رازی که نمی‌خواهند از آن بگویند!/ زمین سه چرخه بزرگراه سامانه خورشیدی

به گزارش خبرگزاری مهر، از زمانی که اخترشناسان در سال 1992 اولین سیاره را در آن سوی سامانه خورشیدی کشف کردند، به گونه ای بر روی غلطکی افتادند که اکنون آنها را تا یافتن 500 سیاره دیگر پیش برده است.

با توجه به یافته های متعدد تلسکوپ کپلر به نظر می آید این یافته ها همچنان در حال افزایش هستند. بشریت در حال ورود به عصر جدیدی از مطالعات جهانهای بیگانه است و یکی از افرادی که در زمینه این مطالعات نقشی برجسته و مهم را به عهده گرفته، اخترشناسی از دانشگاه کالیفرنیا برکلی به نام "جف مارکی" است که در پروژه کپلر نیز همکاری دارد.

مارکی در یافتن سیاره های شبه زمینی بسیار چیره دست است و بیش از هر اخترشناس دیگری موفق به انجام این کار شده است. وی تا کنون به رصد و کشف 70 سیاره شبه زمینی کمک کرده است. وی همچنین کاشف اولین سامانه چند سیاره ای در مدار ستاره ای شبه خورشیدی بوده و اولین سیاره ای که از مقابل این خورشید عبور کرده است را کشف کرده است.

وب سایت اسپیس گفتگویی را در رابطه با شتاب گرفتن روند کشف سیاره ها، آنچه انسان در حال حاضر از جهانهای بیگانه نمی داند و اینکه آیا تمدن هوشمندی در جهان وجود دارد یا نه با مارکی ترتیب داده است:

* اسپیس: چه عاملی منجر به اکتشافات اخیر در زمینه سیاره های بیگانه شده است؟ تجهیزات بهتر یا تکنیکهای بهتر؟

- مارکی: خوب بگذارید گزینه بهتری در اختیار شما بگذارم. انبوهی از اخترشناسان وجود دارند که به سختی بر روی این موضوع مطالعه می کنند، افرادی که بسیار خلاق بوده و فناوری های وابسته به این حوزه مطالعاتی را پیشرفته تر می کنند و در نتیجه دانش را رو به جلو سوق می دهند. من عامل انسانی را مهمتر از همه آنچه شما گفتید می دانم زیرا گاهی این گزینه نادیده گرفته می شود.

این همان عاملی است که گاهی اوقات در هیاهو و آشفتگی انتشار خبر کشف جدیدی در وب سایتهای اینترنتی نادیده گرفته می شود، شما با دیدن نتایج به این فکر نمی کنید که پنج یا 10 نفر در تاریکی شبها بیداری کشیده اند تا با محدود کردن خطاهای ممکن، سیاره های شبه زمینی را قابل رصدتر کنند. بسیار ساده است که کشفهای جدید را به سادگی به رایانه ای جدید یا تلسکوپی جدید اختصاص دهیم اما واقعیت اینجا است که این کشفهای جدید بر اساس رویاهای افرادی شگفت انگیز رخ می دهند که رویاهایشان را با تلاش و سختی به واقعیت تبدیل می کنند.

* اگر این مکالمه را 20 سال دیگر نیز انجام دهیم، دیدگاه شما از جایگاه کلی اکتشاف سیاره های شبه زمینی چیست؟

- صادقانه بگویم کپلر به اندازه ای خوب است که تصور شکست برای آن دشوار است، این تلسکوپ از مرز اعداد عبور می کند و هزاران سیاره را کشف خواهد کرد. در عین حال در پی کپلر دیگر تلسکوپها از آمریکا یا اروپا نیز تحقیقات آن را پیگیری خواهند کرد که هر یک می توانند هزاران نوع از این سیاره ها را بیابند. من مطمئنم تا سال 2020 بیش از 10 هزار سیاره کشف شده اند و تا سال 2030 شاید 20  و یا 30 هزار سیاره بیگانه پیدا کرده باشیم.

