اصلاح کاهو

کاهوLactuca sativa

کاهو یک گیاه فصل سرد و متعلق به خانواده ی کمپوزیته است.برخلاف خویشاوندان وحشی و نزدیک آن L.sativa حاوی مواد تلخ لاکتوسین٬لاکتوپیکرین٬سسکویی ترپن نیست. کاهو در تمام قاره ها کشت می شود ولی بزرگترین مصرف کننده و تولید کننده ی کاهو ایالات متحده و اروپا است.

از نظر ارزش غذایی کاهو دارای حداقل سهم در بین جیره غذایی دارد زیرا ٩٥درصد وزن تازه آن آب است.سبزی پر طرفدار است. دارای مقادیر قابل توجهی فسفر،آهن،سدیم،پتاسیم است.کاهوهای cosو برگی دلیل داشتن نسبت بالای برگ های سبز در آنها مقدار ویتامینC وA و کلسیم بیشتری نسبت به کاهوهای سرکره ایی و crisphead دارند.

کاهو دارای چرخه ی زندگی نسبتا کوتاه است وبطور کامل خودبارور است.دارای درجه بالایی از خودگرده افشانی طبیعی است. از معایب آن اینست که تولید بذر دو رگه مشکل است و از هر گرده افشانی تعدا کمی بذر تولید می شود.

اهداف اصلاحی کاهو

در تبدیل نوع وحشی کاهو به کاهوی زراعی،انتخاب به منظور صفات مطلوب،کاهش مقدار شیرابه،کاهش خار، افزایش اندازه سر و مقاومت به گلدهی انجام شده است.از اهداف امروزی برنامه های اصلاحی کاهو:

۱- مقاومت به بیماریها و آفات

۲-افزایش عملکرد و یکنواختی که عملکرد می تواند به صورت وزن سر واحد ویا درصد سرهای برداشت شده اندادزه گیری شود. یکنواختی محصول یکی از اجزای عملکرد است زیرا یکنواختی بیشتر برداشت کاآتر می شود.هدف نهایی برداشت یکباره است. به این ترتیب افزایش یکنواختی ،اندازه ی بهینه و وزن سر از اهداف بهنژادی مهم هستند.

۳-اصلاح ویژگی های باغبانی نظیر کیفیت ومقاومت به زود گلدهی

اصلاح از نظر باغبانی شامل اصلاح برای بهبود صفات کیفی نظیر بافت برگ٬رنگ٬ویژگی های سر و طعم است.مقاومت به زود گلدهی یک صفت کیفی است. اصلاح از نظر باغبانی شامل اصلاح ارقامی با رنگ جدید نیز می باشد.سازگاری به محیط های مختلف هم می تواند از اهداف اصلاحی باشد. کاهو در دامنه ی وسیعی از شرایط آب و هوایی و محیطی رشد می کندو بعید است که یک رقم به صورت آرمانی مناسب همه ی مناطق باشد.

ذخایر توارثی

دامنهی وسیعی از تنوع مورفولوژیکی درون کاهو وجود دارد. تغییر در شکل برگ و ویژگی های سر منجر به شش ن.ع گسترده مورفولوژیکی کاهو شده است.

کاهوی پیچ٬کاهوی سرکره ایی،cos٬ برگی، ساقه ایی و لاتین

ارقام قدیمی تر کاهو به عنوان منابع مقاومت به سفدک داخلی٬ویروس موزاییک کاهو(LMV) وسایر آفات و بیماری ها به کار می روند. خویشاوندان نزدیک کاهو همچنین یک منبع از تنوع به ویژه برای مقاومت به آفات و بیماریها را فراهم می کنند.

کاهو یک گونه دیپلویید ١٨=n٢کروموزوم است. بیشتر گونه های خویشاوند آن یا ١٨و یا ١٦کروموزوم دارند و همچنین بعضی دارای ٣٤کروموزوم هستند.مطالعات سیتولوژیکی نشان داده است که Lactuca sativa همراه باL. serriola . .saligna ٬. L. virosa از نظر زادآوری از بقیه جنس ها جدا می شود.

L. sativaو L. serriola به آسانی می توانند با هم تلاقی یافته و دو رگه های بارور تولید کنند. تلاقی L. sativa و L. saligna بسیار مشکل است و باید L. saligna به عنوان والد ماده استفاده شود. تلاقی با L.virosa ندرتا موفقیت آمیز است و معمولا تنها دورگه های عقیم تولید می کند. با وجود این رقم وانگارد از تلاقی با L. virosaبه دست می آید.

استفاده از فن کشت جنین می تواند موفقیت در به دست آوردن دورگه های1F بین L. sativa و L. virosa را بهبود بخشد.

