قطار برقی تهران – مشهد در اغماء

سمیه فتحی: پروژه قطار برقی تهران - مشهد با وجود مخالفانی که داشت با تاکید وزارت راه وترابری در دولت نهم کلید خورد. پروژه‌ای که مسوولان ریلی کشور به ویژه وزیر راه وترابری هر وقت سخن از این پروژه به میان می‌آمد با قاطعیت از موفقیت در اجرای آن سخن می گفتند نزدیگ به دو سال است که برقی کردن مسیر تهران- مشهد در بلاتکلیفی به سر می برد. گرچه مدیرعامل راه آهن اعلام کرده که در بودجه امسال اعتباری برای برقی کردن قطار تهران - مشهد پیش بینی شده است اما خبری از برگزاری مناقصه جدید نیست. ظاهرا برقی کردن راه آهن تهران - مشهد هم به جمع پروژه های نیمه تمام معروف وزارت راه وترابری پیوسته است.

چرا رای به تجدید مناقصه برقی کردن داده شد؟

پس از گذشت دو سال علی رغم انتخاب برنده مناقصه این پروژه با موانعی مواجه شد. در نهایت در اواخر سال گذشته سازمان بازرسی کل کشور اعلام کرد: این مناقصه باید تجدید شود. چراکه یکی از طرفین از روند گزینش برنده در این مناقصه شکایت کرده بود. چراکه بدون آنکه پاکت های مناقصه باز شود نام آنها را حذف کرده بودند. ظاهرا بهانه ای شد تا مسوولان امر به راحتی حکم تجدید مناقصه را بپذیرند و رای به تجدید مناقصه دهند. گویا قطعی شده این مناقصه از همان مرحله اول برگزار شود. در این صورت شرکت های که در دوره قبل نتوانسته بودند در این مناقصه حضور پیدا کنند و یا کنار گذاشته شده بودند مجددا پا به میدان می گذارند. شنیده شد علت تجدید مناقصه به علت تمایل یکی از شرکت های وابسته به سپاه در جهت انجام آن است. گرچه در مناقصه قبل هم این شرکت حضور داشت اما در آن زمان به خواسته خود کنار کشیده بود.

دلایل وزیر راه برای تجدید مناقصه

اینکه چرا باید کل مناقصه از اول برگزار شود اگر مناقصه از ابتدا مشکل داشت تا مرحله انتخاب برنده پیش رفت . اگر شکایت طرف دوم مناقصه نبود برنده آن قراردادش را منعقد کرده بود. وزیر راه وترابری در چندی پیش درباره علت تجدید مناقصه در یکی از گفت وگو هایش گفته بود: " اصل مناقصه برقی کردن تهران - مشهد مشکل دارد . چراکه پولی برای اجرای این پروژه پیش بینی نشده بود."

وی نقص در برگزاری مناقصه را مشهود عنوان کرده و گفته بود: باید در این مناقصه نوشته شود کسی که در این مناقصه حضور پیدا می کند باید شریک خارجی و سرمایه گذار داشته باشد. کنسرسیومی که برنده شد سرمایه گذار نداشت. حداقل سرمایه گذاری وجود داشته باشد تا تضمین کند.

بهبهانی تصریح کرده: متاسفانه در مناقصه ای که برگزار شد این مسائل رعایت نشده بود. این پروژه نیاز به سرمایه گذار قدرتمند دارد که از حمایت کند. دولت که پول ندارد بخواهد در این پروژه صرف کند. به همین دلیل این پروژه از اصل مشکل داشت.

وزیر راه حتی درباره اینکه گفته شده اختلاف نظر درخصوص جنید خارجی باعث شد این مناقصه با مشکل مواجه شود برخی در راه آهن معتقدند که اروپایی ها توان اجرای این پروژه را دارند اما برخی به دنبال این هستند که چینی ها وارد میدان شوند. از طرفی حرف و حدیث هایی در خصوص حضور شرکتهای وابسته به سپاه در این مناقصه وجود دارد که تمامی اینها باعث شده این مناقصه دوباره تجدید شود، تا چه میزان این مسائل را تایید می کند. تاکید کرده بود: " کسانی بوده اند که گفته اند مثلا می خواهیم سرمایه گذار چینی بیاوریم و اما مدرک قوی وجود ندارد . من هم به آنها گفته ام اگر سرمایه گذار خارجی می آورید مشکلی نیست اما تضمین بانک آن کشور هم باید باشد تا مشخص شود پول واعتبار به همراه دارد".