* این منحنی اکتشافی که اکنون بر روی آن ایستاده ایم به چه شکل به رشد خود ادامه خواهد داد؟

- به نظرم این منحنی به صورت ثابتی به رشد خود ادامه خواهد داد زیرا نمی توان بهتر از کپلر را در این زمینه در اختیار داشت. بیایید در این زمینه منصف باشیم. این تعداد سیاره ها نیست که برای ما اهمیت دارند بلکه کیفیت آنها است. ما یک سیاره به اندازه زمین می خواهیم. ما سیاره ای در منطقه قابل سکونت جهان می خواهیم و مهمتر از همه سیاره هایی می خواهیم که به دلایلی برای ما سیگنالهای رادیویی ارسال کنند.

* شما گفتید با کشف سیاره های فراخورشیدی، نظریه های موجود از رده خارج شده اند، چه چیزهایی بوده اند که ما فکر می کردیم درباره آنها آگاهی داریم و اکنون مشخص شده که کاملا درباره آنها اشتباه فکر می کرده ایم؟

- خوب اول از همه باید به سال 1996 بازگردیم. هیچ کس نمی خواست درباره این موضوع حرف بزند زیرا به اندازه ای بعید و دور از ذهن بود که شرم آور به نظر می رسید. دلیل اینکه به عنوان یک انجمن برای یافتن اولین سیاره های داغ که به مشتری های داغ شهرت دارند بسیار تقلا کردیم این نبود که فناوری کافی را در اختیار نداشتیم. بلکه به این خاطر بود که نظریه پردازان ما را از راه درست منحرف می کردند.

نظریه پردازانی بودند که به ما می گفتند: به سامانه خورشیدی خودمان نگاه کنید. به طور حتم سیاره های سنگی کوچکی در نزدیکی ما وجود دارند. ستاره های میزبان آنها خاموش شده اند و از این رو سیاره های این ستاره به جا مانده اند. به سیاره های عظیمی مانند مشتری و زحل نگاه کنید، آنها باید کمی بیرون تر شکل می گرفتند زیرا آنجا سردتر است و گازها می توانند با قدرت گرانش به سیاره ها بچسبند. به این شکل همه سامانه های سیاره ای از یک معماری برخوردارند، یک سیاره درونی، که پس از آن سیاره ای مانند زهره و پس از آن به ترتیب سیاره هایی دیگر قرار گرفته اند". منظورم این است که تفکر آنها بسیار نادرست و غیر عقلانی بود.

* و تمامی نظریه های آنها بر اساس نمونه ابعاد یکی از سیاره ها بود؟

- درست مثل این است که بخواهید فیزیولوژی بدن انسان را تعیین کنید و برای این کار به جزیره ای دور افتاده در اندونزی رفته و یک نفر را مورد بررسی قرار دهید و فکر کنید که این اطلاعات می تواند ویژگی های فیزیولوژیکی کل بشریت را در اختیار شما قرار دهد. در سال 1996 مقالاتی منتشر شده بودند که می گفتند تمامی سیاره هایی به اندازه مشتری و زحل در فاصله ای به دور از ستاره میزبان خود حرکت خواهند کرد. خوب البته این به شما کمک می کند تا بدانید در جستجوی چه باشید و اگر بخواهید به دنبال چیزی به جز آنچه در نظریه ها آمده باشید، خرد و دانایی را به مبارزه طلبیده اید! و اکنون ما می دانیم که این نوع تفکر تا چه اندازه کوته بینانه و محدود بوده است.

* پس فکر می کنید اکنون موضوع سیاره های شبه زمینی تا حدودی در محدوده کنترل انسان قرار گرفته است؟

- این طور فکر می کنم. ما همیشه کمی بیش از اندازه از خود مطمئن هستیم از این رو از اینکه بگویم "همه کارها به پایان رسیده، می توانید به خانه هایتان بروید" متنفرم. ما با مطالعات داپلر به همه این یافته ها دست پیدا کرده ایم و اکنون با کمک کپلر دریافته ایم که این سیاره ها پنج برابر، سه برابر و 1.4 برابر ابعاد زمین را دارند اما هنوز نمی دانیم این سیاره ها چگونه شکل گرفته اند.

