فلززایی کانسارهای منگنز در ایران

در ایران زمین، کانسارهای منگنز با خاستگاه های گوناگون رسوبی، رسوبی-آتشفشانی، گرمابی و ... شناخته شده اند.

پیدایش کانسارهای منگنز پروتروزوییک پسین-پلیوسن در ایران قابل پیگیری است ولی بیشتر ذخایر در زمان ترشیاری تشکیل شده است. فازهای کانی سازی منگنز از قدیم به جدید عبارتند از:

1)کانی سازی منگنز در پرکامبرین پسین-کامبرین پیشین

در این برهه زمانی، کانسارهای منگنز از نوع آتشفشانی-رسوبی و آتشفشانی در ایران مرکزی و آذربایجان تشکیل شده است، مانند کانسارهای ناریگان در ناحیه بافق و نشانه معدنی امیرآباد در باختر کانسار انگوران. افق منگنز دار در این زمان، با افق سرب و روی کوشک و انگوران و آهن های رسوبی محور سلطانیه-مهاباد و دولومیت های سلطانیه سلطانیه همخوانی دارد. ذخایر منگنز در این افق، تا حدی شناخته شده هستند، ولی امید یافتن ذخایر منگنز دار بیشتر یا آهن منگنز دار در این افق زیاد است.

2)کانی سازی منگنز در پالئوزوییک پسین

تعدادی کانسار از نوع رسوبی و یا رسوبی آتشفشانی در سنگ های پالئوزوییک پسین در خاور ایران، ایران مرکزی و سنندج-سیرجان شناخته شده است. این کانسارهای اغلب از نوع آهن منگنزدار هستند و می توان مونه وار، کانسار آهن منگنز دار هستند و می توان نمونه وار، کانسار آهن منگنزدار هنشک در ناحیه ده بید و کانسار آهن منگنزدار کلات ناصر آهنگران قاین را نام برد.

3)کانی سازی منگنز در کرتاسه

در کرتاسه پیشین در زون سنندج-سیرجان، تعدادی کانسار منگنز و آهن-منگنز دار تشکیل شده است که خاستگها آتشفشانی-رسوبی دارند. مانند کانسار آهن منگنز دار شمس آباد اراک، کانسار منگنز مورچه خورت، کانسار احمد روغنی ملایر و رباط و به طور کلی کانسارهای آهن منگنزدار جای گرفته در سنگ های کرتاسه در محور ملایر-اصفهان.

4)کانی سازی منگنز کرتاسه پسین-پالئوژن

کانسارهای منگنز این زمان با سنگ های ستبر اقیانوسی وابسته به مجموعه افیولیتی در پیوند هستند، مانند کانسارهای آب بند ناحیه استهبان، کانسار آهن منگنز دار گونیچ ناحیه خاش، کانسار چاه باشه، بنویه، گل کنگو و کوه دم در ناحیه انارک، کانسارهای سنبورت و اسد در ناحیه سبزوار، کانسار منگنز بافت کرمان، کانسار منگنز باقره در ناحیه تربت.

5)فاز کانی سازی منگنز در ائوسن-الیگوسن

بیشتر ذخایر شناخته شده منگنز ایران، در این زمان تشکیل شده اند. کانسارهای منگنز این برهه زمانی، دارای خاستگاه آتشفشانی و آتشفشانی-رسوبی و گرمایی بوده در مجموعه آذرآواری و آتشفشانی پالئوژن یافت می شود، مانند کانسارهای ونارچ قم، رباط کریم، بزنی و به طور کلی کانسارهای ونارچ قم، رباط کریمف بزنی و به طور کلی کانسارها و نشانه های منگنز در محور قم-نایین. شواهد زمین شناسی زیادی نشان می دهد که اگر در این نواحی اکتشافات بیشتر و دقیق تری برای منگنز صورت گیرد، می توان به ذخایر امیدبخشی رسید.

6)فاز کانی سازی منگنز در میوسن پسین-پلیوسن

کانسارهایی از منگنز با خاستگاه گرمابی و ابسته به سنگ های آتشفشانی آندزیتی و آندزیتی-بازالتی شناخته شده است. این کانسارها بیشتر در آذربایجان وجود دارند. کانسارهای این زمان، دارای ذخایر کوچک ولی عیار بالا می باشند. نمونه وار می توان از کانسارهای دبلکو، منامین، بستان آباد یاد کرد.

جدول 5-3 و شکل 5-2 کانسارهای منگنز ایران را نشان می دهد.

جدول 5-3  ویژگی های عمومی پاره ای از کانسارهای منگنز در ایران