شواهد ساختاری وارون شدگی گسل کندوان در البرز مرکزی

شواهد وارون شدگی وارون شدگى(inversion) که به عنوان تغيير شرايط زمينساختىتعريف مى شود در تاريخچه بسیاری از کمربندهاى کوهزايى که در آنها حوضه هاى کششى (مثل حواشى قاره اى غيرفعال) در تشکيل کمربندهاى چين خورده- رانده نقش داشته اند اهميت دارد(McClay, 2000) و مواردى از گسلهاى معکوس و چين خوردگى ها که قبلاً به عنوان نازک پوسته تلقى مى شدند، مى توانند به عنوان ساختارهاى وارون ضخيم پوسته مطرح شوند(Coward, 1994). از ساختارهاى رژيم هاى زمينساختى وارون شده مى توان به چينهاى رشدى، راندگى هاى تجديد فعاليت کرده پر شيب، پس رانده ها(back thrusts)، راندگى هاى ميانبر فروديواره اى، ساختارهاى گلواره و ساختار هارپن اشاره کرد. 2-1- شيب گسل اندازه گيری های انجام شده بر روی گسل کندوان در این مطالعه نشان داد که گسل کندوان دارای شيبی حدود º60- 45 می باشد. شیب گسل در ناحيه علم کوه º70-60 به سمت شمال (Stocklin, 1974) برآورد شده است. وارون شدگى سيستم گسلهاى کششى از روى سيستم گسلهاى راندگى پرشيبى مشخص مى شود که اکثراً به طرف بالا محدب بوده و به طرف پايين پر شيب شده و به افق جدايش هاى جدايشى از قبل موجود ملحق مى گردند (McClay, 2000). نطفه گذارى راندگى ها بوسيله هندسى رژيم کششى قديمى و تأثير مقابله اى(buttressing effect) آن کنترل مى شود. شايان ذکر است که در مقادير کم وارون شدگى، ساختار هاى مذکور ممکن است تشخيص داده شوند ولى در مقادير بالاتر بسيارى از ساختارهاى گفته شده متأثر شده و ساختارهاى پيچيده اى حاصل مى آيند، به گونه اى که قواعد رايج سيستم هاى راندگى به کار نخواهند آمد(McClay, 2000). 2-2- پس رانده ها(back thrusts) همانگونه که اشاره شد پس رانده ها از ساختارهایی هستند که در اثر وارون شدگی ایجاد می گردند. گسلهای متعددی در فراديواره گسل کندوان شکل گرفته اند. که از آن جمله می توان به گسلهای آزادکوه و سياه بيشه (خارج از منطقه مورد مطالعه) اشاره کرد(شکل2). در منطقه مورد مطالعه گسل آزادکوه داراى موقعيت 146/50 و سازوکار غالب معکوس است(شکل6) ولی به طرف شرق و در جايى که اين گسل در فراديواره گسل کندوان ظاهر مى شود شيب گسل افزايش مى يابد و موقعيت آن به160/60 تغيير می کند(نيک نژاد، 1382). همين امر سبب شده مجموعه مابين گسلهای کندوان و آزادکوه که عمدتاً شامل نهشته های پالئوزوئيک و مزوزوئيک می باشد به صورت يک ساختار بالاجسته(pop-up) ظاهر شود. گسل سياه بيشه نیز دارای شيب به سمت جنوب بوده و در فراديواره گسل کندوان درون سازند شمشک عمل کرده است(وحدتی دانشمند، 1379). -3- چينهای فروديواره ای در فروديواره گسل کندوان دو ناودیس توسعه یافته اند(شکلهای2و7) که به نظر مى رسد که ناوديس هايى هستند که در اثر عملکرد گسل کندوان ايجاد شده و بعد با ادامه دگرريختی دچار چرخش شده اند. این چینها نیز از ساختارهایی هستند که احتمالاً در اثر فعالیت مجدد گسل کندوان ایجاد گردیده اند. 2- 4- راندگى هاى ميانبر فروديواره اى گسلهای متعددی در فروديواره گسل کندوان تشکيل شده اند. که مهمترين آنها گسلهای راندگی وله، وارنگه رود، آزادبر شمالی و گرمدر می باشند(شکل2). مطالعه زيرپهنه ساختاری گچسر نشان می