حتی برای نمونه ای که به عنوان سیاره ای سنگی و شبه زمینی به نام کپلر 10b معرفی کردیم نیز دو شیوه شکل گیری فرض شده است. این سیاره می تواند مشابه زمین شکل گرفته باشد یا اورانوس، اما به اندازه ای به ستاره میزبانش نزدیک است که تمامی گازها و آب موجود در آن بخار شده و تنها هسته ای سنگی، خشک و خالی از آن به جا مانده است.

* بزرگترین رازهایی که در این باره به جا مانده اند کدامند؟

- راز بزرگی وجود دارد که در حال حاضر هیچکس واقعا نمی خواهد درباره آن سخن بگوید. این سوالی بسیار کهنسال است: آیا سیاره های شبه زمینی فراوان و رایجند؟ ما از حضور آنها اطمینان داریم، منظورم این است که در "آن بیرون" ستاره های متعددی وجود دارند. اما این سوال دو بخش دارد، منظور ما از شبه زمینی بودن چیست و سپس این سیاره ها تا چه اندازه در جهان هستی رایج هستند؟

اساسا می دانیم که ما سیاره شبه زمینی می خواهیم، پس نباید به حاشیه برویم، ما می خواهیم بدانیم که آیا سیاره ای وجود دارد که برای میزبانی از حیاتی که ما آن را می شناسیم مناسب باشد یا نه. و این ویژگی های شبه زمینی بودن کمی رمزآلود به نظر می آیند اما نظریه هایی نیز در رابطه با آنها وجود دارد. ما آب را به شکل مایع می خواهیم، اتمسفری با حرارت پایدار در دوره ای چند میلیون ساله یا چند میلیارد ساله می خواهیم که روند تکامل زیستی بتواند در آن جایی داشته باشد.

ما به یک ماه نیاز داریم که بتواند محور چرخش را ثابت کند، به یک مشتری نیاز داریم تا بتواند ذرات کیهانی رادر خود ببلعد و به اقیانوسی ثابت و پایدار نیاز داریم که بتواند به عنوان حلالی برای زیست شیمی به کار گرفته شود. این احتمالا همه آنچیزی است که ما از یک سیاره شبه زمینی می خواهیم، اما اینکه این سیاره ها تا چه اندازه در جهان رواج دارند، هیچ کس چیزی نمی داند!

* بر اساس مطالعات شما احتمال وجود سیاره ای شبه زمینی کوچک بیشتر است، یعنی یکی از هر چهار ستاره شبه خورشیدی نزدیک به ما یکی میزبان سیاره ای شبه زمینی است...

- بله. اما این ایده ای است که کسی نمی خواهد درباره آن صحبت کند زیرا سیاره های هم اندازه زمین از مشتری، زحل، اورانوس و نپتون کوچکتر هستند و ما اکنون می دانیم که سیاره ها در مدارهایی غیر عادی و نا منظم حرکت می کنند، زمینهای بیگانه در این میدان پر همهمه به فولکس کوچکی شباهت دارند که در میان جاده ای مملو از 18 چرخ در حرکت است. سیاره های آسیب پذیر سیاره های کوچکتری هستند و با تشبیه سامانه سیاره ای به یک میز بیلیارد، زمین به تیله ای کوچک شباهت دارد که بر روی میز بیلیاردی حاوی 15 توپ بیلیارد قرار گرفته و با آغاز بازی، این سیاره های کوچک هستند که از چله کمان سامانه خورشیدی به بیرون خواهند جهید.

* اینکه بگوییم سیاره های شبه زمینی می توانند به وجود بیایند یک موضوع است اما اینکه بپرسیم مدتی طولانی است که در جهان وجود دارند موضوعی کاملا متفاوت است...

