افسانه صورت فلكي ها (دسته اول)

صورت فلكي عقاب

صورت فلکی عقاب یا کرکس یکی از صورت های فلکی معروف آسمان تابستان است که در کنار صورت های فلکی معروفی چون قو(دجاجه) و چنگ رومی (شلیاق) به آسمان شب های تابستان جلوه ای خاص میدهد . معروفترین ستاره های صورت فلکی عقاب ستاره آلفا یا همان نثر طایر و ستاره بتا یا شاهین است. نثر طایر از قدر 75/0 می درخشد و یکی از رئوس مثلث تابستانی را در کنار ستارگان معروفی چون دنب (آلفا قو) و نثر واقع(آلفا چنگ رومی) تشکیل میدهد و حدود 7/16 سال نوری از ما فاصله دارد. و ستاره شاهین نیز از قدر 7/3 می درخشد . شکل این صورت فلکی تا حدودی شکل سفره ماهی را نیز در ذهن رصد گر تداعی میکند ولی خب در نظر رصدگران باستانی آن بیشتر به شکل عقاب را تداعی کرده است .

این صورت فلکی در ایران باستان شناخته شده بوده ولی سندی از شناخت آن در عهد باستان باقی نمانده ولی خب قدیمی ترین سند درباره شناخت ایرانیان در مورد این صورت فلکی کتاب عبدالرحمن صوفیست که مربوط به 1000 سال پیش میشود و خواجه نصیر الدین طوسی آن را ترجمه کرده است.در مورد شناخت غربیان از این صورت فلکی نقل است که این شناخت به حدود 1200 ق م برمیگردد که آن را به عنوان یک پرنده می شناختند .
این صورت فلکی در افسانه های یونانی یادآور(آکیلان) عقاب محبوب زئوس خدای خدایان یونانی بود .ماموریت این پرنده این بود تا گانیمد را که جوانی خوش سیما بود برای زئوس به کوه آلمپ که محل استقرار خدایان بود ببرد . گانیمد یک شاهزاده اهل تروا بود و فرزند پادشاه تروس .
زئوس شیفته این شاهزاده تروایی شد و این شیفتگی باعث شد تا به آکیلان یا همان عقاب محبوب خود فرمان دهد تا گانیمد را ربوده و برای او بیاورد تا او را ساقی خود و دیگر خدایان کند .

قابل ذکر است در حال حاضر بزرگترین قمر سامانه خورشیدی و بزرگترین قمر سیاره هرمز (مشتری) گانیمد نام دارد .

صورت فلكي سنبله

صورت فلکی سنبله ششمین صورت فلکی در دایره البروج است. نماد این صورت معمولا به شکل زنی خوش چهره با خوشه ای گندم در دست به تصویر کشیده شده.در فرهنگ سومر این صورت فلکی اهمیت بسیاری داشته تا جایی که شواهد نشان میدهد صورت فلکی شیر (اسد) کم کم جای آن را میگیرد . در شخصیت های اسطوره ای سومری ایزدبانویی به نام هورسگ به معنی بانوی کوه های بزرگ را با این صورت فلکی مربوط میدانستند و تصور میشده هنگامی که خورشید در هنگام چرخش خود در ستاره باکره قرار میگرفت نین هورسگ باردار میشد .در لیست مول آپین (متون ستاره شناسی بابلی) از صورت فلکی سنبله با نام مول آپ سین یاد شده . آپ سین به معنای زمین کشت و کار و زراعت است.اما در بعضی منابع از آن با نام مول کی هال نیز نام برده شده که میتوان معنی زمین تقسیم شده یا بخش شده هم برای آن قائل شد.در جایی دیگر از آن با نام فورو نیز اسم برده شده.فرو به معنای الهه ای است که خوشه ای جو در دست دارد و نمادی بود از زمین های زراعتی که در پاییز درو می شدند.در نجوم کهن بر اساس شکل ظاهر شدن آن در آسمان نوع محصولات پیشگویی میشدند.مثلا در متون بابلی آورده شده اگر فورو تیره باشد محصول جو کم خواهد شد. این صورت فلکی بعد ها با صورت فلکی فروند یکی شده.فروند نماد الهه ا ی است که برگ خرما در دست دارد.اما در نماد های یونانی این صورت فلکی با (شوخه زیتون) هم نمایش داده شده است.
اما در تاریخ ایران.در کتاب بندهشن(کتابی مقدس درآیین زرتشت که مربوط به اساطیر جهان خلقت میباشد) نام این صورت فلکی را هوشگ نامیده اند.که پس از سالها در زبان فارسی به کلمه خوشه تبدیل گردید.

