خانه بروجردی‌ ها

خانه بروجردی ها متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه کویری کاشان طراحی و ساخته شده، به گونه ای که در گرمای شدید تابستان هوای خنک و بسیار مطبوعی از طریق بادگیرهای واقع در بالای پشت بام به صورت طبیعی و دائمی به زیرزمین ها سرازیر شده و در آنها جریان می یابد. خانه بروجردی ها به طور کلی شامل دو بخش بیرونی و اندرونی است که سر در اصلی و هشتی ورودی بین این دو بخش مشترک است.

علاوه بر این هر یک از این دو بخش درهای جداگانه ای نیز دارند که به وسیله آنها مستقیما به کوچه دسترسی پیدا می کنند.اما قسمت بیرونی خانه، در حقیقت همان عمارت و حیاطی است که در حال حاضر مورد بازدید علاقه مندان قرار می گیرد و مشتمل است بر: راهروی ورودی، حیاط مرکزی، تالار سرپوشیده و نورگیر فوقانی آن،

نقاشی های خانه بروجردی ها زیر نظر دو هنرمند بزرگ و نامدار نقاشی ایران دوران قاجار “مرحوم میرزا ابوالحسن غفاری کاشان” (بنیانگذار اولین مدرسه نقاشی در ایران) و برادرزاده اش “مرحوم میرزا محمدخان غفاری کاشانی” ملقب به “کمال الملک” ترسیم و طرح های گچبری خانه نیز با نظارت این دو استاد به انجام رسیده است.
به طور کلی خانه بروجردی ها از نظر طرح و معماری، قدمت، تزئینات و نقاشی گچبری در زمره نفیس ترین آثار تاریخی کشور قرار دارد که بخش بیرونی آن در سال ۱۳۵۳ توسط دولت خریداری و با شماره ۱۰۸۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاکنون مرمت بخش های مختلف و نیز استحکام بخشی قسمت های عمده خانه و تثبیت نقاشی ها به وسیله کارشناسان و استادکاران اداره میراث فرهنگی کاشان انجام و برخی الحاقات و تغییرات غیراصولی انجام گرفته است.

خانه بروجردیها ، مجموعه ساختمانی زیبا و باشکوه در جنوب شرقیِ شهر کاشان است. خانه بروجردی از مشهورترین خانه‌های تاریخی این شهر است. می گویند چون صاحب خانه مال التجاره از بروجرد وارد می کرده، لذا بهبروجردی مشهور شده و خانه او هم به خانه بروجردی موسوم گردیده است. این بنا در اواخر سلطنت پهلوی بر اثر بی توجهّیِ ساکنان آن رو به انهدام می رفت ، اما پس از ثبت در فهرست آثار تاریخی تعمیر و بازسازی شد و اینک کاربرد فرهنگی ـ اداری دارد.
معمار این خانه یکی از نوابغ معماری کاشان و از طراحان معروف ساختمان به نام استادعلی مریم بوده‌است که در ایجاد دو بنای تاریخی دیگر کاشان، یکی خانه تاریخیطباطبایی (در نزدیکی خانه بروجردی) و دیگری تیمچه امین‌الدوله (واقع در بازار) نقشداشته‌است.
خانة بروجردیها در زمینی به مساحت تقریبی ۷۰۰ ، ۱ مترمربع ساخته شده ومساحت این بنا حدود ۳۰۰۰ مترمربع و شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی و مشتمل است بر دو ورودی اصلی و فرعی ، هشتی ، راهرو، حیاط ، تابستان نشین ، زمستان نشین ، آشپزخانه ، حیاطهای سرپوشیده در اطراف ، و زیرزمینی وسیع .

این بنا از نظر خصوصیات محلّی و عناصر معماری و تزیینات داخلی از اهمیّت فوق العاده ای برخوردار است نقاشی‌های این بنا در شیوه‌های متنوع و با رنگ و روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار، مرحوم میرزامحمد خان غفاری ملقب به کمال‌الملک طراحی و اجرا شده است. در بام تالار نیز نورگیرها و بادگیرهای بسیار جالب خودنمایی می‌کند که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی ایران است.