- بله. فکر می کنم این سیاره ها همچنان به وجود خواهند آمد. تصوری غیر از این بسیار دشوار است. در صورتی که مشتری به وجود بیاید، چرا نباید سیاره ای شبیه به زمین نیز بوجود بیاید؟ اما فولکس خطاب کردن زمین یا سیاره هایی مشابه آن بیش از اندازه آن را بزرگ جلوه می دهد، بهتر است بگویم زمین یک خودروی سه چرخه است در برابر 18 چرخهایی که در اتوبانی 5 بانده در حرکت اند.

برای بیرون افتادن این سیاره ها از سامانه سیاره ای حتما نباید به آنها ضربه زد، تنها باید به اندازه ای به آنها نزدیک شد که نیروی گرانشی این سه چرخه بینوا را به خارج از سامانه پرتاب کند. از این رو ممکن است که سیاره های شبه زمینی شکل بگیرند و سپس به اعماق سیاه و سرد کهکشان پرتاب شوند، جایی که هیچ شانسی برای دیده شدن نخواهند داشت، با این همه چنین سیاره ای به اندازه ای سرد است که حیاتی در آن وجود نخواهد داشت. از این رو امکان اینکه سیاره ما بسیار نادر و کمیاب باشد وجود دارد.

* سامانه خورشیدی در مقایسه با جهان هستی بسیار جوان است و جهان نیز بسیار وسیع، از این رو فرصت و زمان کافی برای شکل گرفتن تمدنهای پیشرفته در آن وجود داشته که بخواهند با ما تماس برقرار کنند. برخی فکر می کنند این حقیقت که تا کنون از بیرون با ما تماسی برقرار نشده به این معنی است که ما در جهان تنها هستیم...

- خوب عدم وجود امواج رادیویی و تلویزیونی از جانب تمدنهای پیشرفته یک فرضیه را ارائه کرده و چیزی را به اثبات نمی رساند، اینکه با این همه بسیار دور از ذهن است که سیاره های قابل سکونتی در جهان هستی وجود داشته باشند که تکامل حیات در آن برای میلیاردها سال دوام آورده باشد.

* نظر شخصی خودتان در این باره چیست؟

- من به این پدیده اعتقاد دارم. با اینکه فراتر از حد تصور و سطح دانش ما است می گویم که موجودات پیشرفته، هوشمند و تکنولوژیکی در کهکشان راه شیری هستند اما بسیار کمیابند. نشانه های حیات بر روی زمین نشانه ای قابل قبول برای این فرضیه هستند.

* شما گفتید که ما در حال ورود به دوره ای طلایی از تصویربرداری سیاره های فراخورشیدی هستیم، این همان چیزی است که در آینده در انتظار ما است؟ دسترسی به زاویه های شفاف، مناسب و مستقیم به سیاره های بیگانه برای سنجیدن توانایی های آنها برای پشتیبانی از حیات؟

- اینطور فکر می کنم و برای نزدیکتر شدن به این هدف باید با همکاری مشترک و بین المللی تلسکوپی فضایی ساخته شود که بتواند از سیاره های هم اندازه و هم شکل زمین عکس بگیرد. ما می دانیم چطور چنین تلسکوپی بسازیم. چنین سیستمی بسیار پر هزینه خواهد بود اما انجام کارهای پر هزینه در راستای علم امری معمول است. کار دیگری که باید انجام گیرد این است که باید به سرعت ماموریتهای آپولو مانندی برای یافتن تمدنهای فرازمینی آغاز کنیم.

* یافتن هوش فرازمینی کاری بسیار دشوار و بزرگ است زیرا می تواند دیدگاه ما را نسبت به خود و جهانی که در آن زندگی می کنیم تغییر دهد...

- دقیقا. پس چرا نباید منابع خود را به صورت ملی یا بین المللی در کنار یکدیگر قرار داده و تلسکوپ رادیویی عظیمی بسازیم و به نمونه برداری از سیگنالهای موجود در جهان هستی بپردازیم؟ ما می دانیم به دنبال چه هستیم، با اینکه شاید مفهوم آن را ندانیم، این سیگنالها می توانند در قالب پرتو ایکس، فروسرخ یا فرابنفش باشند. باید وسیعتر اندیشید.