دهد که در برش دره کرج- چالوس، گسلهای دره آزادبر، وله، وارنگه رود، TF2وTF4 و در برش ناحيه طالقان، گسلهاىدهدر، ناريان، گرمدر و آزادبر شمالى داری هندسه و تحول جنبشی مشابه می باشند. اين دو دسته گسل در مرکز منطقه مورد مطالعه به هم ملحق شده(شکل2) و يک سيستم گسلی با شيب حدود º40 به سمت شمال- شمال شرق مشابه سيستم گسل های راندگی فلسی (imbricate thrust system) را به وجود می آورند(نعیمی، 1386). نیک نژاد(1382) نیز عنوان می کند که در اثر فعاليت گسل کندوان گسلهاى متعددى با انتشار رو به جلو(leading imbricate fan) در فروديواره گسل در ناحیه کندوان ايجاد شده اند. اين گونه راندگى ها قادر به حرکت درون پى سنگ نبوده و تنها پوششى رسوبى را متأثر می کنند. از سوی ديگر سيستم گسلهاى فوق از نظر هندسه و تحول جنبشی مشابه گسل کندوان بوده و در فروديواره اين گسل پديد آمده اند. به همین سبب این سیستم گسل راندگی به نظر می رسد به صورت راندگى هاى ميانبر فروديواره اى (footwall shortcut thrusts) عمل کرده اند. راندگى هاى ميانبر فروديواره اى نیز از ساختارهایی هستند که در فرودیواره گسلهای وارون شده پدید می آیند(McClay, 2000) نتيجه گيرى : زمينساخت وارون(inversion tectonics) از رژيمهایی است که در سالهای اخير یرای رشته جبال البرز پيشنهاد شده است.به عنوان مثال Brunet و همکاران (2003) بيان مى کند که حوضه هاى آچارا- تريالت، ايروان- اردوباد، تالش و حوضه هاى جنوب البرز ويژگى هاى مشابهى دارند. اين حوضه ها در نتيجه کافتى شدن کرتاسه حاصل شده و در پايان زمان کرتاسه پسين- پالئوسن تحت رژيم فشاری قرارگرفته اند. مشخص ترين ويژگى مشترک آنها يک مرحله کششى در ائوسن ميانى است که به گسترش حوضه هاى باريک عميق (غالباً در شرايط دريايى) منجر شده و با ولکانيسم کالک آلکالن متمايل به آلکالن همراهى مى شود. به عقيده Yassaghi (2005)راندگى هاى اصلى البرز مرکزى شاخصه گسل هاى محدود کننده حوضه را نشان مى دهند که در فراديواره خود پس رانده هايى دارند که مقدار حرکت آنها از مقدار حرکت راندگى اصلى بيشتر است. اين ويژگى که در حوضه هاى وارون شده رايج است بيان مى کند که اين پس رانده ها در طى يک فاز تراکمى و در يک رژيم زمينساختى وارون پديد آمده اند. Zanchi و همکاران(2006) وارون شدگی زمينساخت را به صورت ترافشاری (transpressive inversion) در نظر می گيرند. Nazri(2006) نیز تغییر سازوکار گسلهای بنیادین البرز را یکی از مراحل اصلی تکوین این رشته جبال می داند. از آنجا که آغاز فعاليت گسل کندوان به عنوان گسلى که حوضه های رسوبی البرز شمالى و جنوبى را از هم جدا مى ساخته و کنترل کننده گسترش نهشته های ترشيری(سازند کرج) بوده به پيش از ترشيری برمى گردد، لذا دگرريخت شدن واحدهاى ترشيری و تشکيل سيستم گسل های راندگى فلسى در فروديواره گسل کندوان مرتبط با ادامه فعاليت گسل در ترشيری پسين باشد. و نهشته سازند کرج به عنوان نهشته های همزمان با وارون شدگی(syninversion) می باشند. از سوی دیگر به دليل آنکه راندگی های فلسی فروديواره گسل کندوان نهشته های پليوسن را نيز دگرريخت نموده اند تکامل اين راندگی ها تا پليوسن پيشين نيز ادامه داشته است. بر اين اساس می توان عنوان کرد که گسل کندوان يک گسل