قدمت خانه بروجردی ها به طوری که در کتیبه چهار طرف تالار آن آمده به سال ۱۲۹۲ ه.ق باز می گردد این خانه را حاج سید جعفر نطنزی که از بروجرد مال التجاره وارد می کرده ساخته است .
بنابر اظهارات موثق ساخت این مجموعه در حدود ۱۸ سال یعنی از سال ۱۲۹۲ تا سال ۱۳۱۰ ه.ق به درازا کشیده در آن بیش از ۱۵۰ بنا و هنرمند گچ کار و آینه کار و دیگر هنرمندان بکار گرفته شده اند .
بنای مذکور در اصل به صورت اندرونی و بیرونی بوده و این بخش از بنا که شرح آن خواهد آمد قسمت بیرونی خانه است . این قسمت از سال ۱۳۵۳ه.ش به تملک سازمان میراث فرهنگی درآمده و در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شده است . بخش اندرونی که در شمال شرقی و شرق بنا واقع است هنوز تحت مالکیت خصوصی می باشد بنا حیاطی کشیده دارد که در دو سر آن دو مجموعه فضائی مهم قرار گرفته اند و نمای این دو بخش نسبت به دو جبهه دیگر ارتفاع بیشتری دارد .

ورودی اصلی در شمال ساختمان واقع شده و، بویژه به سبب نحوة اتصالی که میان خانه و کوچه پدید آورده ، به شکوه ساختمان افزوده است . دیوارهای آن تا ارتفاع معینی تنها با گچ پوشیده شده و ساده است ، اما سقف آن تزییناتی برجسته دارد. در دیوارهای ورودی سکّه هایی تعبیه شده که با مقرنس کاری گچی به طاق نمای اصلی سقف متصل می شود. ورودی از طریق در چوبیِ بزرگی با کنده کاریها و گُلْ میخهای متعدد و دو کوبه که بر پاشنة سنگی می چرخد، به هشتی راه می یابد. هشتی پس از ورودی اصلی است و گنبدی آراسته به کاربندیهای بسیار زیبا دارد که در مرکز آن نورگیری تعبیه شده و از طریق دری مشابه درِ اصلی ، که روبروی آن قرار گرفته ، به حیاط راه می یابد. بیش از نیمی از مساحت زمین به حیاط اختصاص دارد. معبر ورودی حیاط دالانی است غلام نشین ، با تزییناتی چندضلعی و هلالی ، و راهروی پیچ دار با سقفی که در آن نورگیرهایی تعبیه شده است . در وسط محور طولی حیاط حوض بزرگی با سنگ سیاه تراش خورده و پاشوهایی در اطراف قرار دارد که آب آن از قنات نصرآباد تأمین می شده است . در جانب چپ و راست حوض نیز چهار باغچه به چشم می خورد.
تابستان نشین ، که مهمترین و اصلیترین بخش خانة بروجردیهاست ، مقابل ورودی اصلی و پشت به قبله واقع شده است ، و قوس بزرگِ نمای آن که در تمام خانه های اعیانی قدیمی کاشان دیده می شود، احتمالاً تقلیدی است از طرح مثلّث در نمای معماری اروپایی که تحت تأثیر معماری ایرانی به صورت منحنی در آمده است . در داخل محدودة قوس ، گچبریهای برجسته ، متأثر از تزیینات روسی مانند سماور و قوری ، به چشم می خورد.

تابستان نشین شامل دو اتاق ، تالار اصلی ، دو سرپوشیدة فرعی ، یک سرپوشیدة اصلی ، دو گوشواره ، یک شاه نشین و تالار طَنَبی است . در مرکز آن ، گنبدی با نورگیرهای زیبا و تزیینات مقرنس کاری قرار دارد. ایوان اصلی در محور تقارن تابستان نشین ، پس از حیاط عامل دوم در تقسیم فضا و برای استفادة ساکنان در فصل گرما است . در دو جانب ایوان و تالار طنبی راهروهای ورودی و اتاقهای نشیمن قرار گرفته اند که چشمگیرترین آثار تزیینی در همین قسمت به کار رفته است .
زمستان نشین ، در شمال مجاور راهرو ورودی و مشتمل بر یک اتاق ، یک شاه نشینِ پنج در با گچبریهای زیبا و ایوانی وسیع و آفتابگیر است . در قسمت شرق مشتمل بر سه اتاقِ سه در در حدّفاصل زمستان نشین و تابستان نشین است که از راهروهایی مشترک به یکدیگر راه می یابند. سقف اتاقها مسطح و فاقد تزیینات است . قسمت غربیِ زمستان نشین نیز با دو اتاق کوچک به همراه فضایی سرپوشیده ، قسمت شمالی و جنوبی بنا را به هم می پیوندد. آشپزخانة وسیع با طاقچه ها و صندوقخانه و انباری در شمال و سمت راست مجموعه واقع است و از راهروی باریک بدان راه می یابند. از زیرزمین که در زیرِ سه بخش شمالی و جنوبی و غربی قرار دارد، بیشتر به عنوان سرداب و انبار و فضای خدماتی استفاده می شده است .

