دندانپزشكي كودكان

1-دندان‌هاي شيري :

تشكيل جوانه دندان‌هاي شيري از زمان جنيني آغاز مي‌شود. بنابراين نوع تغذيه و مصرف داروها در حين بارداري مي‌تواند در ساختار دندان شيري نوزاد تاثير بگذارد. شروع رويش دندان‌هاي شيري از 4 تا 18 ماهگي ممكن است متغير باشد و زود يا دير بودن آن جاي نگراني ندارد. آخرين دندان شيري هم حدود 3-2 سالگي در مي‌آيد. رويش دندان باعث ايجاد التهاب و احساس فشار و خارش در لثه مي‌شود كه براي راحت‌تر شدن كودك مي‌توان ژل‌هاي مخصوص، وسايل دنداني و داروهاي خوراكي با نظر دندانپزشك استفاده كرد. در هر فك بايد 10 دندان شيري درآيد كه جمعاً20 عدد مي‌شود. اولين مراجعه به دندانپزشك بايد در 2 سالگي انجام شود و سپس هر 6 ماه يكبار چك آپ انجام گيرد.

نام‌گذاري دندان‌هاي شيري از خط وسط هر فك به سمت عقب به ترتيب D,C,B,A مي‌باشد.

A: دندان‌هاي پيشين كه در وسط هر فك هستند 2 عدد بالا و 2 عدد پايين.

B: دو دندان كناري كه مجاور دندان‌هاي پيشين هستند.

C: دندان‌هاي نيش پس از دندان‌هاي كناري

D: دندان‌هاي آسيايي اول كه كوچكتر است.

E: دندان‌هاي آسيايي دوم كه بزرگتر است.

زمان افتادن دندان‌هاي شيري به ترتيب زير است:

دندان‌هاي B و A بالا و پايين ، 7-5 سالگي

دندان‌هاي C ، 10 – 8 سالگي

دندان‌هاي E و D 12- 10 سالگي

بنابراين دندان‌هاي E و D ديرتر از بقيه مي‌افتند و احتمال خراب شدن آن‌ها هم بيشتر است اما نبايد زودتر از موعد كشيده شوند چون باعث ايجاد بي‌نظمي در دندان‌هاي دائمي مي‌شوند. اگر بدليل پوسيدگي خيلي زياد و عدم امكان ترميم دندان مجبور به كشيدن زود هنگام آن شديم حتماً بايد در فضاي خالي آن فضا نگهدار ساخته و گذاشته شود و تا هنگام رويش دندان دائمي، محل خالي را نگه دارد.

2-تغذيه در كودكان:

زياد خوردن غذاهاي شيرين و داراي قند براي دندان‌ها مضر است و مي‌تواند باعث پوسيدگي شود البته نمي‌توان كودكان را از خوردن چيزهاي شيرين كاملاً منع كرد اما مهم اين است كه تعداد وعده‌هاي اين نوع خوراكي‌ها را در طول روز به حداقل رسانيده مثلاً خوردن 10 عدد شكلات يكجا بهتر است تا اينكه 4 عدد شكلات را به‌فواصل چند ساعت از صبح تا شب بخورد. زيرا قند توسط باكتري‌هاي دهان تبديل به اسيد شده و باعث پوسيدگي دندان مي‌شود. غذاهاي مفيد هم شامل بقيه غذاهاي غير قندي بخصوص ميوه‌جات و لبنيات است. چند نكته لازم به يادآوري است.

الف-قطره آهن فقط باعث ايجاد لكه‌هاي تيره روي دندان مي‌شود و به هيچ‌وجه عامل پوسيدگي نيست.

ب-آدامس‌هاي بدون قند (Sugar Free) ضرري ندارند و كمي هم مفيد هستند.

ج-داروهاي خانواده تتراسايكلين نبايد به كودكان زير 12 سال داده شود زيرا منجر به بدرنگ شدن و ايجاد لكه‌هاي خاكستري و تيره روي دندان‌هاي دائمي مي‌شود.

د-خوردن شير در طول شب تا صبح بسيار براي دندان مضر و مخرب است.

3-بهداشت دهان كودكان :

از زمان رويش اولين دندان شيري بايد نسبت به تميز كردن دندان‌هاي كودك اقدام كرد.از مسواك‌هاي كوچك مخصوص بدون خميردندان مي‌توان استفاده كرد. بكار بردن خميردندان از سني شروع مي‌شود كه كودك بتواند كف آن را دهان نگه داشته و پس از پايان مسواك زدن خارج كند. حداقل بايد شب‌ها قبل از خواب مسواك زده شود و بهتر است صبح و ظهر هم انجام شود. براي اطفال زير 5 سال والدين بايد مسواك بزنند. كشيدن نخ‌دندان براي بالاي 7 سال بسيار مفيد است.