با این حال بهبهانی تاکید داشت: "تا تکلیف پول و سرمایه گذار به روشنی مشخص نباشد نمی توان این پروژه را اجرا کرد. آنچه بریا ما اهمیت دارد موفقیت اجرای پروژه است مسائل دیگر اینکه چه شرکتی می خواهد اینکار را انجام دهد بستگی دارد که شرایط لازم را در میدان رقابت کسب می کند یا خیر".

فلاش بک به عقب

توجیه اقتصادی برقی کردن راه آهن تهران- مشهد در تاریخ 27 تیر سال 86 به تایید سازمان مدیریت می رسد.مدیرعامل وقت راه‌آهن درباره پروژه‌ برقی کردن راه‌آهن تهران ـ مشهد نیز در آن زمان گفته بود: این پروژه بسیار بزرگ است و در حال حاضر از برنامه پیش‌بینی شده است بسیار جلو هستیم. از سوی دیگر با توجه به اینکه همراه با برقی کردن خط مربوطه باید لکوموتیو مورد نیاز نیز تامین شود، لذا این پروژه، حجم بزرگی را از کار را پیش رو دارد و باید با دقت خاصی پیگیری شود.به گفته حسن زیاری در مصوبات هیات دولت در سال 85، موضوع مطالعه برقی کردن راه‌آهن تهران ـ مشهد مطرح شد. براین‌اساس قرار شد در سال 86، اعتباری برای مطالعات این طرح پیش‌بینی شود و پس از انجام مطالعات و ارزیابی‌های آن این پروژه‌ نهایی شود. اما با توجه به تاکیدی که در اجرای این پروژه داشته‌ایم شتاب بیشتری به روند پروژه دادیم و همزمان با تایید طرح، کارهای مربوط به این مناقصه انجام شود و اسناد مناقصه مورد ارزیابی قرار گرفت. اسناد مناقصه منتشر شده است و پنج کنسرسیوم بزرگ داخلی و خارجی اعلام آمادگی کردند ودر نهایت سه کنسرسیوم در زمان مقرر پیشنهادات خود را اعلام کردند. برنده مناقصه از میان آنها انتخاب شد.اجرای پروژه سه سال به طول خواهد انجامید. این سیستم ساخت داخل بوده و با سیستمهای موجود همخوانی و مطابقت کامل دارد. در آن زمان شرکت‌های (مپنا و پارسیان)، ( فرآب و نورینکو چین) و (هیربدان، برسان، واگن پارس و تام ایران خودرو) سه کنسرسیونی بودند که اسناد برقی کردن راه‌آهن مناقصه تهران ـ مشهد را در زمان مقرر تحویل داده‌اند و برنده مناقصه از میان این سه کنسرسیوم انتخاب شد که سرانجام کنسرسیوم(هیربدان، برسان، واگن پارس و تام ایران خودرو) انتخاب شد اما این کنسرسیوم به علت شکایت کنسرسیوم (مپنا و پارسیان) هیچ گاه به مرحله امضای قرارداد نرسید.

هشدار کارشناسان حمل ونقل

صرفنظر از مسائل تجدید مناقصه و اجرای این پروژه برقی کردن مسیر تهران - مشهد در بین کارشناسان حمل ونقل مخالفان سرسختی دارد. اغلب آنها اعتقاد دارند که این پروژه در شرایط فعلی آن هم برای مسیر طولانی قابل اجرا و مقرون به صرفه نیست . کارشناسان این عرصه معتقدند؛ با توجه به اینکه تجربه چندانی در برقی‌کردن راه‌آهن در کشور وجود ندارد. ابتدا باید این طرح در مسیرهای کوتاه‌تر اجرا شود و پس از آن به سمت مسیر طولانی تهران-مشهد حرکت کنیم. با توجه به اینکه تجربه چندانی در برقی کردن راه آهن در کشور نداریم بهتر است این طرح در مسیرهای کوتاهتر اجرا شود و پس از ان به سمت مسیر طولانی تهران-مشهد برویم و اجرای این پروژه را در این مقطع زمانی کاری بی فایده و تنها تلف کردن هزینه‌ها می‌دانند چراکه در یک مدت زمان مشخص 4 تا 5 سال نمی‌توانیم این پروژه را به سرانجام برسانیم. گرچه مسوولان ریلی کشور از حضور شرکت های بزرگ خارجی برای برگزاری مناقصه راه آهن برقی تهران-مشهد خبر می‌دادند و به کرات عنوان می‌کردند شرکتهای بزرگی از کشورهای آسیائی و اروپائی شامل کشورهای روسیه، فرانسه، آلمان، سوئیس، اسپانیا، ایتالیا و چین برای اجرای پروژه برقی کردن راه آهن تهران- مشهد حضور دارند.اما با باز شدن پاکتهای مناقصه در 25 آبان ماه سال گذشته مشخص شد این شرکت ها از شریک خارجی قدرتمندی برخوردار نیستند و اغلب جنید چینی دارند.