مجموعه واقع در جبهه شمالی دارای یک تالار پنج دری با شاه نشین است که محل پذیرایی مهمانان بوده و یک مهتابی در جلوی خود دارد و بادگیری هم در پشت آن دیده می شود. فضای داخلی تالار دارای تزئینات گچ بری است. دو اتاق سه دری کوچک در دو سوی مهتابی قرار دارند که در مقایسه با تالار و فضاهای طرفین آن از ارتفاع کمتری برخوردارند و ترکیب حجمی خاصی را بوجود آورده اند.دو طرف آن دو اتاق بهار خواب قرار دارد که بهعلت نور مناسب وگرمای زیاد، بیشتر در زمستانها مورد استفاده قرار می گرفتهاست.
قسمت شمال شرقی مطبخ(آشپزخانه) قرار دارد.در قسمت شرقی بنا اتاقها و ایوانهای سرپوشیدهبه چشم می خورد که در جلو ایوانها پله هایی جهت رفتن به سردابها ساخته شده است.اینسردابها در جبهه های مختلف بنا واقع اند که بوسیله بادگیرهایی هوای آنها خنک وتهویهمی شوند.

شرح پلان خانه بروجردی ها معماری داخلی وعملکردفضاها
*مساحت ۱۷۰۰مترمربع-زیربنا۱۰۰۰مترمربع-
*دوطبقه ودربعضی قسمتها مثل قسمت جنوبی که باسرداب دارای ۳طبقه است.
*دارای یک حیاط با ابعاد۲۰در۳۰-
*دارای ۳ورودی درشمال(ورودی اصلی)،غرب(مخصوص مراسم مذهبی وغیره) وجنوب(برای خواص)-ایوان های سرپوشیده دراطراف حیاط.
*جلوخان درفضای هشتی که دارای ۶عددسکو برای انتظارمراجعین می باشد.این سکوها پاخوری نام دارد.

تقسیمات خانه بروجردی ها: بیرونی-اندرونی
بخش بیرونی شامل:بخش شمالی-بخش جنوبی(تابستانی)-بادگیرها
بخش اندرونی شامل:بخش شمالی_بخش جنوبی
بخش بیرونی:
۱٫هشتی
۲٫راهرو و دهلیز
۳٫حیاط مرکزی مستطیل شکل۲۰×۳۰
۴٫بخش اصلی وتابستانی بنا(بخش اعظم تزیینات دراین قسمت است)
۵٫سرداب درزیرزمین(دمادراین سرداب درتابستان حدود۲۰درجه کمترازطبقاط بالایی ست.سرداب با یک سیتم کانال کشی افقی وعمودی به ۲بادگیرارتباط دارد.نمای سرداب از گچ وآجراست.
۶٫آشپزخانه وانبارها:دربخش شمالی قراردارند.
۷٫بادگیرها:دردوبخش شمالی وجنوبی قسمت بیرونی می باشد
بادگیرهای این خانه هشت ضلعی هستند.