مسواك‌هاي برقي موثرتر از مسواك‌هاي دستي بوده بنابراين براي كودكان كاملاً مناسب هستند. براي بچه‌ها حداقل زمان لازم براي مسواك‌هاي دستي يك دقيقه و مسواك‌هاي برقي 30 ثانيه مي‌باشد.

4-شروع معاينات دندانپزشكي :

از 2 سالگي بايد كودك را نزد دندانپزشك برد و پس از آن هر 6 ماه يكبار چك آپ انجام خواهد شد. بعضي از بچه‌ها كه دندان‌هاي آسيب‌پذيرتري دارند يا رژيم غذايي آنان نامناسب است از همان سنين 3-2 سالگي دچار پوسيدگي دنداني مي‌شوند كه بايد هر چه سريعتر تحت درمان قرار بگيرند همچنين انجام فلورايدتراپي كه موثرترين راهكار پيشگيري از پوسيدگي دنداني در كودكان است از حدود 3 سالگي قابل انجام مي‌باشد.

در جلسات درماني ، بهتر است والدين در اتاق درمان حضور دائم نداشته باشند و اگرنياز شد ، با هماهنگي دندانپزشك وارد شوند.تجربه نشان داده‌‌است كنترل اضطراب و مديريت رفتار بچه ها با حضور والدين سخت تر مي‌شود.والدين گرامي بايد توجه داشته‌باشند كه از صحبت كردن با كودك در حال درمان خودداري كنند.خصوصاً گفتن كلماتي مانند : « نترس ، درد نداره ، آمپول نميزنه ، چشماتو ببند و . . . » كه القاء كننده شروع يك كار ترسناك و دردناك است ، تاثير بسيار بدي بر كودك دارد .

5-فلورايدتراپي :

در ساختمان ميناي دندان يون‌هاي كلسيم بسيار زياد و يون‌هاي فلوئور خيلي كم هستند. هر چه مقدار يون‌هاي فلوئور بيشتر شود ميناي دندان در برابر پوسيدگي مقاوم‌تر خواهد شد. براي همين هم در تمام خميردندان‌ها و دهانشويه‌ها و حتي نخ‌هاي دندان هم سعي مي‌شود تركيبات فلوئور به شكل فلورايد (نمك‌هاي فلوئور با سديم و قلع و ... ) گنجانده شود تا به محكم‌تر شدن دندان‌ها كمك كند فلورايدتراپي يك روش موثر در افزودن فلوئور به سطح ميناي دندان است. در اين روش ابتدا دندانپزشك دندان‌ها را با برس و خمير مخصوص تميز مي‌كند سپس فلورايد با درصد خيلي بالا و غليظ را به شكل‌هاي گوناگوني كه وجود دارد مانند ژل، فوم و لاك (وارنيش) روي دندان‌ها قرار مي‌دهد و پس از آن نبايد دهان را شست و تا يك ساعت هم از خوردن و نوشيدن بايد خودداري كرد. انجام فلورايدتراپي از 3 سالگي شروع مي‌شود و بايد هر 6-3 ماه يكبار تكرار شود تا همواره موثر باقي بماند. لازم به ذكر است كه نوع فلورايد مورد استفاده در تاثير مثبت آن روي دندان‌ها خيلي موثر است. بنابراين انجام فلورايدتراپي بايد حتماً با انواع معتبر و معروف فلورايد انجام شود وگرنه انجام آن خيلي تاثير ندارد.

6-ترميم وپالپوتومي دندان‌ها:

دندان‌هاي شيري از حدود 6 سالگي شروع به لق شدن مي‌كنند و به مرور جاي خود را به دندان‌هاي دائمي مي‌دهند. 4 دندان جلويي بالا و پايين 8-6 سالگي و دندان‌‌هاي نيش و آسيا 12-9 سالگي لق مي‌‌شوند.

