهند در همان لحظه‌ای که نظرات اظهار می‌شود در مورد آن گفتگو کنند، به جای این که بگذارند در موقع مناسب این کار صورت گیرد.

- معطوف شدن نظرات روی اشخاص به جای فرایندها

- انتقاد کردن در حین بیان نظرات

- اعضا در مورد چند نظر با هم گفتگو می‌کنند به جای این که در مورد نظرات به طور مجزا صحبت کنند.

- پیشنهادهای ارائه شده به جای آن که در زمینه موضوع اصلی باشد، به موارد جزئی مربوط می‌گردد.

- قبل از این که مسئله به طور کامل درک شود، اعضا ناگهان به نتایجی می‌رسند و گمان می‌کنند به راه‌حل‌هایی دست یافته‌اند.

- عضوی ممکن است تمایل داشته باشد که بر اعضای دیگر مسلط گردد.

- رهبر قادر به حفظ نظم نیست به طوری که اعضا نمی‌توانند به نوبت صحبت کنند.

- رهبر باید برای غلبه بر این مشکلات آموزش ببیند.

▪ چگونه نظرات را در معرض تکوین قرار دهیم؟

جلسه طوفان مغزی یک نشست کوتاه مدت است هدف آن صرفاً جمع‌آوری نظرات متعدد می‌باشد. پس از اتمام جلسه با توجه به ضرورت و سرعت برخورد با مسئله، نظرات ثبت شده به مدت معینی (چند ساعت تا چند روز) در معرض دید مجدد افراد گروه قرار داده می‌شوند. این عمل با نصب نظرات مذکور در محل کار یا محل قرارداد آنها انجام پذیر است. افراد گروه می‏توانند نظرات دیگری را که در فکر آنها پدید می‌آید، در فاصله زمانی تعیین شده، در زیر نظرات ثبت شده بنویسند.

▪ بررسی نظرات ارائه شده در جلسه طوفان مغزی چگونه انجام می‌شود؟

بررسی و تحلیل نظرات مذکور در جلسه دیگری صورت خواهد گرفت به این منظور رهبر گروه افراد را به جلسه دیگری دعوت و در آنجا نظرات نقد و بررسی می‌شوند و کاراترین آنها برای رفع مشکل انتخاب خواهد شد. فاصله بین دو جلسه بستگی به اهمیت موضوع و سرعت برخورد با آن دارد و می‌تواند از چند ساعت تا چند روز متفاوت باشد.

4-جمع‌بندی

طوفان مغزی یک فرآیتد تولید نظرات، پیشنهادها و ایده‌های جدید در شرایط آزاد است. افراد بدون هیچ مانعی مجاز هستند ایده‌ها و راه‌حل‌های خود را آزادانه مطرح نمایند. تمام نظرات و پیشنهادها مورد توجه قرار می‌گیرد و هیچ کس مجاز به انتقاد نمودن نمی‌باشد. در پایان جلسه بررسی نظرات و جمع‌بندی صورت می‌گیرد و بهترین پیشنهادها و راه‌حل انتخاب می‌شود.

▪ تکنیک طوفان فکری معکوس

این تکنیک بسیار شبیه تکنیک طوفان فکری است، با این تفاوت مهم که در این روش، انتقاد و ارزیابی نه تنها بد نیست، بلکه اساس این تکنیک است. در واقع پایه‌ی این تکنیک پرسیدن سؤال‌های مختلف است. مهم این است که در ذهن افراد این سؤال شکل بگیرد که ایده ی مطرح شده ـ در کجاها جواب نمی‌دهد؟

ـ چه مسائلی موفقیتش را تهدید می‌‌کند؟

ـ و این که واقعاً چه قدر کارایی دارد؟

در حقیقت این تکنیک بر پایه‌ی منفی‏بینی گذاشته شده است. تکنیک طوفان فکری معکوس روش خوبی است، به شرطی که قبل از روش‌های دیگر به کار گرفته شود.

علت این که استفاده از این روش را قبل از روش‌های دیگر توصیه می‌کنیم، این است که می‌تواند به خوبی سبب تفکر خلاق شود. فرایند استفاده از این تکنیک به این شکل است که تمامی اشکالات مربوط به پدیده‌ی مورد نظر گفته و جمع می‌شوند و در مورد آنها بحث و گفتگو می‌شود و بالاخره راه حل مؤثر پیدا می‌شود.

روش بارش مغزی یا طوفان فکری

مطالب مشابه :

سیستم اطلاعات استراتژیک