همچنین در این متون آغاز آفرینش تا آمدن اهریمن از بره تا خوشه به مدت شش هزار سال تعیین شده که هر ستاره در ان هزار سال شاهی دارد.در باورهای این کتاب شش ماه آغاز سال( برابر برج هایی از بره تا خوشه )متعلق به دنیای اهورایی است و برج ترازو به معنی زمانیست که اهریمن به جهان اهورایی هجوم می آورد.عبارت های به کار رفته در این کتاب نشان دهنده دانش نجومی در تقسیم بندی های زمان کیهانی در باورهای ایران باستان بوده.در حقیقت برج هایی که نماد حرکت خورشید از صورت فلکی بره (حمل) به طرف نقظه اوج آن(منطقه انقلاب تابستانی) تا برجی که دوباره به نقطه صفر برسد (ترازو) و از آن به طرف افول (حضیض)خورشید حرکت می کند همه چیز در دو اصل خیر و شر تقسیم بندی می شده است.
از منابع دیگر پارسی در این خصوص که میتوان نقل کرد.کتاب التفهیم نوشته ابوریحان بیرونی است
در این کتاب نام این صورت فلکی سنبله یا نام دیگرش عذرا آورده شده و این برج ماده است و ماهیتی سرد و خشک دارد. و منبع دیگر کتابهای عبدالرحمان صوفی رازی که معروفترین آنها صورالکواکب است که بعدها به وسیله خواجه نصیر ظوسی به فارسی ترجمه شد.و یا در کتاب کفالایا(اصول آیین مانیوی.منسوب به مانی پیامبر) قلب و روده را با این صورت فلکی مرتبط دانسته اند.
وزیران و بزرگان و خدایان و رقاصان و سرودگویان ومعلمان و میانه ی مردمان به این برج مربوطند .جای هایی مثل دیوانهای قضایی ، خانه های منسوب به زنان و خرمن ها و زمین های زراعتی به این صورت فلکی ارتباط دارند.

صورت فلكي خرگوش

یکی از صورت های فلکی بارز و مشخص زمستانی که کمتر از آن سخن به میان می آید صورت فلکی خرگوش است .
این صورت فلکی زیبا پا به پای دیگر صور فلکی معروف زمستانی شب های سرد زمستان را به پیمایش آسمان می پردازد . صورت فلکی خرکوش از 13 ستاره بارز تشکیل شده که در حالت هایی که آسمان مناسب باشد می توان حداقل 8 ستاره آن را دید و حتی در شهر نیز میتوان این صورت فلکی را مشاهده کرد. معروف است که خرگوش شکار مورد علاقه شکارچی یا جبار بوده است و به همین دلیل در آسمان نیز نزدیک صورت فلکی شکارچی است .
یافتن صورت فلکی خرگوش بسیار ساده است چرا که درست زیر پای صورت فلکی معروف و محبوب شکارچی یا جبار(orion) قرار دارد و کافیست به ناحیه زیرین صورت فلکی شکارچی یا جبار نظر افکند تا صورت فلکی ذوزنقه دوبل مانند خرگوش در کانون دید باشد و کمی به طرف شرق میتوان صورت فلکی سگ بزرگ همراه با ستاره درخشانش شباهنگ را نیز دید . این صورت فلکی دو ستاره بسیار معروف به نام های اِرنب (آلفا خرگوش) که1284 سال نوری از ما فاصله دارد و نِهال (بتا خرگوش) که 150 سال نوری از ما فاصله دارد را داراست که به راحتی می توان حتی در شهر نیز آنها را مشاهده کرد . از نظر اجرام عمق آسمان نیز خرگوش حرف هایی برای گفتن دارد از جمله اجرام معروف این صورت فلکی میتوان به خوشه کروی M79 که از قدر 8 میدرخشد و کهکشان IC 441 و NGC 2076 اشاره کرد .