حال اگر تا زمان لق شدن و افتادن دندان شيري بيش از يكسال مانده و اين دندان پوسيدگي داشته باشد حتماً بايد ترميم شود اما اگر زير يكسال تا زمان افتادن آن زمان باشد مي‌توان دندان را كشيد. از آنجا كه دندان‌هاي شيري ظريف و كوچك هستند و ضخامت مينا و عاج آن‌ها كم است، پوسيدگي خيلي زود به عصب دندان مي‌رسد. يعني اكثراً براي ترميم دندان بايد درمان ريشه (عصب‌كشي) هم انجام شود. به درمان ريشه (عصب‌كشي) دندان‌هاي شيري «پالپوتومي»‌مي‌گويند. البته با توجه به شرايط كودكان و نوع دندان معمولاً‌ پالپوتومي و ترميم دندان در يك جلسه انجام مي‌گردد. اگر پوسيدگي مدت زيادي بدون درمان باقي بماند باعث درد شديد و عفونت دندان خواهد شد. در مورد دندان‌هاي شيري درمان دندان عفوني موفقيت زيادي ندارد و مجدداً عفونت عود مي‌كند بنابراين غالباً اين دندان‌ها بايد كشيده شده و در جاي آن‌ها فضا نگهدار گذاشته شود. لازم به يادآوري است كه انجام پالپوتومي و ترميم دندان‌هاي شيري تاثيري در لق شدن و افتادن آن‌ها ندارد و اين مراحل بطور طبيعي مانند يك دندان سالم طي مي‌شود.

7-روكش دندان شيري (S.S. Crown) :

دندان‌هايي كه پالپوتومي (درمان ريشه) و ترميم مي‌شوند اكثراً نياز به روكش دارند زيرا پوسيدگي مقدار زيادي از بافت سالم دندان را از بين مي‌برد و پس از درمان احتمال اينكه در اثر فشار جويدن دندان يا ترميم آن بشكند زياد است. با انجام روكش‌ دندان كه بطور پيش ساخته و در سايز‌هاي مناسب وجود دارد، دوام دندان و سلامت بلند مدت آن تضمين مي‌شود. جنس اين روكش‌ها ازstainless Steel (فولاد زنگ نزن) است و تا موقع لق شدن و افتادن دندان شيري روي آن مي‌ماند.

8-فضا نگهدار (S.M. Space Maintainer) :

اگر يك دندان شيري بدليل عفونت، شكستگي و ... قابل درمان نبوده، زودتر از موعد كشيده شود حتماً بايد جاي خالي آن با وسيله‌اي به نام فضا نگهدار (SM) حفظ شود تا دندان دائمي جايگزين آن در موقع رويش دچار مشكل نشود. زيرا در غير اين‌صورت جاي خالي دندان به مرور توسط دندان‌هاي مجاور تنگ و اشغال مي‌شود و نبودن جاي كافي و حركت كردن دندان‌هاي شيري مجاور باعث ايجاد بي‌نظمي و نامرتبي در دندان‌هاي دائمي مي‌گردد كه نيازمند درمان‌هاي پيچيده ارتودنسي در نوجواني و بزرگسالي خواهد شد. فضا نگهدار، انواع مختلفي دارد كه بر حسب نياز بيمار ساخته شده و در محل لازم جايگذاري مي‌شود. موقعي كه دندان دائمي شروع به رويش در جاي خالي مورد نظر بكند فضا نگهدار توسط دندانپزشك خارج مي‌شود.

9-شياربند (Fissure Sealant) :

دندان‌هاي آسيا (شيري و دائمي) در سطح خود داراي شيارهاي باريك و ناهمواري‌هايي هستند كه معمولاً بدليل چسبيدن مواد غذايي و قندي و خوب تميز نشدن، منجر به پوسيدگي دندان از همين نقاط مي‌شود. خصوصاً دندان‌هاي آسياي اول دائمي يا اصطلاحاً دندان 6 كه در حدود 6 سالگي در پشت دندان‌هاي شيري بيرون مي‌آيد و مورد غفلت و بي‌توجهي كودك و والدين قرار مي‌گيرد و غالباً به عنوان دندان شيري در نظر گرفته مي‌شود. شياربند يك روش مؤثر براي پيشگيري از پوسيدگي زودرس دندان‌هاي آسيا مي‌باشد. بدين شكل كه شيارهاي عميق و محل‌هايي از دندان كه ممكن است نقاط شروع پوسيدگي باشد با يك ماده مخصوص مسدود و پوشيده مي‌شود و تا چند سال روي دندان مي‌ماند. اين كار نيازي به تراشيدن دندان ندارد و براي كودك بسيار راحت است. انجام شياربند براي دندان‌هاي آسياي اول دائمي (حدود 6 سالگي) و آسياي دوم دائمي (حدود 12 سالگي) اكيداً توصيه مي‌شود.