بهنژادی برای مقاومت های مربوطه

مقاومت به آفات و بیماری ها یک هدف معپهم در بسیاری از برنامه های بهنژادی کاهو است. L. virosa یکی از گونه های وحشی کاهو است که به عنوان منابع مقاومت به بیماری شامل سفدک سحی کاهو،ویروس زردی چغندر غربی (BWYV ) و ویروس موزاییک کاهو(LMV) شناخته شده است. که برای انتقال این مقاومت ها به کاهو در شرایط in vitro نجات جنین بایستی به کار رود تا اولین بک کراس با L. sativa به دست آید. مقاومت به سفیدک سطحی در لاین های بارور کاهو از تلاقی بین خودشان توسط چندین بک کراس به وجود می آید.

در یک جمعیت جدا شده بین ژنوتیپ های L. virosa یک ژن غالب(BW) برای مقاومت در مقابل BWYV و یک ژن نسبتا مقاوم Mo3 برای مقاومت به LMV پیشنهاد شده بود.بسیاری از گیاهان هتروزیگوس بعد از تلقیح LMV نکروتیک بودند. وارد کردن ژن های ویروسی مقاوم از L .virosa به L. sativa خیلی دشوار است که باعث مشکلات فیزیولوژیکی در ریشه گیاهان مخصوصا با Mo3 میشد. بع از چندین بک کراس با واریته های مختلف و خودگرده افشانی گیاهان هنوز نکروتیک بودند و تعدای از گیاهان در طی مراحل رشد رویشی از بین رفتند که به دلیل ایجاد ریشه های خیلی ضعیف و مخصوصا بولتینگ حاصل از ساقه هایی که نکروزه بودند است. لاین مقاوم به BWYV چندی خودگرده افشانی بعد از فقط یک بک کراس سرهای کوچک و یا هنوز سری تدر آن ها تشکیل نمی شد. بعد از چندین بک کراس بعضی کاهوهای مقاوم بارور به دست آمده بودند.

استفاده از برنامه های بک کراس برای شناسایی و کشف ژن های مقاومت به بیماری مخصوصا سفیدک سطحی ٬ریشه چوب پنبه ایی،ویروس موزاییک کاهو و آنتراکنوز دارای اهمیت است.

بهنژادی برای صفات کیفی

ویژگی های کیفی باغبانی شامل مقاومت به گلدهی ٬اندازه بوته،تعداد و اندازه برگ،زودرسی، یکنواختی،اندازه سر٬سفتی و بهم یچیدگی، بافت برگ، تردی و نوع حاشیه ی برگ و نیز ویژگی های ساقه(رشته ایی بودن٬ پهنای مغز٬ صاف بودن) ویژگی های درونی شامل طول و قطر ساقه٬ آرایش داخلی برگ و رنگ برگ ها هستند.

صفات خارجی از جمله اندازه٬ رنگ٬ شکل٬ سفتی نخستین شاخص های پذیرش ویا عدم پذیرش یک رقم توسط بهنژادگر است. رنگ برگهای داخلی و آرایش آنها و فقدان سوختگی جوانه انتهایی از صفات کیفی مهم هستند. انتخاب با هر روشی که اجرا شود لزوما یک کار ذهنی است. بیشتر صفات کیفی باید در مزرعه ارزیابی شود زیرا اندازه سر و رنگ و غیره در شرایط گلخانه معرف گیاهی که قرار است در شرایط مزرعه کشت شود نخواهد بود.

صفاتی مثل طعم و مقدار نیترات نیز لازم است ارزیابی شود. سبزی ها یک منبع مهم جذب نیترات هستند که چند ژن بزرگ مسﺋول کنتل تجمع نیترات در کاهو هستند. لیکن تجمع بیش از حد معمول نیترات تنها در کاهوهای گلخانه ایی که در شرایط شدت نور کم کشت شده اند مساله ساز است.

بیولوژی آزاد زادآوری

ساختمان گل

ئ هر گل کاهو از٢٠ تشکیل شده است که یگ گل مرکب را تشکیل می دهند. هر گل دارای ٥ گلبرگ ٬ ٥ پرچم است که لوله ایی را تشکیل می دهد و خامه مادگی را در میان می گیرد. ٢٤ ساعت قبل از گلدهی با بزرگ شدن گلچه ها دکمه متورم میشود. روز بعد گلچه ها بزرگ شده و باز می شوند و پرچم ها ی به هم آمده ایی که از میان آن خامه و کلاله بیرون می آید،نمایان می شوند. خامه بزرگ شده با دولب آن به هنگام خروج از قسمت فوقانی لوله پرچم ها دانه گرده را جارو می کند. لب های کلاله به تدرج باز شده به شکل عدد هفت در می آید و سپس پیچیده و در این مرحله دیگر پذیرای گرده نمی باشد. کاهو در خلال بزرگ شدن و طویل شدن کلاله و عبور آن از درون لوله پرچم ها به طور کامل خودگرده افشانی می شود.

فنون دورگه گیری

به هنگام کاشت بوته ها برای رسیدن به مرحله گلدهی به ویژه در کاهوی پیچ باید دقت شود. برخی از برگ های قلبی شکل که به طور کامل روی هم خوابیده اند باید حذف شوند تا به ساقه به آسانی رشد کند و از پوسیدگی برگ ها و ساقه گلدهنده جلوگیری شود ممکن است لازم باشد که سرهای بسیار فشرده از قسمت فوقانی قطع شوند تا امکان گلدهی فراهم شود.گاهی ممکن است سر به طور کامل قطع شود و ساقه های جانبی رشد یابند. محلول پاشی با اسید جیبرلیک میتواند گلدهی هماهنگ را سبب شود و عملکرد بذر افزایش یابد.