مشاهده اجرام عمق آسمان خرگوش کار کمی دشواری است ولی خوشه M79 را میتوان با کمی دقت و اپتیک مناسب شکار کرد و به تماشای زیبایی های آن نشست .

افسانه صورتهای فلکی خرس بزرگ و خرس کوچک

بی شک معروفترین و بارزترین صورت قلکی آسمان و بخصوص آسمان شمالی و بهاری صورت فلکی خرس بزرگ یا دب اکبر است که توسط 7 ستاره معروف خود که شکل یک ملاقه را ذهن آکثر مردم تداعی میکند شناخته شده است و حتی گاهی با همین نام یعنی ملاقه معرفی می گردد.

البته قابل ذکر است صورت فلکی دب اکبر که در تصور عموم مردم همان هفت ستاره تلقی می شود اشتباه است و این هفت ستاره تنها قسمتی از بدن خرس (کعب ران و دم خرس) را نشان می دهد و صورت فلکی کامل خرس بزرگ دارای ستارگان بیشتری است که در نقشه زیر می بینید .

نقشه خرس بزرگ و کوچک و ستارگان معروف و چگونگی یافتن ستاره قطبی

این صورت فلکی در ملل کهنی چون : ایران (پارس), مصر, روم و یونان شناخته شده بوده است و هر ملت بنابر اسطوره ها و عقایدش شکل خاصی را در آن می دیده است . ولی افسانه های اکثر صور فلکی مربوط به یونان باستان است و نباید اینگونه تصور شود که صور فلکی در دنیای قدیم فقط در یونان قدیم شناخته شده بوده است .
صورت فلکی خرس بزرگ به دلیل رابطه ای خاص که در یافتن ستاره قطبی دارد معروفیتی افزونتر کسب کرده چرا که اگر فاصله بین دو ستاره لبه آبگردان یعنی دوبه (آلفا) و مراق (بتا) را پنج برابر کنید به ستاره قطبی می رسید . باید توجه شود که خرس بزرگ یک صورت فلکی پیرا قطبی است و در نیم کره شمالی غروب نمی کند البته شاید در بعضی مواقع و در نواحی نزدیک استوا ارتفاع آن در افق شمالی کم شود و بعضی قسمت های آن به زیر افق برود ولی باز هم می توان در یک افق مناسب آن را دید .
در افسانه های یونانی نقل شده است زئوس خدای خدایان شیفته گالیستو شاهزاده آرکادی می شود و جونو که ملکه زئوس بود به این عشق ورزی حسادت کرده و کالیستو را به شکل خرس تبدیل می کند و بعدها به آسمان صعود می دهد. زئوس از گالیستو پسری به نام آرکاز داشت که روزی برای شکار به جنگل می رود و با مادر خود که به شکل خرس در آمده بود مواجه می شود و قصد شکار آن را می کند . زئوس برای جلوگیری از رخدادی تلخ آرکاز را نیز به شکلی خرسی کوچک در آورد و به آسمان صعود داد تا در کنار مادر خود قرار گیرد و مبنای افسانه خرس کوچک یا دب اصغر باشد .
خرس کوچک نیز در ملل عصر باستان که نام آنها در بالا آورده شد شناخته شده بوده و هفت ستاره آن که کل صورت فلکی را شامل می شود در این ملل کهن دارای اهمیتی خاص بودند . در ضمن شکل خرس کوچ بسیار شبیه ملاقه دب اکبر است که ستاره قطبی در انتهای صورت فلکی خرس کوچک قرار گرفته است .