مشخصات بنا
ساختمان به ابعاد ۱۷٫۳۰ × ۱۴٫۹۰ متر بنا گردیده است. جنس مصالح عبارت از خشت و گل و پایه بنا از سنگ لاشه محلی و ساروج است. بنا دارای ۷ اتاق در طبقه همکف، ایوانی در جلوخان و دو اتاق در طبقه زیرین است. درهای ورودی اتاق‌های زیرزمین رو به بیرون بازشده و طبقه اصلی با یک متر ارتفاع از سطح زمین ساخته شده تا از رطوبت محل در امان باشد. بازشو‌های ساختمان چوبی بوده و اندود داخلی بنا به‌جز یک اتاق، بقیه از جنس گچ می‌باشد. سقف‌های عمارت دارای سیستم تاق-تویزه و تاق-چشمه گنبدی بوده و از جنس خشت بنا گردیده است. نوع پوشش بام متناسب با محیط از غوره گل، کاه‌گل و لایه‌ای از برگ گیاهان ساخته شده است. نمای عمارت ترکیبی از آجر، گچ و شمشه‌های گچی است که در قسمت فوقانی نما به شکل زیبایی خودنمایی می‌کند.
حیاط به ابعاد ۷۵×۱۰۵ متر و دارای دو حوض بزرگ است که آب چشمه اسکندریه پس از گذر از باغ تالار، آبشار نیاسر، با رسیدن به این منطقه وارد حوض اول گردیده و پس از گذر از زیر ساختمان وارد حوض دوم در قسمت جلویی ساختمان می‌شده است.

1- موقعیت فعلی اثر:
شهرستان كاشان، بخش نیاسر، شهر نیاسر، خیابان شهید منتظری، خیابان شهید نامجو
ملک مذکور در باغی مشهور به باغ قاضی و در مجاورت محور طبیعی بیشه قرار گرفته است. محور بیشه جزئی از محله چاله‌قاب نیاسر است که خود دارای آثار ارزشمند زیادی همچون خانه بروجردی‌ها، برج چاله‌قاب، گذر تاریخی چاله‌قاب و خانه بخشی تقی (خانه توكلی) است.
2- مشخصات پلاک ثبتی اثر:
مالکیت باغ متعلق به خانواده بروجردی است که پس از تفکیک نسبت به فروش برخی از قطعات آن اقدام نموده‌اند. از مشخصات ثبتی اثر اطلاعاتی در دسترس نمی‌باشد.
3- تاریخچه و وجه تسمیه اثر:
باغ قاضی توسط حاج سید شکرال‍... بروجردی فرزند حاج سید حسن نطنزی (معروف به بروجردی، مالک خانه معروف بروجردی‌های کاشان) خریداری شده و در سال 1321 ه‍. ش، طی 9 ماه توسط استاد حسین مهندس - از معماران بنام شهر کاشان - محوطه سازی شده و احداث گردید. بدین جهت به خانه بروجردی‌ها معروف است.
پس از فوت مرحوم شکر ال‍... بروجردی باغ و عمارت مذکور (باغ قاضی) توسط ورثه مرحوم بروجردی تفکیک گردید و در حال حاضر در معرض فروش است.
4- سوابق پژوهشی اثر، شناسایی، بررسی، گمانه زنی، حفاری
هیچگونه پژوهشی در مورد این بنا صورت نپذیرفته است.
5- نوع و توضیحات مالکیت اثر:
مالكیت خصوصی
6- مشخصات اثر- تپه:
7- مشخصات اثر- بنا:
ساختمان به ابعاد 17.30 × 14.90 متر بنا گردیده است. جنس مصالح عبارت از خشت و گل و پایه بنا از سنگ لاشه محلی و ساروج است. بنا دارای 7 اتاق در طبقه همكف، ایوانی در جلوخان و دو اتاق در طبقه زیرین است. درهای ورودی اتاق‌های زیرزمین رو به بیرون بازشده و طبقه اصلی با یک متر ارتفاع از سطح زمین ساخته شده تا از رطوبت محل در امان باشد. بازشو‌های ساختمان چوبی بوده و اندود داخلی بنا به‌جز یک اتاق، بقیه از جنس گچ می‌باشد. سقف‌های عمارت دارای سیستم تاق-تویزه و تاق-چشمه گنبدی بوده و از جنس خشت بنا گردیده است. نوع پوشش بام متناسب با محیط از غوره گل، کاه‌گل و لایه‌ای از برگ گیاهان ساخته شده است. نمای عمارت ترکیبی از آجر، گچ و شمشه‌های گچی است که در قسمت فوقانی نما به شکل زیبایی خودنمایی می‌کند.
حیاط به ابعاد 75×105 متر و دارای دو حوض بزرگ است که آب چشمه اسکندریه پس از گذر از باغ تالار، آبشار نیاسر، با رسیدن به این منطقه وارد حوض اول گردیده و پس از گذر از زیر ساختمان وارد حوض دوم در قسمت جلویی ساختمان می‌شده است.