10-ضربه و تروما :

ضربه‌هاي شديد به ناحيه فك و صورت كودكان مي تواند منجر به شكستگي دندان، فك و استخوان‌هاي صورت شود. در هر حال بايد هر چه سريعتر به مركز درماني مراجعه نمود اما بعضي از ملاحظات كه توسط والدين بايد رعايت شود به شرح زير است:

الف)اگر تكه بزرگي از دندان شكسته است، در صورت امكان قطعه جدا شده را پيدا كنيد و در آب يا سرم فيزيولوژيك نگه‌داريد.

ب)اگر دندان كاملاً از دهان بيرون افتاده يا از جاي خود خارج شده است آن را با حداقل تماس دست درون سرم فيزيولوژيك، آب يا شير نگه‌داريد.

ج)اگر دندان جابجا و كج شده است قبل از مراجعه به مركز درماني سعي نكنيد آن را به جاي خود برگردانيد زيرا حتماً بايد راديوگرافي تهيه شده ، اين كار با دقت انجام گيرد.

11-دندان‌هاي دائمي :

تشكيل جوانه دندان‌هاي دائمي در سنين 3-2 سالگي شروع مي‌شود. بنابراين نوع تغذيه و داروهايي كه ممكن است مصرف شود و احياناً ضربه خوردن دندان‌هاي شيري در اين سنين تا 12 سالگي بر شكل‌گيري دندان‌هاي دائمي تاثير گذار است.

رويش دندان‌هاي دائمي از 6 سالگي و با لق شدن دندان‌هاي شيري جلويي فك پايين آغاز مي‌شود. 4 دندان پيشين در فك پايين و 4 دندان پيشين در فك بالا تا 8 سالگي درمي‌آيند. دندان‌هاي نيش و آسيا هم تا 12 سالگي رويش مي‌يابند. نكته مهم، رويش دندان آسياي اول دائمي در سن 6 سالگي و در پشت آخرين دندان شيري است كه برخي والدين به تصور اين كه دندان شيري است به آن توجهي نمي‌كنند. اين دندان بايد بالافاصله پس از رويش كامل، تحت روش پيشگيري شياربند(Fissure Sealant) قرار گيرد تا دچار پوسيدگي زودهنگام نشود.

12-ارتودنسي كودكان :

معمولاً نامرتبي و كمبود جا براي دندان‌هاي دائمي تا حدود 12 سالگي طبيعي است و پس از آن تا 18 سالگي با رشد كامل فك و صورت، خود به خود دندان‌ها رديف مي‌شوند. بعضي وقت‌ها دندان دائمي از پشت يا جلوي دندان شيري در مي‌آيد بدون اينكه دندان شيري افتاده باشد. در اين حالت بايد دندان شيري كشيده شود تا مسير براي دندان دائمي باز شود. از 3 سالگي معاينات و چك‌آپ دوره‌اي هر 6 ماه يكبار بايد انجام گيرد بنابراين هر جا كه لازم به انجام درمان خاصي باشد توسط دندانپزشك تشخيص داده شده، به اطلاع والدين مي‌رسد. مثلاً نامرتبي زياد در رويش دندان‌هاي دائمي ممكن است. نيازمند دخالت درماني باشد كه بر حسب مورد شامل كشيدن زودهنگام برخي از دندان‌هاي شيري، تراش لابه‌لاي دندان‌هاي شيري براي ايجاد فضا و يا پلاك‌هاي ارتودنسي كودكان است . لازم به يادآوري است بعضي عادات در كودكان باعث برهم خوردن نظم و رديف دندان‌ها مي‌شود . از جمله مكيدن انگشت، پستانك، فشار زبان و تنفس دهاني كه بايد كنترل و درمان شود.

فراموش نكنيد آنچه امروز قابل درمان است، ديروز قابل پيشگيري بوده و فردا ممكن است براي درمان دير باشد.

دندانپزشكي كودكان

مطالب مشابه :

اندو (2)

ايمپلنت دندان چیست

روت كانال تراپي- اندو – درمان ريشه وسئوالات مردم

دندانپزشكي كودكان

همه چیز در باره ی پرستودنتيكس(تخصص پروتزهاي دنداني)

زیبایی خنده و دندان.ونیر دندان.اصلاح طرح لبخند

طرز تهیه کاغذ

سفید کردن دندانها

نخ دندان