تصویر افسانه ای خرس بزرگ

صورت فلكي شير (اسد)

صورت فلکی شیر یکی از صور فلکی زیبای آسمان شب است که به دلیل قرار گرفتن در دایره البروج از اهمیت خاصی در میان صور فلکی برخوردار است . این صورت فلکی دارای قدمت بسیار زیادی است چرا که در عهد باستان در ملل گوناگونی چون : ایران (پارس), بابل, سومر, روم و یونان شناخته شده بوده است و حتی رد پای آن را می توان در تمدن های بوجود آمده در آمریکای جنوبی نیز مشاهده کرد .

معروفترین ستاره صورت فلکی شیر ستاره ای از قدر 4/1 است که به نام دل شیر معروف است و با نامهای قلب الاسد و یا آلفا شیر هم شناخته می شود .
صورت فلکی شیر یک صورت فلکی بهاری است که از اول بهار تا پایان آن به خوبی قابل مشاهده است . یافتن آن هم آسان است چرا که در زیر آبگردان صورت فلکی خرس بزرگ قرار گرفته (قسمت جنوب خرس بزرگ) .

صورت فلکی شیر یا اسد در مرداد ماه میزبان خورشید است و یا به عبارت دیگر زمین در مرداد ماه در وضعیتی قرار می گیرد که که روبروی صورت فلکی شیر است . در ضمن این نکته قابل ذکر است که قرار گرفتن خورشید در برج شیر نوعی حرارت و قدرت را نشان می داده و این نکته را می توان در آرم دولت های پادشاهی عصر باستان ایران یا پارس که شیر و خورشید را در کنار هم نشان می دهد دید مخصوصا” که در ,مرداد ماه ,شیر میزبان خورشید بوده یعنی در اوج گرمای هوا ,خرمی طبیعت و پر آبی رودها .

تصویر افسانه ای شیر و نقشه صورت فلکی شیر

افسانه صورت فلکی شیر همچون دیگر صور فلکی ریشه ای یونانی دارد . در افسانه های یونانی آمده است شیری رویین تن و قدرتمند موجب سلب آسایش و وحشت مردم منطقه نمیا شده بود و هرکول پسر زئوس و قهرمان افسانه ای یونان بر آن شد تا این شیر قدرتمند را از بین ببرد و باعث آسایش مردم شود . به همین خاطر روزی به کنام شیر نزدیک شد و بعد از سد کردن یکی از راههای خروجی غاری که کنام شیر رویین تن در آن بود شیر را مجبور کرد تا با او روبرو شود . مبارزه بین هرکول و شیر قدرتمند شروع شد ولی نه تیر و نه نیزه و نه شمشیر هیچ یک بر شیر رویین تن اثر نکرد . در آخر هرکول توانست با فشردن گلوی شیر حیوان را خفه کرده و او را از پای در آورد و بعد با تکه ای از یال شیر که همچون آهن آبدیده سخت و مقاوم بود و همچون الماس بران پوست شیر را بکند و آسایش را به مردم نمیا باز گرداند بعد از این جریان زئوس خدای خدایان یونان شیر را به صورت گروهی از ستارگان به آسمان صعود داد .

صحنه ای از نبرد هرکول و شیر

صورت فلكي عقرب و كماندار (قوس)