نرمال کنترل کننده حوضه(basin-bounding) بوده که در اثر وارون شدگی به صورت راندگی عمل کرده است. علاوه بر شيب زياد گسل، توسعه راندگی های فلسی پيش بومی در فروديواره گسل، توسعه ناوريختهای بزرگ فروديواره ای و تشکيل پس رانده های آزادکوه و سیاه بیشه در فراديواره آن همگی هندسه ای مشابه هندسه گسلهای نرمال وارون شده به ما نشان می دهند. وارون شدگی گسلهای اصلی البرز که کنترل کننده مرزهای زيرپهنه های ساختاری آن می باشند در قسمتهای ديگر رشته جبال از جمله در راستای گسل مشاء نيز مورد تأئيد قرار گرفته است(Ehteshami & Yassaghi, 2007). سن اين وارون شدگی به باور ايشان ترشيرى پسين می باشد. Nazri(2006) نيز معتقد است که گسلهای شمال البرز، کندوان، طالقان و مشاء گسلهای بنيادينی هستند که در طی دوره تکوين اين رشته جبال، از گسلهای کششی به گسلهای فشاری تغيير سازوکار داده اند. منابع فارسى : 1_ آقا نباتى، س. ع.(1383). زمين شناسى ايران، سازمان زمين شناسى و اکتشافات معدنى کشور، تهران، 620 صفحه. 2- نعیمی، ا.(1386). تحليل هندسی و جنبشی سيستم گسلهای راندگی بين گسلهای کندوان و طالقان در منطقه آزادبر، البرز مرکزی ، پايان نامه دوره کارشناسى ارشد، دانشگاه تربيت مدرس. 3_ نيک نژاد، س.(1382). تحليل هندسى و جنبشى گسل هاى راندگى منطقه کندوان، پايان نامه دوره کارشناسى ارشد، دانشگاه تربيت مدرس. 4_ وحدتى دانشمند، ف.(1370). نقشه زمين شناسي1:250000 آمل، سازمان زمين شناسى و اکتشافات معدنى کشور ، تهران. 5_ وحدتى دانشمند، ف.(1379). نقشه زمين شناسي1:100000 مرزن آباد، سازمان زمين شناسى و اکتشافات معدنى کشور ، تهران. 6_ يساقى، ع.، و عباسى، ع. ر. (1384). تحليل هندسى و جنبشى ريزپهنه ساختارى لانيز، شاهدى بر تکامل ساختارى جنوب البرز مرکزي. فصلنامه علوم زمين، شماره 56، تابستان 1384. خلاصه توضيحات : چکيده : گسل کندوان يکی از گسلهای بنيادی رشته جبال البرز است که نقش مهمی در تکامل ساختاری و کنترل حوضه های رسوبی اين رشته جبال بويژه در البرز مرکزی ايفا کرده است. تحليل هندسه و تحول جنبشی گسل کندوان نشان می دهد که اين گسل دارای شيب به سمت شمال و سازوکار راندگی با مؤلفه راستالغز راستگرد می باشد. بر پايه شواهد ساختاری به نظر می رسد که گسل کندوان يک گسل نرمال کنترل کننده حوضه بوده که در اثر وارون شدگی به صورت راندگی عمل کرده است. اين امر بواسطه شيب زياد گسل، توسعه راندگی های فلسی پيش بومی در فروديواره گسل، توسعه ناوريختهای بزرگ فروديواره ای و تشکيل پس رانده های آزادکوه و سياه بيشه در فراديواره به خوبی مشخص می شود. عدم رخنمون نهشته های ائوسن در فراديواره گسل کندوان بیان می دارد که اين گسل احتمالاً حوضه البرز شمالى را از حوضه البرز جنوبى در ائوسن جدا مى کرده است. بعلاوه راندگی سازندهای پالئوزوئيک بر روی نهشته های ترشيری ببِانگر میزان جابجایی قابل ملاحظه گسل می باشد.

شواهد ساختاری وارون شدگی گسل کندوان در البرز مرکزی

مطالب مشابه :

کندوان

جاده کندوان

سنگنوشته تونل کندوان ناشناخته مانده

زمین شناسی چالوس

جاده کندوان

رستورانهای خوب شمال

دیدنی های ایران....

شواهد ساختاری وارون شدگی گسل کندوان در البرز مرکزی

ژئوتوریسم آذرین- روستای کندوان