کمبود بودجه دست انداز دیگر

با وجود اختلافات بر سر انتخاب برنده مناقصه در این میان مشکلات تامین بودجه این پروژه روی دیگر سکه این بازی است. چراکه کنسرسیوم قبلی برنده مناقصه به صراحت اعلام کرده بود: که راه‌سازی با احداث خط برقی یک موضوع متفاوت است به طوری‌که در ساخت راه هر یک کیلومتری که ساخته می‌شود می‌توان از آن بهره‌برداری کرد؛ اما در برقی‌کردن این‌گونه نیست کار به شکل پیوسته بوده است. اگر قرار است این پروژه با مشکل تأمین منابع مالی مواجه شود بهتر است اصلاً عملیات اجرایی آن را شروع نکنیم. اگر دولت از این پروژه حمایت نکند و همراهی لازم را در تأمین منابع مالی نداشته باشد به طور قطع عملیات اجرایی پروژه برقی‌کردن تهران- مشهد با مشکل مواجه می‌شود و اجرای آن کار درستی نیست. پیش از این نیز مسوولان ریلی کشور اعلام کرده بودند مشکل این پروژه نیز همانند سایر پروژههای ریلی با کمبود اعتبار مواجه شده است و تا زمانی که بودجه این پروژه تأمین نشود انعقاد قرارداد و اجرای آن منطقی نیست.

گفته شده پروژه برقی‌کردن راه‌آهن تهران- مشهد در حدود 150 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که باید از طریق حمایتهای دولتی و فاینانس تأمین شود. با این حال در تازه ترین اظهار نظر مدیرعامل راه آهن در سال 89 اعلام کرده که بنا بود این پروژه از طریق فاینانس انجام شود و براساس قانون 15 درصد سرمایه‌گذاری طرح باید توسط دولت تامین می‌شد، اما طی سال‌های گذشته این بودجه را در اختیار نداشتیم.

به گفته صاحب محمدی خوشبختانه در قانون بودجه امسال مبلغی برای بخشی از 15 درصد در نظر گرفته شده و امیدواریم با برگزاری مناقصه بتوانیم کار برقی کردن قطار تهران - مشهد را نهایی کنیم.

پیشینه برقی قطار برقی در ایران

تنها خط برقی ایران 25سال قبل درمسیرتبریز- جلفا ساخته شده است. و این خط تا به امروز کارایی چندانی نداشته است گفته می‌شود نبود مسافر و کم تقاضا بودن این مسیر سبب شده خط برقی چندان در این مسیر مورد توجه قرار نگیرد.البته تاریخ مطالعات برقی کردن راه آهن در ایران و تدوین استاندارد های راه آهن ازجمله خطوط برقی در سال 1355 توسط شرکت کامپساکس صورت گرفته بود و پس از آن مطالعات برقی کردن راه‌آهن تهران-خرمشهر در سال 1358 انجام شد. اما امروز صبحت از برقی کردن مسیر طولانی تهران-مشهد است به میان می‌آید که مخالفان و موافقان بسیاری را به سمت خود جلب کرده است. با این حال خط راه‌آهن تهران-مشهد به عنوان یکی از پرترددترین مسیر ریلی کشور از اهمیت به سزایی برخوردار است. اگر این پروژه به سرانجام برسد سرعت قطار تهران- مشهد در خطوط ریلی ابتدا با سرعت 160 کیلومتر در ساعت آغاز می‌شود و پس ازدو سال به 200 کیلومتر و طی دو سال بعد از آن نیز به سرعت 250 تا 350 کیلومتر در ساعت برای قطارهای ویژه می رسد.

قطار برقی تهران – مشهد در اغماء

مطالب مشابه :

قطار سریع السیر اصفهان تهران

برنامه حركت قطارهاي مسافري اداره كل راه آهن يزد از تاريخ 92/3/11لغايت 92/7/10

حرکت قطار از ایستگاه اقلید به اصفهان - تهران - مشهد و بالعکس

سفر با قطار؛ داد مسافران از تهویه و تاخیر

قطار برقی تهران – مشهد در اغماء

مشهد به تهران مسير اول 880 كيلومتر، مسير دوم935كيلومتر

نرخ و نوع قطارهای تبریز و تهران به مشهد

حرکت کاغذی قطار مشهد-گرگان

در حاشیه سفر از ساری تا مشهد با قطار ...

سوت قطار ساری - مشهد به صدا درآمد