شاید در آسمان شب کمتر صورت فلکی باشد که واقعا” به نامش به مانند عقرب (کژدم) شبیه باشد . این صورت فلکی به خاطر شباهت نزدیکش به عقرب از حدود 7000 سال قبل شناخته شده بوده است . این صورت فلکی در مناطق شمالی دیده نمی شود ولی در مناطق جنوبی به راحتی می توان آن را دید .
معروفترین ستاره آن ستاره اپوش یا دل شیر است که با نام قلب العقرب هم شناخته می شود .این ستاره یک غول قرمز است و چون جواهری در شبهای تابستان درخشش دارد .
بر اساس افسانه های یونانی یکی از روایت های قتل شکارچی یا جبار کشته شدنش توسط نیش عقرب است . کژدم یا عقرب به دستور آرتمیس که الهه حیوانات و زنان جوان بود شکارچی را نیش می زند و او را به قتل می رساند . صورت فلکی جبار زمانی که عقرب طلوع می کند در افق غربی ناپدید می شود گویی از هراس و وحشت عقرب می گریزد و پس از آن واقعه کژدم به صورت گروهی از ستارگان به آسمانها صعود کرد تا در یادها بماند .
بایستی خاطر نشان کرد عقرب یک صورت فلکی دایره البروجی است و خورشید در آبان ماه میهمان این برج است .
کماندار یا قوس
صورت فلکی کماندار یا قوس به دو علت از اهمیت خاص برخوردار است یک آنکه صورت فلکی دایره البروجی است و خورشید در ماه آذر میهمان این برج است و دوم اینکه در مرکز کهکشان را شیری قرار گرفته است وما شاهد درخشنده ترین قسمت راه شیری در این صورت فلکی هستیم .در ضمن این صورت فلکی در کنار عقرب دارای اجرام بسیار زیبایی هستند که لذت رصد تابستانی را دو چندان می کند . وجود سحابی و خوشه های بسیار زیبا در این صورت فلکی بسیار مشهود است و می توان به راحتی آنها را به دام تلسکوپ یا دوربین دوچشمی انداخت البته با چشم غیر مسلح هم دیدن آن شور آفرین است .
در افسانه های یونانی چنین آمده است شیرون که موجودی نیم انسان و نیم اسب (موجوداتی به نام قنطورس) بود بر خلاف دیگر همنوعانش که موجوداتی سراسر شرور و ظالم بودند موجودی مفید و خوب بود او به قهرمانان یونانی فنون جنگ و رزم می آموخت و آنها را تعلیم می داد . روزی هرکول قهرمان اسطوره ای یونان به گونه ای تصادفی او را با نیزه ای که آغشته به سمی مهلک بود زخمی می کند و شیرون از این زخم زجری زیادی می کشید ولی چون فنا ناپذیر بود مرگی برای او نبود . او از فناناپذیری خود دست کشید و با اجازه زئوس خدای خدایان مرد . زئوس برای زنده نگه داشتن نام او, او را به صورت گروهی از ستارگان به آسمانها صعود داد .
قابل ذکر است این صورت فلکی در اساطیر سومر قدیم شناخته شده بوده است .

نقشه صور فلکی کژدم و کماندار

تصاویر افسانه ای عقرب و کماندار

صورت فلكي جبار و ثور

افسانه های زیادی در مورد صورت های فلکی وجود دارد که اغلب این افسانه ها با اسطوره ها و قهرمانان هر تمدن باستانی رابطه دارد ‚ ولی ظاهرا” یونانیان در امر افسانه سازی از دیگر ملل کهن پیشی گرفته و اسناد بیشتری از افسانه های یونانی در دسترس است ولیکن با این حال اسناد و مدارک قابل توجهی نیز از دیگر تمدن های عصر باستان همچون : ایران ‚ مصر ‚ بابل و … نیز وجود دارد که نشان دهنده آشنایی این تمدن های باستانی با صورفلکی است .
در این نوشتار سعی خواهد شد تا افسانه های مربوط به دو صورت فلکی زمستانی یعنی صور فلکی شکارچی (جبار) و گاو نر(ثور) را بیان کنیم .
درباره صورت فلکی شکارچی افسانه های فراوانی وجود دارد که اغلب آنها با الهه آرتمیس (آرتمیز) که در یونان باستان به الهه شکار معروف بوده مرتبط است .
دریکی از افسانه ها چنین آمده است که روزی الهه آرتمیس غافل از اطراف خود در رودخانه ای مشغول شنا بود که جبار یا (orion) متوجه الهه شده و او را غافلگیر کرده و باعث رنجش خاطر الهه آرتمیس می شود . در این حال الهه جبار را طلسم کرده و او را به شکل گوزنی در می آورد به گونه ای که سگهای او صاحب خود را نشناخته و او را از هم دریده و از پای در می آورند(سگهای جبار در آسمان شب با صور فلکی سگ بزرگ وکوچک در ارتباط هستند) .