8- ویژگی اثر:
عمارت در جهت شمال شرق-جنوب غرب دارای تقارن می‌باشد. تزئینات داخلی بنا عمدتا از گچ است و نمای خارجی آن از آجر، گچ و شمشه‌های گچی است. سقف جلوخان ایوان با قوس‌های گوناگون تزئین شده است.
باغ مزبور دارای درختان کهنسال بوده و در حال حاضر هم انبوهی از درختان سرو، کاج، بادام، پسته، انار و انجیر در آن موجود است. معابر داخلی باغ با آجر، کف‌سازی گردیده است.
9- نوع بهره برداری اثر:
این بنا در گذشته مسكونی بوده و در حال حاضر خالی از سكنه است. در صورت مرمت، مكانی مناسب جهت ارائه خدمات به گردشگران و یا استقرار فعالیتهای فرهنگی می‌باشد. در طرح توسعه كالبدی-گردشگری شهر نیاسر نیز دارای كاربری فرهنگی و گردشگری است.
10- اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر (حریم پیشنهادی):
این اثر تاکنون تعیین حریم نگردیده است.
11- توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر:
در اثر تفکیک باغ، قطعات همجوار با محور بیشه به فروش رسیده و 5 واحد مسکونی در این قسمت تا فاصله یک متری عمارت ساخته شده است. همچنین در قسمت پشتی باغ نیز، بنایی مهم ساخته شده که جزئی از باغ قاضی بوده است.
12- توضیح تعمیرات گذشته در اثر:
تا كنون هیچ‌گونه تعمیراتی در بنا صورت نپذیرفته است.
13- توضیحات ضروری و اختصاصی اثر:
از آن رو که توسط فرزند مرحوم بروجردی (مالك خانه بروجردی‌های كاشان) ساخته شده، جزئی از تاریخ اجتماعی منطقه کاشان است.
این بنا ییلاقی است و به محلی برای تفرج خانواده بروجردی اختصاص داشته است. با توجه به زمان و گونه ساخت در منطقه کاشان کم ‌نظیر است. در شهر نیاسر این بنا تنها با عمارت کوشک باغ تالار قابل قیاس می‌باشد.
به لحاظ ویژگی‌های معماری و محیطی عمارت و باغ دارای ارزش است.
در صورت تاخیر در ثبت، به دلیل تصمیم خانواده بروجردی به فروش قطعات تفکیک شده، در معرض تهدیدی جدی است.
بنا در جوار خانه با ارزشی معروف به خانه بخشی تقی است كه آن‌هم قابلیت ثبت را دارد و این دو بنا به همراه باقیمانده‌های آسیاب‌های قدیمی تشكیل یك مجموعه با ارزش را می‌دهند.
در مجاورت محور طبیعی-گردشگری بیشه و در کنار چند آسیاب قدیمی مخروبه قرار گرفته و در صورت ثبت و مرمت، مکانی مناسب جهت ارائه خدمت به گردشگران و یا فعالیت‌های فرهنگی بوده و در تمرکز زدایی از منطقه تالار و آبشار نیاسر و كاهش فشار وارده جمعیتی بر آن موثر است.
14- شرح وضعیت موجود خطرپذیری و دلایل آسیب های وارده:
متاسفانه تمام سقف‌های عمارت طی چندین سال گذشته فرو ریخته و تنها نما و دیوارهای داخلی سالم است. همچنین بر اثر عبور آب از منازل تازه‌ساز همجوار عمارت ( تغییر مسیر ) ، باغ و عمارت کوشک طراوت گذشته را از دست داده است. سازه دیوارهای عمارت کوشک به‌جز چند محل نیاز به مرمتی خاص ندارد.
تجزیه و تحلیل نمای اصلی:
-معرفی قسمت اصلی خانه با ارتفاع بیشتر نسبت به کل ساختمان
-معرفی ورودی ها با ایجاد تو رفتگی و پله
-نحوه قرارگیری باغچه ها وحوض به حس دعوت کنندگی خانه کمک می کند
-کلا شکل هندسی کار حس دعوت کنندگی را القا می کند
-تقارن و تکرار در پنجره ها با قوس های کار باعث ایجاد حس معنویت کار شده است.