زمان و طول دوره ی گلدهی

همه یگلچه های درون یک سر واحد ظرف چند ساعت شکفته و گرده افشانی می شود. در صبح های آفتابی و گرم گل ها ممکن است ساعت ٦ صبح باز شده و چند ساعت بعد بسته شوند.در شرایط ابری ممکن است تا ساعت ١١ صبح و بعد ازآن هم باز نشوند. گل های کاهوتنها یکبار باز می شوند کاشت بذر برای تلاقی به ویژه وقتی قرار است تلاقی های گسترده ایی بین گونه ایی وحشی و زراعی انجام شود. باید با هماهنگ کردن گلهای والدین و اطمینان از تامین گلهایی که به سادگی در طول فصل تلاقی یابند انجام گردد. برای آسان کردن انجام تلاقی بهنژادگران کاهو در ولزبورن از اتاقک های ضد نور که بوته های کاهو در زمان گلدهی در آن قرار داده می شود و یک دستگاه در فواصل زمانی معین یک پوشش ضخیم را باز و بسته می کند و امکان عبور نور را در فواصل معین می دهد. این کار اطمینان می دهد که گلها صبح باز نشود و گلدهی در زمانیکه کارگران آماده انجام تلاقی هستند٬انجام شود.

اخته کردن گلها

بای اخته کردن گلها با چیدن سر گلها و حذف لوله گرده به کمک یک انبرک قبل از اینکه خامه و کلاله به طور کامل طویل شود. اخته کردن موفقیت آمیز نیازمند کار درخور ملاحظه و یک دست کامل است. انبرک باید در اطراف قاعدده لوله پرچم ها و درست بالای میله ها قرا ر داده شده و به سرعت به طرف بالا کشده شود تا لوله پرچم حذف و مادگی بدون آسیب باقی بماند. یک جریان فشرده هوا را می توان برای از بین بردن بقایای قسمت های قطع شده قبل از گرده افشانی به کار برد.

فن دو رگه گیری رایج تر٬ حذف دانه گرده به کمک یک جریان نازک و پرفشار آب در زمانیکه کلاله اغلب گلچه ها خارج شده اند. دارای مزیت حذف یکباره گرده از تعداد زیادی گل است. یک نازل بسیار ریز را میتوان در بالای بوته قرار داد و به طور متناوب تمام خوشه گل را شست ویا به صورت پیوسته در دوره خروج کلاله را شست و شو داد.

به دنبال شستن گرده قطرات آب باید حذف و گیاه با هوا خشک شود ویا ترجیحا با یک پمپ هوا بوته ها خشک شوند.گرده افشانی با چیدن یک گل از والد نر و فشار دادن آن بر روی گل اخته شده انجام میشود. بعداز گرده افشانی هر گل با یک برچسب که در آن والد های نر و ماده مشخشص می گردند علامت گذاری شود. هنگام تلاقی گونه های وحشی باید دقت کرد که بذرها قبل از اینکه بریزند برداشت شود.

ژن های نشانگر

بای اطمینان از اینکه بذرهای برداشت شده دو رگه یا خویش آمیخته است٬ گیاهان به کار رفته به عنوان والد پدری باید دارای ژن های نشانگر باشد تا بتوان آنها را در نتاج دو رگه شناسایی کرد. صفات متمایز مورفولوژیکی از جمله شکل برگ و رنگ ممکن است به عنوان نشانگر مفید باشند ولی هردو والدین باید برای مقایسه کاشته شوندو برای اینکه ژن های نشانگر قابلیت کاربردی داشته باشند غالب بوده نظیر جهش های کمبود آنتوسیانین و کلروفیل که در مرحله ی جوانه زنی خودشان را نشان می دهن. بنابراین تجزیه ی ژنتیکی در زمانی کوتاه وبا کمترین زحمت انجام می شود.باری ژن های نشانگری نظیر سفیدک داخلی جوانه ها باید از نظر ژن میژه ایی که از والد نر به ارث برده اند٬ غربال شوند.صفات مراحل دیرتر مثل رنگ گل و دانه کاربرد کمتری دارند زیرا بوته ها قبل از اینکه صفات مورد نظر مشاهده و بوته ها ی خویش آمیخته حذف شوند تاا مرحله رسیدن نگهداری می شوند.

اصلاح کاهو

مطالب مشابه :

کف سازی

معایب ظروف یکبار مصرف گیاهی و مزایای ظروف گیاهی

مزایا و معایب استفاده از زودپز

فواید طناب زنی و معایب آن برای خانم ها

اصلاح کاهو

تحقیق شن و ماسه (تصحیح)

آشنایی با انواع کف پوش و طریقه نگهداری از آنها