شکارچی (جبار)

در افسانه ای دیگر چنین بیان شده است که شکارچی (جبار) روزی مغرورانه مدعی شد که هیچ جانوری چه کوچک و چه بزرگ یارای مقابله با او را ندارد و نمی تواند به او آسیبی وارد کند. در این حال به فرمان الهه آرتمیس زمین لرزشی شدید کرده و نقطه ای از آن شکاف خورده و کژدمی (عقربی) هولناک از آن بیرون آمده و شکارچی را نیش زده و او را از پای درآورد. از آن زمان جبار به شکل صورت فلکی به آسمان عروج کرده و پیوسته از عقرب دوری می جوید و سعی در فرار از او دارد به گونه ای که هرگاه صورت فلکی کژدم در افق شرقی در حال طلوع است صورت فلکی شکارچی در افق غربی در حال غروب و ترک صحنه آسمان از وحشت کژدم است .
صورت فلکی گاو نر (ثور) از صورفلکی بارز و زیبای زمستانی است که ستاره درخشان دبران همچون جواهری بر چشم گاو نشسته و گاوی خشمگین را در اذهان تداعی می کند. این صورت فلکی در نزدیکی جبار و در قسمت شمال غربی آن قرار دارد. در این صورت فلکی همچنین یکی از زیباترین و بارزترین خوشه های باز آسمان شب قرار دارد که می توان حتی با چشم غیر مسلح حدود 7 ستاره آن را مشاهده کرد(در نوشتاری جداگانه به طور کامل به خوشه پروین و افسانه مربوط به آن خواهیم پرداخت).

در اساطیر وافسانه های ‚ تمدن های گوناگون توجه خاصی به این صورت فلکی می شده چنانکه بابلیان که کشورشان در زمان کورش بزرگ تحت سیطره امپراطوری جهانی ایران درآمد صورت فلکی گاو (ثور) را تداعی کننده گاو نری می دانستند که به فرمان الهه ایشتار (الهه عشق و محبت بابلی) به آسمان ها عروج کرد تا گیلگمش پهلوان افسانه ای را به شوند (خاطر) بی توجهی نسبت به الهه ایشتار از پای در آورد . در افسانه های یونانی این صورت فلکی خاطره زئوس ‚ قدرتمندترین خدای یونانیان را تداعی میکرد . زئوس خدای یونانیان شیفته دختری شد به نام اروپا که دختر پادشاه بود . او شکل و شمایل خود را به صورت گاو نری درآورد و دختر پادشاه را ربود و بر پشت خود سوار کرده و به یکی از جزایر یونانی نشین به نام جزیره کرت منتقل کرد . بعد از آن اروپا به همسری زئوس درآمده و از او صاحب فرزندی به نام مینوس (مینوز) شد . همچنین مصریان باستان در صورت فلکی گاو نر (ثور) گاو مقدس خود آپیس (holly apis) را می دیدند و این صورت فلکی برای آنها مهم و مقدس قلمداد می شد .

مصریان در حال تقدیس گاو آپیس

مینوس بر پشت زئوس

افسانه صورت فلكي ها (دسته اول)

صورت فلكي سنبله

افسانه صورتهای فلکی خرس بزرگ و خرس کوچک

صورت فلكي شير (اسد)

صورت فلكي عقرب و كماندار (قوس)

صورت فلكي جبار و ثور

مطالب مشابه :

خرس قطبی

حيات خرس قهوه اي در ايران در خطر است

شهر عجیب با قوانینی عجیب تر! کسی حق مردن در این شهر را ندارد!!

آیا می‌دانستید?????

افسانه صورت فلكي ها (دسته اول)

دیدنیهای روز