-ایجاد فصای تاریک و روشن
-استفاده از حوض باعث ایجاد آینه
-آب نماد پاکی باعث ایجاد حس زیبایی و آرامش
-طرح های مشبک کار دقت و نظم در معماری
-پیوستگی نما با تقارن و قوس و رنگ یکسان
-استفاده از رنگ های طبیعی
-تعادل و تقارن در کار کاملا مشخص است
-استفاده از پنجره های متعدد باعث ایجاد حس سبکی در خانه شده است
خانه بروجردیها ، مجموعه ساختمانی زیبا و باشکوه در جنوب شرقیِ شهر کاشان است. خانه بروجردی از مشهورترین خانه‌های تاریخی این شهر است. می گویند چون صاحب خانه مال التجاره از بروجرد وارد می کرده، لذا بهبروجردی مشهور شده و خانه او هم به خانه بروجردی موسوم گردیده است. این بنا در اواخر سلطنت پهلوی بر اثر بی توجهّیِ ساکنان آن رو به انهدام می رفت ، اما پس از ثبت در فهرست آثار تاریخی تعمیر و بازسازی شد و اینک کاربرد فرهنگی ـ اداری دارد. معمار این خانه یكی از نوابغ معماری كاشان و از طراحان معروف ساختمان به نام استادعلی مریم بوده‌است كه در ایجاد دو بنای تاریخی دیگر كاشان، یكی خانه تاریخیطباطبایی (در نزدیكی خانه بروجردی) و دیگری تیمچه امین‌الدوله (واقع در بازار) نقشداشته‌است. خانة بروجردیها در زمینی به مساحت تقریبی 700 ، 1 مترمربع ساخته شده ومساحت این بنا حدود 3000 مترمربع و شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی و مشتمل است بر دو ورودی اصلی و فرعی ، هشتی ، راهرو، حیاط ، تابستان نشین ، زمستان نشین ، آشپزخانه ، حیاطهای سرپوشیده در اطراف ، و زیرزمینی وسیع .
این بنا از نظر خصوصیات محلّی و عناصر معماری و تزیینات داخلی از اهمیّت فوق العاده ای برخوردار است نقاشی‌های این بنا در شیوه‌های متنوع و با رنگ و روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار، مرحوم میرزامحمد خان غفاری ملقب به كمال‌الملك طراحی و اجرا شده است. در بام تالار نیز نورگیرها و بادگیرهای بسیار جالب خودنمایی می‌كند كه از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی ایران است.
قدمت خانه بروجردی ها به طوری كه در كتیبه چهار طرف تالار آن آمده به سال 1292 ه.ق باز می گردد این خانه را حاج سید جعفر نطنزی كه از بروجرد مال التجاره وارد می كرده ساخته است . بنابر اظهارات موثق ساخت این مجموعه در حدود 18 سال یعنی از سال 1292 تا سال 1310 ه.ق به درازا كشیده در آن بیش از 150 بنا و هنرمند گچ كار و آینه كار و دیگر هنرمندان بكار گرفته شده اند .
بنای مذكور در اصل به صورت اندرونی و بیرونی بوده و این بخش از بنا كه شرح آن خواهد آمد قسمت بیرونی خانه است . این قسمت از سال 1353ه.ش به تملك سازمان میراث فرهنگی درآمده و در فهرست آثار تاریخی كشور ثبت شده است . بخش اندرونی كه در شمال شرقی و شرق بنا واقع است هنوز تحت مالكیت خصوصی می باشد بنا حیاطی كشیده دارد كه در دو سر آن دو مجموعه فضائی مهم قرار گرفته اند و نمای این دو بخش نسبت به دو جبهه دیگر ارتفاع بیشتری دارد

خانه بروجردی‌ ها

مطالب مشابه :

پلان خانه های سریالهای معروف

پلان خانه های سریالهای معروف

خانه های قدیمی تهران

دانلود کتاب معماری : اسکیس معماران معروف

خانه بروجردی‌ ها

خانه ابشار فرانک لوید رایت